Οι τσιφλικάδες του κτήματος της Μπεκής (Σταυρού), του Γιάννη Μακρή (Αναδημοσίευση)

Το 1833, όταν η περιοχή μας ελευθερώθηκε από τους Τούρκους, το κτήμα της Μπεκής (τσιφλίκι) κατείχε ολόκληρο ο Ιζέτ-μπέη Ζαδές, γιος του Δερβίς Λουμαλάχ. Το κτήμα αυτό το κατείχε από το 1780 μ.Χ. «εκ προπατορικής κληρονομίας» και είχε έκταση 12.800 στρέμματα περίπου.

Το 1833 το αγόρασε ο Έλληνας Δημήτριος Ιωάννου Κεμπρέκος, Ηπειρώτης έμπορος. Για κάποιο χρονικό διάστημα, γύρω στα 1845, εμφανίστηκε και κάποιος Ιάκωβος Θεοφιλάς, γιατρός, κάτοικος Αθηνών, να κατέχει το ένα τέταρτο του τσιφλικιού της Μπεκής. Και γιατρός τσιφλικάς λοιπόν στη Μπεκή, κάτοχος 3.200 στρεμμάτων περίπου. Πάντως το 1849 ο Κεμπρέκος πλήρωσε στο Θεοφιλά 24.000 δρχ. και κατέστη πάλι κύριος όλου του τσιφλικιού. Ο Κεμπρέκος πέθανε το 1855 στη Λαμία από χολέρα και-καθώς δεν είχε παντρευτεί-τον κληρονόμησαν εφτά πρώτες του εξαδέλφες από τα χωριά της Ηπείρου και η ψυχοκόρη του (και ψυχοκόρη του πρώτου εξαδέλφου του Στέργιου Παλαιώβ) Ελισάβετ Πούλιου-Αγγελή που πήρε την κληρονομική μερίδα του Παλαιώβ, με διαθήκη του Παλαιώβ. Οκτώ λοιπόν οι κληρονόμοι του κληρονόμησαν το ένα όγδοο του τσιφλικιού η κάθε μια εξ αδιαιρέτου, δηλαδή 1.600 στρέμματα. Έτσι οι γυναίκες αγωγιατών και μυλωνάδων βρέθηκαν τσιφλικάδες στο κτήμα της Μπεκής. Αυτές ήταν:

1. Κάτσιω Κύρκου Κεμπρέκου, σύζυγος Μήτρου Τακανέση, κάτοικος Μετσόβου.

2. Λούσιω Κύρκου Κεμπρέκου, σύζυγος Δημητρίου Τσιούπη, κάτοικος Μετσόβου.

3. Φύρρω Κώνστα Πέγιου, σύζυγος Στέργιου Γκαλημάνη, κάτοικος Μετσόβου.

4. Στάμω Κώνστα Πέγιου και της Δέσπως, αδελφής Ιωάνν. Δ. Κεμπρέκου πατρός Δημητρίου Κεμπρέκου, σύζυγος Ζιώγα Μαχίκα, κάτοικος Κατσούφλιανης Μετσόβου.

5. Κάτσιω Κώνστα Πέγιου, σύζυγος Ζιώγα Τσιβήτα, κάτοικος Βουτουνεσίου Μετσόβου.

6. Σέντω Κώνστα Μάστορη, κάτοικος Ανηλίου Μετσόβου.

7. Σέντω Αποστόλου Δημ. Κεμπρέκου, σύζυγος Στέργιου Αθ. Νταλέτσου, κάτοικος Μαλακασίου Μετσόβου, και

8. Ελισάβετ Πούλιου Αγγελή, ψυχοκόρη του Κεμπρέκου και του Παλαιώβ, κάτοικος Λαμίας.

Οι δικαστικοί αγώνες για την αναγνώριση των κληρονόμων του Κεμπρέκου διήρκεσαν δυο χρόνια σχεδόν και σ’ αυτό το διάστημα η Ελισάβετ Πούλιου Αγγελή, με το προσωνύμιο «Κυρά» που της απένειμαν οι Μπεκιώτες, παντρεύτηκε τον Αχιλλέα Τηλεμαχίδη, γραμματέα του Αυγερινού Αβέρωφ.

Εκτός της Κυράς που εξακολουθούσε να μένει στο σπίτι του Κεμπρέκου στη Λαμία, στην ενορία Αγίου Νικολάου, καμιά άλλη από τους κληρονόμους του Κεμπρέκου δεν εγκαταστάθηκε στη Μπεκή ή στη Λαμία. Αυτοί οι ορεσίβιοι του Μετσόβου, είχαν τη βολή τους. Λίγα ζωντανά, λίγα γεννήματα, ξεγνοιασιά και τον καθαρό αέρα του βουνού. Τι να κάνουν στη Μπεκή; Γεωργοί δεν ήταν. Πώς να καλλιεργήσουν 1.600 στρέμματα χωράφια, χωρίς να έχουν την αναγκαία υλική υποδομή και την εμπειρία;

Βρέθηκαν σ’ ένα τρομερό δίλημμα. Ή έπρεπε να ξεριζωθούν από τον τόπο τους και να εγκατασταθούν σ’ ένα άγνωστο, αφιλόξενο γι’ αυτούς τόπο ή έπρεπε να πουλήσουν το τσιφλίκι τους. Επέλεξαν και οι εφτά το δεύτερο.

Άρχισαν λοιπόν οι αγοραπωλησίες των 7 κληρονομικών μεριδίων (τεμαχίων). Στο μεταξύ το 1857 επινοήθηκε η διανομή της όλης κτηματικής περιοχής σε εκατό εκατοστά (ψήφοι, όπως ονομάστηκαν) κι έτσι κάθε κληρονομική μερίδα (τεμάχιο) αποτελέστηκε από 12½ ψήφους. Στα τέλη του 1857 έχουμε τα εξής τσιφλίκια:

1.Της Κυράς (Ελισάβετ Πούλιου Αγγελή) σχεδόν 4.000 στρέμματα. Αγόρασε ένα ολόκληρο τεμάχιο και 6½ εκατοστά (ψήφους).

2. Του Χρήστου Βλαχάκη 3.200 στρέμματα περίπου. Τα πούλησε γρήγορα όμως (το 1861 και 1864).

3. Του Αθανάσιου Σαϊτόπουλου 1.600 στρέμματα.

4. Τα υπόλοιπα 4000 περίπου στρέμματα τα κατέχουν 33 ιδιοκτήτες. Μερικοί απ’ αυτούς (Κώστας και Αναγνώστης Παπασταθόπουλος, Νικόλαος Καραγάτσος και Δημήτριος Κουτρόπουλος) μπορεί να θεωρηθούν τσιφλικάδες, κατέχοντες 400 περίπου στερέμματα ο καθένας.

Αργότερα, το 1861, αγόρασε 1.600 στρέμματα ο Τσάλης, ο οποίος πρωτοτύπησε κατά τούτο: Έχτισε ένα μακρόστενο οίκημα μήκους 80 μ. περίπου και πλάτους 7 μ., για να στεγάσει τους κολλήγους του. Η Αραδαριά ή το Τσαλέικο, όπως ονομάστηκε το οίκημα αυτό από τους ντόπιους, ήταν χωρισμένη σε οκτώ τμήματα, κατοικίες-αποθήκες κολλήγων. Κάθε τμήμα αποτελούνταν από ένα δωμάτιο κι ένα βοϊδόσπιτο (στάβλο), συνεχόμενο προς το δωμάτιο-κατοικία. Με την πάροδο των χρόνων όμως οι τσιφλικάδες πουλάνε τα τσιφλίκια τους στους ντόπιους κολλήγους κι έτσι τα τσιφλίκια λιγοστεύουν και μικραίνουν. Γύρω στα 1930 οι περισσότεροι κολλήγοι απέκτησαν τη δική τους γη, μετά την ψήφιση του νόμου για την αναγκαστική απαλλοτρίωση.

Έτσι από το ένα ενιαίο τσιφλίκι των 12.800 στρεμμάτων περίπου της περιόδου 1833-1855 περάσαμε στα 8 μικρότερα τσιφλίκια του 1857 των 1.600 στρεμμάτων το καθένα, ενώ στα τέλη του 1857 έχουμε 3 τσιφλίκια συνολικής εκτάσεως 9.000 περίπου στρεμμάτων. Αμέσως μετά 2-3 τσιφλίκια της περιόδου 1858-1865 συνολικής εκτάσεως 4.500 στρεμμάτων περίπου, ενώ η πλειοψηφία των κτημάτων πέρασε στα χέρια των κολλήγων. Στη δεκαετία του 1930 παύουν να υφίστανται τα τσιφλίκια.

ΠΗΓΗ

Περιοδική-Ενημερωτική-Πολιτιστική Έκδοση Πνευματικού Κέντρου Σταυρού Λαμίας: ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ, τεύχος 3, ΛΑΜΙΑ Δεκέμβριος 2000, σελίδες 61-63.

ΕΙΚΟΝΑ

 Εικ.1: Το Μπούρτζι (αναπαράσταση).

ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΕΙΚΟΝΑΣ

Περιοδική-Ενημερωτική-Πολιτιστική Έκδοση Πνευματικού Κέντρου Σταυρού Λαμίας: ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ, τεύχος 3, ΛΑΜΙΑ Δεκέμβριος 2000, σελίδα 61.