Ο απόηχος της έξωσης του Όθωνα στη Λαμία και τη Στυλίδα

Εισαγωγικά

Στις 25 Ιανουαρίου 1850 γιορτάσθηκε στη Λαμία η 17η επέτειος της άφιξης του Όθωνα στο Ναύπλιο. Σε ανταπόκρισή της από τη Λαμία η αθηναϊκή εφημερίδα «ΑΙΩΝ» γράφει τα εξής:

«ΛΑΜΙΑ, 26 Ιανουαρίου….

Χθες ετελέσθη η εορτή των αποβατηρίων της Α.Μ. με την πρέπουσαν τάξιν. Πλήθος λαού συνέρρευσεν εις τον Ναόν, εκτός των Στρατιωτικών και υπαλλήλων, όπου μετά την δοξολογίαν εξεφώνησε μικρόν μέν, πλήν κατάλληλον διά τας περιστάσεις λογίδριον ο Σχολάρχης μας Κύριος Ζαχ. Παναγιωτίδης.» (εφημερίδα ΑΙΩΝ, φύλλο 1037/04-02-1850, σελίδα 4).

Ακριβώς δώδεκα χρόνια αργότερα, την 1η Φεβρουαρίου 1862, ξέσπασε κίνημα εναντίον του Όθωνα στο Ναύπλιο, όπου είχε αποβιβασθεί το 1833. Τα Ναυπλιακά, όπως ονομάσθηκε το κίνημα, απέτυχαν. Άνοιξαν όμως το δρόμο για την έξωση του Όθωνα (Εικ.1αβ) λίγους μήνες μετά, στις 12 Οκτωβρίου 1862.

 

 α

Εικ.1α. Η έξωση του Όθωνα σε σκίτσο γερμανόφωνου σατιρικού περιοδικού της εποχής με τίτλο “Aus Giechenland” (ελλ. Από την Ελλάδα). Ο Όθωνας βγαίνει από κτίσμα με την επιγραφή Provisorische Regie(rung) (ελλ. Προσωρινή κυβέρνηση) κλείνοντας με το αριστερό του χέρι την πόρτα με την επιγραφή Ausgang (ελλ. έξοδος). Στο δεξί του χέρι κρατάει το στέμμα, το σκήπτρο και το μανδύα του. Η Αμαλία ήδη έχει πλησιάσει και ετοιμάζεται να επιβιβαστεί σε βάρκα με δυσανάγνωστη επιγραφή (Πλειζε;) Στο βάθος η πινακίδα Pyräus (ελλ. Πειραιάς) προσδιορίζει τον τόπο. Στη βάση του σκίτσου η λεζάντα γράφει Auch einer, der-“zur Disposition” gestellt ist (ελλ. Ακόμη ένας, που τέθηκε σε διαθεσιμότητα). H μετάφραση έγινε από τον καθηγητή Γερμανικών κ.Νίκο Σωκράτους (πηγές: 1) περιοδική έκδοση Kladderadatsch, τεύχος 50/02-11-1862, σελίδα 200 και 2) https://www.kaliterilamia.gr/2019/11/blog-post_3468.html).

 

 

β

Εικ.1β. Η έξωση του Όθωνα σε ελληνική λιθογραφία της εποχής. Ο Όθωνας επιβιβάζεται σε βάρκα του ατμοδρόμωνα «Αμαλία», όπου ήδη καθισμένη και περίλυπη τον περιμένει η Αμαλία. Θα κατευθυνθούν στην αγγλική κορβέττα «HM Corviette Scylla», με την οποία θα αναχωρήσουν από την Ελλάδα (πηγή: http://arxeiomnimon.gak.gr/browse/resource.html?tab=tab02&id=567403).

 

Το πλοίο με τους εκπτώτους βασιλείς από τον Πειραιά κατέπλευσε στην Κέρκυρα και στη συνέχεια στη Βενετία. Γράφει ο «ΑΙΩΝ», «-Ο πρώην βασιλεύς Όθων, μετά της συνοδίας του, εκ Κερκύρας έπλευσε προς την Βενετίαν και εκείθεν μεταβαίνει εις Μόναχον. Διερχομένου του φέροντος τον βασιλέα πλοίου εκ Ζακύνθου, ο της νήσου ταύτης λαός, συναθροισθείς εις την παραλίαν, απεδοκίμασε τον έκπτωτον ηγεμόνα. Λέγεται, ότι η βασίλισσα Αμαλία προσεβλήθη υπό ημιπληγίας, αλλ’ εισέτι ουδέν αληθεύει» (πηγή: εφημερίδα «ΑΙΩΝ», φύλλο 2079/22-10-1862, σελίδα 4).

Ο «ΑΙΩΝ» αναδημοσιεύει και τα γεγονότα που συνέβησαν στη Λαμία και τη Στυλίδα, στον απόηχο της έξωσης του Όθωνα. Ως πηγή χρησιμοποιεί τη λαμιώτικη εφημερίδα «Φωνή του Λαού».

1. Η συγκέντρωση στη Λαμία

Στις 14 Οκτωβρίου 1862 πραγματοποιήθηκε αντιοθωνική συγκέντρωση στη Λαμία. Το πλήθος, πολίτες και στρατιωτικοί, συγκεντρώθηκε στη μέχρι τότε πλατεία Όθωνος (σήμερα πλατεία Ελευθερίας).

  

Εικ.2. Ο «αρηΐφιλος» (δηλ. αγαπητός στον Άρη, θεό του πολέμου) ομιλητής Τιμολέων Βάσσος (πηγή: https://www.haniotika-nea.gr/h-katalipsi-toy-pyrgoy-tis-malaxas/).

Σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα «Φωνή του Λαού», ομιλητής ήταν ο αξιωματικός Τιμολέων Βάσσος (Εικ.2). Ανέβηκε πάνω σε ένα τραπέζι για να διακρίνεται από το πλήθος, το οποίο τον ζητωκραύγαζε. Στην ομιλία του, χρησιμοποιώντας παράδειγμα από τη ρωμαϊκή ιστορία, παραλλήλισε την πτώση του αυταρχικού βασιλιά της Ρώμης Λεύκιου Ταρκύνιου του Υπερήφανου με την έξωση του Όθωνα. Η συγκέντρωση των κατοίκων της Ρώμης εναντίον του αυταρχικού βασιλιά τους έλαβε χώρα στην πλατεία των ανακτόρων, την οποία με ψήφισμά τους ονόμασαν πλατεία της ελευθερίας. Έμμεσα ο Τιμολέων Βάσσος προτείνει το όνομα αυτό για τη μετονομασία της πλατείας Όθωνος της Λαμίας, όνομα που φέρει σήμερα η πλατεία. Επιπλέον προτείνει, η δεύτερη την εποχή εκείνη πλατεία της Λαμίας (σημερινή πλατεία Πάρκου), να μετονομασθεί από πλατεία Αμαλίας σε πλατεία Ομονοίας.

Γράφει ο «ΑΙΩΝ»:

“Εν τώ από 15 τ.μ. φύλλω της «Φωνής του Λαού,» (Λαμίας) αναγινώσκομεν τα επόμενα:

Χθές άπαντες συνήλθον εν τη ενταύθα κεντρική πλατεία, (του Όθωνος καλουμένη το πρίν,) ότε αναβάς επί μιάς τραπέζης ο αρηΐφιλος Τιμολέων Βάσος απήγγειλε στεντορεία τη φωνή το κατωτέρω ωραίον ψήφισμα. Ζητωκραυγαί του ενθουσιασθέντος στρατού και του εκβαχευθέντος πλήθους συνώδευσαν την ωραίαν ταύτην του Κυρίου Βάσου προσλαλιάν, ανωτέραν ούσαν παντός επαίνου.

«Συμπολίται και συστρατιώται!

Ο τόπος ούτος, εις τον οποίον συνηθροίσθημεν την ώραν ταύτην, φέρει έν όνομα, όπερ δεν αναφέρω. Είναι όνομα πικρών αναμνήσεων, είναι όνομα, όπερ καθιστά το παρελθόν πλήρες πικριών, πλήρες δυστυχημάτων.

Όταν της Ρώμης η εξουσία ευρίσκετο εις χείρας αυτογνώμονος και ανηθίκου ηγεμόνος Ταρκυνίου του υπερηφάνου, ότε ο μέγας ούτος λαός εγερθείς εζήτησε τα δίκαια αυτού, όταν Βρούτος ο παλαιός εξέσχιζε την αλλουργίδα του ηγεμόνος τούτου, και έθετον οι Ρωμαίοι υπό την των ανακτόρων πλατείαν τάς στερεάς εκείνας βάσεις της ελευθερίας των ενδόξων της δημοκρατίας ημερών, μεταξύ των πολλών ψηφισμάτων, άτινα εκεί εθέσπιζον, εκάλεσαν την θέσιν εκείνην πλατείαν της ελευθερίας. Η θέσις αύτη επί πολλούς αιώνας ανεμίμνησκεν εις τους Ρωμαίους την ωραίαν εκείνην νύκτα, καθ’ ήν ήρχισαν την οικοδόμησιν του μεγαλείου των· εις την θέσιν εκείνην εζήτησαν την ελευθερίαν του λαού οι δύο Γράκχοι· εις την θέσιν εκείνην απέδωκε την ελευθερίαν τοίς Ρωμαίοις ο Καμίλλος· εις την θέσιν εκείνην, οσάκις οι Ρωμαίοι έπραττόν τι υπέρ του μεγαλείου και της ελευθερίας των, συνήρχοντο και συνερχόμενοι ανεμιμνήσκοντο το παρελθόν, και, εάν ελησμόνουν ενίοτε τον τίτλον του πολίτου Ρωμαίου, εκεί πάντοτε τον ενθυμήθησαν.

Συμπολίται. Επέρχονται γενεαί μεθ’ ημάς· αφήσωμεν εις τά τέκνα μας το όνομα τούτο· και, αν ποτε τολμήση τύραννος όμοιος του Όθωνος να παραγνωρίση τα δικαιώματά των, ας ενθυμηθούν ημάς τους προγόνους των και άς φυτεύσωσι νέας δάφνας επί του τόπου τούτου, εις τον οποίον ημείς μέν έχομεν την ωραιοτέραν ανάμνησιν, εκείνοι δε το ηθικώτερον παράδειγμα.

Συμπολίται. Υπάρχει ακόμη εν τη πόλει ταύτη ετέρα πλατεία φέρουσα το όνομα της πριγκιπέσης της Ολδεμβούργης Αμαλίας συζύγου του Πρίγκηπος της Βαυαρίας Όθωνος.

Η ομόνοια υπήρξε πάντοτε η πρόξενος των μεγάλων έργων· ας ονομάσωμεν την πλατείαν εκείνην της ομονοίας· ημείς δε λησμονούντες το παρελθόν ας υπακούσωμεν εις τους νόμους της και ας προβώμεν εις την παγίωσιν του μεγάλου έργου και εθνικής ημών παλιγγενεσίας.

Ζήτω η ελευθερία».

Σ.Σ. του Αιώνος. Ομολογουμένως το λογίδριον τούτο είναι το ωραιότερον και ρητορικώτερον πάντων των μέχρι τούδε κατά τάς εσχάτας ταύτας ημέρας δημοσιευθέντων. Βεβαίως ο αξιωματικός Τιμολέων Βάσος είναι πεπροικισμένος δι’ αρετής ρητορικής ουχί κοινής.”.

Για τον Τιμολέοντα Βάσσο γράφει η Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Βάσσος Τιμολέων. Αντιστράτηγος. γενν(ηθείς) εν Λαμία το 1836. Μετ(είχε) του πολ(έμου) 97 ως αρχηγός του Στρατού ο οποίος απεστάλη εις Κρήτην. Απεστρ(ατεύθη) την 29 Αυγ(ούστου) 1906» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 421).

 

2. Η αντίδραση του 10^ου Τάγματος Πεζικού Στυλίδας

Στη συνέχεια ο «ΑΙΩΝ» δημοσιεύει τις αντιδράσεις του 10^ου Τάγματος Πεζικού με έδρα τη Στυλίδα. Το τάγμα τάχθηκε υπέρ της έξωσης του Όθωνα. Εξέλεξαν αρχηγό τον γηραιό αγωνιστή του 1821 συνταγματάρχη Ιωάννη Κλίμακα (Εικ.3). Το «πρωτόκολλον» της εκλογής το έστειλαν με τον ανθυπολοχαγό Πέτρο Παπαγεωργίου στον Ιωάννη Κλίμακα που διέμενε την εποχή αυτή στη Λαμία.

  

Εικ.3. Ο αγωνιστής του 1821 συνταγματάρχης Ιωάννης Κλίμακας (πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.).

Γράφει ο «ΑΙΩΝ»:

“Η αυτή Λαμιακή εφημερίς δημοσιεύει και το επόμενον πρωτόκολλον του εν Στυλίδι Τάγματος:

Σήμερον την 12 8βρίου 1862, συνελθόντες οι υποφαινόμενοι αξιωματικοί του 10 πεζικού τάγματος και συναισθανόμενοι τάς δεινάς της Πατρίδος περιστάσεις και θεωρούντες καθήκον ημών να συνεισφέρωμεν πάν ότι εις την ευημερίαν, το μεγαλείον και την δόξαν της, ανεφωνήσαμεν και απεφασίσαμεν τάδε:

Α) Ομνύομεν αμοιβαίαν σύμπραξιν και ειλικρίνειαν εις ό,τι ήθελε κριθή αναγκαίον προς τον σκοπόν, δι’ όν τα όπλα εδράξαμεν.

Β) Προς τον σκοπόν μας τούτον εκλέγομεν ως αρχηγόν μας τον γηραιόν αγωνιστήν συνταγματάρχην Ιω. Κλίμακαν μεγάλου σεβασμού και αγάπης προς τούτον ένεκεν, εις όν υποσχόμεθα τυφλήν υπακοήν αναθέτοντες αυτώ την τύχην ημών, την ζωήν και την τιμήν επ’ αγαθώ της Πατρίδος.

Γ) Δίδομεν τω ανθυπολοχαγώ Πέτρω Παπαγεωργίω την εντολήν ίνα παραλάβη το παρόν πρωτόκολλον και μεταβάς εις Λαμίαν παραδώση αυτό τω μνησθέντι αρχηγώ Ιω. Κλίμακα, όντινα αναμένομεν προς παραλαβήν της διοικήσεώς μας.

Εγένετο εν Στυλίδι.

Ζήσιμος Παπαδάτος, Σταμάτιος Αποστολίδης, Ν. Δουδουμόπουλος, Δημ. Παρνασίδης, Α. Ανδρέου, Λ. Αποστολίδης, Εμμ. Στεφανάκος, Κωνστ. Ασπρέας, Κ. Πονηρόπουλος, Πέτρος Παπαγεωργίου, Α. Κοκκάρριζας, Λ. Γκολφινόπουλος, Δ. Μανολίδης, Σ. Τριάντης, Δ. Μήλιος.”.

Πληροφορίες για τους παραπάνω στρατιωτικούς και τη μετέπειτα εξέλιξή τους αντλούνται από τη Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Διατηρήθηκε η σειρά των ονομάτων όπως καταχωρήθηκαν στο έγγραφο:

-Ζήσιμος Παπαδάτος: «Παπαδάτος Ζήσιμος, ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1808 εν Μηλιά Θεσ(σα)λίας, απεστρ(ατεύθη) 18 Ιουλ(ίου) 1865 και απεβ(ίωσε) 4 Απριλίου 1874.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 475).

-Σταμάτιος Αποστολίδης: «Αποστολίδης Σταμάτιος Συνταγ(ματάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1818 εν Δρεμίσση Παρνασσίδος. Μετέσχε της πολιορκίας της Ακροπόλεως ως παίς του Στρατού υπό τον Στρατηγόν Μαμούρην το 1826 και των μαχών Τροιζηνίας, Βετρενίτσης και Σαλώνων το 1827-1828.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 414).

-Ν.Δουδουμόπουλος: «Δουδουμόπουλος Νικόλαος ταγμ(ατάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1807 εν Μαρτίνω Λοκρίδος. Υπηρ(έτησε) εις τα άτακτα σώματα από του 1825-1833. Απεστρ(ατεύθη) 12 Ιουνίου 1872.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 3, σελίδα 188).

-Δημ.Παρνασίδης: «Παρνασίδης Δημήτριος, συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1813 εν Αμφίσση, μετ(είχε) των μαχών Πειραιώς, Ναυπάκτου, Θηβών, Στεβενίκου, Πέτρας και Κρήτης, απεστρ(ατεύθη) 31 Μαΐου 1885 και απεβ(ίωσε) 11 Φεβρουαρίου 1895.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 481).

-Α.Ανδρέου: «Ανδρέου Αντώνιος Ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1820 εν Στυλίδι απεστρ(ατεύθη) 3 Ν(οεμ)βρίου 1873.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 412).

-Λ.Αποστολίδης: «Αποστολίδης Λεωνίδας Συνταγ(ματάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1830 εν Ναυπλίω, απεβ(ίωσε) την 6 Ιουλ(ίου) 1894.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 414).

-Εμμ.Στεφανάκος: «Στεφανάκος Εμμανουήλ συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1822 εν Γυθείω, απεστρ(ατεύθη) 10 Μαρτ(ίου) 1890 και απεβ(ίωσε) 16 Μαρτ(ίου) 1898.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 6, σελίδα 286).

-Κωνστ. Ασπρέας: «Ασπρέας Κωνσταντίνος Ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1822 εν Κ(ωνσταντινου)πόλει απεστρ(ατεύθη) 21 Ιουλ(ίου) 1881 και απεβ(ίωσε) εν Αθήναις την 20 Μαΐου 1892.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 416).

-Κ.Πονηρόπουλος: «Πονηρόπουλος Κυριάκος, συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1824 εν Κυπαρισσία, απεστρ(ατεύθη) 21 Φεβρ(ουαρίου) 1891 και απεβ(ίωσε) 4 Φεβρ(ουαρίου) 1896.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 492).

-Πέτρος Παπαγεωργίου (ο ανθυπολοχαγός κομιστής του εγγράφου): «Παπαγεωργίου Πέτρος, αντ(ισυνταγματάρ)χης πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1828 εν Βυτίνη, απεβ(ίωσε) 25 Ιουλ. 1883» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 473).

-Α.Κοκκάρριζας: «Κοκάριτζας Αριστείδης, υποφαρμ(ακοποιός), γεν(νηθείς) το 1830 εν Θήβαις, απεβ(ίωσε) 12 Ιουλίου 1869.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 293).

-Λ.Γκολφινόπουλος. Με αυτό το ονοματεπώνυμο είναι καταγεγραμμένοι δύο στρατιωτικοί: 1)«Γκολφινόπουλος Λεωνίδας. Υπεπιμελητής γεν(νηθείς) το 1830 εν Πύργω. Απεστρ(ατεύθη) 4 Νοεμ(βρίου) 1891.» και 2)«Γκολφινόπουλος Λεωνίδας. Συνταγμ(ατάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1834 εν Πάτραις. Διετέλεσε Διευθυντής της Επιτ(ελικής) Υπηρ(εσίας) Στρατού και Φρούραρχος Αθηνών. Μετ(είχε) του πολ(έμου) (18)97. Απεστρ(ατεύθη) 12 Φεβρ(ουαρίου) 1901 και απεβ(ίωσε) 3 Ιαν(ουαρίου) 1914.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 517).

-Δ.Μανολίδης: «Μανωλίδης Δημήτριος αντισ(υνταγματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1828 εν Ραυτοπούλω Ευρυτανίας, απεστρ(ατεύθη) 2 Νοεμβρ(ίου) 1890 και απεβ(ίωσε) 19 Ιαν(ουαρίου) 1915.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 654).

-Σ.Τριάντης: καταγράφεται ως «Τριάντου Σωτήριος ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1832 εν Τοπολίοις Αμφίσσης, απεστρ(ατεύθη) 21 Αυγούστου 1882 και απεβ(ίωσε) Απρίλιο του 1900.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 432).

-Δ.Μήλιος: Με αυτό το ονοματεπώνυμο είναι καταγεγραμμένοι δύο στρατιωτικοί: 1)«Μήλιος Δημήτριος, αντισυντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1829 εν Κέα, απεστρ(ατεύθη) 12 Απρ(ιλίου) 1890, και απεβ(ίωσε) 18 Αυγ(ούστου) 1893» και 2) «Μήλιος Διονύσιος, ανθ(υπασπι)στής μηχ(ανικού), γεν(νηθείς) το 1840 εν Γαργαλιάνοις, απεβ(ίωσε) 14 Φεβρ(ουαρίου) 1888.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 660).

  

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «ΑΙΩΝ», φύλλο 2079/22-10-1862, σελίδα 4.