Σάββατο 21 Νοεμβρίου 2020

Σφραγίδες Ελευθερίας (1821-1832) από τη Φθιώτιδα

Στην έκδοση «ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 1821-1832. Σφραγίδες Κοινοτήτων-Μοναστηρίων, Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος, Ελληνικής Πολιτείας, Προσωπικές. Εισαγωγή Ι.Κ.Μαζαράκης-Αινιάν, Αθήναι 1983», η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος δημοσιεύει σφραγίδες της περιόδου 1821-1832[1]. Αφορούν δηλαδή την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και του Καποδίστρια. Η εκδοτική αυτή προσπάθεια τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.
Ακολουθεί παρουσίαση των σφραγίδων της έκδοσης που αφορούν τη γεωγραφική περιοχή της σημερινής Φθιώτιδας. Ανήκουν είτε σε δημόσιες αρχές, είτε σε πρόσωπα. Ειδικότερα:
 
 
Α. Σφραγίδες δημοσίων αρχών.
 
Ι. Σφραγίδες από τη Λαμία (Ζητούνι) και την Υπάτη (Νέαι Πάτραι ή Πατρατζίκι).
 
 
Εικ.1. Σφραγίδα Δημογεροντίας Επαρχίας Ζητουνίου.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΖΗΤΟΥΝΙΟΥ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 11ης Οκτωβρίου 1831 από Μουστάμπεη (Μουσταφάμπεη?, σημερινή Ηράκλεια) (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51046).
 

 Εικ.2. Σφραγίδα Επαρχιακής Δημογεροντίας Νέων Πατρών.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά δεξιά της προς την δυσδιάκριτη κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ Ν[ΕΩΝ] ΠΑΤΡΩΝ 1829». Το γράμμα Ν απεικονίζεται ως И λόγω αβλεψίας του κατασκευαστή της σφραγίδας. Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας.


Εικ.3. Σφραγίδα Διοικητή Λιδωρικίου, Νέων Πατρών και Ζητουνίου.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΙΟΙΚ[ΗΤΗΣ] ΛΙΔΩΡ[ΙΚΙΟΥ] Ν[ΕΩΝ] ΠΑΤΡΩΝ ΖΗΤΟΥΝΙΟΥ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο του Οκτωβρίου 1831 από Υπάτη (Νέα Πάτρα) (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51045).
 
ΙΙ. Σφραγίδες από την Αταλάντη (Ταλάντι) και τη Μενδενίτσα (Μποδονίτσα).
 

 Εικ.4. Σφραγίδα από Αταλάντη.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Η επιγραφή «CΦΡΑΓΙC / EΛEYΘEPIAC / ΤΑΛΑΝΤΙ / 1821 / ΑΠΡΙΛΛΙΟΥ / 2» καταλαμβάνει όλη την επιφάνειά της και περικλείεται από δάφνινο στεφάνι. Προέρχεται από έγγραφο της 26ης Απριλίου 1821 από την Αταλάντη, το οποίο υπογράφουν ο επίσκοπος Νεόφυτος Ταλαντίου, ο αρχιστράτηγος Αντώνιος και λοιποί (Ι.Α.Υ.).


Εικ.5. Σφραγίδα Επαρχιακής Δημογεροντίας Αταλάντης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από δυσανάγνωστη επιγραφή. Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας και από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.128).


Εικ.6. Σφραγίδα Υπαστυνομίας ή Αστυνομίας Σκάλας Αταλάντης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΗΠΑΣΤΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ 1830». Η επιγραφή της σφραγίδας μεταγράφεται «ΥΠΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ» ή «Η Π[ΡΟΣΩΡΙΝΗ] ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ». Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας.


 Εικ.7. Σφραγίδα του Β΄ Ελαφρού Τάγματος πεζικού.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση κράνους με ξίφος, η οποία περικλείεται από στεφάνι δάφνης. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΤΑΓΜΑ Β΄ ΕΛΑΦΡΟΝ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 7ης Ιουνίου 1831 από Ταλαντία. (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51166). Το Β΄ Ελαφρύ τάγμα πεζικού την εποχή αυτή βρισκόταν στην περιοχή της Αταλάντης και πιθανώς είχε έδρα την Αταλάντη. Είναι ένα από τα 13 ελαφρά τάγματα που σχημάτισε ο Καποδίστριας μετά τη μάχη της Πέτρας Βοιωτίας και τα τοποθέτησε στη Στερεά Ελλάδα, όχι όμως στη μεθόριο.


Εικ.8. Σφραγίδα Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Στο κέντρο αδιάγνωστο σχήμα ή γράμματα. Επιστέφεται από την επιγραφή «…ΜΕΝΔΕΝΙ[ΤΣΗΣ]». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο των εφόρων της Επαρχίας Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου. Το έγγραφο καταλήγει «Εν πόλει Σαλόνων 19 Νοεμβρίου α΄ Ελευθερίας αωκα». Δηλαδή γράφηκε και σφραγίστηκε στα Σάλωνα (Άμφισσα) το πρώτο έτος της ελευθερίας (1821) (Συλλογή Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος, Α4325).


Εικ.9. Σφραγίδα Δημογεροντίας Επαρχίας Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤ[ΙΑ] ΤΗΣ ΕΠΑΡΧ[ΙΑΣ] ΜΟΝΤΟΝ[ΙΤ]Ζ[Η]Σ Τ[ΟΥ]Ρ[ΚΟ] Χ[ΩΡΙΟΥ]». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 από τη Σουβάλα (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.107).

 

Εικ.10. Σφραγίδα Προσωρινού Διοικητή των Επαρχιών Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΠΡΟΣΩΡ[ΙΝΟΣ] ΔΙΟΙΚ[ΗΤΗΣ] ΤΩΝ ΕΠΑΡ[ΧΙΩΝ] ΛΕΒΑΔ[ΙΑΣ] ΤΑΛΑΝΤ[ΙΟΥ] Κ[ΑΙ] ΜΕΝΔ[ΕΝΙΤΣΗΣ]». Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας (τεκμήριο 51098) και από έγγραφο της 15ης Δεκεμβρίου 1829.


 Εικ.11. Σφραγίδα Διοικητή Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΙΟΙΚΗΤ[ΗΣ] ΛΕΒΑΔ[ΙΑΣ] ΤΑΛΑΝΤ[ΙΟΥ] ΜΕΝΔΕΝΙΤΖΗΣ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.128).

 
 
Β. Σφραγίδες προσώπων.
 
12. Σφραγίδα του Αθανασίου Διάκου.

 

 

Εικ.12. Η σφραγίδα του Αθανασίου Διάκου.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση δικέφαλου αητού. Εκατέρωθεν πάνω από την παράσταση τα γράμματα Δ και Θ (Διάκος Θανάσης) Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 28ης Μαρτίου 1821 (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος).

 
13. Σφραγίδα του Μήτσου Κοντογιάννη.

 

Εικ.13. Η σφραγίδα του Μήτσου Κοντογιάννη.

Η σφραγίδα έχει τετράγωνο σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση φυτικού κοσμήματος. Εκατέρωθεν τα γράμματα Μ και Κ (Μήτσος Κοντογιάννης) Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 18ης Ιουνίου 1823 από την Υπάτη (Νέα Πάτρα) (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.23).

 
14. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου Μεταξά.

 

 Εικ.14α. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση δικέφαλου αητού. Εκατέρωθεν επάνω τα γράμματα Τ, Λ και κάτω Ν, Φ (Τ[Α]Λ[ΑΝΤΙΟΥ] Ν[ΕΟ]Φ[ΥΤΟΣ]). Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 2ας Φεβρουαρίου 1817 (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 8734).

 

 Εικ.14β. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Στην παράσταση στέμμα επιστέφει αητό ανάμεσα σε δύο κλαδιά δάφνης. Εκατέρωθεν επάνω τα γράμματα ΤΛ ΤΟΥ και κάτω ΝΦ ΤΣ (Τ[Α]Λ[ΑΝ]Τ[Ι]ΟΥ Ν[ΕΟ]Φ[Υ]Τ[Ο]Σ). Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 29ης Μαΐου 1827 (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 2128).

 
15. Σφραγίδα του επισκόπου Κυρίλλου Θαυμακού.

 

 

Εικ.15. Σφραγίδα του επισκόπου Θαυμακού Κυρίλλου Γ΄.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Στο κέντρο επιγραφή σε παλαιοτουρκική γραφή. Επιστέφεται από την επιγραφή «Ο ΤΑΠΕΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΘΑΥΜΑΚΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΣ». Η Επισκοπή Θαυμακού έως το 1920 υπαγόταν στον μητροπολίτη Λαρίσης. Ο Κύριλλος Γ΄ διετέλεσε επίσκοπος Θαυμακού από το 1820 έως το 1854. Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Ιανουαρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.105).

 

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Οι παραστάσεις των σφραγίδων.
α) Σφραγίδες της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας (1822-1827)
Όλες οι σφραγίδες της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας ή Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος φέρουν την παράσταση της Αθηνάς Προμάχου με τα σύμβολα της φρόνησης, όπως επιτάσσει το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος και επαναλαμβάνει ό Νόμος της Επιδαύρου. Η Αθηνά είναι στραμμένη προς τα αριστερά. Ελάχιστες είναι οι σφραγίδες της εποχής αυτής με την Αθηνά να στρέφεται προς τα δεξιά. Τον ίδιο τύπο σφραγίδας ακολουθούν και οι περιφερειακές διοικήσεις των επαρχιών, οι αστυνομίες, τα υγειονομεία, οι δημογεροντίες και τα δικαστήρια με τοπικές μόνο παραλλαγές και εξαιρέσεις. Οι σφραγίδες διακρίνονται σε δύο χαρακτηριστικούς τύπους, τις έγγλυφες (μαύρο αποτύπωμα) και τις ανάγλυφες (λευκό αποτύπωμα).
β) Σφραγίδες της Ελληνικής Πολιτείας (1827-1833) (Περίοδος Καποδίστρια)
Οι σφραγίδες της Ελληνικής πολιτείας ακολουθούν αρχικά αυτές της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας με την παράσταση της Αθηνάς Προμάχου. Το 1829, μετά την Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους, οι σφραγίδες διατηρούν την παράσταση της Αθηνάς στραμμένης προς τα αριστερά. Η Αθηνά στη σφραγίδα της Δημογεροντίας Νέων Πατρών (1829) στρέφεται προς τα δεξιά (Εικ.2). Της περιόδου αυτής είναι οι σφραγίδες Δημογεροντιών Ζητουνίου (1830) (Εικ.1), Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου (1830) (Εικ.9) και Αταλάντης (1830) (Εικ.5).
Από τις τελευταίες ημέρες του Δεκεμβρίου 1829 αρχίζει να χρησιμοποιείται στις σφραγίδες «ο Φοίνικας αναγεννώμενος εις την θέαν των ακτίνων του Αγίου Πνεύματος με Σταυρόν επί της κεφαλής». Κατά το 1832 επανέρχεται ο τύπος της Αθηνάς του 1829, στραμμένης προς τα δεξιά.
Στην Ανατολική Στερεά από το 1829 διορίσθηκαν Προσωρινοί Διοικητές. Μεταξύ αυτών ο Προσωρινός Διοικητής Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης (Εικ.10). Από το 1830 ορίζονται Πολιτικοί Διοικητές. Μεταξύ αυτών οι Πολιτκοί Διοικητές Λιδωρικίου, Νέων Πατρών και Ζητουνίου (Εικ.3), Λειβαδειάς, Ταλαντίου και Μενδενίτσης (Εικ.11).
 

 

ΠΗΓΗ

  

Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 1821-1832. Σφραγίδες Κοινοτήτων-Μοναστηρίων, Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος, Ελληνικής Πολιτείας, Προσωπικές. Εισαγωγή Ι.Κ.Μαζαράκης-Αινιάν, Αθήναι 1983.

 

 

 

 

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου