Περί ιδρύσεως Δημοτικού Σχολείου στη Στυλίδα

 Σφραγίδα «ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ ΦΑΛΑΡΩΝ» και η υπογραφή του Δημάρχου Α.Θεοδώρου

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους διασώθηκε αλληλογραφία σχετικά με την ίδρυση Δημοτικού Σχολείου στη Στυλίδα, έδρα τότε του Δήμου Φαλάρων[1]. Αποτελείται από δύο έγγραφα του Δημάρχου Φαλάρων Α.Θεοδώρου και ένα του Διοικητή Φθιώτιδας Αδάμ Δούκα.

Κατά χρονολογική σειρά είναι τα εξής:

Α. Στις 28 Μαΐου 1837 ο Δήμαρχος Φαλάρων Α.Θεοδώρου συνέταξε έγγραφο απευθυνόμενο πρός το τότε Υπουργείο Παιδείας (Βασιλική επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως Γραμματεία της Επικρατείας). Αναφέρεται στην έγκριση από την κυβέρνηση σύστασης Δημοτικού σχολείου στη Στυλίδα, χρηματοδοτούμενο από το Δήμο Φαλάρων, ο οποίος όμως αδυνατεί να ανταπεξέλθει οικονομικά λόγω του προηγηθέντος πολέμου. Ο Δήμαρχος ζητεί το διορισμό Β΄ Τάξεως Δημοτικού διδασκάλου και προτείνει η πληρωμή του να καταβάλλεται από το Εκκλησιαστικό Ταμείο.

Ακολουθεί το κείμενο του εγγράφου (Εικ.1αβγ):

«Αριθ.37/30/

Τη 28^η Μαΐου 1837 Στυλίς

1β/

13268/

Πρός/

την Β(ασιλικήν) επί των εκκλησιαστικώνκαι της/

Δημοτικής εκπαιδεύσεως Γραμματείαν/

της Επικρατείας.

Κατά συνέπειαν αιτήσεώς μας η Διοί-/

κησις Φθιώτιδος εντός της Δικαιοδοσίας της/

οποίας υπαγόμεθα, μας διέταξεν να/

δώσωμεν τάς οποίας η υπ’ αρ(ιθμόν) 7426/

από 27 Ιουνίου 1835 εγκύκλιος διατα-/

γή περί συστάσεως σχολείων απαιτεί πλη-/

ροφορίας άτινας και διευθύναμεν συμ-/

φώνως με την κατάστασιν των κατοί-/

κων του Δήμου τούτου των Φαλάρων.

η Β(ασιλική) κυβέρνησις λαβούσαν υπ’ όψιν/

προλαβούσα τινά ταύτας αιτήσεις μας/

ενέκρινεν μεν την ίδρυσιν σχολείου/

Δημοτικού εις την πόλιν μας Στυλίδα/

με την παρατήρησιν όμως ότι τα/

έξοδα πάντα εντούτοις εις βάρος  του/

δυστυχούς τούτου Δήμου.

ως εκ τούτου σήμερον λαβόν-/

τες αφορμήν και θέτομεν ευσεβάστως/

εις την Β(ασιλικήν) κυβέρνησιν ότι ούτε από/

σελίδα 2

από τα αδύνατα ο Δήμος ούτος, του/

οποίου οι πόροι. τόσον οι Δημοτικοί, κα-/

θώς, και ιδιαίτηροι εξαντλήθησαν ολο-/

θέντας ένεκα της δυσχερούς περι-/

στάσεως του υπέρ της Ελλάδος πο-/

λέμου. αδυνατεί να πληρώνη Δι-/

δάσκαλον.

Πόσον λυπηρόν πράγμα είναι/

εις τάς ευτυχείς ημέρας της Ελλάδος/

και του Τρισεβάστου Βασιλέως της/

όλοι οι Έλληνες υπερμαχούν-/

τες, και μη. να ανταμοιφθούν/

διά διαφόρων μέσων, και διά των/

διορισμών ποικίλων διδασκάλων/

εις τα μέρη των, και οι Στυλιδιώται/

οι μόνοι εκ της επαρχίας απά-/

σης, ακολουθούντες απ’ Αρχάς/

μέχρι τέλους διά ξηράς και θαλά-/

σης το στάδιον του πολέμου παρ-/

εκτός των άλλων. του τηρούντος/

εις την πόλιν των ενός κάν/

Δημοδιδασκάλου.-

Δεν ζητούμεν Β(ασιλικέ) Γραμματέα/

υπερβολήν, δεν ζητούμεν πράγμα/

σελίδα 3

το οποίον άλλη κοινότης δεν/

ηξιώθη, ζητούμεν τον διορισμόν/

Δημοδιδασκάλου εις την πόλιν/

μας πρός φωτισμόν των εις τας/

αιτήσεις αναφερομένων τέκνων/

μας. άτινα φωτιζόμενα, και τους υπο-/

φαινομένους θα ευφράνουν, και διά τον/

εαυτόν τους θα προοδεύουν και εις το/

έθνος καλοί πολίται θα γίνουν.

Χάριν των κακουχιών μας, των/

σημαντικών ζημιών, και των υπέρ/

της Ελλάδος θυσιών μας, εξαιτούμε-/

θα τον διορισμόν Δευτέρας Τάξε-/

ως Δημοτικού Δημοδιδασκάλου, εις την/

πόλιν μας πληρονομένου, παρά/

του εκκλησιαστικού Ταμείου./

Ευαρεστηθείτω Σ(εβαστή). Γραμματεία/

να υποβάλλωμεν την αναφοράν/

μας όπου αύτη με τάς οποίας/

αναγκαίας παρατηρήσεις σας./

Ευπειθέστατος/

Ο Δήμαρχος Φαλάρων/

Α.Θεοδώρου.-»

Β. Την 1η Ιουνίου 1837 ο Διοικητής Φθιώτιδας Αδάμ Δούκας απέστειλε έγγραφο προς το Υπουργείο Παιδείας με θέμα: «Περί συστάσεως δημοτικού Σχολείου εις Στυλίδα Φαλάρων». Πληροφορεί το αρμόδιο Υπουργείο ότι η Κοινότητα Στυλίδας αποτελούμενη από 432 οικογένειες, περίπου 1600 ψυχές, είναι Δήμος Β΄ Τάξεως και θα πρέπει κι ο δημοδιδάσκαλος να είναι Β΄ Τάξεως. Στο σχολείο θα φοιτούν 50 μαθητές. Ο Δήμος αδυνατεί να προμηθεύσει τα βιβλία στους μαθητές και να συνεισφέρει στο μισθό του διδασκάλου. Διαβιβάζοντας το έγγραφο στο Υπουργείο παρακαλεί για την ίδρυση σχολείου, το διορισμό δημοδιδασκάλου στην πόλη και τονίζει ότι οι κάτοικοι είναι τόσο φτωχοί, ώστε κατοικούν σε αχυρένιες οικίες (καλύβες). Τέλος, κατά απαίτηση του Δημάρχου Φαλάρων Α.Θεοδώρου, ο Αδάμ Δούκας εσωκλείει στην επιστολή του και αναφορά του Δημάρχου για την όλη κατάσταση.

Ακολουθεί το κείμενο του εγγράφου (Εικ.2αβγ):

σελίδα 1

«Αριθ.1915/1739

Εν Λαμία την α. Ιουνίου 1837

1α/-.20.Φ.25   εξ(ερχόμενον) 5 Ιουνίου 37/αρ(ιθμός). Πρ(ωτοκόλλου) 19268/

Πρός την επί των Εκκλησιαστι-/

κών κ.τ.λ. Β(ασιλικήν) Γραμμ(ατείαν) της Επικρατείας

Περί συστάσεως δημοτικού/

Σχολείου εις Στυλίδα Φα-/

λάρων

1. Κατά συνέπειαν της υπ’ αριθ-/

μόν 9958/3661.8633 Διαταγής της από/

28 10βρίου π(αρελθόντος).ε(τους) Πληροφορώ/

την Β(ασιλικήν) Γραμματείαν.-/

Ότι η Κοινότης Στυλίδος σύγκει-/

ται από οικογενείας 432. ψυχάς/

περίπου των 1600, Δήμος Βας Τάξεως./

Επομένως και ο Δημοδιδάσκαλος Βας Τά-/

ξεως πρέπει να είναι.-

2. Πεντήκοντα παίδες θα φοιτώσιν/

εις το Σχολείον.-

3. υπόσχεσιν να προμηθεύση διδακ-/

τήριον, και τα αναγκαία θρανία.-

σελίδα 2

4. τα αναγκαιούντα βιβλία δεν υ-/

πάρχουν, αλλ’ ούτε είναι ο Δήμος/

εις κατάστασιν να τα προμηθεύση.-

5. Οι άλλοι παρά τον άμεσον έρα-/

νον πόροι πρός σύστασιν, και διατή-/

ρησιν Σχολείου είναι ασήμαντοι. Επο-/

μένως μήτε να πληρώση ουδέ να συ-/

νεισφέρη μέρος τι εις τον μισθόν του/

διδασκάλου είναι εις κατάστασιν.-/

Ταύτας τάς πληροφορίας διαβιβά-/

ζω εις την Β(ασιλικήν) Γραμματείαν, με την/

παρατήρησιν, ότι η σύστασις εις την/

Πόλιν ταύτην δημοδιδασκάλου έχει/

τον τόπον της. και ότι οι δημόται εν-/

δεείς ως εκ της απορίας των κατοικούν/

εις οικίας αχυρίους (καλύβας).-

Όθεν η τοιαύτη θέσις των χρή-/

ζη την Συνδρομήν της Σ(εβαστής) Κυβερνή-/

σελίδα 3

σεως και μάλιστα εις την αίτησίν των/

περί συστάσεως Σχολείου.-/

Κατ’ αίτησιν του Δημάρχου/

του Μνησθέντος Δήμου, εσωκλείω και αναφο-/

ράν του πρός την Β(ασιλικήν) Ταύτην Γραμμα-/

τείαν.-

Ευπειθέστατος/

Ο Διοικητής Φθιώτιδος/

Αδάμ Δούκας/

διά του Γραμμ(ατέως)

Γ.Ριζόπουλος»

Γ. Στις 14 Οκτωβρίου 1838 ο Δήμαρχος Α.Θεοδώρου συνέταξε έγγραφο «Πρός την Α.Μ. τον Βασιλέα της Ελλάδος». Στο έγγραφο τονίζει την συνεισφορά των κατοίκων της Στυλίδας στον αγώνα του 1821. Λόγω της συμμετοχής τους στον πόλεμο εγκατέλειψαν την πόλη τους και στη συνέχεια περιέπεσαν σε μεγάλη φτώχεια. Ζητεί από το Βασιλιά να οικοδομηθεί στη Στυλίδα στρατώνας για τη διαμονή των στρατιωτικών, διότι οι κάτοικοι υποφέρουν από τις αυθαιρεσίες των στρατιωτικών που διαμένουν στα σπίτια των κατοίκων. Ζητεί επίσης ο δημοδιδάσκαλος να πληρώνεται από το δημόσιο ταμείο, επειδή το Δημοτικό ταμείο παρουσιάζει μεγάλη ένδεια χρημάτων. Τέλος, αναφέρει τις προσπάθειες των κατοίκων να κατασκευάσουν τα σπίτια τους, που είχαν καταστραφεί από τον πόλεμο και ζητεί τη βασιλική συνδρομή για την αντιμετώπιση των θεμάτων που αναφέρει στο έγγραφό του.

Ακολουθεί το κείμενο του εγγράφου (Εικ.3αβγδ).

σελίδα 1

«συναφ(ές) 25 --- και 14 Οκτοβ(ρίου) (18)38/

8206/

29844/

αρ.602πρ(ω)τ(οκόλλου)/368 Διεκπ(εραίωσης)/

Εν Στυλίδι τη 20 7βρίου 1838/

Φαλάρων δήμαρχος Θεοδώρου Α.

εξαιτήθη την διατ[…] δημοτικού/

σχολείου εις Στυλίδα τη δαπάνη/

της Κυβερνήσεως/

Πρός την Α(υτού).Μ(εγαλειότητα). τον Βασιλέα/

της Ελλάδος./

Γνωρίζω Βασιλεύ, ότι και διά των/

αρμοδίων Αρχών τα πάντα έρχονται εις/

τα ώτα της Α(υτού) Μεγαλειότητος∙ επει-/

δή όμως πρός τοίς άλλοις και οι Στυ-/

λιδιώται υπήκοοί σου ευτύχη-/

σαν να αξιωθώσιν, και δεύτερον/

την Α(υτού) Μ(εγαλειότητα) επί του εδάφους της/

πατρίδος των, ήτις τοιουτοτρόπωςείναι/

εις κατάστασιννα γνωρίση καθόσον/

απαντώντας επιτοπίως τάς αιτήσεις/

των κ.λ.π. πάντα συμφώνως με την/

γνωμοδότησιν του ημετέρου Συμ-/

βουλίου, την ευχήν των Δημοτών/

μου, και την κατάστασιν του Δήμου/

και ιδιαιτέρως της πρωτευούσης/

αυτού να θέσω υπό την Βασι-/

λικήν σας έγκρισιν τα ακόλουθα./

Ότι οι Δημόται του Δήμου τούτου/

και ιδιαιτέρως οι κάτοικοι της πό-/

λεως./

σελίδα 2

πόλεως Στυλίδος μόνοι απ’ όλην/

την Επαρχίαν της Φθιώτιδος απ’/

 αρχάς του ιερού αγώνος έσπευσαν/

πρός υπεράσπησιν, εγκαταλείποντες/

όλα τα συμφέροντά των, ιδιοκτησί-/

ας, πατρίδα κ.λ.π.είναι πραγμα-/

τικώς και αποδεδειγμένως/

και ότι η περίστασις αύτη τους/

κατήντησε εις την εσχάτην έν-/

δειαν./

Τέλος πάντων θεία προνοία/

με την ευτυχή έλευσίν Σου εις/

την Ελλάδα εξομαλυνθέντων των/

ανωμαλιών, καθώς όλοι οι Έλληνες/

και οι Στυλιδιώται ενθαρρυνθέντες/

και εμπλησθέντες χρηστών διά το/

μάλλον ελπίδων επανέκαμψαν/

εις την κατεδαφισμένην πατρίδα/

των./

Ούτοι ως ειρρήσθω στηριζόμενοι εις τάς/

χρηστάς ελπίδας των αι και υπήρ-/

χον εις τον έσχατον βαθμόν της/

ενδείας των επροσπάθησαν να φέρουν/

εις πρόοδον την πόλιν των, αλλ’ η/

ανέχεια αφ’ ενός, και το ανώμα-/

λον του καιρού αφ’ ετέρου εμα-/

ταίωσαν τα πάντα, και περιπλέ-/

ον επηύξησαν την δυστυχίαν των.

Βασιλεύ! Εις την πόλιν Στυλίδος/

απαιτείται να οικοδομηθή είς Στρα-/

των εντός του οποίου να καταλύη/

σελίδα 3

η σταθμεύουσα στρατιωτική Δύναμις/

και οι διαβαίνοντες στρατιωτικοί. κα-/

θότι οι κάτοικοι υποφέρουν, υπο-/

δεχόμενοι τούς σταθμεύοντας και/

εκβαίνοντας στρατιωτικούς και στρα-/

τιώτας, να καταλύσουσι εις τα μικρό-/

τατα καλύβιά των αδιακόπως ώστε/

με τούτο και οι κάτοικοι γηγε-/

νείς και οι στρατιώται εξοκύλ-/

ουν εις καταχρήσεις κατά των/

Δημοτών./

Βασιλεύ!/

Εις την ιδίαν απαντάται δημο-/

διδάσκαλος πληρονόμενος από το/

Δημόσιον ταμείον καθότι ο διορι-/

σθείς παραιτήθη ως μανθάνομεν/

διά τον λόγον, ότι δεν ελάμβανεν/

τακτικώς τον μισθόν του, το παρά-/

πονόν του Δίκαιον μεν Βασιλεύ/

αλλ’ ως εκ της Αχρηματίας του/

Δημοτικού ταμείου μας. Τούτο το/

κοινοποιήσαμεν πρό καιρού εις τον/

Διοικητήν Φθιώτιδος, εις το να/

πληρώνονται από την κυβέρνησιν κα-/

θώς γίνεται και εις πολλούς άλλους Δήμους/

αλλ’ όμως ο μισθός τον οποίον εις/

όλους το διάστημα ήθελεν λάβη/

ο Διδάσκαλος τα χρησιμοποιούμεν εις οι-/

κοδομήν καταλληλοτέρου σχολείου/

διότι η νύν υπάρχουσα, την οποίαν/

σελίδα 4

μόλις ητήθημεν να επισκευάσω-/

μεν θεωρήθην ακατάλληλος./

Απαντώντας [……]/

ας διά να δυνηθούν ούτω οι Στυλιδι-/

ώται να κτήσουν τας οικίας καθότι/

κατοικούντες εις καλύβια έχη εις/

την διάκρησιν του τυχόντος και την/

περιουσίαν των και την ύπαρξίν των./

Σας αποστέλλω τρία αιτήματα/

Βασιλεύ επειδή αφορούν την εκπαί-/

δευσιν των τέκνων και την πρό-/

οδον της πόλεώς μας, τα καθ’ ημών/

θεωρούντες αναγκαία, ελπί-/

ζων το καλοκάγαθον αίσθημα/

της Α(υτού) Μεγαλειότητος υπέρ του φωτισμού της/

Νεολαίας, ασφαλείας, και προόδου/

των πιστών υπηκόων της, καθυπο-/

βάλλω υπό [….] Σου/

Βασιλεύ τάς περί τούτων/

παρατηρήσεις μου, παρακαλώ/

θερμώς την Α(υ τή) Μεγαλειότητά Σας/

να ειδωθή ιδιαιτέρως εις την θε-/

ραπείαν των, και τούτο ως Βασι-/

λικόν δείγμα υπέρ της προό-/

δου των δυστυχισμένων Στυλιδι-/

ωτών, οίτινες και λόγω και έργω απ’/

όλην την Επαρχίαν συνεισέφερον/

υπέρ του πολέμου και ως εκ τούτου/

αιτούμενοι./

Ο ευπειθέστατος/

Δήμαρχος Φαλάρων/

Α.Θεοδώρου»

Ευχαριστούμε τον διαχειριστή του ιστολογίου ΑΡΧΑΝΙ για την αποστολή του υλικού.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο νόμος «Περί δημοτικών σχολείων» δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ11/Α/11-3-1834.

ΕΙΚΟΝΕΣ

  

α

β

γ

Εικ.1αβγ. Το έγγραφο του Δημάρχου Φαλάρων Α.Θεοδώρου προς τη Βασιλική Γραμματεία επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως της Επικρατείας.

α

β

γ

Εικ.2αβγ. Το έγγραφο του Διοικητή Φθιώτιδας Αδάμ Δούκα προς τη Βασιλική Γραμματεία επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως της Επικρατείας.

α

β

γ

δ

Εικ.3αβγδ. Το έγγραφο του Δημάρχου Φαλάρων Α.Θεοδώρου προς το Βασιλιά Όθωνα.

ΠΗΓΗ

Γενικά Αρχεία του Κράτους.

Σουλτανικό διάταγμα περί ανοικοδομήσεως της Ιεράς Μονής Αγάθωνης

Η Ιερά Μονή Αγάθωνος

[Πηγή: Νάτσιος Δημ., Άγνωστα ιστορικά στοιχεία περί της Μονής Αγάθωνος-Υπάτης, περιοδική έκδοση ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ, τεύχος Ιανουαρίου 1989, σελίδες 28-29].

Στις 23 Σεπτεμβρίου 1740 (Ιουλιανό ημερολόγιο) σημειώθηκε ισχυρός σεισμός έντασης 6,6 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ με επίκεντρο τις Θερμοπύλες[1]. Ο περιηγητής Richard Pocoque, ο οποίος το βράδυ του σεισμού βρέθηκε στη Λαμία, περιγράφει χαρακτηριστικά:

«…. Φθάνοντας στο Ζητούνι, έμεινα στο πανδοχείο για τα καραβάνια και, για να είμαι περισσότερο στη δροσιά και να προστατευθώ από την ψώρα, ξάπλωσα σε μία στοά, που οδηγούσε στα διαμερίσματα. Hμουν στον πρώτο ύπνο, όταν ξαφνικά ξύπνησα από έναν τρομερό ήχο. Σηκώθηκα και είδα ένα μεγάλο μέρος του πανδοχείου αναποδογυρισμένο και τα άλογα να έχουν δραπετεύσει από το στάβλο με όλα τους τα χαλινάρια.

Δεν μπόρεσα, αρχικά, να φανταστώ τι είχε συμβεί, μά ο υπηρέτης μου μου είπε ότι ήταν ένας σεισμός, κάτι που μας έριξε στην πιο μεγάλη κατάθλιψη του κόσμου. Το πανδοχείο ήταν τόσο πολύ κατεστραμμένο που δυσκολευθήκαμε να βγούμε από εκεί. Ένας Τούρκος που είχε ξαπλώσει μπροστά στην πόρτα, θάφτηκε κάτω από τα ερείπια του πανδοχείου, αλλά τον τράβηξαν από εκεί και ευτυχώς δεν έπαθε κανένα κακό. Στον ουρανό είχε μία πολύ όμορφη πανσέληνο, μα υπήρχαν τόσα πολλά σπίτια γερμένα και η σκόνη ήταν τόσο πυκνή, που δε βλέπαμε στα δέκα βήματα. Οι γυναίκες θρηνούσαν με φριχτά ουρλιαχτά τους άνδρες τους, τα παιδιά τους, τους γονείς τους πού ήταν θαμμένοι κάτω από τα ερείπια. Ανέσυραν μερικούς ζωντανούς, αλλά οι υπόλοιποι πέθαναν από αφυξία. Πηγαίνοντας την άλλη μέρα στην εκκλησία, είδα πολλούς, τους οποίους είχαν φέρει εκεί, για να τους θάψουν.

Μετέφερα την αποσκευή μου πάνω σε ένα σωρό από κοπριά, σε ένα μέρος, όπου δεν υπήρχαν διόλου ερείπια και σε ένα χρονικό διάστημα δύο ωρών, ένιωσα γύρω στους είκοσι μετασεισμούς, από τους οποίους μερικοί ήταν πολύ βίαιοι. Την επόμενη μέρα έβρεξε, κάτι που με ανάγκασε να καλυφθώ κάτω από ένα υπόστεγο, από όπου με συμβούλευσαν να βγώ. Δεν πιστεύω ότι μπορεί να φανταστεί κανείς θέαμα πιο φριχτό. Η αναρχία ήταν τέτοια, που δεν μπόρεσα να έχω άλογα παρά μόνο το απόγευμα. Και όπως διέσχιζα τον κάμπο, μού έδειχναν τις ρωγμές που είχαν γίνει στη γη και είχαν περίπου μισό πόδι πλάτος.

Από αυτόν τον σεισμό οι χριστιανοί ήταν αυτοί που υπέφεραν περισσότερο, γιατί τα σπίτια τους ήταν χτισμένα από πέτρες και πηλό. Από τα σπίτια των Τούρκων όμως ούτε ένα δεν έγειρε, γιατί οι πέτρες τους ήταν ενωμένες με κονίαμα. Αυτός ο ίδιος σεισμός γκρέμισε πολλά σπίτια στα γειτονικά χωριά, αλλά δεν προκάλεσε καμιά ζημιά στην άλλη πλευρά των βουνών, τα οποία οριοθετούν αυτήν την κοιλάδα στα νότια………». [πηγή: Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος-Γεώργιος Παν.Σταυρόπουλος, Λαμία με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940), Λαμία 2005, σελίδες 21-22].

Από το σεισμό κατέρευσε το μεγαλύτερο μέρος του καθολικού της Ιεράς Μονής Αγάθωνος ή Αγάθωνης στην καθομιλουμένη της περιοχής. Αυτό είχε ως συνέπεια οι χριστιανοί κάτοικοι της περιοχής να μην μπορούν να εκπληρώσουν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα λόγω έλλειψης εκκλησίας. Απευθύνθηκαν στον Οθωμανό δικαστή (καδή) της Υπάτης Μεχμέτ εφέντη, αιτούμενοι άδεια για την επισκευή του καθολικού της μονής. Ο δικαστής, ανταποκρινόμενος στο αίτημα των χριστιανών κατοίκων, συνέταξε έκθεση και την απέστειλε στον Σουλτάνο Μαχμούτ Α΄ (1696-1754). Το 1742, δύο χρόνια περίπου μετά το σεισμό εκδόθηκε το Σουλτανικό διάταγμα.

Από έρευνα στο ψηφιακό αποθετήριο της Ακαδημίας Αθηνών, εντοπίσθηκε το εν λόγω Σουλτανικό διάταγμα(Εικ.1αβγ) και η ελληνική μετάφρασή του (Εικ.2αβγ). Το περιεχόμενό του είναι το εξής:

Ο Σουλτάνος απευθύνεται στον Οθωμανό δικαστή Υπάτης Μεχμέτ εφέντη, στους προκρίτους της περιοχής και στον στρατιωτικό διοικητή Υπάτης. Επικαλείται την έκθεση του δικαστή Υπάτης πρός τον Σουλτάνο, η οποία αναφέρει ότι οι χριστιανοί ραγιάδες της επαρχίας Υπάτης παρουσιάσθηκαν στον δικαστή και ανέφεραν ότι η εκκλησία της Αγάθωνης, κοντά στο χωριό Μάρμαρα[2], κατέπεσε από το σεισμό κατά το μεγαλύτερο μέρος της. Κατόπιν αυτού κατέστη αδύνατος η εκπλήρωση των θρησκευτικών αναγκών. Οι κάτοικοι δεν διέθεταν άλλη εκκλησία στην περιοχή αυτή. Για το λόγο αυτό ο Σουλτάνος «απεφάσισε και διέταξε» να ανοικοδομηθεί η εκκλησία πάνω στα παλαιά θεμέλια χωρίς καμμιά άλλη προσθήκη. Δίνει εντολή στον δικαστή να ερευνήσει αν η εκκλησία, της οποίας την ανέγερση ζητούν οι κάτοικοι, είναι η Αγάθωνη ή κάποια άλλη. Επίσης να ερευνήσει αν οι κάτοικοι έχουν άλλη εκκλησία στην περιοχή και αν η Αγάθωνη υπήρχε κατά την κατάκτηση της περιοχής από τους Οθωμανούς. Απευθύνεται ονομαστικά στον Μεχμέτ εφέντη που υπέβαλλε την αίτηση και τον διατάσσει να ενεργήσει αυτοψία «ιδίοις όμμασι» για να διαπιστώσει το μέγεθος της καταστροφής και ότι πρόκειται για την ίδια εκκλησία που κατέπεσε από το σεισμό.

Το διάταγμα εκδόθηκε το μουσουλμανικό έτος 1157, χριστιανικό έτος 1742 περίπου. Η μετάφρασή του πραγματοποιήθηκε από διερμηνέα της οθωμανικής γλώσσας στην Αθήνα, στις 25 Απριλίου 1870. Επικυρώθηκε από το Δήμαρχο Αθηναίων Παναγή Κυριακό.

Στο οπισθόφυλλο του διατάγματος υπήρχε χειρόγραφη σημείωση στα οθωμανικά (Εικ.2β). Σε άλλο φύλλο, που περιέκλειε το φύλλο του διατάγματος, χειρόγραφη σημείωση με το γραφικό χαρακτήρα του μεταφραστή αναγράφει:

«--- το μοναστίρ, όντας τώ έκτη-/

σαν και τω εφκιασαν κενούριο/

μοναστήρη/

η υψηλή πόρτα παραχωρή την άδεια να κτηστή το Μοναστήριον/

της Μονής Αγάθωνης χωρίς να αυξήσωσι περιπλέον από τα παλαιά» (Εικ.2γ).

Το μεταφρασμένο κείμενο του διατάγματος έχει ως εξής:

Σελίδα 1

«Σουλτανικόν έμβλημα/

Μεχμέδ/

Χαν υιού Αβδουλ-/

Χαμίδ υιού Μουσταφά/

Χάν ο άμποτε τροπαιούχος./

Πρόκριτε των Δικαστών και Κριτών, μετά πολλών αρε-/

των και λόγων, σεβάσμιε Δικαστά Υπάτης (αυξηνθείη/

Σου η αρετή), και Πρόκριτοι του ομοτίμου και/

ομοιοβάθμου Σας Έπαρχε Υπάτης, Στρατιωτικέ Αρχη-/

γέ, Άρχοντες της Επαρχίας και υπάλληλοι (αυξηνθείη/

το αξίωμα υμών)./

Άμα τη αφίξει του παρόντος υψηλού Αυτοκρα-/

τορικού Μου Διατάγματος γνωστού έστω υμίν, ότι Σύ/

ο ρηθείς Δικαστής Υπάτης (αυξηνθείη Σού η αρετή) έπεμψεν/

τω υψηλώ Μου βήματι έκθεσιν διαλαμβάνουσαν ότι/

οι χριστιανοί ραγιάδες κάτοικοι της Επαρχίας Υπάτης/

παρουσιασθέντες απαξάπαντες ενώπιον του αυτόθι Δι-/

καστηρίου παρέστησαν, ότι η εκκλησία ήτις κείται ενταύ-/

θα υπό το όνομα Αγάθωνης εγνωσμένης και εις την/

περιφέρειαν του χωρίου Μάρμαρα της αυτής Επαρχίας/

κειμένης Μονήν κατέπεσεν όταν τη θεία Βουλή συ-/

νέβη εις την Επαρχίαν Υπάτης ο μέγας σεισμός, καθ/

όν εκ μέν των θεμελίων των τεσσάρων αυτού μερών/

εκρημνίσθη το πλείστον μέρος, η δε στέγη αυτής εντελώς/

κατέπεσεν, ώστε αδύνατον καθίσταται αυτοίς η εν αυτή εκ-/

πλήρωσις των θρησκευτικών αυτών χρεών, και ότι ουδε-/

μίαν άλλην εις το μέρος αυτό εκκλησίαν έχοντες, έχου-/

σιν απόλυτον ανάγκην αυτής.- Διό απεφάσισα και/

διέταξα, ίνα, άνευ ουδεμιάς ευρύνσεως και υψώσεως αυτής,/

διορθωθή και ανοικοδομηθή η εκκλησία αύτη, καθά ανέκαθεν/

Σελίδα 2

Επομένως, φθάσαντος του παρόντος υψηλού Μου ορι-/

σμού θέλετε ενεργήση επί του προκειμένου κατά το α-/

νωτέρω εκδοθέν Διάταγμά Μου, ανάγκης πάσα όμως να/

εξετασθή προηγουμένως εάν η εκκλησία, ής την ανέγερ-/

σιν ζητούσιν οι αναφερόμενοι, είναι αυτή εκείνη της ρηθεί-/

σης Μονής Αγάθωνης ήτις εκρημνίσθη κατά τον συμ-/

βάντα αυτόθι μεγάλον σεισμόν ή άλλη τις∙ εάν οι/

αναφερόμενοι ουδεμίαν άλλην έχωσιν εκκλησίαν κει-/

μένην εις τα πέριξ χωρία∙ εάν η ειρημένη εκκλησία,/

της Μονής Αγάθωνης υπήρχε και κατά τον χρόνον της/

κατακτήσεως της Επαρχίας Υπάτης υπό της οθωμανικής/

Δυναστείας[3]∙εάν πράγματι εκρημνίσθησαν ολοτελώς τα/

θεμέλια αυτής, και εάν πράγματι έχωσιν αυτήν από-/

λυτον ανάγκην, και τότε και μόνον θέλετε επιτρέψη/

αυτοίς να επιδιορθώσωσι τον εκ του σεισμού καταπεσόν-/

τα αυτής μέρος, κατά το παλαιόν αυτής σχέδιον, άνευ/

ουδεμιάς ευρύνσεως και υψώσεως αυτής, και αφ’ ού προ-/

ηγουμένως, Σύ αυτός ο Μεχμέδ Εφένδης, Δικαστής Υπά-/

της, ο υποβαλλών την αίτησιν ταύτην μεταβής επιτοπίως/

και ίδης αυτοπροσώπως και ιδίοις όμμασι εάν πράγματι η/

η εκ του γενομένου σεισμού κρημνισθείσα εκκλησία/

είναι αυτή εκείνη, περί ής πρόκειται, και εάν ουδεμίαν/

άλλην έχωσιν οι αναφερόμενοι πρός εκπλήρωσιν των/

θρησκευτικών αυτών χρεών, προσέχη επί του προκειμένου/

και απαγορεύων την νεωστί ανέγερσιν εκκλησίας εις μέρος/

Σελίδα 3

ένθα δεν υπήρχε τοιαύτη έκπαλαι και προφυλάτην/

ούτω τους πτωχούς ραγιάδες από πρόθεσιν χρηματικής/

κερδοσκοπίας, συμμορφούμενος και εκτελών ακριβώς/

την έννοιαν του παρόντος υψηλού Μου Διατάγματος/

Οϋτω γνώτε και πιστεύετε τω ιερώ Μου ση-/

μείω.-/

Εξεδόθη κατά τας αρχάς της Σελήνης τηχατζή(;)/

του χιλιοστού εκατοστού πεντηκοστού εβδόμου έτους/

(Σελήνης).-/

Εν τη υψηλή Αυτοκρατορική/

Καθέδρα της Κωνσταντινουπόλε-/

ως./

Διά το πιστόν και ακριβές της παρούσης μεταφράσεως/

από του οθωμανικού πρωτοτύπου Σουλτανικού Διατά-/

γματος, εκδοθέντος κατά το καθ ημάς χριστιανικόν έτος,/

1742 περίπου.-/

Εν Αθήναις τη 25 Απριλίου 1870./

ο επί της οθωμανικής γλώσσηςΔιερμηνεύς/

Δ.Α.Κοσώνης (;)/

Επικυρωθέν γνήσιον του ανωτέρω αντιγράφου/

Εν Αθήναις αυθημερόν/

Ο Δήμαρχος Αθηναίων/

Π.Κυριακός».

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Σε ενθύμιση του βιβλίου χρονικών της Μονής Ταξιαρχών Ζαγοράς Πηλίου αναγράφεται: «Ενέτι-1740-Σεπτεμβρίου 23-ημέρα Τρίτη και νύκτα έγινε μεγάλος σεισμός και βοή μεγάλη-και ης τα μέρη τη ευρίπου και ζητούνη και ης ούλα τα μέρη εκίνα έπησαν πολλά σπίτια και εκκλησίης και χωρήα τελήος εδάφισαν» [Πηγή:Αλεξίου Κώστα, Χρονικό Σεισμών στον Μαλλιακό κόλπο, περιοδική έκδοση ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΣ, τεύχος Οκτωβρίου 1999, σελίδα 16].

Στην ενθύμιση η Χαλκίδα αναφέρεται ως Εύριπος και η Λαμία ως Ζητούνη.

[2] Προκύπτει το συμπέρασμα ότι οι χριστιανοί κάτοικοι του οικισμού Μάρμαρα χρησιμοποιούσαν το καθολικό της μονής για τις θρησκευτικές τους ανάγκες.

[3] Η περιοχής της Υπάτης κατακτήθηκε για πρώτη φορά το 1393 από το Σουλτάνο Βαγιαζήτ Α΄. Μετά την ήττα του Βαγιαζήτ Α΄ από τους Μογγόλους στη μάχη της Αγκύρας το 1402, ανακαταλήφθηκε από το Δεσπότη του Μυστρά Θεόδωρο Α΄ Παλαιολόγο. Το 1414 την επανεκατέλαβε ο Μωάμεθ Α΄ για να τη χάσει το 1416 μετά την ήττα του στην Καλλίπολη από τους Βενετούς. Το 1423 την κατέλαβε οριστικά ο Μουράτ Β΄.

ΕΙΚΟΝΕΣ

α.

β.

γ.

Εικ.1αβγ. Το Σουλτανικό διάταγμα. [Πηγή: τεκμήριο197563].

α.

β.

γ.

Εικ.2αβγ. Η ελληνική μετάφραση του Σουλτανικού διατάγματος. [Πηγή:τεκμήριο197580].

ΠΗΓΗ

Ακαδημία Αθηνών