Αθανάσιος Ευαγγέλου Παπαλέξης: ένας πεσών Ανθυπολοχαγός από τη Μακρακώμη Φθιώτιδας στη Μικρασιατική Εκστρατεία

Ο Αθανάσιος Ευαγγέλου Παπαλέξης (1891-14 Αυγούστου 1922) κάπου στη Μικρά Ασία, πιθανώς στο Αφιόν Καραχισάρ. Η φωτογραφία προέρχεται από το οικογενειακό αρχείο της ανιψιάς του Ελένης Παπαλέξη-Μπότση. Την ευχαριστούμε θερμά για την παραχώρηση της φωτογραφίας, με την οποία εμπλουτίζονται τα τεκμήρια της συμμετοχής των Φθιωτών στη Μικρασιατική Εκστρατεία.

Στην ανάρτηση Φθιώτες νεκροί 1919-1922 (Μικρασιατική Εκστρατεία) μεταξύ των ονοματεπωνύμων των ανθυπολοχαγών αναγράφεται: «Παπαλέξης Αθανάσιος του Ευαγγέλου, Ανθυπολοχαγός από Μακρακώμη, φονεύθηκε στο Καμελάρ Ντάγ στις 14 Αυγούστου 1922».

Η αναφορά αυτή στάθηκε αφορμή για την επικοινωνία μας με τον απόγονο του πεσόντος Αναστάσιο Παπανικολάου (εγγονό από το γενεαλογικό δένδρο της μητέρας), ο οποίος πρόθυμα μας έδωσε πληροφορίες για τον Ανθυπολοχαγό από τη Μακρακώμη Αθανάσιο Παπαλέξη. O ίδιος πραγματοποίησε και βιβλιογραφική έρευνα με σκοπό την ταύτιση των τραγικών γεγονότων εκείνης της εποχής, με τις πληροφορίες που είχε συγκεντρώσει για τον πεσόντα πρόγονό του. Τα αποτελέσματα της προσπάθειάς του παρουσιάζονται στο κείμενο που μας απέστειλε και δημοσιεύεται στη συνέχεια:

“Αθανάσιος Παπαλέξης του Ευαγγέλου (1891-14 Αυγούστου 1922)

Με αυτή τη δημοσίευση θα δικαιολογήσουμε τον τίτλο αυτής της σελίδας. Μετά από αρκετή έρευνα σε ξεχασμένα συρτάρια υπερηλίκων συγγενών βρήκαμε κάτι πραγματικά άγνωστο, ακόμη και τον τόπο καταγωγής του συγκεκριμένου αξιωματικού.

Ένα αφιέρωμα για έναν ξεχασμένο Μακρακωμίτη της Μικρασιατικής Εκστρατείας μιας και συμπληρώνονται 90 χρόνια από τον θάνατό του.

Από μικρός άκουγα από τη μητέρα μου και τη γιαγιά μου για έναν νεκρό συγγενή (αδερφό του παππού μου) που σκοτώθηκε στο Αφιόν Καραχισάρ και ότι το μόνο που τον θυμίζει είναι μία φωτογραφία με τα παλικάρια του εκεί. Αργότερα είδα αυτήν τη φωτογραφία καθώς και ένα γράμμα του στον πατέρα του με ημερομηνία Φεβρουάριος 1922. Έκανα λοιπόν μία έρευνα μιας και το μεταπτυχιακό μου στις Βαλκανικές Σπουδές βοηθάει στις αναζητήσεις αυτές.

Ο Αθανάσιος Παπαλέξης γεννήθηκε στην Βαρυμπόμπη, όπως λεγόταν τότε η Μακρακώμη, το 1891. Σπούδασε δάσκαλος, κατατάχθηκε και ειδικεύτηκε στο Πυροβολικό. Βρέθηκε στη Μικρά Ασία στο μέτωπο του Αφιόν Καραχισάρ.

Από προφορικές πληροφορίες έμαθα ότι υπηρέτησε στο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνων στον Λόχο Διοικήσεως (μαρτυρία από συγγενή συμπολεμιστή του).

Είχε την ατυχία να είναι στον Κεντρικό Τομέα του μετώπου, όταν ο Κεμάλ επιτέθηκε στις ελληνικές δυνάμεις, οι οποίες είχαν διαβρωθεί από τις έριδες βενιζελικών-αντιβενιζελικών. Το παρατηρητήριο του Κεμάλ ήταν στο Κοτζά Τεπέ ύψωμα, απέναντι του οποίου βρισκόταν ο Αθανάσιος Παπαλέξης. Από εκεί μπορούσε να παρατηρεί χωρίς κιάλια τις ελληνικές θέσεις και τις κινήσεις των τμημάτων ενίσχυσης.

Στις 4.30 το πρωΐ στις 13 Αυγούστου 1922 ο βομβαρδισμός άρχισε. Στον Τομέα του επιτέθηκαν 3 τουρκικές μεραρχίες, οι 11, 5 (η 12 είχε διατεθεί ως εφεδρεία) με την υποστήριξη πυροβόλων Skoda 105 (τελευταίου τύπου για την εποχή). Ο ελληνικός στρατός διέθετε πυροβόλα ορεινού πυροβολικού μικρότερης εμβέλειας.

Σκοτώθηκε, όπως λένε οι μαρτυρίες, από οβίδα που έπεσε μέσα στο αμπρί, όπου είχαν σύσκεψη οι εναπομείναντες αξιωματικοί μιας και παρόλο την τρομακτική πίεση των Τούρκων, κανένας από αυτούς δεν υποχωρούσε. Στα επίσημα βιβλία αναφέρεται ότι σκοτώθηκε στο Καμελάρ Ντάγ στις 14/08/1922 με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Καταγράφω αυτολεξεί τι ακριβώς έγινε:

«Ο Τομεύς του Καμελάρ Ντάγ διηρείτω στους υποτομείς Καλεντζίκ και Μιχαήλ. Ο Υποτομέας Καλεντζίκ διηρείτω εις 2 κέντρα αντιστάσεως και έν ανεξάρτητο σημείο στηρίγματος. Το δυτικό κέντρο αντιστάσεως από Μαύρου Βράχου μέχρι του δυτικού ορίου της Μεραρχίας εκαλείτω κέντρο αντιστάσεως Καμελάρ. Το κέντρο αυτό κατελήφθη πρώτο υπό των Τούρκων μέχρι τις 7.20 της πρωΐας της 13 Αυγούστου 1922, των εκεί ευρισκομένων τμημάτων του 35 Συντάγματος της IV Μεραρχίας (Ι/35 Τάγμα και η διλοχία του 3/35 Τάγματος), αιφνιδιασθέντων και υποχωρησάντων άνευ αντιστάσεως βορείως του Μαύρου Βράχου.

Επί των υψωμάτων βορείως του Μαύρου Βράχου και επί της γραμμής διαχωρίσεως των υδάτων κατέφθασε περί ώραν 10 ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας μεθ’ ενός Τάγματος (του Παλαντζά) και κατέλαβε θέσεις προς απόκρουσιν της περαιτέρω προόδου της τουρκικής επιθέσεως.

Προς την μεσημβρίαν αφίχθη και το έτερον Τάγμα του (Τσιρώνης) και ανεπτύχθη και τούτο ως και η Μοίρα ορειβατικού πυροβολικού της ΧΙΙΙ Μεραρχίας. Διά των 2 τούτων Ταγμάτων ο Συνταγματάρχης Πλαστήρας (καθόσον δεν κατάφερε να ανασυντάξη ει μη ελάχιστα τμήματα εκ των δοκιμασθέντων του 35 Συντάγματος μη όντα και εκείνα εις θέσιν να χρησιμοποιηθούν επωφελώς) και ενός Τάγματος (Κόκκινος) του 11 Συντάγματος αποσταλλέντος προς ενίσχυσιν του 35^ου από πρωΐας, ετήρησε τας θέσεις του καθ’ όλην την ημέραν της 13 Αυγούστου και απέκρουσε τας λυσσαλέας και αλλεπαλλήλους εφόδους των Τούρκων προς εκδίωξίν του εκείθεν.

Τας πρωϊνάς ώρας της 14 Αυγούστου ενισχυθείς και διά του 3^ου Τάγματός του (Τερτίκα), όπερ ανεπτύχθη ανατολικότερον καθόσον ήτο γενική πλέον η υποχώρησις και των υπολειπομένων τμημάτων του 35 Συντάγματος, συνεκράτησε τας θέσεις του μέχρι εσπερινών ωρών της 14 Αυγούστου παρά τις τρομακτές απώλειές του (3 Ταγματάρχες εκτός μάχης, Παλαντζάς, Τσιρώνης και Κόκκινος) οπότε κατόπιν διαταγής απεσύρθη διά της κορυφογραμμής προς Κιουπρουλού, βήμα προς βήμα διαμφισβητών το έδαφος προς τον εχθρόν». (Δυστυχώς ο Αθανάσιος Παπαλέξης είχε σκοτωθεί).

Πληροφοριακά για να μετρήσετε απώλειες από το Τάγμα του Τερτίκα γυρίσανε πίσω 200 από τους 700 και από τον Λόχο Διοικήσεως 50 από τους 160.

Δυστυχώς όλοι αυτοί ξεχαστήκανε….

Υπάρχει ένα εκκλησάκι έξω από τη Μακρακώμη, ο Άγιος Ιωάννης, δωρεά από τους Παπαλεξαίους για το χαμό του ανθρώπου τους. Γιορτάζει στις 29 Αυγούστου, ο εσπερινός συμπίπτει με τη μέρα που χάθηκε μιας και από το 1924 έχουμε νέο ημερολόγιο.

ΠΗΓΕΣ:

-Βαγγέλη Κ. Χορμόβα, Ιστορία της Μακρακώμης. Ιστορική-Κοινωνιογραφική-Λαογραφική Έρευνα, Μακρακώμη 1990.

-Μεγάλη Στρατιωτική Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος 2, σελίδες 290-291, Εν Αθήναις 1929.

(ευχαριστώ και τον Σωτήρη Αλεξόπουλο που με βοήθησε στην αναζήτηση).

ΕΠΙΣΗΜΑΝΣΗ: Αργότερα θα δημοσιευτεί και φωτογραφία με τους συμπολεμιστές του, αν κάποιος αναγνωρίσει κάποιον συγγενή του, ας ενημερώσει μιας και η έρευνα συνεχίζεται…..”