Κυριακή 20 Ιουνίου 2010

Τσερνοβίτι: Μετεπαναστατικοί χρόνοι


Τη Μεγάλη Τρίτη 28 Μαρτίου 1833 (Ιουλιανό ημερολόγιο) οι Οθωμανοί υποστέλλουν την ημισέληνο από το κάστρο του Ζητουνίου και αναχωρούν για το Δομοκό. Εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης την πόλη παρέλαβαν ο Γραμματέας (υπουργός) των Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Παιδείας Ιακωβάκης Ρίζος-Νερουλός και ο Αντισυνταγματάρχης Αλβέρτος, επικεφαλής των βαυαρικών στρατευμάτων. Η τελική ρύθμιση των ελληνοτουρκικών συνόρων προς το αρκτικό σημείο είχε γίνει στις 14 Δεκεμβρίου 1832 στη γραμμή Παγασητικού-Αμβρακικού.
Το Τσερνοβίτι ήταν τότε ένα από τα παραμεθόρια χωριά της Ανατολικής Φθιώτιδας. Η οροθετική γραμμή διερχόταν λίγο βορειότερα. Ακόμη και σήμερα διασώζονται ερείπια των συνοριακών φυλακίων (καζάρμες). Αναφέρεται ότι υπήρχαν 31 ελληνικοί σταθμοί κατά μήκος των συνόρων της γραμμής Παγασητικού-Αμβρακικού[1]. Στην περιοχή του Τσερνοβιτίου, σύμφωνα με τα πρακτικά της οροθετικής γραμμής, φαίνεται ότι υπήρχαν:
«καλύβαι εις Μπομπόκα αναλόγως των αναγκών,
καλύβαι εις Λούτζαν,                »        »        »        ,
καλύβαι εις Αρκουδουπούρνο     »      »        »        ,
Στρατών Δριστύλων»[2]
Στο χάρτη της Εικ.1 απεικονίζεται η οροθετική γραμμή. Συντάχθηκε το 1834 με βάση το σχετικό πρωτόκολλο του 1830, όπως επικυρώθηκε το 1832 από τους αξιωματικούς της επιτροπής χάραξης (ο Γάλλος αντισυνταγματάρχης J.Barthélemy, ο Άγγλος συνταγματάρχης G.Baker και ο Ρώσος συνταγματάρχης A. de Scallon. Από ελληνικής πλευράς συμμετείχε ο στρατηγός Γιαννάκης Στάϊκος, ενώ από οθωμανικής ο Hussein Bey). Διακρίνονται τα παραμεθόρια χωριά της ανατολικής Φθιώτιδας Λογγίτσι (Longitza), Νίκοβα (Nicova) στη θέση Παλιονίκοβα, Αχλάδι (Achladi), Γαρδίκι (Gardiki) και ο οικισμός Μαυρίκα (Mavrika).
Το Τσερνοβίτι εντοπίζεται στους παρακάτω μετεπαναστατικούς χάρτες (η θέση του επισημαίνεται με κύκλο):
Στο τρίτο φύλλο του οκτάφυλλου δίγλωσσου (γαλλικά-ελληνικά) χάρτη του Βασιλείου της Ελλάδος αφιερωμένου στον Όθωνα (Εικ.2α,β). Συντάχθηκε το 1838 από το Γερμανό Φερδινάνδο Αλδενχόβεν. Ως βάση χρησιμοποιήθηκαν παλαιότεροι χάρτες των Leake, Lapie, του αυστριακού επιτελείου και διάφορα οδοιπορικά σχέδια της περιηγητικής παράδοσης.
Σε χάρτη που εκδόθηκε το 1854 στην Αθήνα, υπό την επιμέλεια του Υπουργού Στρατιωτικών αντιστρατήγου Σπυρίδωνος Σπυρομήλιου (Εικ.3).
Σε δύο χάρτες του 1853 και 1856 (αναφέρεται ως Tzernoviti) [ευχαριστούμε τον κ.Πέτρο Μεχτίδη για την υπόδειξη του ιστοτόπου].
Σε χάρτη που σχεδιάσθηκε από τον Γ.Κατελούζο και εκδόθηκε στο Βουκουρέστι το 1867 (Εικ.4).
Στο δεύτερο φύλλο χάρτη αυστριακής σειράς 1:300.000 (πριν το 1882), διαστάσεων 50Χ48 εκατ. Απεικονίζεται η συνοριακή γραμμή και τα τριγωνομετρικά σημεία που την ορίζουν στα ορεινά. Η έμφαση της γραμμής με κόκκινο χρώμα είναι πρόσθετη. Το Τσερνοβίτι (Cernoviti) επισημαίνεται μέσα σε πράσινο κύκλο (Εικ.5α,β).
       → Σε χάρτη της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού. Σχεδιάστηκε κατά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881) [ευχαριστούμε τον κ.Πέτρο Μεχτίδη για την υπόδειξη του ιστοτόπου].
Σε χάρτη του H.Kiepert. Σχεδιάστηκε μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881) (Εικ.7α,β).
         Σε οθωμανικό χάρτη του 1901 που εντοπίσθηκε από διαδικτυακή έρευνα στη σελίδα Harvard University Library (Εικ.8α). Το Τσερνοβίτι ταυτίσθηκε στον οθωμανικό χάρτη λαμβάνοντας υπόψιν αντίστοιχους χάρτες της ίδιας εποχής, στους οποίους αναγράφεται με λατινικούς χαρακτήρες. Αναφέρεται στην οθωμανική τουρκική γραφή ως. Για την ερμηνεία απευθυνθήκαμε στον ιστορικό Δημήτρη Λούπησυνεργάτη του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών. Σύμφωνα με τον Δημήτρη Λούπη: «Το τοπωνύμιο αναφέρεται στο χάρτη ως Τσερνοβίτι. Πιθανολογώ ότι είναι σλαβικής προέλευσης. Πάντως δεν είναι τουρκικό ή οθωμανικό.  چرنوویتی σε μεταγραφή είναι Çernōvītī» [ευχαριστούμε θερμά τον Δημήτρη Λούπη για την  προθυμία και άμεση ανταπόκρισή του στο ηλεκτρονικό μας μήνυμα (e-mail)].
Σε χάρτη που δημοσιεύθηκε από τον Ι.Βορτσέλα (1907) (Εικ.9).
Το ιδιοκτησιακό καθεστώς του χωριού παρέμεινε το ίδιο και μετά την απελευθέρωση. Τα τσιφλίκια πουλήθηκαν από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους σε πλούσιους Έλληνες. Οι γηγενείς κάτοικοι, κατατρεγμένοι και πάμφτωχοι από τον πόλεμο, δεν διέθεταν την οικονομική επιφάνεια να τα αγοράσουν. Την ευκαιρία εκμεταλλεύτηκαν πλούσιοι ομογενείς, κυρίως από Βόρειο Ήπειρο (Κορυτσά, Αργυρόκαστρο) και Κωνσταντινούπολη κι έγιναν οι νέοι μεγαλοϊδιοκτήτες της φθιωτικής γης. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το τσιφλίκι του Αχινού με τον ελαιώνα του: οι νέοι ιδιοκτήτες του, αδελφοί Σκουμπουρδή από το Αργυρόκαστρο, το αγόρασαν από το Μουσταφάμπεη.
Τα κεφαλοχώρια εντάχθηκαν κανονικά στο νέο ελληνικό κράτος[3]. Στον Κατάλογο των Χωριών της Επαρχίας Ζητουνίου «εκείθε του Σπερχειού ποταμού»[4] αναφέρονται 7 κεφαλοχώρια. Δεν αναφέρεται το Τσερνοβίτι. Η μη αναφορά του οφείλεται είτε σε άγνοια, είτε σε αμέλεια του συντάκτη του καταλόγου.
Το νεοσύστατο ελληνικό κράτος αρχίζει σιγά-σιγά να οργανώνεται. Με το ΦΕΚ 2/1837 δημιουργούνται στη Φθιώτιδα 15 δήμοι. Το Τσερνοβίτι αναφέρεται ως χωριό του δήμου Φαλάρων.
Παραμένει στο δήμο Φαλάρων και μετά τη Βασιλική Απόφαση της 27-11-1840, με την οποία οι 15 δήμοι της Φθιώτιδας συγχωνεύονται σε 10. Στον νόμο ΔΝΖ΄/14-2-1912 (ΦΕΚ 58 &59/1912) αναφέρεται ως χωριό του δήμου Φαλάρων.
Με το διάταγμα της 29-8-1912, (ΦΕΚ 261/1912) αναγνωρίζεται ως έδρα κοινότητας (Κοινότης Τσερνοβιτίου).
Με το διάταγμα της 9-9-1927, (ΦΕΚ 206/1927) μετονομάζεται σε Παλαιοκερασέα. Το 1928 αναφέρεται ως έδρα κοινότητας με ταχυδρομικό γραφείο και σχολείο[5].



ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ
[1] Λέλης Γ., Πρακτικά οροθετικής γραμμής (1832) του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Προσκήνιο Παρασκήνιο, Πρακτικά 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), 4, 5 & 6 Νοεμβρίου 2005, Λαμία 2007, σελίδες 282-340.
[2] Βλέπε: Λέλης Γ., Πρακτικά οροθετικής γραμμής (1832) του νεοσύστατου Ελληνικού Κράτους. Προσκήνιο Παρασκήνιο, Πρακτικά 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), 4, 5 & 6 Νοεμβρίου 2005, Λαμία 2007, σελίδα 319.
[3] Για το θέμα βλέπε : Μακρής Ι., Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χωριών της επαρχίας Ζητουνίου, ΦΧ 19 (1998), σελίδες 27-35.
Επίσης: Μακρής Ι., Το ιδιοκτησιακό καθεστώς των χωριών της επαρχίας Ζητουνίου κατά τα πρώτα μεταπελευθερωτικά χρόνια (1833-1840 μ.Χ. περίπου), σύμφωνα με τα πρακτικά της Μικτής Ελληνοτουρκικής Δικαστικής Επιτροπής, Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, 3-4 Νοεμβρίου 2001, Λαμία 2002, σελίδες 141-153.
[4] Γ.Α.Κ., Πρακτικά Μικτής Επιτροπής, Β΄ Κτήματα Φθιώτιδας, φ. 68ος.
[5] Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τόμος ΙΘ΄, σελίδα 415.




ΕΙΚΟΝΕΣ




 Εικ.1 Χάρτης οροθετικής γραμμής των συνόρων του ελληνικού κράτους.




 Εικ.2α Χάρτης του 1838.




 Εικ.2β Λεπτομέρεια του χάρτη της Εικ.2α.




 Εικ.3 Χάρτης του 1854.




 Εικ.4 Χάρτης του 1867.




 Εικ.5α Χάρτης πρo του 1882.




 Εικ.5β Λεπτομέρεια του χάρτη της Εικ.5α.


Εικ.6α Χάρτης της περιοχής του Βόλου και της βορειοανατολικής Φθιώτιδας της Γεωγραφικής Υπηρεσίας Στρατού (1881).



Εικ.6β Λεπτομέρεια του χάρτη της Εικ.6α.





 Εικ.7α Χάρτης μετά το 1881.




 Εικ.7β Λεπτομέρεια του χάρτη της Εικ.6α.


 Εικ.8α. Οθωμανικός χάρτης περιοχής Θεσσαλίας του 1901-1902.



Εικ.8β. Λεπτομέρεια του οθωμανικού χάρτη της  Εικ.7α. Στον γαλάζιο κύκλο το Τσερνοβίτι, από κάτω του με μαύρη γραμμή ο Βελλάς ποταμός ενώνεται με το ρέμα της Πλατάνας.




 Εικ.9. Χάρτης της Φθιώτιδας του Ι.Βορτσέλα (1907).


ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Εικ.1,2αβ,5αβ: Λιβιεράτος Ε., Χαρτογραφικές Περιπέτειες της Ελλάδας 1821-1919, Με αφορμή ένα χειρόγραφο του Κωνσταντίνου Νίδερ (1898), Αθήνα 2009.
Εικ.3,4,7αβ: Κατάλογος Έκθεσης «Χαρτογραφώντας τη Μακεδονία (1870-1930)», ΛΘ΄ ΔΗΜΗΤΡΙΑ, Θεσσαλονίκη 12 Νοεμβρίου-3 Δεκεμβρίου 2004. (Στα πλαίσια του εορτασμού των 100 χρόνων από το θάνατο του Παύλου Μελά).
Εικ.6α,β: Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού.
Εικ.8α,β:  Harvard University Library.: Turkey. Erkânıharbiye-yi Umumiye. Rumeli-i şahane haritası. [Dersaadet] : Erkân-ı Harbiyye-i Umumiyye da'iresi beşinci fen şubesi matbaası, 1317 [1901/1902].
توركيه. اركان حربيۀ عموميه. روم ايلى شهانه خريطه سى. [در سعادت] : اركان حربيۀ عموميه دائره سى بشنجى فن شعبه سى مطبعه سى.
Harvard Map Collection, Harvard University Library, Cambridge, Mass.
Εικ.9: Βορτσέλας Ι., Φθιώτις η προς Νότον της Όθρυος ήτοι Απάνθισμα Ιστορικών και Γεωγραφικών Ειδήσεων από των Αρχαιοτάτων Χρόνων μέχρι των Καθ΄ημάς, Εν Αθήναις 1907.






Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου