Εισαγωγικά
Στην προβιομηχανική Ελλάδα η ντριστέλα (νεροτριβή) χρησίμευε
για το ετήσιο πλύσιμο των σκουτιών
(σκ’τιά στο ιδίωμα της Ρούμελης) και μάλλινων υφαντών. Αποτελούνταν από έναν
ξύλινο κάδο κωνικού σχήματος, συναρμολογημένου από πλανισμένα σανίδια σε σχήμα
σφήνας. Δενόταν περιφερειακά με σιδερένια στεφάνια και κατασκευαζόταν συνήθως
από βαρελά. Στη βάση υπήρχε μικρή δεξαμενή, όπου τοποθετούσαν τα σκουτιά και
υφαντά. Το νερό έπεφτε στη δεξαμενή από ψηλά με δύναμη, δημιουργούσε περιδίνηση,
τα ξέπλενε και τα καθάριζε (Εικ.1). Ο
τρόπος λειτουργίας της ντριστέλας κατανοείται στο βίντεο, όπου παρουσιάζεται η ντριστέλα στην Ανάβρα
(μέχρι το 1928 Γούρα) Μαγνησίας. Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από τη βλαχική
(αρωμουνική) λέξη dristeala και αυτή από το λατινικό ρήμα tergeo= καθαρίζω.
Η ντριστέλα
Τσερνοβιτίου
Από έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα
Φθιώτιδας εντοπίσθηκε το υπ’ αριθμ. 812/23-6-1845 τρισέλιδο «Πωλητήριον», το οποίο συντάχθηκε από το
συμβολαιογράφο Γεώργιο Μ. Αγγελινίδη, το αρχείο του οποίου σώζεται στα Γενικά
Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας (Αρχείο Υποθηκοφυλακείου).
Η σύνταξη του πωλητηρίου πραγματοποιήθηκε στη Λαμία, στο σπίτι του
συμβολαιογράφου, το οποίο λειτουργούσε και ως συμβολαιογραφείο. Σύμφωνα με αυτό
ο μυλωνάς Ζήσης Αποστόλου, κάτοικος Τσερνοβιτίου επώλησε στον επίσης μυλωνά Ευαγγέλη
Μητρόπουλο, κάτοικο Τσερνοβιτίου αντί 500 δραχμών μία ντριστέλα (νεροτριβή) με
το δικαίωμα του νερού και μισό στρέμμα αμπέλου.
Η ντριστέλα της αγοραπωλησίας ανήκε στο βιοτεχνικό
συγκρότημα (νερόμυλος, λανάρι, μαντάνι και ντριστέλα), ερείπια του οποίου σώζονται
σε μικρή απόσταση βόρεια από τη γέφυρα του ποταμού Βελλά, στη θέση Λιναριά (περισσότερες
πληροφορίες και φωτογραφία των σωζόμενων ερειπίων υπάρχουν στην ανάρτηση: ΤΣΕΡΝΟΒΙΤΙ: ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, Ανεβαίνοντας στο Τσερνοβίτι). Τμήματα του αυλακιού, που
αναφέρεται στο πωλητήριο, σώζονται και είναι ορατά ακόμη και σήμερα χαμηλά στην
αρχή της απότομης πλαγιάς του λόφου Κούμαρος, πάνω από τον ποταμό Βελλά (Εικ.2α,2β).
Σχετικά με τα πρόσωπα της αγοραπωλησίας σημειώνονται
τα εξής:
1. Ως πωλητής
αναφέρεται ο Ζήσης [γιός
του] Αποστόλου, κάτοικος Τσερνοβιτίου,
επαγγέλματος μυλωνάς. Στον εκλογικό κατάλογο του 1879 είναι εγγεγραμμένος με
α/α 432 ο εκλογέας Ζήσης Απόστολος του Ζήση, επαγγέλματος ή επιτηδεύματος «μυλωνάς», ηλικίας 28 ετών (δηλαδή έτος
γεννήσεως 1851) και ενεστώσα διαμονή «Τσιρνοβίτιον»
(βλέπε: ΤΣΕΡΝΟΒΙΤΙ:ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ Της ΟΘΡΥΟΣ, 8α Ο εκλογικός κατάλογος του 1879). Πρόκειται για
απόγονο του πωλητή της ντριστέλας Ζήση Αποστόλου. Πιθανότατα είναι ο γιός του,
εφ’ όσον επαγγέλλεται μυλωνάς. Είναι γνωστό ότι την εποχή αυτή πολλές φορές το
πατρώνυμο χρησιμοποιείται ως επώνυμο.
2. Ως αγοραστής
αναφέρεται ο Ευαγγέλης Μητρόπουλος, κάτοικος Τσερνοβιτίου, επαγγέλματος μυλωνάς.
Γεννήθηκε το 1815. Αγόρασε τη ντριστέλα το 1845 σε ηλικία 30 ετών. Είναι εγγράμματος
σε αντίθεση με τον πωλητή, ο οποίος δήλωσε αγράμματος, όταν κλήθηκε να
υπογράψει το πωλητήριο. Ένδεκα χρόνια αργότερα, στον εκλογικό κατάλογο του 1856,
είναι εγγεγραμμένος με α/α 837 ως «αυτόχθων»,
ιδιοκτήτης «κτημάτων εξ ελαιοδένδρων»
και επαγγέλματος «γεωργός» (βλέπε: Βουλευτικός κατάλογος Δήμου Φαλάρων του έτους 1856. Οι εκλογείς του Τσερνοβιτίου.). Το
ονοματεπώνυμό του απουσιάζει από τον εκλογικό κατάλογο του 1865 (βλέπε: Εκλογικός βουλευτικός κατάλογος του Δήμου Φαλάρων του έτους 1865. Οι εκλογείς τουΤσερνοβιτίου, των Σ. Αλεξόπουλου και Ν. Σωκράτους.). Είναι άγνωστο πότε
απεβίωσε, αν ήταν έγγαμος και αν άφησε απογόνους. Στη σημερινή Παλαιοκερασιά
(έως το 1927 Τσερνοβίτι) δεν υπάρχει ονοματεπώνυμο Μητρόπουλος.
Το κείμενο του πωλητηρίου έχει ως εξής (Εικ.3-5):
«Πωλητήριον.
Εν
λαμία, Σήμερον την εικοστήν /
τρίτην
Ιουνίου του χιλιοστού οκτακοσιο= /
στού
τεσσαροκοστού πέμπτου έτους /
ημέραν
σάββατον Π.Μ. ενώπιον /
εμού
του Συμβολαιογράφου λα= /
μίας
Γεωργίου Μ.Αγγελινίδου και /
των
μαρτύρων κυρίων θωμά /
Παππαβασιλείου,
εμπόρου και Δημη= /
τρίου Κολώνια, ξενοδόχου, κα=
/
τοίκων λαμίας /
πολιτών Ελλήνων γνωστών μοι
/
και μη εξαιρουμένων από τον
/
Νόμον, εμφανισθείς εις την εν= /
ταύθα κατοικίαν μου, ήτις /
εστί και Συμβολαιογραφείον,
/
ο κύριος Ζήσης αποστόλου,
μυ= /
λωνάς, κάτοικος Τσερνοβίτη,
/
γνωστός μοι και άσχετος
συγγε= /
νείας εμοί τε και τοίς
μάρτυσι, /
εξέθεσαν, ότι, ευχαρίστως
και οι= /
κειοθελώς επώλησε προς τον /
κύριον Ευαγγέλην Μητρόπου= /
λον, μυλωνάν, κάτοικον Τσερ
/
νοβίτη, μίαν τριστέλλαν του,
ομού με* /
με το δικαίωμα του νερού, το
/
οποίον θέλει διέρχεται από
την /
πλησίον άμπελόν του, κειμένην
/
στο χωρίον Τσερνοβίτη και
συνορευο= /
μένην με μύλον και από τα /
άλλα τρία μέρη με αύλακα,
ελευ= /
θέραν παντός χρέους, βάρους
/
υποθήκης και πάσης άλλης διαφι=
/
λονικήσεως, ενεστώσης και
μελλού= /
σης, διά δραχμάς πεντακοσίας
/
αριθ. 500 : τάς οποίας έλαβε
παρ’ /
αυτού μέχρι λεπτού και απα=
/
ξαιούται αυτάς τε και οι
κληρονόμοι /
του από παντός επ’ αυτής
δικαιώ= /
ματος, ο δε αγοραστής
καθίσταται /
κύριος και εξουσιαστής αυτής
/
δυνάμενος να την διαθέση
ελευ= /
θέρως και κατ’ ιδίαν του ωφέλειαν.
/
Διό συνετάχθη κατ’ αίτησίν /
του το παρόν πωλητήριον, επί
/
παρουσία και του αγοραστού,
το /
οποίον αναγνωσθέν ευκρι= /
νως και εισέτι, οι τοιούτων
υπο /
γραφές παρ’ αυτών και εμού,
/
πλήν του πωλητού αγραμμά /
του ούτου κατά την ομολογίαν
/
του /
Οι μάρτυρες Ο αγοραστής
θωμάς Παπαβασιλείου Ευαγγέλης Μητρόπουλος
Δ. κολονιας
Ο Συμβολαι(ογράφος) λαμίας
Γ. Αγγελινίδης»
* ΣΗΜΕΙΩΣΗ:
στο περιθώριο άνω δεξιά της δεύτερης σελίδας του πωλητηρίου
συμπληρώθηκε από τον συμβολαιογράφο η φράση:
«το ως άνω= /
θεν αυτής ημίσεως /
στρέμματος μετά αμπελώνος /
Ευαγγέλης Μητρόπουλος /
θωμάς Παπαβασιλείου /
Δ Κολώνιας / »
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικ.1. Σχεδίαση νεροτριβής και μαντανιού. Το βέλος δείχνει την κατεύθυνση του
νερού. [Πηγή: Φυλλάδιο έκθεσης “Στους Μύλους της Μακεδονίας και της Θράκης,
Νερόμυλοι, Νεροπρίονα, Νεροτριβές, Μαντάνια στην Παραδοσιακή Κοινωνία”,
Λαογραφικό & Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, Θεσσαλονίκη 2005].
Εικ.2α. Μέρος του σωζόμενου τμήματος του αυλακιού. [Πηγή:
φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].
Εικ.2β. Μέρος του σωζόμενου τμήματος του αυλακιού. [Πηγή:
φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].
Εικ.3. Η πρώτη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του
Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας].
Εικ.4. Η δεύτερη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα
Φθιώτιδας].
Εικ.5. Η τρίτη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του
Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας].
ΠΗΓΗ