Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Α΄: Ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του έως το 1912.

Το βιβλίο του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά «Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912», αποτελεί σημαντικότατη ιστορική έρευνα και καταγραφή των Δήμων της ελληνικής επικράτειας από τη δημιουργία του δημοτικού θεσμού έως την κατάργησή του το 1912 με τον νόμο ΔΝΖ΄ «Περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» (ΦΕΚ 58/Α/14-02-1912).

Η έρευνα για το νομό Φθιώτιδας, τις επαρχίες και τους δήμους του παρουσιάζεται σε είκοσι επτά σελίδες του βιβλίου. Αρχικά παρατίθεται ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του νομού. Ακολουθεί πίνακας με τον πληθυσμό του από το 1838 έως το 1896. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τρείς επαρχίες του νομού και επιμέρους οι δήμοι κάθε επαρχίας.

 

ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

 

Σχηματισμός

Με το ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1833 (ΦΕΚ 12/Α/06-04-1833) «Περί της Διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του» σχηματίσθηκε ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος με έδρα του τα Σάλωνα (Άμφισσα). Στο άρθρο 9 αναφέρεται:

«Ο Νομός της Λοκρίδος και Φωκίδος περιλαμβάνει τάς μέχρι τούδε επαρχίας Ζητουνίου, Πατρατσικίου, Λοιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ταλαντίου, Βουδουνίτσης, Σαλώνων και Γαλαξιδίου, και διαιρείται εις τάς ακολούθους επαρχίας∙

1.Την επαρχίαν Φθιώτιδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ζητουνίου και Πατρατζικίου∙

Πρωτεύουσα Ζητούνιον (Λαμία).

2.Την επαρχίαν Δωρίδα, συγκειμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Λοιδωρικίου και Μαλανδρίνου μέχρι του ποταμού Μόρνου (Δάφνου).

Πρωτεύουσα Λοιδωρίκιον.

3.Την επαρχίαν Λοκρίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ταλαντίου και Βουδουνίτσης∙

Πρωτεύουσα Ταλάντιον (Αταλάντη).

4.Την επαρχίαν Παρνασίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Σαλώνων και Γαλαξιδίου∙

Πρωτεύουσα Σάλωνα (Άμφισσα)∙

Μητρόπολις του Νομού Σάλωνα (Άμφισσα).».

 

Όρια, δήμοι και μεταβολές

Με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], σχηματίσθηκαν τριάντα οκτώ δήμοι των τεσσάρων επαρχιών του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος και ορίσθηκαν τα σύνορα του νομού. Ειδικότερα αναφέρεται: «…τα σύνορα του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος αρχίζουν προς βορράν παρά το Φιάρπι, από εκεί κατευθύνονται στο Φτελιό, ακολουθούν την κορυφογραμμήν του Όθρυος και καταλήγουν στο Τυμφρηστό (Βελούχι). Από εκεί ακολουθούν προς νοτιοδυσμάς την γραμμήν της Οίτης προς την κατεύθυνση των Κοκκαλίων και της Οξιάς μέχρι το Κούσκουρο. Κατόπιν στρέφονται προς δυσμάς και συμπεριλαμβάνουν τα χωριά Αρτοτίνα, Κρεάτσι, Κερασιά, Αλποχώρι, Σουριάνου, Κουπάκι και φθάνουν μέχρι των εκβολών του ποταμού Δάφνου (Μόρνου)».

Τα αναφερόμενα χωριά φέρουν και σήμερα τα ίδια ονόματα. Ως Φιάρπι αναγράφεται η Σούρπη λόγω αδυναμίας ανάγνωσης του χειρογράφου κειμένου του διατάγματος. Το ίδιο συμβαίνει και με το Σουριάνου αντί του ορθού Ζωριάνου, τόπο καταγωγής του Αθανασίου Τσαλτάκη.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 28/Α/21-06-1836) «Περί διοικητικού οργανισμού» εισήχθη το σύστημα των περιφερειακών διοικήσεων και υποδιοικήσεων. Οι τέσσερις επαρχίες του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος σχημάτισαν δύο διοικήσεις και δύο υποδιοικήσεις. Ειδικότερα δημιουργήθηκαν «…19) Διοίκησις Φωκίδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Παρνασίδος και Δωρίδος∙ έδρα η Άμφισσα∙ 20) Διοίκησις Φθιώτιδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία∙…». Η επαρχία Δωρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φωκίδος και η επαρχία Λοκρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φθιώτιδος.

Με το νόμο «Περί μεταρρυθμίσεως των Διοικήσεων» της 22ας Ιουνίου 1838 (ΦΕΚ/Α/23-06-1838) η υποδιοίκηση Δωρίδος καταργήθηκε και η ομώνυμη επαρχία παρέμεινε στη διοίκηση Φωκίδος. Η υποδιοίκηση Λοκρίδος διατηρήθηκε με έδρα την Αταλάντη. Ειδικότερα αναφέρεται «…Η Διοίκησις Φωκίδος περιέχει τάς επαρχίας Παρνασίδος∙ έδρα η Άμφισσα. 17. Η Διοίκησις Φθιώτιδος περιέχει τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία. Εις την Διοίκησιν ταύτην υποτελεί η υποδιοίκησις Λοκρίδος, συνισταμένη εκ της Ομωνύμου επαρχίας∙ έδρα η Αταλάντη…».

Εικ.1. Ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος το 1853 σε χάρτη του Heinrich Kiepert (1818-1899). Τα όρια με τους όμορους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Αττικοβοιωτίας ορίζονται με κίτρινη γραμμή. Λεπτομέρειες του χάρτη διακρίνονται καθαρά στον σύνδεσμο “Das Königreich Hellas oder Griechenland und die Republik der Sieben Ionischen Inseln (Ephtánisos)/Bearbeitet und gezeichnet von H. Kiepert, Gestochen von H.Herzberg–1853”. (Πηγή: https://gallica.bnf.fr/).

 

Έξι χρόνια αργότερα, με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί της διαιρέσεως των Νομαρχιακών και Επαρχιακών αρχών» ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος μετονομάσθηκε σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος (Εικ.1) «…Άρθρ.2. Οι Νομοί του Βασιλείου είναι: …3. Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος…». Στο ίδιο διάταγμα ορίζεται ότι «…Άρθρ.5. Γ΄ Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος περιλαμβάνει. 1.Την επαρχίαν Παρνασίδος, περιλαμβάνουσαν και το Γαλαξείδιον. 2.Την επαρχίαν Δωρίδος. 3.Την επαρχίαν Λοκρίδος. 4.Την επαρχίαν Φθιώτιδος….».

Με το ΒΔ της 6^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί διορισμού Νομαρχών και Επάρχων» αντί Νομάρχη διορίσθηκε Γραμματέας του νομού ο Κ.Π.Μοναστηριώτης «….Έχοντες υπ’ όψιν τον από 5 Φεβρουαρίου τ.ε. Νόμον περί Διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν να διορίσωμεν και διορίζομεν….Άρθρ.3 Γραμματέα του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος εκπληρούντα χρέη Νομάρχου τον μέχρι τούδε Διοικητήν Αχαΐας Κ.Π.Μοναστηριώτην. Επάρχους∙ 1 Της Επαρχίας Παρνασίδος τον πρώην Διοικητήν Κ.Ιωάννην Βρατσάνον. 2 Της Επαρχίας Δωρίδος τον Κ. Αναστ. Σιατιστέα. 3 Της Επαρχίας Λοκρίδος τον Κ. Λουκάν Νάκον…».

Με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ 34/Α/20-12-1845) «Περί προσδιορισμού των εδρών των Νομαρχών και Επάρχων» ορίσθηκε η Λαμία ως έδρα του νομού και δημοσιεύθηκαν οι έδρες των Επάρχων «…Άρθρ.3. 1. Του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος, η Λαμία. 2. Του Επάρχου Παρνασίδος, η Άμφισσα. 3. Του Επάρχου Δωρίδος, το Λοιδωρίκι. 4. Του Επάρχου Λοκρίδος, η Αταλάντη….».

 

Εικ.2. Η Επαρχία Φθιώτιδος σε ένθετο χάρτη του βιβλίου «Ιωάννης Γ. Βορτσέλας, Φθιώτις, η προς Νότον της Όθρυος: ήτοι απάνθισμα ιστορικών και γεωγραφικών ειδήσεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Εκ του τυπογραφείου Αθ. Α. Παπασπύρου, Εν Αθήναις 1907.»

 

Με τον νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος διαιρείται σε δύο νομούς: «…3. Ο νομός της Φθιώτιδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος και Δομοκού. Έδρα του νομάρχου η Λαμία. 4. Ο νομός της Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του νομάρχου η Άμφισσα…». (Εικ.2).

Το 1909, δέκα χρόνια αργότερα, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» ανασυστάθηκε εκ νέου ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…2) Ο Νομός της Φθιώτιδος και Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος, Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του Νομάρχου η Λαμία…». Η επαρχία Δομοκού επέστρεψε στο νομό Λαρίσης: «… 6) Ο Νομός της Λαρίσης, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Λαρίσης, Τυρνάβου, Αγυιάς, Φαρσάλων, Βόλου, Αλμυρού και Δομοκού. Έδρα του Νομάρχου η Λάρισα…».

 

Πληθυσμός

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος από το 1838 έως και το 1896. Για μοναδική φορά το 1907 απεγράφη μόνος του ο νομός Φθιώτιδος και είχε πληθυσμό 112.328 κατοίκους.

 

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1838	57.195
1839	63.121
1840	64.568
1841	67.111
1842	67.995
1843	74.867
1844	75.435
1845	77.558
1846	78.654
1847	79.611
1848	80.677
1849	80.721
1850	80.693
1851	81.082
1852	82.679
1853	89.700
1854	90.141
1855	90.876
1856	91.944
1861	102.291
1870	108.321
1879	128.440
1889	136.470
1896	147.297

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, σσ. Φ 122 Αd. Ν. 23645.

 

ΠΗΓΗ

 

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993, σελίδα 134.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.

 

 

 

Σφραγίδες Ελευθερίας (1821-1832) από τη Φθιώτιδα

Στην έκδοση «ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 1821-1832. Σφραγίδες Κοινοτήτων-Μοναστηρίων, Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος, Ελληνικής Πολιτείας, Προσωπικές. Εισαγωγή Ι.Κ.Μαζαράκης-Αινιάν, Αθήναι 1983», η Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος δημοσιεύει σφραγίδες της περιόδου 1821-1832[1]. Αφορούν δηλαδή την περίοδο της Επανάστασης του 1821 και του Καποδίστρια. Η εκδοτική αυτή προσπάθεια τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών.

Ακολουθεί παρουσίαση των σφραγίδων της έκδοσης που αφορούν τη γεωγραφική περιοχή της σημερινής Φθιώτιδας. Ανήκουν είτε σε δημόσιες αρχές, είτε σε πρόσωπα. Ειδικότερα:

 

 

Α. Σφραγίδες δημοσίων αρχών.

 

Ι. Σφραγίδες από τη Λαμία (Ζητούνι) και την Υπάτη (Νέαι Πάτραι ή Πατρατζίκι).

 

 

Εικ.1. Σφραγίδα Δημογεροντίας Επαρχίας Ζητουνίου.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ ΕΠΑΡΧΙΑΣ ΖΗΤΟΥΝΙΟΥ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 11ης Οκτωβρίου 1831 από Μουστάμπεη (Μουσταφάμπεη?, σημερινή Ηράκλεια) (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51046).

 

 Εικ.2. Σφραγίδα Επαρχιακής Δημογεροντίας Νέων Πατρών.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά δεξιά της προς την δυσδιάκριτη κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «Η ΕΠΑΡΧΙΑΚΗ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΙΑ Ν[ΕΩΝ] ΠΑΤΡΩΝ 1829». Το γράμμα Ν απεικονίζεται ως И λόγω αβλεψίας του κατασκευαστή της σφραγίδας. Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας.

Εικ.3. Σφραγίδα Διοικητή Λιδωρικίου, Νέων Πατρών και Ζητουνίου.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΙΟΙΚ[ΗΤΗΣ] ΛΙΔΩΡ[ΙΚΙΟΥ] Ν[ΕΩΝ] ΠΑΤΡΩΝ ΖΗΤΟΥΝΙΟΥ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο του Οκτωβρίου 1831 από Υπάτη (Νέα Πάτρα) (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51045).

 

ΙΙ. Σφραγίδες από την Αταλάντη (Ταλάντι) και τη Μενδενίτσα (Μποδονίτσα).

 

 Εικ.4. Σφραγίδα από Αταλάντη.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Η επιγραφή «CΦΡΑΓΙC / EΛEYΘEPIAC / ΤΑΛΑΝΤΙ / 1821 / ΑΠΡΙΛΛΙΟΥ / 2» καταλαμβάνει όλη την επιφάνειά της και περικλείεται από δάφνινο στεφάνι. Προέρχεται από έγγραφο της 26ης Απριλίου 1821 από την Αταλάντη, το οποίο υπογράφουν ο επίσκοπος Νεόφυτος Ταλαντίου, ο αρχιστράτηγος Αντώνιος και λοιποί (Ι.Α.Υ.).

Εικ.5. Σφραγίδα Επαρχιακής Δημογεροντίας Αταλάντης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από δυσανάγνωστη επιγραφή. Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας και από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.128).

Εικ.6. Σφραγίδα Υπαστυνομίας ή Αστυνομίας Σκάλας Αταλάντης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΗΠΑΣΤΟΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ 1830». Η επιγραφή της σφραγίδας μεταγράφεται «ΥΠΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ» ή «Η Π[ΡΟΣΩΡΙΝΗ] ΑΣΤΥΝΟΜΙΑ ΤΗΣ ΣΚΑΛΑΣ ΤΑΛΑΝΤΙΑΣ». Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής Εθνολογικής Εταιρείας.

 Εικ.7. Σφραγίδα του Β΄ Ελαφρού Τάγματος πεζικού.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση κράνους με ξίφος, η οποία περικλείεται από στεφάνι δάφνης. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΤΑΓΜΑ Β΄ ΕΛΑΦΡΟΝ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 7ης Ιουνίου 1831 από Ταλαντία. (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 51166). Το Β΄ Ελαφρύ τάγμα πεζικού την εποχή αυτή βρισκόταν στην περιοχή της Αταλάντης και πιθανώς είχε έδρα την Αταλάντη. Είναι ένα από τα 13 ελαφρά τάγματα που σχημάτισε ο Καποδίστριας μετά τη μάχη της Πέτρας Βοιωτίας και τα τοποθέτησε στη Στερεά Ελλάδα, όχι όμως στη μεθόριο.

Εικ.8. Σφραγίδα Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Στο κέντρο αδιάγνωστο σχήμα ή γράμματα. Επιστέφεται από την επιγραφή «…ΜΕΝΔΕΝΙ[ΤΣΗΣ]». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο των εφόρων της Επαρχίας Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου. Το έγγραφο καταλήγει «Εν πόλει Σαλόνων 19 Νοεμβρίου α΄ Ελευθερίας αωκα». Δηλαδή γράφηκε και σφραγίστηκε στα Σάλωνα (Άμφισσα) το πρώτο έτος της ελευθερίας (1821) (Συλλογή Εθνικής Βιβλιοθήκης Ελλάδος, Α4325).

Εικ.9. Σφραγίδα Δημογεροντίας Επαρχίας Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤ[ΙΑ] ΤΗΣ ΕΠΑΡΧ[ΙΑΣ] ΜΟΝΤΟΝ[ΙΤ]Ζ[Η]Σ Τ[ΟΥ]Ρ[ΚΟ] Χ[ΩΡΙΟΥ]». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 από τη Σουβάλα (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.107).

 

Εικ.10. Σφραγίδα Προσωρινού Διοικητή των Επαρχιών Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση της Προμάχου Αθηνάς. Φοράει περικεφαλαία και στο δεξί χέρι φέρει ακόντιο ενώ με το αριστερό στηρίζει την ασπίδα της (σύμβολα δύναμης). Στρέφεται ελαφρά αριστερά της προς την κουκουβάγια (σύμβολο σοφίας), η οποία κάθεται στην άκρη δάφνινου στεφανιού. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΠΡΟΣΩΡ[ΙΝΟΣ] ΔΙΟΙΚ[ΗΤΗΣ] ΤΩΝ ΕΠΑΡ[ΧΙΩΝ] ΛΕΒΑΔ[ΙΑΣ] ΤΑΛΑΝΤ[ΙΟΥ] Κ[ΑΙ] ΜΕΝΔ[ΕΝΙΤΣΗΣ]». Η σφραγίδα προέρχεται από τη Συλλογή του Μουσείου της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας (τεκμήριο 51098) και από έγγραφο της 15ης Δεκεμβρίου 1829.

 Εικ.11. Σφραγίδα Διοικητή Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης.

Η σφραγίδα έχει ωοειδές σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση Φοίνικα με μικρό σταυρό πάνω από το κεφάλι του. Επιστέφεται από την επιγραφή «ΔΙΟΙΚΗΤ[ΗΣ] ΛΕΒΑΔ[ΙΑΣ] ΤΑΛΑΝΤ[ΙΟΥ] ΜΕΝΔΕΝΙΤΖΗΣ». Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Οκτωβρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.128).

 

 

Β. Σφραγίδες προσώπων.

 

12. Σφραγίδα του Αθανασίου Διάκου.

 

 

Εικ.12. Η σφραγίδα του Αθανασίου Διάκου.

Η σφραγίδα έχει κυκλικό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση δικέφαλου αητού. Εκατέρωθεν πάνω από την παράσταση τα γράμματα Δ και Θ (Διάκος Θανάσης) Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 28ης Μαρτίου 1821 (Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος).

 

13. Σφραγίδα του Μήτσου Κοντογιάννη.

 

Εικ.13. Η σφραγίδα του Μήτσου Κοντογιάννη.

Η σφραγίδα έχει τετράγωνο σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση φυτικού κοσμήματος. Εκατέρωθεν τα γράμματα Μ και Κ (Μήτσος Κοντογιάννης) Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 18ης Ιουνίου 1823 από την Υπάτη (Νέα Πάτρα) (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.23).

 

14. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου Μεταξά.

 

 Εικ.14α. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Απεικονίζεται παράσταση δικέφαλου αητού. Εκατέρωθεν επάνω τα γράμματα Τ, Λ και κάτω Ν, Φ (Τ[Α]Λ[ΑΝΤΙΟΥ] Ν[ΕΟ]Φ[ΥΤΟΣ]). Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 2ας Φεβρουαρίου 1817 (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 8734).

 

 Εικ.14β. Σφραγίδα του επισκόπου Ταλαντίου Νεοφύτου.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Στην παράσταση στέμμα επιστέφει αητό ανάμεσα σε δύο κλαδιά δάφνης. Εκατέρωθεν επάνω τα γράμματα ΤΛ ΤΟΥ και κάτω ΝΦ ΤΣ (Τ[Α]Λ[ΑΝ]Τ[Ι]ΟΥ Ν[ΕΟ]Φ[Υ]Τ[Ο]Σ). Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 29ης Μαΐου 1827 (Ιστορική Εθνολογική Εταιρεία, τεκμήριο 2128).

 

15. Σφραγίδα του επισκόπου Κυρίλλου Θαυμακού.

 

 

Εικ.15. Σφραγίδα του επισκόπου Θαυμακού Κυρίλλου Γ΄.

Η σφραγίδα έχει στρογγυλό σχήμα. Στο κέντρο επιγραφή σε παλαιοτουρκική γραφή. Επιστέφεται από την επιγραφή «Ο ΤΑΠΕΙΝΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΘΑΥΜΑΚΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΣ». Η Επισκοπή Θαυμακού έως το 1920 υπαγόταν στον μητροπολίτη Λαρίσης. Ο Κύριλλος Γ΄ διετέλεσε επίσκοπος Θαυμακού από το 1820 έως το 1854. Η σφραγίδα προέρχεται από έγγραφο της 1ης Ιανουαρίου 1830 (Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Βλαχογιάννη, φ.105).

 

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Οι παραστάσεις των σφραγίδων.

α) Σφραγίδες της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας (1822-1827)

Όλες οι σφραγίδες της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας ή Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος φέρουν την παράσταση της Αθηνάς Προμάχου με τα σύμβολα της φρόνησης, όπως επιτάσσει το Προσωρινό Πολίτευμα της Ελλάδος και επαναλαμβάνει ό Νόμος της Επιδαύρου. Η Αθηνά είναι στραμμένη προς τα αριστερά. Ελάχιστες είναι οι σφραγίδες της εποχής αυτής με την Αθηνά να στρέφεται προς τα δεξιά. Τον ίδιο τύπο σφραγίδας ακολουθούν και οι περιφερειακές διοικήσεις των επαρχιών, οι αστυνομίες, τα υγειονομεία, οι δημογεροντίες και τα δικαστήρια με τοπικές μόνο παραλλαγές και εξαιρέσεις. Οι σφραγίδες διακρίνονται σε δύο χαρακτηριστικούς τύπους, τις έγγλυφες (μαύρο αποτύπωμα) και τις ανάγλυφες (λευκό αποτύπωμα).

β) Σφραγίδες της Ελληνικής Πολιτείας (1827-1833) (Περίοδος Καποδίστρια)

Οι σφραγίδες της Ελληνικής πολιτείας ακολουθούν αρχικά αυτές της Πρώτης Ελληνικής Δημοκρατίας με την παράσταση της Αθηνάς Προμάχου. Το 1829, μετά την Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους, οι σφραγίδες διατηρούν την παράσταση της Αθηνάς στραμμένης προς τα αριστερά. Η Αθηνά στη σφραγίδα της Δημογεροντίας Νέων Πατρών (1829) στρέφεται προς τα δεξιά (Εικ.2). Της περιόδου αυτής είναι οι σφραγίδες Δημογεροντιών Ζητουνίου (1830) (Εικ.1), Μενδενίτσης και Τουρκοχωρίου (1830) (Εικ.9) και Αταλάντης (1830) (Εικ.5).

Από τις τελευταίες ημέρες του Δεκεμβρίου 1829 αρχίζει να χρησιμοποιείται στις σφραγίδες «ο Φοίνικας αναγεννώμενος εις την θέαν των ακτίνων του Αγίου Πνεύματος με Σταυρόν επί της κεφαλής». Κατά το 1832 επανέρχεται ο τύπος της Αθηνάς του 1829, στραμμένης προς τα δεξιά.

Στην Ανατολική Στερεά από το 1829 διορίσθηκαν Προσωρινοί Διοικητές. Μεταξύ αυτών ο Προσωρινός Διοικητής Λεβαδείας, Ταλαντίου και Μενδενίτσης (Εικ.10). Από το 1830 ορίζονται Πολιτικοί Διοικητές. Μεταξύ αυτών οι Πολιτκοί Διοικητές Λιδωρικίου, Νέων Πατρών και Ζητουνίου (Εικ.3), Λειβαδειάς, Ταλαντίου και Μενδενίτσης (Εικ.11).

 

 

ΠΗΓΗ

  

Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, ΣΦΡΑΓΙΔΕΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ 1821-1832. Σφραγίδες Κοινοτήτων-Μοναστηρίων, Προσωρινής Διοικήσεως της Ελλάδος, Ελληνικής Πολιτείας, Προσωπικές. Εισαγωγή Ι.Κ.Μαζαράκης-Αινιάν, Αθήναι 1983.

 

 

 

 

 

Ληξίαρχοι επαρχίας Φθιώτιδας του έτους 1860

Με τον τίτλο «ΑΓΓΕΛΙΑΙ Αφορώσαι την δημόσιον υπηρεσίαν» δημοσιεύθηκαν στο ΦΕΚ 11/21-03-1860 (Εικ.1αβγδ) τα ονοματεπώνυμα των ληξιάρχων και των αναπληρωτών τους των τότε επαρχιών Φθιώτιδος, Δωρίδος και Παρνασσίδος[1].

Ειδικότερα, στην επαρχία Φθιώτιδος διορίσθηκαν οι εξής:

Α) με το Βασιλικό διάταγμα της 8^ης Ιανουαρίου 1859 :

Χωριό	Ληξίαρχος	Αναπληρωτής
Τσοπηνλάταις	Γ.Χ. Βαλατσού	Ν.Χ. Βαλατσός
Λειμογάρδι	Κώνστας Φώτου Παλαιός
Δίβρη	Αγγελής Μητρόπουλος	Ευστ.Ι. Πολύζου
Αλαμάνα	Αθ. Ζαρκαδάς	Αναγ. Ρίζου
Καλύβια	Ν.Α. Απόστολος	Αναγ. Ευθυμίου
Βλύχα	Κωνστ. Μπενετόπουλος
Αγία Μαρίνα	Ιω. Μολιώτης
Αυλακίου	Κώνστας Δαμαλάς	Πολυμ. Αναστασίου
Νίκοβα	Δημ. Π. Ζέρβας
Αχινού	Αναστ. Σκουμπουρδής
Τσερβονίτη	Παν. Μπετσιμάς	Α. Μπακογιάννης
Μουσταφάμπεϊ	Αριστ. Αντωνόπουλος
Δρακοπουλιά	Γεωργ. Κούγιας	Αναγ. Αναστασίου
Γαρδικάκι	Π. Βακόπουλος	Ιω. Μανίκας
Δύο Βουνά	Ιω. Ανδριτσόπουλος	Κ. Παπαδόπουλος
Δέλφινον	Κώνστας Φούρλας	Ν. Γιακόπουλος
Κωσταλέξη	Θ. Καρμάλης	Δ. Αλεξόπουλος
Μυξιάταις	Δημ. Πανταζής	Σπύρος Φράγκου
Καράλι	Δημ. Πανταζής
Λάλα	Αναγ. Κοτσογιακόπουλος	Νικολ. Στεριάδης
Βασιλικά	Ν. Παναγιωτόπουλος
Δόθεν Χαμμόγιαννη	Κων. Αμπλιανίτης	Γ. Αλατάς
Καρυά	Κώστας Χαρόπουλος
Χαλήλι	Δημ. Σταμούλης	Κώνστας Σφάκας
Καμπιά	Βασιλ. Μπάμπαλος
Κυριακοχώριον	Ελ. Πλάλας	Αποστ. Μέντσος
Νικολίτσι	Νικολ. Καϊδαντσής
Κολοκυθιά	Καραλιάς Γεωργίου	Βασιλ. Σούφλας
Τσούκα	Αναγ. Παρούσης	Α. Παπαγεωργίου

Β) με το Βασιλικό διάταγμα της 16^ης Αυγούστου 1859:

Χωριό	Ληξίαρχος	Αναπληρωτής
Ροβολιάρι	Γούλας Μποής	Ζ. Μπαλωμένος
Μερκάδα	Α. Οικονομίδης	Νικόλ. Μπαλάσκας
Κάψους και Μεγάλος Μαχαλάς	Χ. Δεδούσης	Α. Διπλάρας
Κάψους και Μεσαίος Μαχαλάς	Δ. Πάνετσος	Ιω. Παπακωστάκης
Κάψους και Πέρας Μαχαλάς	Ζάχος Κοστορίζου	Κ. Μηλιαρίτζας
Μουντζοράκι	Νικόλ. Υφαντής
Ζιόψη	Κ. Θεοδοσόπουλος	Ευαγ. Γ. Καλύβας
Σιμνιανί	Χρ. Σιμνιανίτης	Ιω. Καρδοκώστας
Δερβέν Φούρκα		Ν. Αθ. Αλεξόπουλος
Σαρμουσακλή		Ευθ. Παπαϊωάννου
Δάϊτσα		Αθ. Παπασταθόπουλος
Κόμμα		Αθ. Δημογεροντόπουλος
Ταράτσα		Γεωργούλας Ιωάννου
Σούρπη		Νικόλ. Παπανικολάου
Αχιλλείου		Αντ. Παναγιωτίδης
Αχλαδίου		Νικόλ. Ζιάκας
Λογγιτσίου		Δημήτριος Ιωάννου
Νεράϊδα		Στέριος Στρίγκας
Χαμάστα		Αναγ. Διαμαντόπουλος
Ελευθεροχωρίου		Γεώργ. Παπαναστασίου
Παύλιανη		Αθ. Παλαιορήτας
Κομαρίτσιον		Γεώρ. Παπαμίχου
Φραντζή		Αθ. Κολοφωτιάς
Κομποτάδες		Αθ. Γιοτόπουλος
Συκιά		Δημήτ. Χαμαρίτης
Νεοχωρίου		Νικόλ. Αθ. Βλάχος
Πέραν Χομόργιαννη		Ν. Μπρατόπουλος
Καστανιά		Θεόδωρος Ξηροτύρης
Λυχνόν		Β. Σκακάλης
Σμόκοβον		Γεώργ. Παπανδρεόπουλος
Κλόνιον		Αναγ. Παπαδόπουλος
Γυφτοχώριον		Ευστ. Παπαγεωργίου
Μπούφλιανη		Γεώργιος Δ. Ζουλούμης
Σέλιανη		Δήμος Σπανός
Μάκρυσι		Ευαγ. Παπαναστασίου
Λιανοκλάδιον		Αναγ. Κολοκύθας
Αμούρι		Αναγ. Τραγωδάρας
Στύρφακα		Ιωάννης Καπνιάς
Γραμμένη Ράχη		Ιω. Δελημάρας
Αρχανίου		Αναγ. Φλώρος
Πλατυστόμου		Ιω. Καραμπάς
Γιανετσού		Κώνστας Παπαγιαννίδης
Λιτόσελον		Δημ. Καραδήμος
Σκόρλια		Λεϊμόνης
Πουγκάκια		Χαράλ. Ζέρβας
Περίλεφτε		Κ. Καρόπουλος
Πετσιώτα		Αναγ. Τσιγκριστάρας
Παλαιοκάστρου		Νικόλ. Αναστασόπουλος
Χεοχωρίου		Νικόλ. Σκρουνόπουλος

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Στη γραφή ορισμένων χωριών και επωνύμων ληξιάρχων παρατηρούνται λάθη, π.χ. Τσοπηλνάταις αντί Τσοπαλνάτες (Λυγαριά), Τσερβονίτη αντί Τσερνοβίτη (Παλαιοκερασιά), Χαμάστα αντί Δαμάστα, Χαμμόγιαννη αντί Χωμίργιανη Δρακοπουλιά αντί Δρακοσπηλιά, Μπετσιμάς αντί Μπερτσιμάς, Στρίγκας αντί Τρίγκας, κ.ά.. Ωστόσο ο γνώστης της περιοχής μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει τα λανθασμένα με τα ορθά.

ΕΙΚΟΝΕΣ

α.

β.

γ.

δ.

Εικ.1αβγδ. Οι σελίδες του ΦΕΚ 11/21-03-1860 με τα ονοματεπώνυμα των ληξιάρχων, των αναπληρωτών τους και των χωριών διορισμού τους.

ΠΗΓΗ

Εθνικό τυπογραφείο.