Σχετικά με εγκατάσταση ομογενών από την Κούκλαινα της Ανατολικής Ρωμυλίας στον Αχινό Φθιώτιδας

Από την διαδικτυακή έρευνα εντοπίσθηκαν δύο Φύλλα Εφημερίδος της Κυβερνήσεως του έτους 1909 με Βασιλικά διατάγματα, τα οποία αφορούν εγκατάσταση στον Αχινό Φθιώτιδας 58 εποίκων ομογενών από την Κούκλαινα της Ανατολικής Ρωμυλίας (Εικ.1). Η Κούκλαινα (βουλγ. Куклен‎) βρίσκεται 14 χιλιόμετρα νότια της Φιλιππούπολης (βουλγ. Пловдив). Πληροφορίες για την Κούκλαινα της εποχής εκείνης δημοσιεύονται στο τέλος της ανάρτησης (ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ).

Από το περιεχόμενο των Βασιλικών διαταγμάτων προκύπτει ότι υπήρχε κρατική απόφαση για την εγκατάσταση των ομογενών στον Αχινό. Στο πρώτο διάταγμα το κράτος εγγυάται την παροχή δανείων για την αγορά τμήματος του κτήματος Παναγιώτη Σκουμπουρδή. Στο δεύτερο εγκρίνεται το ρυμοτομικό σχέδιο του Αχινού με τα οικόπεδα που επρόκειτο να διατεθούν στους ομογενείς. Τελικά, είναι άγνωστο αν πραγματοποιήθηκε η εγκατάσταση των εποίκων ομογενών στον Αχινό.

Ειδικότερα:

1) Στο ΦΕΚ 35/Α/10-02-1909 (Εικ.2) δημοσιεύθηκε Βασιλικό διάταγμα της 8^ης Φεβρουαρίου 1909 με θέμα «Περί παροχής της εγγυήσεως του Κράτους διά μέρος του τιμήματος κτήματος εν Αχινώ του δήμου Φαλάρων, αγορασθησομένου υπό εποίκων ομογενών εκ Κουκλαίνης της Ανατολ. Ρωμυλίας».

Στο ΦΕΚ γίνεται αναφορά για εγγύηση του κράτους σε παροχή δανείου στη μελλοντική αγορά των 2/3 της χρηματικής αξίας του μισού κτήματος του Παναγιώτη Σκουμπουρδή στον Αχινό. Το κτήμα θα αγοραζόταν από 58 εποίκους ομογενείς από την Κούκλαινα της Ανατολικής Ρωμυλίας. Η χρηματική αξία του ανερχόταν σε εκατό χιλιάδες πεντακόσιες δραχμές (100.500 δρχ.) και αποτελούνταν από τρία τεμάχια γαιών. Η συνολική έκτασή του ήταν χίλια εκατόν ογδόντα πέντε στρέμματα και εξακόσια εβδομήντα πέντε τετραγωνικά μέτρα (1.185,675 m²). Η αγορά περιελάμβανε και τα ύδατα του κτήματος που αναλογούσαν σε κάθε τεμάχιο γης, σύμφωνα με τα άρθρα 12-21 του νόμου ΓΣΒ΄ «Περί συνοικισμού και διανομής γαιών εν Θεσσαλία και περί ιδρύσεως Θεσσαλικού Γεωργικού Ταμείου» (ΦΕΚ62/Α/07-04-1907)».

Η παροχή της κρατικής εγγύησης βασίσθηκε στο νόμο ΑΩΝΒ΄ του 1890 «Περί εγγυήσεως του Κράτους εις ενυπόθηκα δάνεια γεωργοκτηματιών». Ο νόμος αυτός και οι μεταγενέστερες τροποποιήσεις του (1891, 1903 και 1910) δημιουργήθηκε ως αποτέλεσμα της πρόνοιας του κράτους για εξαγορά κτημάτων από κολλήγους ή άλλους γεωργούς από κοινού, προς διανομή μεταξύ τους με κοινό χρεωλυτικό ενυπόθηκο δάνειο. Προβλέπονταν η παροχή δανείων από τράπεζες ή ιδιώτες στους γεωργούς μέχρι και ολόκληρης της αξίας του εξαγοραζομένου κτήματος. Το κράτος εγγυόταν έως το μισό ποσό του δανείου. Η κατανομή του χρέους και της γης γινόταν σε κάθε γεωργό.

Το Βασιλικό διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ’ όψιν το άρθρον 12 του νόμου ΓΤΘ΄της 14 Μαΐου 1908 περί μεταρρυθμίσεως, συμπληρώσεως και προσθήκης διατάξεων εν τώ περί συνοικισμού, διανομής γαιών και Θεσσαλικού Γεωργικού Ταμείου νόμω ΓΣΒ΄της 7 Απριλίου 1907, και το άρθρον 9 του νόμου ΑΩΝΒ΄της 30 Μαΐου 1890, περί εγγυήσεως του Κράτους εις ενυπόθηκα δάνεια γεωργοκτηματιών, ορίζομεν, ίνα παρασχεθή η εγγύησις του Κράτους διά τα δύο τρίτα του τιμήματος του υπό 58 εποίκων ομογενών εκ Κουκλαίνης της Ανατολικής Ρωμυλίας αγορασθησομένου αντί εκατόν χιλιάδων πεντακοσίων δραχμών (100500) ημίσεως του κτήματος του κ.Παναγιώτου Σκουμπουρδή, όπερ κείται εν τώ χωρίω Αχινώ του δήμου Φαλάρων της επαρχίας Φθιώτιδος και αποτελείται εκ τριών τεμαχίων γαιών, εκτάσεως εν όλω Β. στρεμμάτων χιλίων εκατόν ογδοήκοντα πέντε και μέτρων τετραγωνικών εξακοσίων εβδομήκοντα πέντε (1185,675□) μετά του ύδατος του όλου κτήματος, του αναλογούντος εις έκαστον των τεμαχίων τούτων γαιών, και κατά τούς ορισμούς των άρθρων 12-21 του ειρημένου νόμου ΓΣΒ΄.

Εις τον Ημέτερον επί των Οικονομικών Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος Ημών διατάγματος.

Εν Αθήναις τη 8 Φεβρουαρίου 1909

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Ο Πρόεδρος                                         Τα Μέλη

Γ.Ν.Θεοτόκης                                     Δ.Π.Γούναρης

                                                            Κ.Αργ.Λομβάρδος

                                                            Ε.Εμπειρίκος

                                                            Γ.Π.Μπαλτατζής

                                                            Σ.Ε.Στάης

                                                            Ν.Δ.Λεβίδης».

2) Συνέχεια στο θέμα δόθηκε με το Βασιλικό διάταγμα της 3^ης Σεπτεμβρίου 1909 «Περί εγκρίσεως σχεδίου ρυμοτομίας των οικοπέδων του συνοικισμού του χωρίου Αχινού του δήμου Φαλάρων της επαρχίας Φθιώτιδος». Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 198/Α/04-09-1909 (Εικ.3αβ).

Στο Βασιλικό διάταγμα αναφέρεται η έγκριση του σχεδίου ρυμοτομίας των οικοπέδων του Αχινού ενόψει της εγκατάστασης των ομογενών εποίκων. Το σχέδιο ρυμοτομίας των οικοπέδων συνόδευε το διάταγμα αλλά δυστυχώς δεν βρέθηκε σε ψηφιακή μορφή.

Το Βασιλικό διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ’ όψει τα άρθρα 16 του νόμου ΓΣΒ΄ της 7 Απριλίου 1907 και 13 του νόμου ΓΤΘ΄ της 14 Μαΐου 1908 περί συνοικισμού και διανομής γαιών εν Θεσσαλία κτλ., προτάσει των Ημετέρων επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργών, εγκρίνομεν το προσηρτημένον τώ παρόντι Ημών διατάγματι σχέδιον ρυμοτομίας των οικοπέδων του συνοικισμού του χωρίου Αχινού του δήμου Φαλάρων της επαρχίας Φθιώτιδος, προς εγκατάστασιν των εκ Κουκλαίνης της Ανατολικής Ρωμυλίας εποίκων ομογενών.

Εις τον Ημέτερον επί των Οικονομικών Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος Ημών διατάγματος.

Εν Αθήναις τη 3 Σεπτεμβρίου 1909.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο επί των Εσωτερικών                         Ο επί των Οικονομικών

Υπουργός                                                       Υπουργός

Ν.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑΚΟΣ                      ΑΘ. ΕΥΤΑΞΙΑΣ»

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Η εγκατάσταση των ομογενών στο Ελληνικό Βασίλειο κρίθηκε αναγκαία λόγω των διωγμών του ελληνικού στοιχείου της Ανατολικής Ρωμυλίας από τους Βουλγάρους. Μετά την ίδρυση του Πριγκιπάτου της Βουλγαρίας το 1878 και την de facto προσάρτηση της Ανατολικής Ρωμυλίας στις τάξεις του το 1885, άρχισε ο διωγμός των Ελλήνων.

Η Κούκλαινα το 1897 κατοικούνταν από Έλληνες και Οθωμανούς. Γράφει σχετικά ο Σωτήριος Αντωνιάδης:

«Μεταξύ Στενημάχου και Φιλιππουπόλεως, απέχουσα αμφοτέρων περί τα 12 χιλιόμετρα, κείται επί ευρείας τοποθεσίας αμφιθεατρικώς εις τους πρόποδας της Ροδόπης η κώμη Κούκλαινα, κατοικούμενη υπό Ελλήνων¹ (1 Υπολογιζόμενων εις 1000 περίπου.) και Οθωμανών, συμβιούντων απ’ αμνημονεύτων χρόνων ως ομογενών. Δια του ρέοντος μεταξύ της κώμης ρυακίου διαιρείται αύτη εις δύο συνοικίας, ων η μεν επί της αριστεράς όχθης κατοικείται μόνον υπό Ελλήνων, η δ’ επί της δεξιάς το πλείστον υπό Οθωμανών κατά τους προγενεστέρους χρόνους· από τινων ετών όμως ηύξησε σημαντικώς ο αριθμός των εν αυτή Ελλήνων. Δυστυχώς ελλείπουσι πληροφορίαι περί της συνοικήσεως της κώμης ταύτης, ης και το όνομα ετυμολογικώς άγνωστον τυγχάνει, ημίν τουλάχιστον. Εάν κρίνει τις όμως εκ της προφοράς των Κουκλαινιωτών εχούσης μεγίστην ομοιότητα προς την των Φιλιππουπολιτών, ουδόλως παράδοξος φαίνεται η παραδοχή της ιδέας, ότι ούτοι άποικοι είσι των Φιλιππουπολιτών· εις υποστήριξιν της γνώμης ταύτης έρχεται και το περιστατικόν, ότι οι εν Φιλιππουπόλει αμπελοκτηματίαι κέκτηνται εν Κουκλαίνη το πλείστον των αμπέλων αυτών. Ένεκα δε της αποστάσεως η καλλιέργεια των τοις Φιλιππουπολίταις ανηκόντων αμπέλων γίνεται υπό των Κουκλαινιωτών. Πολύ πιθανόν λοιπόν, ότι αρχήθεν συνωκίσθη η Κούκλαινα υπό Φιλιππουπολιτών, οίτινες, ηναγκασμένοι να καλλιεργώσι τας αμπέλους, εθεώρησαν συμφερώτερον να μένωσι πλησίον αυτών, αντί να δαπανώσι τοσούτον χρόνον μεταβαίνοντες καθ’ εκάστην εκ Φιλιππουπόλεως εις Κούκλαιναν. Αναρμόδιοι ημείς να επιληφθώμεν της ετυμολογίας της λέξεως, εντούτοις φερούσης όλα τα στοιχεία της ελληνικότητος αυτής, αφίεμεν τοις φιλολόγοις το στάδιον τούτο της δόξης, αρκούμενοι μόνον να θεωρήσωμεν της κώμην ταύτην αγνώς ελληνικήν· ή τε γλώσσα, τα ήθη και έθιμα και τα διακρίνοντα τον Έλληνα αισθήματα αλάνθαστα πρόκεινται τεκμήρια τούτου.

Οι Κουκλαινιώται εις ουδεμίαν ελθόντες επιμιξίαν μετά των αλλοφύλων των πέριξ χωρίων διετήρησαν την τε γλώσσαν, τα ήθη και έθιμα ελεύθερα ξενισμού. Η γλώσσα αυτών περιέχουσα πολλάς λέξεις αρχαίας έχει, καθά ανωτέρω είρηται, ομοιότητα τινα με την των Φιλιππουπολιτών, ιδίως ως προς την προφοράν του σ προφερομένου οτέ μεν ως το γαλλικόν s, οτέ δε δασέως ως το ch κατ’ αντίθεσιν προς την προφοράν αυτού παρά τε των Στενημαχιωτών και των Βοδενιωτών προφερόντων αυτό συνήθως ως το ch. Κοινά δ’ έχουσιν οι κάτοικοι και των 3 ελληνικών κωμών, ότι διά άρρεν και θήλυ γένος μεταχειρίζονται το θηλυκόν άρθρον. Ως προς τας συγκοπάς των λέξεων, ων κατάχρησιν ποιούνται οι Στενημαχιώται και Βοδενιώται συμπτύσσοντες πολλάκις τρισυλλάβους και τετρασυλλάβους λέξεις εις μονοσυλλάβους, δείκνυνται οι Κουκλαινιώται φειδωλότεροι. Προ τριακονταετίας εδιδάσκοντο τα γράμματα, ως και εν πολλαίς άλλαις ελληνικαίς κώμαις και χωρίοις, αριστίνδην εις τινας μόνον των ευπορωτέρων νέων παρά των ιερέων. Αλλά κατά τας τελευταίας δεκαετηρίδας, καθ’ ας ανεζωπυρήθη ο προς τα γράμματα ζήλος πάντων των Ελλήνων και αυτών των μικροσκοπικών χωριών, διατηρούσι και οι Κουκλαινιώται δημοτικά σχολεία, εις ά φοιτώσι περί τους ογδοήκοντα μαθηταί, διευθυνόμενα υπό δημοδιδασκάλων· ελλείψει δε παρθεναγωγείων φοιτώσι και κοράσια εις την δημοτικήν σχολήν.

Οι κάτοικοι Κουκλαίνης ασχολούνται εις την γεωργίαν ιδία δε την αμπελουργίαν και κατά τους τελευταίους χρόνους και εις την καπνοφυτείαν, προμηθευθέντες σπόρον των καπνών Γενιτζέ, όθεν προσεκάλεσαν ανθρώπους ειδικούς εις το έργον τούτο, όπως φαίνεται ευδοκιμούν και ικανοποιούν καλλίτερον τους κόπους των Κουκλαινιωτών· δια τούτο δε τινες μετέβαλον τους αμπελώνας αυτών εις αγρούς προς καπνοφυτείαν.

Ίδιον δ’ έργον έχουσιν οι Κουκλαινιώται την ψαθοποιΐαν εφοδιάζοντες διά των αγορών Φιλιππουπόλεως και Στενημάχου τους κατοίκους των τε πόλεων και χωρίων με το είδος τούτο του τάπητος αναγκαιοτάτου ιδία τοις χωρικοίς. Το είδος τούτο της βιομηχανίας ουδαμού άλλοθι της Α. Ρωμυλίας καλλιεργείται. Προμηθεύονται δ’ οι Κουκλαινιώται το προς τούτο υλικόν πολλάκις και εκ μακρών αποστάσεων κατά τον Ιούλιον και Αύγουστον, όπερ κατεργάζονται συνήθως αι γυναίκες, οσάκις δεν δύνανται να εργασθώσιν εν τοις αγροίς, διότι ουκ ολίγην βοήθειαν παρέχουσι τοις ανδράσιν αι γυναίκες και αι νεάνιδες εν τη γεωργία. Η ενδυμασία των Κουκλαινιωτών έχει τινά ομοιότητα προς την των πλησιοχώρων χωρικών, ενώ η των Βοδενιωτών ουδόλως διαφέρει της των Στενημαχιωτών διαφερούσης της των άλλων περιοίκων.

Το ήμισυ του πληθυσμού της Κουκλαίνης αποτελούσιν οι Οθωμανοί, συμβιούντες μετά των Ελλήνων εν ομονοία, οίτινες έχουσι τας αυτάς ασχολίας με τους Έλληνας, εκτός της ψιαθοποιΐας, αποτελούσης ιδίαν βιομηχανίαν των Ελλήνων.

Το εθνικόν αίσθημα διατηρείται ακμαίον παρά τοις Έλλησι Κουκλαίνης προς τούτο δ’ ουκ ολίγον συμβάλλεται και η συνεχής επικοινωνία μετά των Ελλήνων Φιλιππουπόλεως και Στενημάχου. Σπουδαίαν δ’ επίδρασιν επί της παραγωγής αυτών θέλει εξασκήσει η βελτίωσις των σχολείων αυτών, άτινα μόνοι συντηρούσιν εκ των ενόντων.

Η γειτνίασις των ελληνικών κωμών Κουκλαίνης και Βοδενών μετά της Φιλιππουπόλεως Στενημάχου σπουδαίως επενεργεί επί της διατηρήσεως και εξακολουθήσεως των πατροπαράδοτων ηθών και εθίμων, αποτελούσα συνάμα και την δύναμιν της αντιστάσεως κατά παντός εξωτερικού καταδιωγμού. Άνευ του εθνικού πυρός όπερ καταθερμαίνει τους έλληνας κατοίκους των κωμών και χωρίων τούτων η εθνική ύπαρξις αυτών εν μέσω τοσούτων ξένων και συνήθως εχθρικών διακειμένων στοιχείων θα ήτο αδύνατος. Το παρελθόν παρέχει την μεγίστην εγγύησιν, ότι οι Έλληνες των μερών τούτων θέλουσι διατηρήσει και εν τω μέλλοντι σώαν και ασινή την ιεράν παρακαταθήκην της εθνικής αυτών υπάρξεως και θα παραδώσωσιν αυτήν ακεραίαν ταις επερχομέναις γενεαίς.

Κοινότητες μικρότεραι ευρεθείσαι απομεμονωμέναι και περιστοιχούμεναι υπό βουλγαρικών χωρίων αι μεν τέλεον εξεβουλγαρίσθησαν, αι δ’ εν μέρει. Παράδειγμα τοιούτον παρέχει το δίωρον απέχον του Στενημάχου ελληνικόν χωρίον Αρβανιτοχώριον, ένθα οι μεν γεροντώτεροι ομιλούσι την ελληνικήν, ενώ οι νεώτεροι ένεκα της συχνής συναναστροφής μετά των γειτόνων Βουλγάρων ομιλούσι το πλείστον την βουλγαρικήν.

Εις απόστασιν ενός τετάρτου της ώρας επί ωραίας τοποθεσίας της Ροδόπης υπάρχει Μονή τιμωμένη εις μνήμην των Αναργύρων, ήτις ελλείψει φρενοκομείου χρησιμεύει ως τοιούτον εις πολλούς των φρενοβλαβών, εξερχομένους πολλάκις εις χείρονα κατάστασιν ή κατά την είσοδόν των εις την Μονήν διότι προς θεραπείαν αυτών εφαρμόζεται το εκ του παραδείσου εξελθόν ξύλον.

Η Μονή αύτη ευρίσκεται εν παρακμή ελλείψει καταλλήλου προσωπικού προς διοίκησιν αυτής, επιβαρυνθείσα με χρέη, άτινα εκληρονόμησεν από τινων ετών εκ της κακής διαχειρίσεως των εκάστοτε ηγουμένων αυτής. Οι γείτονες αυτής Κουκλαινιώται καταβάλλουσι πάσαν προσπάθειαν εις το να διατηρήσωσιν αυτήν· διότι θεωρούσι καθήκον αυτών να παραδώσωσιν αυτήν τοις απογόνοις όπως παρέλαβον παρά των πατέρων των.

Και η Μονή αύτη δια τ’ άφθονα ύδατα, το κατάφυτον των πέριξ, την ωραίαν τοποθεσίαν και το ευάερον, χρησιμεύει ως τόπος εξοχής εις τας οικογενείας Φιλιππουπόλεως και των λοιπών παρακειμένων ελληνικών κωμών, διερχομένας αυτόθι τους θερινούς μήνας. Εκ’ τούτου δε παρέχεται τή Μονή σπουδαία υλική βοήθεια.

ΣΩΤΗΡΙΟΣ ΑΝΤΩΝΙΑΔΗΣ

[1896]                   Ιατρός πρώην βουλευτής Στενημάχου, πρόεδρος

της εφοροδημογεροντίας Φιλιππουπόλεως

[Στενημαχίτης]»

[πηγή: Σωτήριος Αντωνιάδης, Περί Βοδενών και Κουκλαίνης, Περιοδική έκδοση ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΠΕΤΗΡΙΣ 1 (1897), Εν Αθήναις 1897, σελίδες 133-144.].

Άλλες πληροφορίες για την Κούκλαινα και το μοναστήρι των Αγίων Αναργύρων των αρχών του 20^ου αιώνα αναφέρονται στο άρθρο του Φιλιππουπολίτη Κοσμά Μυρτίλου Αποστολίδη «Περί Κουκλένης και της φερωνύμου αυτής επί της Ροδόπης Μονής των Αγίων Αναργύρων», Περιοδική έκδοση «ΑΡΧΕΙΟΝ ΤΟΥ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ», τόμος 2, Εν Αθήναις 1935-36, σελίδες 3-40.

 

 

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

Εικ.1 Χάρτης της Ανατολικής Ρωμυλίας. Στις πόλεις με την υπογράμμιση πραγματοποιήθηκε το 1905 και 1906 διωγμός εναντίον του ελληνικού στοιχείου. Μεταξύ αυτών και στην Κούκλαινα (πηγή χάρτη: Σάπες: ο τόπος μας).

 

 

Εικ.2. Η πρώτη σελίδα του ΦΕΚ 35/Α/10-02-1909.

 

 

α

β

Εικ.3αβ. Οι σελίδες 1 και 3 του ΦΕΚ 198/Α/04-09-1909.

 

 

ΠΗΓΗ

Εθνικό Τυπογραφείο.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Δ΄: Η Επαρχία Δομοκού.

Στο Δ΄ και τελευταίο μέρος της έρευνας παρουσιάζεται η εξέλιξη της επαρχίας Δομοκού από την ίδρυσή της έως το 1912.

 

Η Επαρχία Δομοκού

Με το νόμο ΠΜ΄ της 19^ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 16/Α/20-03-1882) «Περί εισαγωγής της Ελληνικής νομοθεσίας εις τάς άρτι προσαρτηθείσας Θεσσαλικάς και Ηπειρωτικάς Επαρχίας» σχηματίσθηκε η επαρχία Δομοκού και Φαρσάλων, η οποία ανήκε στο νομό Λαρίσης : «… καθίστανται εν αυταίς τρείς Νομοί· …. β) ο της Λαρίσσης, περιλαμβάνων ως Επαρχίας τάς εκλογικάς περιφερείας Λαρίσσης, Δομοκού και Φαρσάλων, Αγυιάς, Τυρνάβου, Αλμυρού και Βώλου …». Η εκλογική περιφέρεια Δομοκού και Φαρσάλων είχε ορισθεί με το ΒΔ της 10^ης Νοεμβρίου 1881 (ΦΕΚ 106/Α/13-11-1881). Η περιφέρεια Δομοκού περιελάμβανε τα χωριά: Δομοκός, Ομβριακή, Μπεριλέρ, Παλαμάς, Δερελή, Δραμάλα, Τούμπα, Αγόργιανη, Βελεσιώτες, Μπασιά, Τσοφλάρι, Παναγιά, Καραχασάν, Αβαρίτσα, Χιλιαδού, Πουρνάρι, Σκάρμιτσα, Δαουκλή, Δερβένι, Γιακαρόμπα, Ζαπάντη, Βαρδαλή, Κρολόμπα, Βούζι, Γιραλή, Τσιφλικάκι, Αϊδουμουσλή, Δραχανί, Λεύκα, Αλίφακα και Αλχανλή.

Με το ΒΔ της 21^ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 17/Α/24-03-1882) ως έδρα του επάρχου Δομοκού και Φαρσάλων ορίσθηκαν τα Φάρσαλα.

Με το ΒΔ της 31^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883) «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» σχηματίσθηκαν έξι δήμοι οι οποίοι αποτέλεσαν την επαρχία. Ήταν οι εξής: Φαρσάλων, Ευϋδρίου, Σκοτούσης, Θαυμακών, Ξυνιάδος και Μελιταίας (Πιν.1αβ).

α

β

Πιν.1αβ. Η διαίρεση σε δήμους της επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων.

 

Με το άρθρο 2 του νόμου ᾼϡΟΓ΄ της 1^ης Μαΐου 1891 (ΦΕΚ 122/Α/02-05-1891 «Περί καταργήσεως του νόμου ᾼΦΞΑ΄ περί μεταρρυθμίσεως του από 5 Δεκεμβρίου 1845 νόμου περί διαιρέσεως των νομαρχιακών και επαρχιακών αρχών και περί τροποποιήσεως του νόμου τούτου.» η επαρχία Δομοκού και Φαρσάλων «… διαιρείται εις δύο επαρχίας, την του Δομοκού και την των Φαρσάλων …». Την επαρχία Δομοκού αποτέλεσαν οι δήμοι Θαυμακών, Ξυνιάδος και Μελιταίας.

Με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία Δομοκού διατηρήθηκε και προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος.

Με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» η επαρχία Δομοκού διατηρήθηκε και επανήλθε στο νομό Λαρίσσης.

Με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» η επαρχία Δομοκού προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος:

«Περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος

Νόμος ΓΩΜΔ΄ (υπ’ αριθ. 3844).

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Άρθρον 1.

Η επαρχία Δομοκού, αποσπωμένη του νομού Λαρίσης, υπάγεται διοικητικώς εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος.

Άρθρον 2.

Πάσαι αι εκκρεμείς υποθέσεις, αι αφορώσαι την επαρχίαν Δομοκού, ενώπιον του Νομάρχου Λαρίσης, μεταβιβάζονται εις την Νομαρχίαν Φθιώτιδος εντός δέκα ημερών από της δημοσιεύσεως του νόμου εν τη Εφημερίδι της Κυβερνήσεως,

Άρθρον 3.

Η Αστυνομική Υποδιεύθυνσις Δομοκού υπάγεται εφεξής εις την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν Φθιωτιδοφωκίδος, αποσπωμένη της Αστυνομικής Διευθύνσεως Λαρίσης.

Άρθρον 4.

Πάσα διάταξις αντιβαίνουσα εις τον παρόντα νόμον καταργείται.

Ο νόμος ούτος, υπό της Βουλής ψηφισθείς και παρ’ Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 23 Ιουλίου 1911.

Εν ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς.

Εν Αθήναις τη 27 Ιουλίου 1911.

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ».

O πληθυσμός της επαρχίας Δομοκού

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό της επαρχίας Δομοκού από το 1889 έως και το 1907.

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	10.213
1896	11.939
1907	13.114

 

Οι δήμοι της επαρχίας Δομοκού

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα εμβλήματα, ο σχηματισμός, η εξέλιξη και ο πληθυσμός των δήμων της επαρχίας Δομοκού.

 

1. ΔΗΜΟΣ ΘΑΥΜΑΚΩΝ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.1. Το έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου Θαυμακών, κατόπιν γνωμοδότησης του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), καθορίσθηκε με το ΒΔ της 12^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 330/Α/17-08-1883):

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί του εμβλήματος της σφραγίδος του δήμου Θαυμακών.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄.

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν ίνα η σφραγίς του δήμου Θαυμακών φέρη έμβλημα εν τω μέσω μέν “δύο πυροβόλα χιαστί τεθειμένα” κύκλωθεν δε τάς λέξεις “Δήμος Θαυμακών»”.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

ΕΝ Αθήναις την 12 Αυγούστου 1883.

Εν ονόματι του Βασιλέως

Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Χ.ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ, Α.Α. ΚΟΝΤΟΣΤΑΥΛΟΣ, Δ.Σ.ΒΟΥΛΠΙΩΤΗΣ, Γ.ΤΟΜΠΑΖΗΣ, Κ.ΛΟΜΒΑΡΔΟΣ.

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Κ.ΛΟΜΒΑΡΔΟΣ.».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Θαυμακών σχηματίσθηκε ως δήμος της επαρχίας Δομοκού με το ΒΔ της 31^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883) «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 4.750 κατοίκους και έδρα το Δομοκό. Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Θαυμακός.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Δομοκός (1326), Σκάρμιτσα (282), Πουρνάρι (206), Τσιφλικάκι (40), Λεύκα (133), Γερακλί (206), Βούζι (253), Βελεσιώται (289), Αγόριανη (425), Τσιφλάρι (209), Τσιόμπα (209), Μπεκρηλέρ (193), Βαρδάλι (180), Γιακαρόμπα (247), Κρολόμπα (149), Παπαλί (ακατοίκητο), Αϊδομουσλί (37), Καρατσάλι(140), Τσιατμά (193).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:

Αγόριανη Κάτω, Αγόριανη Άνω, Κοζιόμπα(?, Μαζά(?).

Στο δήμο λειτούργησε η κοινότητα Δομοκού.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Δομοκού από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	6.287
1896	6.250
1907	6.543

 

2. ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΤΑΙΑΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.2. Το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα της σφραγίδας να τεθεί «ανήρ φέρων ελληνικήν ενδυμασίαν και όπλον καρυοφύλλι». Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε και επιλέχθηκε ως έμβλημα αυτό που πρότεινε με γνωμοδότησή του ο αρχαιολόγος Π.Ευστρατιάδης (1815-1888). Καθορίσθηκε με το ΒΔ της 19^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 340/Α/24-08-1883) «Περί εμβλημάτων των σφραγίδων των δήμων Μελιταίας, Φαρκαδόνος, Σιλάνων, Αμπελακίων, Παραληθαίων και Φύλλου.», το οποίο αναφέρει «…εγκρίνομεν ίνα οι σφραγίδες των δήμων Μελιταίας … φέρωσιν εμβλήματα η μεν του δήμου Μελιταίας εν τώ μέσω μέν “μέλιτταν ορθήν με τάς πτέρυγας αναπεπταμένας”, κύκλωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Μελιταίας”…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Μελιταίας σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 29^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883 «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.713 κατοίκους και έδρα την Αβαρίτσα.

Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Μελιταία. Αρχικά είχε ονομασθεί Πύρρα από το όνομα της γυναίκας του Δευκαλίωνος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Αβαρίτσα (308), Χιλιαδού (184), Νεοχώρι (210), Καραχασάν (24), Μαντασιά (253), Αλήφακα (73), Δραχανί (52), Δραμάλα (256) και Παλαμάς (353).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Μαυρολείβαδον, Μονή Αγίας Τριάδος Αβαρίτσης.

Με το ΒΔ της 27^ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324/Α/07-12-1890) «Περί προβιβασμού των δήμων Τυρνύ, Παγασών, Ογχήστου, Φακίου και Μελιταίας και υποβιβασμού του δήμο Αιαντείου.» ο Δήμος Μελιταίας κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.414 κατοίκους.

Το 1891 ο Δήμος Μελιταίας υπήχθη στην επαρχία Δομοκού, η οποία με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» επανήλθε στο νομό Λαρίσσης και τέλος με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Μελιταίας από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	2.114
1896	3.458
1907	3.821

 

3. ΔΗΜΟΣ ΞΥΝΙΑΔΟΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.3. Το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα της σφραγίδας να τεθεί «ιχθύς». Η πρόταση έγινε δεκτή από τον αρχαιολόγο Π.Ευστρατιάδη (1815-1888). Με το ΒΔ της 31^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 355/Α/05-09-1883) «Περί εμβλήματος της σφραγίδος των δήμων Ιωλκού, Όθριος, Κρανώνος, Καλλιφρονίου, Αθαμάνων Ηρακλείας, Πέτα, Τετραφυλλίας, Καλαρρυτών και Αγνάντων.» δόθηκε και η έγκριση: «…εγκρίνομεν ίνα αι σφραγίδες των δήμων … Ξυνιάδος … φέρουσι τα εξής εμβλήματα· … η του δήμου Ξυνιάδος εν τώ μέσω μέν “κάνιστρον πλήρες ιχθύων” κύκλωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Ξυνιάδος”…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Ξυνιάδος σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 29^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883 «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.608 κατοίκους και έδρα την Ομβριακή. Το όνομα του δήμου προήλθε από τη λίμνη Ξυνιάδα.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Ομβριακή (595), Δαουκλή (438), Δερβέν (73), Ζαπάντι (137), Δερελή (203), Παναγία (84), Αλχανί (78) και Οζερός (ακατοίκητο).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Άγιος Γεώργιος, Κορομηλιά, Νέα Μάκρυση, Αλχανί Άνω, Αλχανί Κάτω, Δραχμάναγα, Λειβαδάκι και Μονή Αγίου Αθανασίου.

Το 1891 ο Δήμος Ξυνιάδος υπήχθη στην επαρχία Δομοκού, η οποία με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» επανήλθε στο νομό Λαρίσσης και τέλος με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Ξυνιάδος από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	1.612
1896	2.231
1907	2.750

 

 

ΠΗΓΕΣ

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993. Σελίδες 148-151.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.

 

 

 

Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Γ΄: Η Επαρχία Λοκρίδος.

 

Στο Μέρος Γ΄ της έρευνας παρουσιάζεται η εξέλιξη της επαρχίας Λοκρίδος από την ίδρυσή της έως το 1912.

 

Η Επαρχία Λοκρίδος

Με το ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1833 (ΦΕΚ 12/Α/06-04-1833) «Διάταγμα περί της διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του» σχηματίσθηκε η επαρχία Λοκρίδος: «…Ο Νομός της Λοκρίδος και Φωκίδος…διαιρείται εις τάς ακολούθους επαρχίας∙…. 3. Την επαρχίαν Λοκρίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ταλαντίου και Βουδουνίτσης∙ Πρωτεύουσα Ταλάντιον (Αταλάντη)…».

Με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], σχηματίσθηκαν επτά δήμοι της επαρχίας Λοκρίδος. Ήταν οι εξής:

1.Αταλάντης,

2.Δαφνουσίων,

3.Θρονίου,

4.Θερμοπυλών,

5.Φαριγών,

6.Ελατείας,

7.Άνω Λαρύμνης.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 28/Α/21-06-1836) «περί διοικητικού οργανισμού» εισήχθη το σύστημα των Διοικήσεων και Υποδιοικήσεων. Η επαρχία Λοκρίδος αποτέλεσε την ομώνυμη υποδιοίκηση και υπήχθη στη διοίκηση Φθιώτιδος: «…20)Διοίκησις Φθιώτιδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία…». Σημειωτέον εδώ ότι με ΒΔ της 22^ας Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 29/Α/23-06-1836) διοικητής Φθιώτιδος διορίσθηκε ο Αδάμ Δούκας.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» η «Υποδιοίκησις Λοκρίδος» αποτελείται από τους εξής δήμους:

1.Αταλάντης,

2.Άνω Λαρίμνης,

3.Δαφνισείων,

4.Ελατείας,

5.Θρονίων,

6.Θερμοπυλών.

Στο ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» αναφέρεται ότι «… Οι μέχρι τούδε υπάρχοντες οι επτά δήμοι της επαρχίας Λοκρίδος μετασχηματίζονται εις έξ μόνον, οίον εις τον της Αταλάντης, Δαφνησίων, Θρονίου, Θερμοπυλών, Ελατείας και Λαρύμνης, ως λεπτομερέστερον καταφαίνεται εις τον ενταύθα εγκλειόμενον πίνακα της συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος… » (Πιν.1αβγ).

 

α

β

γ

Πιν.1αβγ. Πίνακας συγχώνευσης των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος (πηγή: ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840).

Με το νόμο της 29^ης Ιουλίου 1843 (ΦΕΚ 28/Α/13-08-1843) «Περί καταργήσεως των υφισταμένων υποδιοικήσεων του Κράτους», καταργήθηκε και η υποδιοίκηση Λοκρίδος: «…Άπασαι αι υφιστάμεναι υποδιοικήσεις τους Κράτους, ήτοι της … Λοκρίδος …. καταργούνται, η δε διοίκησις αυτών ανατίθεται εις τούς αρμοδίους προϊσταμένους Διοικητάς...».

Με το νόμο ΚΕ΄ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ 32/Α/08-12-1845) «Περί της διαιρέσεως των Νομαρχιακών και Επαρχιακών αρχών.» επανήλθε το νομαρχιακό σύστημα του 1833. Η επαρχία Λοκρίδος διατηρήθηκε ως επαρχία του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…Άρθρ.5. Γ΄ Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος περιλαμβάνει … 3.Την επαρχίαν Λοκρίδος….».

Με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία Λοκρίδος παρέμεινε στο νομό Φθιώτιδος: «…3. Ο νομός της Φθιώτιδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών … Λοκρίδος…».

Με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «Περί Διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία Λοκρίδος παρέμεινε στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…2) Ο Νομός της Φθιώτιδος και Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών … Λοκρίδος …».

 

Πληθυσμός της επαρχίας Λοκρίδος

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό της επαρχίας Λοκρίδος από το 1839 έως και το 1907.

 

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1839	9.758
1840	9.885
1841	11.363
1842	11.709
1843	14.563
1844	13.799
1845	15.197
1846	15.371
1847	15.483
1848	15.234
1849	15.196
1850	15.130
1851	15.097
1852	15.145
1853	15.640
1854	15.759
1855	15.763
1856	16.630
1861	15.300
1870	20.268
1879	23.655
1889	25.376
1896	27.704
1907	31.108

 

Οι δήμοι της επαρχίας Λοκρίδος

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα εμβλήματα, ο σχηματισμός, η εξέλιξη και ο πληθυσμός των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος.

 

1. ΔΗΜΟΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.1. Το έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου Αταλάντης καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Φεβρουαρίου 1882 (ΦΕΚ 30/Α/30-04-1882). Το ΒΔ αναφέρει: «…ίνα η σφραγίς του δήμου Αταλάντης φέρη έμβλημα εν τώ μέσω μέν “τον Αίαντα”, γύρωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Αταλάντης”…». Η επιλογή του εμβλήματος πραγματοποιήθηκε μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), ο οποίος το εμπνεύστηκε από τον αρχαίο ήρωα Αίαντα τον Λοκρό.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Αταλάντης σχηματίσθηκε ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1]. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.358 κατοίκους και έδρα την Αταλάντη. Ο δημότης ονομάσθηκε Αταλανταίος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Αταλάντη (799), Σκαντέραγα (226), Κυπαρίσσι (56), Κολλάκα (65), Σκάλα Αταλάντης (91), Δρίσμπεϊ (74), Μπογδάνον (44), Κουκουλίκουρα (3), Έξαρχος (-), Νήσος Αταλάντης (-).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Επάνω Μαχαλάς, Μπούζι, Ζέλιον, Καλαπόδιον, Κάτω Πέλλη, Κοβίλινα, Μονή Αγίων Αναργύρων, Μούλκια, Δρούσκοι, Αγία Παρασκευή, Μύλοι Αλμυρού, Προφήτης Ηλίας, Τραγάνα, Καλύβια, Πολυγύρα, Τζαμαλί, Γαρδενίτζα, Τζάρεσι.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Αταλάντης έχει έδρα την Αταλάντη και αναφέρεται με την ονομασία «ΑΤΑΛΆΝΤΗ». Δήμαρχος είναι ο Ευστ.Σπυρίδωνος και Εισπράκτωρ ο Δ.Σπυρίδωνος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά: Σκαντέραγα, Κυπαρίσση, Κολάκα, Μπογδάνης, Έξαρχος, Δρούσκοι και Σκάλα.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Αταλάντης διατηρήθηκε με την ίδια έδρα και παρέμεινε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.945 κατοίκους (βλέπε Πιν.1αβγ).

Με το ΒΔ της 30^ης Αυγούστου 1860 (ΦΕΚ 45/Α/13-09-1860) «Περί κατατάξεως του δήμου Αταλάντης εις την Β΄ από της Γ΄ τάξεως» ο δήμος κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη «…ως έχων τον απαιτούμενον προς τούτο πληθυσμόν…».

Με το ΒΔ της 13^ης Απριλίου 1861 (ΦΕΚ 17/Α/16-05-1861) «Περί προσκολλήσεως δύω χωρίων εις τον δήμον Αταλάντης» αποσπάσθηκαν από τον Δήμο Ελατείας και προσαρτήθηκαν στον Δήμο Αταλάντης τα χωριά Ζέλιον και Καλαπόδιον (βλέπε το Βασιλικό Διάταγμα στο κεφάλαιο 4. ΔΗΜΟΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ).

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Αταλάντης από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	2.409
1849	2.378
1850	2.313
1851	2.239
1852	2.201
1853	1.737
1854	1.733
1855	1.767
1856	1.759
1861	2.189
1870	2.759
1879	3.147
1889	3.643
1896	3.555
1907	4.596

 

2. ΔΗΜΟΣ ΔΑΦΝΟΥΣΙΩΝ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.2. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική χωρίς έμβλημα. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Οκτωβρίου 1881 (ΦΕΚ 112/Α/27-11-1881): «…ενεκρίθη ίνα οι σφραγίδες των δήμων … Δαφνουσίων … φέρωσιν εμβλήματα … η του Δαφνουσίων “κλάδον∙δάφνης, έχοντα δύω φύλλα και εν μέσω δαφνίδα” και γύρωθεν τάς λέξεις “δήμος Δαφνουσίων”…». Επιλέχθηκε ο κλάδος δάφνης προς τιμή της νύμφης Δάφνης, από την οποία ονομάσθηκε η αρχαία πόλη Δαφνούς.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Η αρχική ονομασία Δήμος Δαφνησίων χρησιμοποιήθηκε λανθασμένα από το 1836 έως το 1881 αντί του ορθού Δήμος Δαφνουσίων. Η ορθή ονομασία αποκαταστάθηκε με παραίνεση του Γενικού Εφόρου Αρχαιοτήτων Π.Ευστρατιάδη στη γνωμοδότησή του για το έμβλημα του δήμου.

Ο Δήμος Δαφνουσίων σχηματίσθηκε ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1]. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.156 κατοίκους και έδρα το χωριό Δαφνούς (Λιβανάταις). Ο δημότης ονομάσθηκε Δαφνούσιος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Δαφνούς [Λιβανάταις (428)], Αρκίτσα (101), Λογγός (101), Βορλοβάς (79), Άγναντη (44), Καλαμάκι (75), Νεοχώρι (152), Μελιδόνι (133), Δημητράκι (43), Γολέμι (-) και Ταχταλί (-).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Δαφνουσίων αναφέρεται με την ονομασία «ΔΑΦΝΙΣΕΊΣ» και έχει έδρα τις Λειβανάταις. Δήμαρχος είναι ο Ι.Άγγελος και Εισπράκτωρ ο Α.Πέτρου. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά: Αρκίτσα, Λογκός, Βορλοβός, Αγνάδι, Καλαμάκι, Ταχταλί, Γουλέμι και Μελιδώνι.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Δαφνουσίων διατηρήθηκε με την ίδια έδρα και παρέμεινε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.178 κατοίκους (βλέπε Πιν.1αβγ).

Με το ΒΔ της 5^ης Ιουλίου 1843 (ΦΕΚ 24/Α/27-07-1843) «Περί συνοικισμού των κατοίκων του χωριού Βορλοβά του δήμου Δαφνησίων εις την θέσιν Γράδος» δημιουργήθηκε ο συνοικισμός. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί συνοικισμού των κατοίκων του χωρίου Βορλοβά του δήμου Δαφνησίων εις την θέσιν Γράδος.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Λαβόντες υπ’ όψιν την αίτησιν των κατοίκων του χωρίου Βορλοβά του δήμου Δαφνησίων του να συνοικισθώσι κατά το παράλιον εις την θέσιν Γράδος, επί τη προτάσσει της Ημετέρας επί των Εσωτερικών Γραμματείας απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

1.Επιτρέπομεν εις τούς κατοίκους του χωρίου Βορλοβά, ως και εις τούς θέλοντας εκ των παρακειμένων χωρίων κατοίκους, να συνοικισθώσιν εις την θέσιν Γράδος.

2.Εις εκάστην των οικογενειών, ήτις ήθελε παρουσιάσει εντός ενός έτους, από της εκδόσεως του παρόντος Διατάγματος, αίτησιν του να συνοικισθή εις την ρηθείσαν θέσιν θέλει παραχωρηθή δωρεάν έν Β. στρέμμα διά να χρησιμεύση εις οικίαν και κήπον· εκτός τούτου και ένα Β. στρέμμα γής θέλει τη δοθή κατ’ εκτίμησιν διά καλλιέργειαν και κτηνοτροφίαν.

3.Οι συνοικισθησόμενοι υποχρεούνται, άμα γείνη εις αυτούς η διανομή των οικοπέδων, να αναγείρωσι τάς οικίας των και να εγκατασταθώσιν εις αυτάς οικογενειακώς εντός ενός έτους.

4.Τα παραχωρηθέντα οικόπεδα, επί των οποίων δεν ανηγέρθησαν οικίαι ή δεν αποπερατώθησαν αύται εντελώς εντός της κατά το προηγούμενον άρθρον προθεσμίας, ως και τα ανήκοντα εις αυτά διά καλλιέργειαν γήπεδα επανέρχονται εις την κυριότητα του δημοσίου.

5.Άμα κηρύξωσιν οι κάτοικοι την πλήρη συγκατάθεσίν των εις τα εν τω παρόντι οριζόμενα θέλει συνταχθή το ανήκον σχέδιον της νέας κώμης, μετά την έγκρισιν του οποίου θέλει καταβληθή η ανήκουσα φροντίς περί της διαχαράξεώς του επί του τόπου, καθώς και περί της διανομής των οικοπέδων και των διά καλλιέργειαν γηπέδων εις τους συνοικισθησομένους κατοίκους.

6.Εις τάς Ημετέρας επί των Εσωτερικών και επί των Οικονομικών Γραμματείας ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος Διατάγματος καθ’ όσον εις εκατέραν ανήκει.

Εν Αθήναις, την 5(17) Ιουλίου 1843.

ΟΘΩΝ

Ο επί των Εσωτερικών Γραμματεύς Δ.ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ.

Ο επί των Οικονομικών Γραμματεύς Γ.Α.ΡΑΛΛΗΣ.».

Με το ΒΔ της 12^ης Ιουνίου 1844 (ΦΕΚ 22/Α/19-06-1844) «Περί ονοματοθεσίας νέας κώμης υπό των κατοίκων Βορλοβού ανεγερθείσης» εγκρίθηκε «…να ονομασθή η υπό των κατοίκων Βορλοβού ανεγερθείσα νέα κώμη εις Γράδον ο Μέγας Κωνσταντίνος…». Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί ονοματοθεσίας νέας κώμης υπό των κατοίκων Βορλοβού ανεγερθείσης.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργείου εγκρίνομεν να ονομασθή η υπό των κατοίκων Βορλοβού ανεγερθείσα νέα κώμη εις Γράδον ο Μέγας Κωνσταντίνος.

Εις τον Ημέτερον επί των Εσωτερικών Υπουργόν ανατίθεται η εκτέλεσις και δημοσίευσις του παρόντος Διατάγματος.

Εν Αθήναις την 12 Ιουνίου 1844.

ΟΘΩΝ

ΑΝΔ. ΛΟΝΤΟΣ.»

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Άγιος Κωνσταντίνος (Λιγνιτωρυχείον), Ευλογιά, Μονή Μεταμορφώσεως, Άγιος Αθανάσιος, Μονή διατηρουμένη Μέγα Κωνσταντίνου, Μονή διαλελυμένη Βιλνόβου, Μέγας Κωνσταντίνος.

Με το ΒΔ της 6^ης Σεπτεμβρίου 1879 (ΦΕΚ 65/Α/03-10-1879) «Περί προβιβασμού των δήμων Πτελεατών, Κρεμαστής Λαρίσσης, Αντικύρας, Δαφνησίων και Θερμοπυλών από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων» κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη: «…προβιβάζομεν από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων … τον δήμον Δαφνησίων έχοντα πληθυσμόν 2170…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Δαφνουσίων από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	1.317
1849	1.312
1850	1.312
1851	1.328
1852	1.345
1853	1.274
1854	1.289
1855	1.301
1856	1.328
1861	1.628
1870	1.755
1879	2.170
1889	2.180
1896	2.538
1907	2.937

 

3. ΔΗΜΟΣ ΔΡΥΜΙΑΣ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.3. Το έμβλημα της σφραγίδας καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Σεπτεμβρίου 1882 (ΦΕΚ 30/Α/30-04-1882): «…ενεκρίθη, ίνα η σφραγίς …. του δήμου Δρυμίας φέρει έμβλημα εν τω μέσω μεν “Απόλλωνα, παίζοντα κιθάραν”, γύρωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Δρυμίας”.». Ειδικότερα «Συμβολίζει τον Απόλλωνα παίζοντα την φόρμιγκα πρό των Αμαδρυάδων νυμφών του Παρνασσού. Ο δε δήμος ως κείμενος εις τάς υπωρείας του Παρνασσού απεικόνισεν εν τη σφραγίδι την παράστασιν ταύτην» (πηγή: Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ, τόμος Α΄, σελίδα 58).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Το όνομα του Δήμου Δρυμίας προήλθε από την αρχαία φωκική πόλη Δρυμαία ή Δρυμίας ή Δρυμός.

Σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 1^ης Οκτωβρίου 1835 «Περί του σχηματισμού των δήμων Λεβαδείας» (ΦΕΚ 18/Α/20-11-1835). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 412 οικογένειες ή 1.670 κατοίκους και έδρα τη Δρυμία (Δαδί). Ο δημότης ονομάσθηκε Δρύμιος.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται ως Δήμος Δρυμείας και ανήκει στη Διοίκηση Βοιωτίας. Έχει έδρα το Δαδί. Δήμαρχος είναι ο Ε.Τσούτσος.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Μονή Θεοτόκου, Γλούνιτσα, Δερνίτσα, Ξυλικοί, Άνω Καλύβια, Κάτω Καλύβια.

Στο δήμο λειτούργησε η κοινότητα Δαδίου.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Δρυμίας συγχωνεύθηκε στο Δήμο Θερμοπυλών (βλέπε Πιν.1αβγ).

Επανασυστάθηκε με το ΒΔ της 4^ης Φεβρουαρίου 1847 (ΦΕΚ 4/Α/16-02-1847).

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Δρυμίας από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	3.028
1849	3.037
1850	3.029
1851	3.009
1852	3.037
1853	2.925
1854	2.926
1855	2.937
1856	3.226
1861	3.272
1870	3.526
1879	3.941
1889	4.367
1896	4.603
1907	5.275

 

4. ΔΗΜΟΣ ΕΛΑΤΕΙΑΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.4. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική χωρίς έμβλημα. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Δεκεμβρίου 1870 (ΦΕΚ 6/Α/06-03-1871): «…Διά των από 8 (Δεκεμβρίου) …. (Βασιλικών Διαταγμάτων) ενεκρίθη ίνα η σφραγίς του δήμου Ελατείας φέρη ως έμβλημα εν τώ μέσω μέν “την Κραναίαν Αθηνάν” γύρωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Ελατείας”…». Το έμβλημα ελήφθη από την Κραναία Αθηνά, η οποία απεικονιζόταν στα αρχαία νομίσματα της Ελατείας.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Ελατείας σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.374 κατοίκους και έδρα την Ελάτεια (Δραχμάνι). Ο δημότης ονομάσθηκε Ελατεύς.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Ελάτεια [Δραχμάνι (217)], Σουλέμπεϊ (81), Τουρκοχώρι (134), Δόριζα (42), Σφάκα (83), Μπελέσι (58), Καλαπόδι (198), Ζέλι (174), Κραβασσαράς (53), Χούμπαβο (100), Μόδι (234), Αλίσσαχον (-), Μάνεσι (-), Μιραλί (-) και Λέφτα (-).

Μεταγενέστερα προσαρτήθηκαν: Δήμος Τιθορέας (βλέπε στο κεφάλαιο 9. ΔΗΜΟΣ ΤΙΘΟΡΕΑΣ) (Βελίτσα, Μπεσχένιον, Αγία Μαρίνα, Κραββασαράς, Μονή Αγίας Μαρίνης), Προφήτης Ηλίας, Μονή διαλελυμένη Κοιμήσεως Θεοτόκου και Προφήτου Ηλία, Κάρκαρα και Τσάρεσι.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Ελατείας αναφέρεται με την ονομασία «ΕΛΑΤΕΊΑ». Έχει έδρα το Δραχμάνι. Δήμαρχος είναι ο Λ.Πρεσβιάς και Εισπράκτωρ ο Α.Π.Νικολάου. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Δραχμάνι, Τουρκοχώρι, Σουλέμπεϊ, Μόδι, Σφάκα, Δόρζα, Χούμπαβο, Μπίλεσι, Μιραλή, Καλαπόδι, Μάνεσι και Ζέλι.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Τιθορέας συγχωνεύθηκε στο Δήμο Ελατείας (Πιν.1αβγ). Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 3.385 και με την ίδια έδρα.

Με το ΒΔ της 13^ης Απριλίου 1861 (ΦΕΚ 17/Α/16-05-1861) «Περί προσκολλήσεως δύω χωρίων εις τον δήμον Αταλάντης» τα χωριά Ζέλι και Καλαπόδι προσαρτήθηκαν στον Δήμο Αταλάντης. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί προσκολλήσεως δύω χωρίων εις τον δήμον Αταλάντης.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Ιδόντες το άρθρον 8 του νόμου περί δήμων, και τάς γνωμοδοτήσεις των δημοτικών συμβουλίων Ελατείας και Αταλάντης, και του επαρχιακού συμβουλίου Λοκρίδος, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού απεφασίσαμεν και διατάσσομεν.

Τα εις τον δήμον Ελατείας ανήκοντα μέχρι τούδε χωρία Ζέλιον και Καλαπόδιον, αποσπώνται εκ του δήμου τούτου και προσκολλώνται εις τον δήμον της Αταλάντης.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις την 13 Απριλίου 1861.

ΟΘΩΝ

Ν.ΠΑΠΠΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΣ.»

Με το ΒΔ της 30^ης Αυγούστου 1865 (ΦΕΚ 44/Α/15-09-1865) «Περί της ονομασίας της πρωτευούσης του δήμου Ελατείας» η έδρα του Δήμου Ελατείας μετονομάσθηκε από Δραχμάνι σε Ελάτεια. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί της ονομασίας της πρωτευούσης του δήμου Ελατείας

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄.

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Προτάσσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού εγκρίνομεν, ίνα η κωμόπολις “Δραχμάνιον,” πρωτεύουσα του δήμου Ελατείας, φέρη του λοιπού το όνομα “Ελάτεια”.

Εις τον Ημέτερον επί των Εσωτερικών Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του παρόντος Διατάγματος.

Εν Κερκύρα, την 30 Αυγούστου 1865.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ.

Α.ΚΟΥΜΟΥΝΔΟΥΡΟΣ.»

Με το ΒΔ της 23^ης Νοεμβρίου 1873 (ΦΕΚ 59/Α/15-12-1873) «Περί διαιρέσεως του δήμου Ελατείας εις δύω δήμους» ανασυστάθηκε ο Δήμος Τιθορέας με τα χωριά και τους οικισμούς του πριν την συγχώνευση (Πιν.2): Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί διαιρέσεως του δήμου Ελατείας εις δύω δήμους

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Υπ’ όψιν λαβόντες το άρθρον 8 του περί δήμων νόμου, τάς από 12 και 20 Δεκεμβρίου 1871 πράξεις τού τε δημοτικού συμβουλίου του δήμου Ελατείας και του επαρχιακού συμβουλίου Λοκρίδος, προσέτι δε και την από 16 τρέχοντος μηνός υπ’ αριθ. 5 πράξιν του επαρχιακού συμβουλίου·

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Ο μέχρι τούδε δήμος Ελατείας μετασχηματίζεται εις δύο δήμους δευτέρας τάξεως, ήτοι εις τον δήμον Ελατείας έχοντα πληθυσμόν κατοίκων 2068 και πρωτεύουσαν την κωμόπολιν Ελάτειαν (τανύν Δραχμάνιον) και εις τον δήμον Τιθωρέας έχοντα πληθυσμόν κατοίκων 2333 και πρωτεύουσαν την κωμόπολιν Βελίτσαν, καθ’ ά λεπτομερέστερον καταφαίνεται εν τώ προσηρτημένω πίνακι.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις την 23 Νοεμβρίου 1873.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ.

Ε.ΔΕΛΗΓΕΩΡΓΗΣ.»

Πιν.2. Πίνακας μετασχηματισμού του Δήμου Ελατείας.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Ελατείας από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	3.691
1849	3.667
1850	3.661
1851	3.640
1852	3.665
1853	4.057
1854	4.087
1855	4.051
1856	4.287
1861	4.406
1870	4.408
1879	2.415
1889	2.670
1896	3.240
1907	3.470

 

5. ΔΗΜΟΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.5α. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική χωρίς έμβλημα. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Οκτωβρίου 1881 (ΦΕΚ 112/Α/27-11-1881): «…Δι ομοίου της 25 ιδίου μηνός ενεκρίθη ίνα αι σφραγίδες των δήμων …. Θερμοπυλών φέρωσιν εμβλήματα… η του Θερμοπυλών “Λέοντα κείμενον επί τάφου υπεμφαινομένου δι’ απλής πλακός” και γύρωθεν τας λέξεις “δήμος Θερμοπυλών”.». Δυστυχώς η σωζόμενη σφραγίδα έχει φθαρεί και δεν διακρίνεται η παράσταση.

Εικ.5β. Σώζεται και μία διαφορετική σφραγίδα του Δήμου Θερμοπυλών, στην οποία χρησιμοποιείται ως έμβλημα «…“στάχυς”, όπως παραστήση ότι ο Δήμος παράγει Δημητριακούς καρπούς…» (πηγή: Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ, τόμος Α΄, σελίδα 60.). Και οι δύο σφραγίδες φέρουν την επιγραφή ΔΗΜΑΡΧΙΑ ΘΕΡΜΟΠΥΛΩΝ.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Θερμοπυλών σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 640 κατοίκους και έδρα ορίσθηκαν «αι Θερμοπύλαι» (Μώλος). Ο δημότης ονομάσθηκε Θερμοπυλεύς.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Θερμοπύλαι [Μώλος (379)], Άντερας (209), Λιαπάτες (52).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:

-Δήμου Φαρυγών [Φαρυγαί (Βουδενίτσα) (61), Καραβίδια και Αρνίτσα (76), Κουτουμάτες (49), Ξυλικοί (112), Δερνίτσα (101), Γλάνιτσα (211), Παλιοχώρι (158), Ρουμελιό (-), Μαυρουκάταις (-)],

-Δήμου Δρυμίας [Δρυμία (Δαδίον), Άνω και Κάτω Καλύβια, Μονή Δαδίου]

-και Αγία Τριάς, Ρεντζέρι, Μονή Αγίου Γεωργίου, Βουμβάρδα, Χονδρονικόλας, Παλαιοχώρι.

Κοινότητα που λειτούργησε στο δήμο ήταν της Μενδενίτσης.

Ο Δήμος Φαρυγών σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 748 κατοίκους και έδρα το χωριό Φαρυγαί (Βουδενίτσα). Ο δημότης ονομάσθηκε Φαρυγαίος. Το όνομα του Δήμου Φαρυγών προήλθε από το ομώνυμο ακρωτήριο της Φωκίδας. Δεν έχει βρεθεί το διάταγμα συγχώνευσης του Δήμου Φαρυγών με τον Δήμο Θερμοπυλών. Η λειτουργία του δήμου υπήρξε σύντομη: σχηματίσθηκε τον Απρίλιο του 1835 και το 1836 συγχωνεύθηκε στον Δήμο Θερμοπυλών.

Για τον Δήμο Δρυμίας βλέπε στο ομώνυμο κεφάλαιο (3. ΔΗΜΟΣ ΔΡΥΜΙΑΣ.).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Θερμοπυλών αναφέρεται με την ονομασία «ΘΕΡΜΟΠΎΛΑΙ». Έχει έδρα το Κενούριον. Δήμαρχος είναι ο Α.Ι.Κλοτόκηλος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Βουδενίτσα, Μόλος, Άντερας, Λιαπάτες, Βατσουμάταις, Καραβίδα, Άρνιτσα, Γλάνιτσα, Δρινίτσα, Ξηλιασής και Καινούριον.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Δρυμίας συγχωνεύθηκε με τον Δήμο Θερμοπυλών (Πιν.1αβγ). Ο νέος δήμος κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη, με πληθυσμό 3.707 κατοίκους και έδρα τη Μενδενίτσα (Βουδενίτσα).

Το 1847 επανασυστάθηκε ο Δήμος Δρυμίας με απόσπαση από το Δήμο Θερμοπυλών του τμήματός του που συγχωνεύθηκε σε αυτόν το 1840.

Με το ΒΔ της 6^ης Σεπτεμβρίου 1879 (ΦΕΚ 65/Α/03-10-1879) «Περί προβιβασμού των δήμων Πτελεατών, Κρεμαστής Λαρίσσης, Αντικύρας, Δαφνησίων και Θερμοπυλών από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων» ο Δήμος Θερμοπυλών κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη: «… προβιβάζομεν από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων … τον δήμον Θερμοπυλών έχοντα πληθυσμόν 2971…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Θερμοπυλών από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	1.401
1849	1.400
1850	1.402
1851	1.432
1852	1.437
1853	1.486
1854	1.482
1855	1.446
1856	1.755
1861	1.970
1870	2.327
1879	2.971
1889	3.235
1896	3.644
1907	4.361

 

6. ΔΗΜΟΣ ΘΡΟΝΙΟΥ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.6. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), για τη σφραγίδα του Δήμου Θρονίου επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Οκτωβρίου 1881 (ΦΕΚ 112/Α/27-11-1881): «…Δι ομοίου της 25 ιδίου μηνός ενεκρίθη ίνα αι σφραγίδες των δήμων Θρονίου …. φέρωσιν εμβλήματα … η μεν του δήμου Θρονίου “κεφαλήν Απόλλωνος εστεμμένην δάφνη” και γύρωθεν τας λέξεις “δήμος Θρονίου”...».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Θρονίου σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 983 κατοίκους και έδρα το Θρόνιον (Καινούριο). Η ονομασία του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Θρόνιον. Ο δημότης ονομάσθηκε Θρονιεύς.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Θρόνιον [Καινούριον (291)], Ρωμάνι (168), Δερβισάδες (110), Κόμνηνα (74), Ρεγγίνι (105), Καθάρεσι (45), Χάρμα (26), Καρυά (76), Πικράκι (26), Μαρτίτσα (59) και Παλιοχώρι (3).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Καη(ϋ)μένα Βούρλα, Μονή Μεταμορφώσεως, Μουζίκα, Ανιβίτζα (το 1854 δημιουργήθηκε συνοικισμός Ελλήνων προερχομένων εκτός του Ελληνικού Βασιλείου), Άγιος Σεραφείμ ή Δερβισάδες και Βασιλικά.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Θρονίου αναφέρεται με την ονομασία «ΘΡΟΝΊΟΝ». Έχει έδρα τη Μαρτίτσα (αλλού Μουρτίτσα). Δήμαρχος είναι ο Γ.Σιδέρης. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Καινούριον, Ρωμάνι, Δερβισάδες, Κομνινά, Ρίγιν, Καθάρεσι, Χάρμο, Καρυά, Πικράκι, Μαρτίτσα και Παλιοχώρι.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Θρονίου διατήρησε τα όριά του και τη σύστασή του (Πιν.1αβγ). Παρέμεινε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.018 κατοίκους και την ίδια έδρα.

Με το ΒΔ της 21^ης Δεκεμβρίου 1855 (ΦΕΚ 1/Α/13-01-1856) «Περί μεταθέσεως της έδρας του δήμου Θρονίου» η πρωτεύουσα μεταφέρθηκε από το Καινούριο στον παραλιακό οικισμό. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί μεταθέσεως της έδρας του δήμου Θρονίου.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Έχοντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του περί δήμων νόμου και τάς γνωμοδοτήσεις του δημοτικού συμβουλίου Θρονίου και του επαρχιακού συμβουλίου Λοκρίδος, επί τη προτάσσει του Ημετέρου Υπουργού των Εσωτερικών απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Η πρωτεύουσα του δήμου Θρονίου μετατίθεται από του χωρίου Καινουρίου, ένθα νύν διατελεί εις τον κατά την παραλία συνοικισμόν, εις όν εγκρίνομεν να δοθή το όνομα Θρόνιον.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, την 21 Δεκεμβρίου 1855.

ΟΘΩΝ

Δ.Γ.ΒΟΥΛΓΑΡΗΣ.»

Με το ΒΔ της 1^ης Δεκεμβρίου 1887 (ΦΕΚ 339/Α/16-12-1887) «Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Θρονίου.» η έδρα του Δήμου Θρονίου μετατέθηκε στο χωριό Ρεγγίνιον. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Θρονίου.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, ιδόντες το άρθρον 8 του νόμου περί δήμων, τάς από 20 Νοεμβρίου και 7 Δεκεμβρίου 1883 υπ’ αριθ. 9 και 5 γνωμοδοτήσεις του τε δημοτικού Συμβουλίου του δήμου Θρονίου και του επαρχιακού Συμβουλίου Λοκρίδος, μετατίθεμεν την πρωτεύουσαν του δήμου Θρονίου από του ομωνύμου χωρίου Θρονίου, ένθα διατελεί νύν, εις το χωρίον Ριγγίνιον.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 1 Δεκεμβρίου 1887.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Κ.ΛΟΜΒΑΡΔΟΣ.».

Με το ΒΔ της 27^ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324/Α/07-12-1890) «Περί προβιβασμού του δήμου Λαμίας από της Β΄ εις την Α΄ τάξιν και των δήμων Παραχελωϊτών και Θρονίου από τη Γ΄ εις την Β΄.» ο Δήμος Θρονίου κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη λόγω πληθυσμού 2.160 κατοίκων: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, ιδόντες το άρθρον 7 του περί δήμων νόμου και το από 21 Ιανουαρίου ε.ε. Ημέτερον διάταγμα περί αναδημοσιεύσεως των πινάκων της κατά την 16 Απριλίου π.ε. επισήμου απογραφής του πληθυσμού των κατοίκων του Κράτους, προβιβάζομεν … εις δέ την Β΄ τάξιν τούς Γ΄ τάξεως δήμους … Θρονίου, ως έχοντας πληθυσμόν… τον δε 2160…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Θρονίου από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	1.090
1849	1.119
1850	1.117
1851	1.101
1852	1.101
1853	1.220
1854	1.223
1855	1.233
1856	1.033
1861	1.544
1870	1.798
1879	1.989
1889	2.160
1896	2.044
1907	2.641

 

7. ΔΗΜΟΣ ΛΑΡΥΜΝΗΣ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.7. Το έμβλημα του δήμου καθορίσθηκε με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1867 (ΦΕΚ 4/Α/16-01-1868): «…Προτάσσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν, ίνα η σφραγίς του δήμου Λαρύμνης φέρη ως έμβλημα, εν τώ μέσω μεν Κεφαλήν Κάπρου, γύρωθεν δε τάς λέξεις “Δήμος Λαρύμνης”…». Για το έμβλημα σημειώνεται επιπλέον «…Κεφαλή Κάπρου φέρουσα χαλινόν και η μέν κεφαλή ετέθη ως εκ των εν τώ δήμω τρεφομένων πολλών κάπρων, ο δε χαλινός κατά τινας μεν ως εκ του ατιθάσου χαρακτήρος των κατοίκων, κατ’ άλλους ετέθη ίνα μη φαίνεται γυμνή η κεφαλή…» (πηγή: Συλλογή Σφραγίδων ΕΛΙΑ, τόμος Α΄, σελίδα 62).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Το όνομα του δήμου προήλθε από την ομώνυμη αρχαία πόλη της Λάρυμνας. Ο Δήμος (Άνω) Λαρύμνης σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 972 κατοίκους και έδρα την Άνω Λάρυμνα (Προσκυνά). Ο δημότης ονομάσθηκε Άνω Λαρυμναίος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Άνω Λάρυμνα [Προσκυνά (218)], Μαλαισίνα (395), Μάζι (120), Λούντζι (32), Παύλου (140), Ράδου (57) και Μονή Αγίου Γεωργίου (10).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Μαρτίνον, Λόντος, Τσούκα, Τραγάνα, Πύργος, Καλύβια, Έρημα Καλύβια, Ερημόνησος, Αγίου Νικολάου, Μύλος, Μύλος Ζιέκου και Μύλοι Πάργας. Το χωριό Καλύβια προήλθε από το Δήμο Αταλάντης (βλέπε στο κεφάλαιο 1. ΔΗΜΟΣ ΑΤΑΛΑΝΤΗΣ).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Λαρύμνης αναφέρεται με την ονομασία «ΆΝΩ ΛΑΡΊΜΝΗ». Έχει έδρα τον Προσκυνά. Καταγράφονται δύο δήμαρχοι, οι Π.Σπύρου και Λ.Γεωργακόπουλος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Προσκυνά, Μαλασίνα, Μάζι, Παύλι, Ράδι και Λούτσι.

Στο Δήμο Λαρύμνης λειτούργησαν οι κοινότητες Σουβάλας, Μαρτίνου, Τραγάνης και Παύλου.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» σχηματίσθηκε ο Δήμος Λαρύμνης αποτελούμενος από τον Δήμο Άνω Λαρύμνης και το χωριό Καλύβια του Δήμου Αταλάντης. Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.050 κατοίκους και πρωτεύουσα το Μαρτίνο.

Με το ΒΔ της 20^ης Νοεμβρίου 1857 (ΦΕΚ 43/Α/14-12-1857) «Περί μεταθέσεως της Πρωτευούσης του δήμου Λαρύμνης» η έδρα του δήμου μεταφέρθηκε από το Μαρτίνο στο Προσκυνά. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί μεταθέσεως της Πρωτευούσης του δήμου Λαρύμνης

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Έχοντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του περί Δήμων Νόμου και τάς γνωμοδοτήσεις τού τε δημοτικού Συμβουλίου Λαρύμνης και του Επαρχιακού Συμβουλίου Λοκρίδος, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Η πρωτεύουσα του Δήμου Λαρύμνης μετατίθεται από του χωρίου Μαρτίνου, ένθα ήδη διατελεί, εις το χωρίον Προσκυνά.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Αθήνησιν τη 20 Νοεμβρίου 1857.

ΟΘΩΝ

Κ.ΠΡΟΒΕΛΕΓΙΟΣ.»

Με το ΒΔ της 17^ης Μαΐου 1872 (ΦΕΚ 23/Α/20-06-1872) «…Δι’ ομοίου υπό την αυτήν χρονολογίαν η πρωτεύουσα του δήμου Λαρύμνης μετετέθη από του χωρίου Προσκυνά, ένθα διετέλει, εις την κωμόπολιν Μαρτίνον...».

Με ΒΔ της 29^ης Ιουλίου 1894 (ΦΕΚ 83/Β) συστάθηκαν νέοι οικισμοί στις θέσεις Ράχη, Μαχάλα και Παλαιοχώρι στην περιφέρεια του χωριού Μάζι.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Λαρύμνης από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	2.278
1849	2.283
1850	2.296
1851	2.348
1852	2.359
1853	2.201
1854	2.245
1855	2.256
1856	2.227
1861	2.647
1870	2.919
1879	3.398
1889	3.768
1896	3.902
1907	5.309

 

8. ΔΗΜΟΣ ΝΕΑΣ ΠΕΛΛΗΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.8. Το έμβλημα του δήμου καθορίσθηκε με το ΒΔ της 25^ης Οκτωβρίου 1881 (ΦΕΚ 112/Α/27-11-1881): «…Δι ομοίου της 25 ιδίου μηνός ενεκρίθη ίνα αι σφραγίδες των δήμων …. Νέας Πέλλης … φέρωσιν εμβλήματα … η του Νέας Πέλλης “προτομήν Αλεξάνδρου” και γύρωθεν τας λέξεις “δήμος Νέας Πέλλης ...». Για το έμβλημα σημειώνεται επιπλέον «… ετέθη η προτομή του Μεγάλου Αλεξάνδρου διότι οι κάτοικοι έλκουσιν την καταγωγήν των εκ Μακεδονίας …» (πηγή: Συλλογή Σφραγίδων ΕΛΙΑ, τόμος Α΄, σελίδα 63).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο δήμος ονομάσθηκε Νέας Πέλλης προς ανάμνηση της αρχαίας μακεδονικής πόλης Πέλλα.

Πριν τον επίσημο σχηματισμό του ως δήμος της επαρχίας Λοκρίδος προηγήθηκαν διάφορα Βασιλικά Διατάγματα, αρχής γενομένης από το 1835, τα οποία δεν δημοσιεύθηκαν σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως. Είναι τα εξής:

α) ΒΔ της 20^ης Μαρτίου 1835 «Περί εποικισμού των Μακεδόνων εις Αταλάντην». Στο άρθρο Αον αναφέρεται ότι «…οι Μακεδόνες εκείνοι, οίτινες εισίν ήδη καταγεγραμμένοι εις τον κατάλογον των Μακεδόνων, όστις επαρουσιάσθη ήδη εις την επί των εσωτερικών γραμματείαν από την επιτροπήν των Μακεδόνων, καθώς και εκείνοι, οίτινες θέλουσιν αναφερθή και εγκαταταχθή εντός 4 μηνών διά να αποκατασταθώσι και ούτοι εις Αταλάντην, όλοι ούτοι θέλουσι παραπεμφθή εις την επαρχίαν Αταλάντης, η δε αρχή αύτη συνεννοουμένη μετά του β. εφόρου οφείλει να παραχωρήση εις τους νέους αποίκους ακαλλιεργήτους μέν, αλλά καλλιεργησίμους γαίας και οικόπεδα συμμόρφως με τους περί Πεταλιδίου προσδιορισμούς και διατάξεις…» (πηγή: Θεόδωρος Π. Δηλιγιάννης και Γ. Κ. Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, τόμος Ε΄, σελίδες 324-325, Εν Αθήναις 1868).

β) ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1835 «Περί εποικισμού των Μακεδόνων». (πηγή: Θεόδωρος Π. Δηλιγιάννης και Γ. Κ. Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, τόμος Ε΄, σελίδα 325, Εν Αθήναις 1868.).

γ) ΒΔ της 24^ης Απριλίου 1837 «Περί σχηματισμού ιδίου δήμου των Μακεδόνων εν Αταλάντη». Αναφέρεται χαρακτηριστικά: «…Άρθρ.1. Να σχηματισθή εις Πέλλην ιδιαίτερος δήμος των Μακεδόνων και να προσδιορισθή η περιφέρειά του. Άρθρ. 2. Ν’ αρχίση η πληρωμή των έξ τοίς εκατόν και διά το χρεωλύσιον των παραχωρηθησομένων εις τούς συνοικιζομένους Μακεδόνας γαιών μετά τρία έτη αφ’ ής ημέρας παραλάβει έκαστος την προσδιορισμένην εις αυτόν μερίδα του. Αντί δε των τριών τοίς εκατόν διά τον φόρον της γής ταύτης ημπορούν να πληρόνουν το απλούν δέκατον εκ των προϊόντων των. Άρθρ.3. Να παραταθή έν έτος ακόμη η ατέλεια επί της ξυλείας της εισαγομένης διά την οικοδομήν των εν Πέλλη οικημάτων των Μακεδόνων.» (πηγή: Θεόδωρος Π. Δηλιγιάννης και Γ. Κ. Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, τόμος Ε΄, σελίδα 326, Εν Αθήναις 1868.).

δ) ΒΔ της 19^ης Οκτωβρίου 1840 «Περί του σχηματισμού του χωρίου Σκάλας» στο οποίο αναφέρεται: «Άρθρ.1. Αναγνωρίζομεν το εις Σκάλαν της Αταλάντης συστηθέν χωρίδιον ως αποικίαν και διά τούτο εκάστη των αποκαταστηθεισών 43 οικογενειών θέλει λάβει δωρεάν 1300 □ β. πήχεις διά οικόπεδον και κήπον. Άρθρ.2. Αι προικοδοτήσεις των οικογενειών τούτων θέλουν γίνει κατά τούς όρους του από 20 Μαΐου 7 Ιουνίου 1835 νόμου.» (πηγή: Θεόδωρος Π. Δηλιγιάννης και Γ. Κ. Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, τόμος Ε΄, σελίδα 327, Εν Αθήναις 1868.).

Η καθυστέρηση του επίσημου σχηματισμού του δήμου οφείλονταν στις αντιρρήσεις και τις πολιτικές διαμάχες που προέκυψαν από τους βουλευτές, οι οποίοι νέμονταν την εκλογική πελατεία του Δήμου Αταλάντης. Ως βασική αιτία προβάλλονταν ότι «…αν τοιούτος σχηματισθή δήμος, θέλει συμβή το άτοπον, εις μικροτάτην έκτασιν θέλουσι υπάρχη τέσσερες δήμοι, όπερ αδύνατον…». Οι συνοικισθέντες Μακεδόνες έως το 1848 «…εψηφοφόρησαν και εψηφοφορήθησαν εις τάς δημοτικάς εκλογάς, ως δημότες Αταλάντης…» (πηγή: Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής, Σύνοδος Β΄, Περίοδος Α΄, τόμος 1, Συνεδρίασις ΜΔ΄ της 27^ης Φεβρουαρίου 1846, σελίδες 562-571).

Εν τέλει, το 1848 σχηματίσθηκε επίσημα ο Δήμος Νέας Πέλλης της επαρχίας Λοκρίδος με το ΒΔ της 25^ης Οκτωβρίου 1848 (ΦΕΚ 32/Α/19-11-1848) «Περί σχηματισμού νέου δήμου των Μακεδόνων εις Σκάλαν της Αταλάντης.». Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί σχηματισμού νέου δήμου των Μακεδόνων εις Σκάλαν της Αταλάντης.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρ. 8 του περί δήμων Νόμου, και το από 25 Απριλίου, 7 Μαΐου 1837 Ημέτερον Β. Διάταγμα περί σχηματισμού δήμου των εις νέαν Πέλλην της Αταλάντης συνωκισμένων Μακεδόνων.

Επιθυμούντες να ενισχύσωμεν τον συνοικισμόν τούτον, και ακούσαντες την γνώμην του τε επαρχιακού συμβουλίου Λοκρίδος και του δημοτικού συμβουλίου Αταλάντης.

Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Α΄.Εις την θέσιν  Σ κ ά λ α ν  της Αταλάντης σχηματίζεται δήμος των Μακεδόνων υπό το όνομα «δήμος νέας Πέλλης.»

Β΄.Εις τον Ημέτερον επί των Εσωτερικών Υπουργόν ανατίθεται η εκτέλεσις του παρόντος Διατάγματος.

Εν Στενή τη 27 Σεπτεμβρίου 1848.

ΟΘΩΝ.

Ο Υπουργός Μ.ΡΟΥΦΟΣ.».

Έδρα του Δήμου Νέας Πέλλης ορίσθηκε η Κάτω Πέλλη.

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Άνω Πέλλη, Όρμος Κάτω Πέλλης, Ταλαντονήσι (νησίς).

Με το ΒΔ της 5^ης Μαρτίου 1906 (ΦΕΚ 59/Α/07-03-1906) «Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Νέας Πέλλης της επαρχίας Λοκρίδος.» η έδρα του δήμου λόγω του καταστρεπτικού σεισμού του 1894 μεταφέρθηκε από το χωριό Κάτω Πέλλη στο χωριό Άνω Πέλλη. (Πιν.3).

 Πιν.3. Πίνακας πληθυσμού και χωριών του Δήμου Νέας Πέλλης.

Ακολουθεί το Βασιλικό Διάταγμα και η Πράξη της απόφασης του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Νέας Πέλλης. Το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε παμψηφεί να υποβληθεί αίτημα προς το Υπουργείο Εσωτερικών για έκδοση Βασιλικού Διατάγματος για τη μεταφορά της πρωτεύουσας. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Νέας Πέλλης της επαρχίας Λοκρίδος.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του περί δήμων νόμου, το άρθρον 1 του ΑϡΙΣΤ΄νόμου της 7^ης Μαρτίου 1891 περί τροποποιήσεως διατάξεων του περί δήμων νόμου, και την υπ’ αριθ. 4 της 12^ης Φεβρουαρίου ε.ε. γνωμοδότησιν του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Νέας Πέλλης, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν, ίνα μετατεθή η πρωτεύουσα του δήμου Νέας Πέλλης της επαρχίας Λοκρίδος από του χωρίου Κάτω Πέλλη εις το χωρίον Άνω Πέλλη.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 5 Μαρτίου 1906.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Ν.Π.ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ».

Η Πράξη της απόφασης του δημοτικού συμβουλίου αναφέρει τα εξής:

«Πράξις 4^η.

Το δημοτικόν συμβούλιον Νέας Πέλλης συγκείμενον εκ του Προέδρου αυτού κ.Β.Κοκκίνου και των κάτωθι μελών, συνελθόν σήμερον ενταύθα και εν τω δημοτικώ καταστήματι κατά πρόσκλησιν του προέδρου και επί παρουσία του κ.δημάρχου και ακούσαν αυτού, προτείναντος όπως συνταχθή ψήφισμα περί μεταθέσεως της έδρας του δήμου εκ της Κάτω Πέλλης εις την Άνω Πέλλην.

Συσκεφθέν·

Επειδή όντως η υποβληθείσα πρότασις του κ.δημάρχου είναι ορθή και λίαν συμφέρουσα τω δήμω, καθόσον ένεκα του επισυμβάντος κατά το έτος 1894 καταστρεπτικωτάτου σεισμού, ανατρέψαντος εκ βάθρων απάσας τάς οικίας του χωρίου Κάτω Πέλλης, και της καθιζήσεως του παραλιακού εδάφους, εσχηματίσθησαν τοιαύτα και τοσαύτα έλη, ώστε κατέστη αδύνατος πλέον και λίαν κινδυνώδης, ως εκ του νοσώδους κλήματος, η εφεξής διαμονή των κατοίκων, οίτινες άπαντες, ως εμφαίνεται εκ της τελευταίας απογραφής του έτους 1896 και εκ του συνημμένου πίνακος, μετώκησαν εις το χωρίον Άνω Πέλλη του αυτού δήμου, πλήν δύο μόνον απομεινασών οικογενειών, εχουσών τα συμφέροντά των εν τώ χωρίω Κάτω Πέλλη.

Επειδή απάντων εν γένει των κατοικούντων εν Άνω Πέλλη τα συμφέροντα συνεκεντρώθησαν εν τω χωρίω τούτω.

Επειδή και εις ημάς αυτούς έτι τους συμβούλους δύσκολον καθίσταται πολύ να κατερχώμεθα προς συνεδρίασιν εις παραλίαν, ένθα ούτε δημαρχιακόν κατάστημα κατάλληλον υπάρχει, ούτε και τα προς τροφήν χρειώδη, και η απόστασις από του χωρίου Άνω Πέλλης μέχρι του χωρίου Κάτω Πέλλης είναι 7^1/2 στάδια, ήτοι μία και ημίσεια ώρα.

Αποφαίνεται

Παμψηφεί, να υποβληθή η ευχή αύτη του δημοτικού συμβουλίου προς το Σεβ. επί των Εσωτερικών Υπουργείον, όπως ευαρεστούμενον προκαλέση Β. διάταγμα περί της μεταθέσεως της έδρας του δήμου εκ του χωρίου Κάτω Πέλλης εις το χωρίον Άνω Πέλλην.

Ανατίθησι δε τώ κ.δημάρχω την περαιτέρω ενέργειαν.

Εγένετο εν Κάτω Πέλλη τη 12 Φεβρουαρίου 1906

Ο Πρόεδρος

Β. Δ. Κόκκινος

Τα μέλη

Αριστ. Τσολάκης

Χρήστος Α. Αναστασίου

Β. Πολύζου

Παν. Βαργιάς

Αν. Μαντάς

Π. Μιχαηλίδης

Ακριβές αντίγραφον

Ο Δήμαρχος Ν. Πέλλης

Β. Δ. Κόκκινος».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Νέας Πέλλης από το 1853 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1853	780
1854	774
1855	772
1856	715
1861	634
1870	856
1879	921
1889	793
1896	843
1907	843

 

9. ΔΗΜΟΣ ΤΙΘΟΡΕΑΣ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.9α. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 6^ης Μαΐου 1874 (ΦΕΚ 22/Α/06-06-1874): «…Δι’ ομοίου από 6 του αυτού μηνός ενεκρίθη, ίνα η σφραγίς του δήμου Τιθορέας φέρη έμβλημα εν τώ μέσω μέν “κόρακα καθήμενον επί βράχου εσχηματισμένου ούτως, ώστε να υπεμφαίνηται εν αυτώ σπήλαιον” γύρωθεν δε τάς λέξεις “Δήμος Τιθορέας”…».

 

Εικ.9β. Το δεύτερο αποτύπωμα της σφραγίδας απεικονίζει το ίδιο θέμα και αντικατέστησε το πρώτο περίπου το 1880.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία φωκική πόλη Τιθορέα.

Ο Δήμος Τιθορέας σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 1^ης Οκτωβρίου 1835 «Περί του σχηματισμού των δήμων Λεβαδείας» (ΦΕΚ 18/Α/20-11-1835). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.267 κατοίκους και έδρα την Τιθορέα (Βελίτσα). Ο δημότης ονομάσθηκε Τιθορέος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Τιθορέα [Βελίτσα (820)], Αγία Μαρίνα (250) και Μπεσχίνιον (197).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Κηφισοχώρι (Καλύβια), Μόδι, Κραβασαράς, Μονή Αγίας Μαρίνης, Τουρκοχώριον και Αγία Παρασκευή (Καλύβια Αγίας Μαρίνης).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Τιθορέας αναφέρεται με την ονομασία «ΤΙΘΩΡΑΊΑ». Έχει έδρα τη Βελίτσα. Δήμαρχος είναι ο Γιαν.Βασιλικός. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Βελίτσα, Μονή Αγίας Μαρίνης, Αγία Μαρίνη, Μπεσχένι και Κραβασαράς.

Με το ΒΔ της 1^ης Σεπτεμβρίου 1840 (ΦΕΚ 22/Α/18-12-1840) «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Λοκρίδος» ο Δήμος Τιθορέας καταργήθηκε και συγχωνεύθηκε στο Δήμο Ελατείας (Πιν.1αβγ).

Με το ΒΔ της 23^ης Νοεμβρίου 1873 (ΦΕΚ 59/Α/15-12-1873) «Περί διαιρέσεως του δήμου Ελατείας εις δύω δήμους» ανασυστάθηκε ο Δήμος Τιθορέας με τα χωριά και τους οικισμούς που περιελάμβανε πριν την συγχώνευση. Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.333 κατοίκους και έδρα τη Βελίτσα (Πιν.2).

Με το ΒΔ της 28^ης Μαρτίου 1889 (ΦΕΚ 82/Α/29-03-1889) το χωριό Καλύβια Βελίτσας μετονομάσθηκε σε Κηφισοχώρι. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Περί μετονομασίας του χωρίου Καλύβια Βελίτσης του δήμου Τιθορέας εις “Κηφισοχώρι”

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν, ίνα το χωρίον “Καλύβια Βελίτσης” του δήμου Τιθορέας μετονομασθή “Κηφισοχώρι”.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 28 Μαρτίου 1889.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Σ.ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ.».

Με το ΒΔ της 27^ης Μαρτίου 1902 (ΦΕΚ 65/Α/04-04-1902) το χωριό Καλύβια Αγίας Μαρίνης μετονομάσθηκε σε Αγία Παρασκευή. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Περί μετονομασίας του εν τώ δήμω Τιθορέας χωρίου “Καλύβια Αγίας Μαρίνης”.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν, ίνα το χωρίον “Καλύβια Αγίας Μαρίνης” του δήμου Τιθορέας φέρη του λοιπού το όνομα “Αγία Παρασκευή”.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 27 Μαρτίου 1902.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Ν.ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΑΚΟΣ».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Τιθορέας από το 1879 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1879	2.703
1889	2.760
1896	3.370
1907	3.487

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

[1] Το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, σσ. Φ 122 Αd. Ν. 23645.

 

ΠΗΓΕΣ

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993. Σελίδες 152-161.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.

3. Θεόδωρος Π. Δηλιγιάννης και Γ. Κ. Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, τόμος Ε΄, Εν Αθήναις 1868.