Υπάτη 1860: κατασκευή πλατείας από τη στρατιωτική αρχή της πόλης

Στο φύλλο 227 της 17^ης Σεπτεμβρίου 1860 της φθιωτικής εφημερίδας «Φάρος της Όθρυος» μεταξύ των άλλων τοπικών ειδήσεων, δημοσιεύεται και ευχαριστήριος επιστολή ενός κατοίκου της Υπάτης προς τις στρατιωτικές και πολιτικές αρχές της πόλης.

Με την επιστολή αυτή το αναγνωστικό κοινό της εφημερίδας πληροφορείται για τη συμβολή του στρατιωτικού τμήματος με έδρα την Υπάτη, στην κατασκευή και παράδοση στους Υπατείς της πλατείας που βρισκόταν απέναντι από το στρατώνα της πόλης[1]. Για να καταστεί προσβάσιμη στο κοινό η πλατεία εργάστηκαν ο 5^ος λόχος του λοχαγού Δημητρακόπουλου και το στρατόπεδο ασκήσεως νεοσυλλέκτων υπό τους Π.Τσαμάλα[2] υπολοχαγό, Ι.Παπανδρέου[3] και Ι.Καραγιάννη ανθυπολοχαγούς.

Εκφράζονται οι ευχαριστίες των Υπατέων προς τις στρατιωτικές αρχές και ιδιαιτέρως προς τον βετεράνο αγωνιστή του 1821 ταγματάρχη Π.Κουρκουμέλη[4] και το Δήμαρχο της πόλης Παναγιώτη Ξηροτύρη[5] για την αποπεράτωση του έργου.

Ακολουθεί το κείμενο της επιστολής:

«-Φίλε!

Εν Υπάτη την 10 7βρίου 1860.

Ο ενταύθα φρουρών 5 λόχος υπό του Λοχαγού Κυρίου Δημητρακοπούλου διοικούμενος, και το στρατόπεδον της ασκήσεως των νεοσυλλέκτων, αποτελούμενον εξ των Κ.Κ. Π.Τσαμάλα υπολοχαγού, Ι.Παππανδρέου και Ι.Καραγιάννη ανθυπολοχαγών εφείλκυσαν την αγάπην και την υπόληψιν των εδώ πολιτών διά της αξιολόγου συμπεριφοράς των ήν επιδεικνύουσι προς πάντας· διά προσωπικής δε εργασίας ήν επετήρουν αυτοπροσώπως οι Κ.Κ. αξιωματικοί ισοπεδόθη η απέναντι του στρατώνος Πλατεία εις τρόπον ώστε ήδη γυμνάζονται εν αυτή ανέτως 300 σχεδόν άνδρες και το μέρος τούτο χρησιμεύει ήδη διά τον κυριώτερον περίπατον όλης της πόλεως· κατά συνέπειαν οι Πολίται πάσης τάξεως προσφέρουσι τάς ειλικρινείς ευχαριστήσεις των εις τους Κ.Κ. αξιωματικούς και εις τους απαρτήσαντας το στρατόπεδον και την φρουράν υπαξιωματικούς και στρατιώτας, την ευγνωμοσύνην των δε προς τον Διοικητήν του τάγματος Κύριον Παρασκευάν Κουρκουμέλην προθύμως παρασχόντα τα μέσα εις τους ειρημένους Κ.Κ. αξιωματικούς, δι’ ών κατώρθωσαν να επιδείξωσι την άκραν φιλοκαλίαν των.

Χάριν δικαιοσύνης οφείλομεν να μνησθώμεν και του Κυρίου Δημάρχου μας συντελέσαντος το καθ’ εαυτόν εις το ευάρεστον τούτο αποτέλεσμα.

Ο Σός Α.»

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

[1] Για το στρατώνα της Υπάτης βλέπε «Το ευζωνικό κατά τα τέλη του 19ου αιώνα».

[2] Τζαμάλας Παναγιώτης: γεννήθηκε στη Δρέμισσα (από το 1915 Πανουργιάς) Παρνασσίδας το 1891. Αποστρατεύθηκε με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και απεβίωσε στις 13 Αυγούστου 1891 (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 6, σελίδα 428).

[3] Παπανδρέου Ιωάννης: γεννήθηκε στα Ψαρά το 1825. Αποστρατεύθηκε με το βαθμό του λοχαγού και απεβίωσε στις 17 Ιουλίου 1874 (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 480).

[4] Κουρκουμέλης Παρασκευάς του Βασιλείου: γεννήθηκε στην Κεφαλονιά το 1803. Μετείχε των μαχών Υπάτης, Καστανιάς, Αετού, Φοντάνας, Βασιλικών, Γαλαξειδίου, Στυλίδας, Αγίας Μαρίνας, Δαδίου, Βρυσακίων, Νεοκάστρου, κ.λ.π.. Αποστρατεύθηκε στις 2 Μαΐου 1865 με το βαθμό του συνταγματάρχη και απεβίωσε στις 4 Φεβρουαρίου 1880 (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 4, σελίδα 301).

[5] Για τον δήμαρχο της Υπάτης βλέπε: «Ξηροτύρης Ζάχος, Παναγιώτης Ξηροτύρης δήμαρχος Υπάτης και αγωνιστής του ’21, Υπάτη, τ. 14, 1985, σ.σ.89-93.

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «Φάρος της Όθρυος», φύλλο 227/17 Σεπτεμβρίου 1860, σελίδες 3 και 4.

Η Φθιώτιδα του 1833 και 1856

Μέσα από τις στήλες της εφημερίδας «Φάρος της Όθρυος» ο συντάκτης Α.Π. περιγράφει την επικρατούσα κατάσταση στη Φθιώτιδα το 1856, είκοσι τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση και την ένταξή της στο νεοσύστατο Ελληνικό Βασίλειο. Η κατάσταση συγκρίνεται με αυτήν που επικρατούσε το 1833 και τονίζεται η πρόοδος και άνοδος του βιοτικού επιπέδου των κατοίκων της Φθιώτιδας.

Όπως επισημαίνει ο συντάκτης Α.Π. σε επόμενο φύλλο της ίδιας εφημερίδας (φύλλο 14 της 27^ης Ιουλίου 1856) «….εξεθέσαμεν συγκριτικήν κατάστασιν της Φθιώτιδος θεωρουμένης κατά δύω διαφόρους εποχάς, την επί τουρκοκρατίας και την ενεστώσαν. Εκεί είδομεν τον πληθυσμόν ως ημέραι αυξάνοντα, τάς πόλεις ανεγειρομένας εκ θεμελίων, τα χωρία κατοικούμενα, την γήν καλλιεργουμένην, τα έλη αποξηραινόμενα· εκεί είδομεν τα πάντα λαμβάνοντα νέαν ζωήν, νέαν ανάπτυξιν, νέας πάντοτε ελπίδας καλητέρου μέλλοντος…. ».

Ειδικότερα :

-επισημαίνεται η σύσταση των Μεγάλων Δυνάμεων προς το Ελληνικό Βασίλειο να στρέψει την προσοχή του πλέον στην υλική πρόοδο και όχι στην επέκταση των συνόρων του, προκειμένου να συγχωνεύσει αδούλωτες περιοχές (Κρήτη, Σάμος, Χίος, Επτάνησος, Ήπειρος, Θεσσαλία και Μακεδονία).

-τονίζεται η ακμή του ελληνικού ναυτικού και η αύξηση του εμπορίου.

-ομολογείται η καθυστέρηση στη βιομηχανική ανάπτυξη.

-εξαίρεται η πρόοδο στη γεωργική παραγωγή.

-παρέχονται σημαντικές πληροφορίες (συγκριτικά) για πόλεις και χωριά της Φθιώτιδας το 1833 και το 1856.

-αναφέρονται η αποξήρανση των ελών του κάμπου, η αύξηση της παραγωγής καπνού, των εκτάσεων των ελαιώνων και της παραγωγής ελαιών.

-προτείνεται στην κυβέρνηση η εγκατάσταση οικογενειών-διδασκάλων της γεωργικής παραγωγής από το εξωτερικό, προκειμένου να διδάξουν στους ντόπιους κατοίκους τρόπους καλλιέργειας της γης.

-κλείνοντας ο συντάκτης Α.Π. προτρέπει σε εθνική ομοψυχία για την επίτευξη της πολυπόθητης προόδου.

Ακολουθεί το κείμενο της εφημερίδας:

 «Η ΦΘΙΩΤΙΣ

Αι δύω Μεγάλαι Δυνάμεις μας είπον αρκετά καθαρώς, διά του περιοδικού των τύπου ότι τίποτε δεν έχομεν ν’ αναμείνωμεν απ’ αυτάς! η Ρωσία διά του στόματος του εν τη μακαρία τη λήξει αυτοκράτορος Νικολάου μας είπεν αρκετά σαφώς ότι, αύξησιν της εκτάσεώς μας ποσώς δεν έχομεν να ελπίσομεν!

Αι δύω πρώται, μετά τον αιματηρόν πόλεμον μας έδωσαν, διά των δημοσίων οργάνων των, συμβουλάς πού πρέπει να ζητήσωμεν την μέλλουσαν ευδαιμονίαν μας! η τελευταία δεν εξεφράσθη εισέτι, δεν θέλει βραδύνομεν όμως να εννοήσωμεν μετ’ ολίγον και της άρκτου τάς διαθέσεις, αίτινες βεβαίως θέλουν είσθαι ανάλογοι.

Ευγνωμωνούμεν διά τας συμβουλάς.!

Ηλπίζομεν, μέχρι τινός, ότι γενικόν συμφέρον της ανθρωπότητος απήτη την επέκτασίν μας! ότι αι φιλοσοφικαί αρχαί της κατά το 1848 Δημοκρατουμένης Γαλλίας, πρακτικώς εφαρμοζόμεναι απήτουν την συγχώνευσίν μας μετά της Κρήτης, Σάμου, Χίου, Επτανήσου, Ηπείρου, Θεσσαλίας και του πλείστου μέρους της Μακεδονίας, κατοικουμένας από την καθαράν ελληνικήν φυλήν, και μετά των οποίων έχομεν χρέος αίματος. Ενομίσαμεν ότι την συγχώνευσιν των φυλών, απήτει ευρωπαϊκόν συμφέρον, η αληθώς ευρωπαϊκή ισορροπία.

Αλλ’ όλα ταύτα όνειρα, ως όνειρον και η Γαλλική Δημοκρατία, ως όνειρον και το σχέδιον του περιφήμου ποιητού του νομίσαντος να διοικήση τον Κόσμον διά της ποιήσεως και της φιλοσοφίας!

Μας συμβουλεύουσιν να τρέψωμεν την προσοχήν μας εις το ναυτικόν μας, το εμπόριόν μας, τας τέχνας την βιομηχανίαν και την γεωργίαν μας· αλλ’ άραγε νεκροί εμείναμεν μέχρι τούδε; με ανοικτόν στόμα αναμείναμεν μέχρι τούδε, το εκ των συμβουλών ελευσόμενον μάννα;

Οποίον ήτο το εθνικόν ναυτικόν μας κατά το τέρμα του επταετούς πολέμου! ολοστόλιστα μεν, από τάς δάφνας της δόξης αλλ’ ολίγιστα και καταπληγωμένα από εχθρικάς σφαίρας πλοία! οπόσα είναι σήμερον τα οποία θαρραλέως και υπερηφάνως διατρέχουσιν απάσας τάς θαλάσσας; κατέχομεν ή όχι, την πρώτην θέσιν, εις τον Πλανήτην τούτο, αναλόγως του μικρού μας πληθυσμού, διά τον αριθμόν των πλοίων και των ατρομήτων ναυτών μας;

Το εμπόριόν μας! αλλ’ υπάρχει εμπορική τις εν Ευρώπη πόλις εις ήν να μην ευρίσκωνται ανθίζοντα τα εμπορικά καταστήματά μας; τα παράλια της ευρωπαϊκής Τουρκίας, τα παράλια της Μικράς Ασίας, αι παρ’ ευρωπαίων κατοικούμεναι πόλεις των παραλίων της Αφρικής δεν έχουσι ανθίζον ελληνικόν εμπόριον; Δεν είναι ήδη ομολογούμενον ότι, εις τα ανωτέρω παράλια, το Δυτικόν εμπόριον δεν δύναται πλέον να έλθη εις συναγωνισμόν μετά του ελληνικού;

Αι τέχναι και η βιομηχανία μας! ω! το ομολογούμεν ότι εις αυτάς είμεθα πολύ οπίσω και δεν είναι δυνατόν να γείνη άλλως! Η τελειοποίησις των τεχνών είναι συνέπεια πολυχρονίου πείρας, αποτέλεσμα της διαδόσεως των στοιχειωδών γνώσεων εις την τελευταίαν τάξιν της κοινωνίας μας, απόρροια των καθ’ ημέραν γεννωμένων νέων αναγκών. Πρέπει αύται να εμψυχωθώσιν από τον πλούτον και εισέτι είμεθα γενικώς πτωχοί, περιοριζόμενοι να σκεπάζωμεν τάς ανάγκας μας διά οικονομικοτέρου τρόπου· τέλειον έργον τέχνης είναι ακριβόν ουδείς το αγοράζει, είναι όθεν βιασμένος ο τεχνίτης να παραβλέψη την τελειοποίησιν προς όφελος της πλειοτέρας παραγωγής των χειρών του.

Η Γεωργία μας,

Μόνος όστις εγνώρισε την Ελλάδα πρίν της ενδόξου επαναστάσεώς μας, εν καιρώ αυτής, επί της ελεύσεως του πολυποθήτου Άνακτός μας και την περιέλθη σήμερον, αυτός μόνος δύναται να εκτιμήση τας εκπληκτικάς προόδους της εν γένει Γεωργίας μας. Όστις εγνώριζεν πρίν της επαναστάσεως την ελεεινήν κατάστασιν των χωρικών μας και τους είδη σήμερον ζώντας εν ανέσει σχεδόν, εκείνος μόνος είναι εις θέσιν να εννοήση ότι μόνον διά θαύματος ήτο δυνατόν να επέλθη τοιαύτη μεταβολή και το θαύμα τούτο εξετέλεσεν το ελληνικόν έθνος εις ολίγον διάστημα χρόνου, από καταστρεπτικόν πόλεμον εξοντώσεως εξελθών, άνευ μέσων, άνευ ξένων βοηθημάτων, εναντίον τοιούτων εσωτερικών περισπασμών τους οποίους ξένη ή μάλλον εχθρική χείρ κατά καιρούς είχεν υποικινήσει, εναντίον ή μάλλον εις το πείσμα αμαθών υπαλλήλων (διότι και αυτούς ο καιρός και η πείρα έπρεπε να μορφώση) εις το πείσμα συστημάτων φορολογίας τα οποία άπειρος νούς και χείρ ήθελον να εφαρμόσωσι.

Δεν είναι πράγμα εύκολον η συγκριτική έκθεσις της πρίν και παρούσης καταστάσεώς μας διά να πείσωμεν και φίλους και εχθρούς ότι και άνευ συμβουλών ησθάνθημεν και τάς πληγάς μας και τάς ανάγκας μας, και μόνοι ημείς οι ίδιοι δυνάμεθα να τας θεραπεύσωμεν, και τάς θεραπεύομεν κατά τάς αναπτυσσομένας δυνάμεις μας. Η συγκριτική αύτη έκθεσις δεν είναι έργον του περιοδικού τύπου, αλλ’ ιδίας μελέτης απαιτούσης ιδιάζοντα κόπον και λεπτομερείς πληροφορίας τας οποίας στερούμεθα, περιοριζόμεθα δε μόνον εις συγκριτικήν τινά έκθεσιν της Φθιώτιδος την οποίαν κατά το 1833 παρελάβαμεν από τουρκικάς χείρας.

Και τότε ως και τώρα πρωτεύουσα της Φθιώτιδος ήτον η Λαμία· είκοσι τέσσαρας Χριστιανικάς οικογενείας εύρεν η ελληνική κυβέρνησις εις αυτήν και οθωμανούς τινάς οίτινες πωλήσαντες ό, τι και αν είχον ανεχώρησαν εις Λάρισσαν. Οκτακοσίους ως έγγιστα οικογενείας μετρά σήμερον. ολιγίστας οθωμανικάς οικίας και αυτάς κατεριπομένας, νέαι όλαι ή εντελώς ανακαινισθείσαι επικάθηνται σήμερον εις το έδαφός της· αι αποτελούσαι την Λαμίαν οικίας οποία κεφάλαια κατετέθησαν μέχρι τούδε μόνον εις την πόλιν ταύτην (1).

Εις την εγκαταλειφθήσαν Στυλίδα κατά τον επταετή πόλεμον επιστρέψαντες οι κάτοικοι δέν εύρον ούτε πέτραν επί πέτρας, ειμή τα ερείπια ενετικού τινός πύργου, τον οποίον εις την αυτήν κατάστασιν είχον αποχαιρετήσει το 1821. Εντός καλυβών εκατώκουν μέχρι του 1840. Τριακόσιαι ως έγγιστα οικοδομαί λιθόκτιστοι υπάρχουσι σήμερον.

Η Υπάτη είχεν λιθοκτίστους οικοδομάς μία μόνη εκ των παλαιών, τουρκικών και μη, υπάρχει σήμερον, ο πύργος του Χατζή Αβδουραχμάνη, μνημείον μέχρι τούδε σωζόμενον προς απόδειξιν της φιλοκαλίας των βαρβάρων πρώην κυρίων μας.

Εις πρό αιώνων ληστών και πειρατών καταφύγιον, εντός του κόλπου του Βώλου ανηγέρθη σήμερον ωραία και κομψή η κωμόπολις Αμαλιαπόλεως εκ διακοσίων τεσσαράκοντα οικογενειών ως έγγιστα κατοικουμένη με στερεάς λιθοκτίστους οικοδομάς.

Ουδέν χωρίον της πεδιάδος είχε λιθοκτίστους οικοδομάς, σήμερον δε οι κάτοικοι Βαριπόπης, Αγά, Χαλίλι, Μάκρεσι, Γδαρμένη Ράχη, Αρχάνι, Καρυά, Καστρί, Βασιλικά, Λάλα, Λιανοκλάδι, Αμούρι, Κόμμα, Σαρμουσακλί, Μεγάλη Βρύση, Αγία Μαρίνα, Αυλάκι, Αχινός, Ράχαις, Γαρδίκι κ.λ. εντός λιθοκτίστων οικιών κατοικούσιν οι πλειότεροι των κατοίκων των.

Πόθεν επορίσθησαν τα τρομερά ταύτα χρηματικά κεφάλαια οι κάτοικοι ει μη εκ της εργασίας των; Μεταξύ Αγά, Βαριπόπης, Μάκρεσι, Χαλίλι, και Καρυάς ήταν αδιάβατος βάλτος.

Μεταξύ Λαμίας, του Σπερχειού ποταμού και της θαλάσσης, η ωραιοτέρα μερίς της πεδιάδος Φθιώτιδος ήτον κατά γράμμα βάλτος. Τεμάχια μόνον μικρά ήσαν ανοικτά εις τα οποία ορίζιον μόνον έσπειραν!

Ολόκληρος η πεδιάς του χωρίου Μεγάλη Βρύση ήτο βάλτος τοιούτος, ώστε αγέλαι βοών εχάνοντο!

Αι κατά την πεδιάδα γαίαι της Δαμάστας εσκεπάζοντο από τοιαύτα έλη ώστε και ιππείς ηδύναντο να απολεσθώσι!

Αι γαίαι Μοσκοχωρίου, Βαρδάτων, Φραντζιού δεν ήσαν ειμή συνεχής βάλτος!

Πού είναι σήμερον τα έλη τοιαύτα; διά ποίας άλλης χειρός ειμή της ελληνικής απεξηράνθησαν τα έλη τούτα, διά ποίας μαγείας μετεβλήθησαν εις ευφορωτάτους αγρούς, έλη απέραντα όπου αγριόχοιροι και τζάκαλοι άλλοτε ετρέφοντο;

Εννενήκοντα ή εκατόν ζεύγη βοών ώργωνον άλλοτε την πεδιάδα, επέκεινα των χιλίων υπάρχουσι σήμερον, τρία κάν τέσσερα τοιαύτα υπήρχον άλλοτε εις Ιμέρμπεη, πλέον των ογδοήκοντα υπάρχουσι σήμερον.

Τέσσαρες έως πέντε χιλιάδας γρόσια έδιδεν εισόδημα η Μεγάλη Βρύση εις τους πρώην ιδιοκτήτας, είκοσι χιλιάδας δραχμάς ετησίως κατά μέσον όρον παράγει σήμερον·δεκαπέντε μέχρι δεκαέξ χιλιάδας γροσίων έδιδεν άλλοτε ο Αχινός μετά του ελαιώνος του, εξήκοντα τέσσαρας χιλιάδας δραχμάς έδωκεν κατά το 1854. Ίσον τι εισόδημα έδιδον εις τους πρώην ειδιοκτήτας τα χωρία Ιμίρμπεη και Αλαμάνα, μέχρι εβδομήκοντα χιλιάδας δραχμών έφθασεν να λαμβάνουσι οι νύν ιδιοκτήται.

Ολίγιστον καπνόν παρήγαγεν άλλοτε η Φθιώτις, τετρακοσίας ως έγγιστα χιλιάδας οκάδας παρήξεν κατά το παρελθόν έτος και πλειοτέρας βεβαίως ήθελεν παράξει κατά το ενεστώς αν η επάρατος ακρίς, δεν ήθελεν επιφέρει τρομεράς φθοράς εις τους δυτικούς δήμους.

Δεκαπλάσιον ποσόν εξημερομένων ελαιοδένδρων έχει σήμερον η Στυλίς, ο Αχινός, αι Ράχαι, το Γαρδίκι, το Σούρπι, βελτιουμένης κατ’ έτος της καλλιεργείας των. Ολόκληρον ελαιώνα έχει σήμερον η Αμαλιάπολις εις το πείσμα του αγόνου και ανύδρου εδάφους της, εκεί όπου άλλοτε και εις αγριοχοίρους δίοδον, δεν εσυγχώρουν αι αγριελαίαι. Νέους ελαιώνας αναστένουν τα χωρία Πτελεόν, Χαμάκο, Γλύφα.

Λυπούμεθα ότι, ούτε καιρόν έχομεν αλλ’ ούτε τάς ευκολίας να καταστρώσωμεν συγκριτικόν τινα πίνακα εμφαίνοντα την επί τουρκοκρατίας καλλιέργειαν και παραγωγήν με την κατ’ έτος ανάπτυξιν και αύξησιν αυτής αφ’ ότου η Φθιώτις αποτελεί μέρος του Ελληνικού Βασιλείου. Το εξαγόμενον του πίνακος τούτου ήθελεν είσθαι λίαν περίεργον και διδακτικόν. Οι αριθμοί ήθελον ομιλήσει αφ’ εαυτών και η αλάνθαστος και αψευδής γλώσσα των αριθμών ήθελεν αποστομώσει τους ευκόλως συμβουλεύοντας.

Είναι αληθές και το ομολογούμεν πρώτοι ημείς ότι αν εξετάσθη επί τοσούτον η εν γένει καλλιέργεια ποσώς δεν εβελτιώθη ο τρόπος της καλλιεργείας. και το άροτρόν μας και το ινίον μας είναι οποία ήσαν όχι επί Τουρκοκρατίας αλλ’ επί της εποχής του Ησιόδου αν και εγένοντο διάφοραι δοκιμασίαι.

Πολλοί ιδιοκτήται μετέφερον ευρωπαϊκά άρωτρα, αλλ’ επιτόπιοι δυσκολίαι και απειρία εις την κατάλληλον αυτών χρήσιν τους εβίασε να το εγκαταλείψωσι μέχρι καταλληλοτέρας εποχής.

Είναι αληθές και πρέπει να το ομολογήσωμεν ότι μέχριτούδε ουδεμίαν άμεσον ευκολίαν ή ενθάρυνσιν εχορήγησεν η κυβέρνησις εις τον Γεωργόν, ουδεμίαν σχεδόν ενέργειαν κατέβαλε να βελτιώση εις τάς χείρας του χωρικού τον τρόπον της καλλιεργείας. Τι ήθελεν γείνεις; οποίαι υλικαί ωφέλειαι και διά το Δημόσιον και τους ιδιοκτήτας και τους χωρικούς κυρίως, αν βελτίωσίς τις εγένετο εις τα γεωργικά εργαλεία, εις τον καταλληλότερον τρόπον του εργάζεσαι τάς ευφορωτάτας γαίας μας ότε, και με τα ατελέστατα εν χρήσει μέσα, υπάρχουσι κτήματα τα οποία εις την εφετεινήν εσωδείαν θέλουσι δώσει είκοσι παραγωγήν απέναντι ενός διά σποράν.

Δεν έχομεν λέξεις ικανάς να συστήσωμεν όσον πρέπει και εις τα Κοινοβουλευτικά Σώματά μας, και εις την Κυβέρνησίν μας και εις τάς Α.Μεγαλειότητας το αγαπητόν μας Μοναρχικόν ζεύγος ίνα λάβωσι το ταχύτερον την δέουσαν πρόννοιαν προς ενθάρρυνσιν της πολυπληθεστέρας μερίδος του έθνους, της ωφελιμοτάτης ταύτης ευαγώγου και φιλοπόνου κλάσεως των γεωργών, με τά συμφέροντα των οποίων είναι τοσούτον σφικτά συνδεδεμένα εκείνα του Δημοσίου. Τους παρακαλούμεν να λάβωσι υπό σπουδαιοτάτην έποψιν τα μέσα περί βελτιώσεως των εργαλείων και του τρόπου της καλλιεργείας, και προς τούτο δεν απαιτούμεν μεγάλες θυσίας.

Παρετηρήσαμεν ότι, οσάκις εζητήσαμεν μεγάλα πράγματα να εφαρμόσωμεν πάντοτε απετύχαμεν· δεν ζητούμεν όθεν ανέγερσιν γεωργικών σχολείων, δεν ζητούμεν εισέτι γεωργικάς τραπέζας, δεν ζητούμεν διδασκάλους και θεωρίας της γεωργίας, δεν ζητούμεν περιοδικά συγγράμματα τα οποία διά των εμπεριεχομένων θεωρειών απαιτούσι ιδιαζούσας και βαθείας γνώσεις διά να εννοήση τις και το ζήτημα και την λύσιν του (2).

Θεωρούμεν αναγκαίον προς επιτυχίαν του προκειμένου σκοπού και προτείνομεν όπως εκλεχθώσιν επαρχίαι τινές εκ των ευφορωτέρων και ως τοιούτας συστήνομεν την Φθιώτιδα, την Βοιωτίαν, το Ξηροχώριον, την Ήλιδα, την Αργολίδα κ.λ. Εις αυτάς να φέρη η Κυβέρνησις ανά τέσσαρας ή πέντε φιλοπόνους οικογενείας γεωργικάς, υπό μισθόν, εκ του μεσημβρινού της Ιταλίας και προτιμώτερον διά πολλούς λόγους, εκ των μεσημβρινών επαρχιών της Γαλλίας, να τας δώση κατάλυμα δωρεάν εις δροσερόν και υγιές κλήμα, να τάς εφοδιάση μετά των αναγκαίων εργαλείων, να ταίς χορηγήση ανάλογον έκτασιν εθνικής γής διά να εργάζωνται εις λογαριασμόν του Δημοσίου και να δέχωνται εις τάς εργασίας των όσους εκ των χωρικών παρουσιασθώσι διά να μαθητεύσωσι.

Αι οικογένειαι αύται θέλουσι χρησιμεύσει οι πρακτικοί διδάσκαλοι της γεωργίας, οι δε χωρικοί μας επιδεκτικοί εις άκρον να μιμηθώσι, δεν θέλουσι βραδύνει και την χρήσιν των εργαλείων να γνωρίσωσι καί ομοίαν καλλιέργειαν να εκτελώσι όταν εκ των αποτελεσμάτων πληροφορηθώσι την απορρέουσαν ωφέλειαν. Εντός ολίγου τότε, αι πρακτικαί αύται γνώσεις θέλουν διαδοθή και εν ακαρεί θέλει αλλάξει πρόσωπον η γόνιμος γή μας.

Εκτός των εξόδων μετακομίσεως, εκτός της δαπάνης διά τάς οικοδομάς αίτινες θέλουν είσθαι πάντοτε χρήσιμοι εις το δημόσιον, διακόσιαι δραχμαί κατά μήνα και ολιγότερον ίσως, ήθελεν είσθαι μισθός αρκετά καλός διά να τον δεχθώσι αι τοιαύται γεωργικαί οικογένειαι. Εξήντα όθεν χιλιάδας δραχμών απαιτούνται κατ’ έτος, και τούτο όχι διά πολλά έτη, όπως βελτιώσωμεν εν γένει την καλλιέργειάν μας ή μάλλον την γεωργίαν μας, το δε πρώτον έτος θέλει εκπεσθή το ανωτέρω ποσόν ως εκ της παραγωγής, διαφορά ήτις δεν δύναται ειμή να εκλείψη μετά παρέλευσιν ετών τινών.

Βαθέως αισθανόμενοι την σπουδαίαν ταύτην εθνικήν ανάγκην και επιθυμούντες να φθάσωμεν όσον το δυνατόν ταχύτερον εις τον επιθυμητόν σκοπόν, θέτομεν υπό συζήτησιν την ανωτέρω γνώμην παρακαλούντες τον περιοδικόν τύπον να την επικρίνη, να την τοποθετήση, ή να την παραδεχθή και την συστίση εις την κοινήν γνώμην. Παρακαλούμεν κυρίως τον τύπον της πρωτευούσης ν’ αφίση πλέον τους αμοιβαίους διαπληκτισμούς, τους οποίους ως κύριον θέμα, δυστυχώς εις την δημοσιογραφίαν λαμβάνει, αδικούντες ούτω και εαυτούς και τους αντιπάλους των από του πάθους παρασυρόμενοι. Ν’ αφήσωσι πλέον, τον πρωταγωνιστήν Κωλέττην ν’ αναπαύεται ησύχως εις τον τάφον του· ν’ αφίσωσιν ησύχους τους πρωταγωνιστάς Μαυροκορδάτον και Μεταξάν εις το έντιμον γήρας των. Κατά τι μας ωφελεί ν’ ανοίγωμεν εις την αγοράν, τάς ασχημίας των γενεών μας, τάς οποίας μετά πολλής σπουδής πρέπει να σκεπάζωμεν αφού εντελώς καλά τάς γνωρίζομεν; Παρακαλούμεν τον τύπον διά φρονήσεως και του πατριωτισμού του να φροντίση όπως εξαληφθώσιν οι λυπηραί διακρίσεις του Γαλλικού, Αγγλικού και Ρωσσικού γελοίων κομμάτων, έριδες, φατρίαι και μερίδες, αίτινες τοσαύτα δυστυχήματα επέφερον επί της κεφαλής μας. Τότε μόνον ελπίς υπάχει να μας αφίση ησύχους και η ξένη Διπλωματία ήτις τροφήν ευρίσκουσα εις τάς διαιρέσεις μας μας παίζουσι κατ’ αρέσκειαν και μας περιφρονούσιν συγχρόνως (3).

Παρακαλούμεν επί τέλους τους περί την δημοσιογραφίαν ασχολουμένους, με θυσίαν τινά της υψηλής Πολιτικής, ήτις επιβαίνει γελοία διά την σμικρότητά μας και αφού το δικαίωμα του ισχυροτέρου προπορεύεται, να στρέψωσι την προσοχήν των πλειότερον εις την εσωτερικήν μας κατάστασιν και στεντωρεία τη φωνή δύω τινά ζητήσωσι την εντελή αποκατάστασιν της δημοσίου ασφαλείας και την ανάπτυξιν της Γεωργίας μας.

Α.Π.

(1) Και φίλοι ακόμη μας επικρίνουσι ότι εδόθημεν πλειότερον αφ’ ό,τι έπρεπε εις την διανοητικήν ανάπτυξιν με ζυμείαν της υλικής ευημερείας ως εκ τούτου περιοριζόμεθα μόνον εις ότι αφορά την δευτέραν περίστασιν.

(2) Νομίζομεν ότι οι αξιότιμοι και αξιόπιστοι φίλοι μας εκδόται της Γεωργικής εφημερίδος ή απεμακρύνθησαν ή παρεξήγησαν την εθνικήν ανάγκην του τοιούτου άλλως ωφελίμου περιοδικού τούτου συγγράμματος· αρκεί ν’ αναγνώση εις την θεωρίαν περί κοπρίσματος των ελαιοδένδρων διά να μας δικαιώση).

(3) Ας λάβη τον κόπον ο αναγνώστης να αναγνώση το σύγγραμμα Confidences sur la Turquie Par Destrilhes 1855 διά να πληροφορηθή των ενεργειών της διπλωματίας εις τα αδύνατα κράτη).

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «Φάρος της Όθρυος» φύλλο 11 της 30^ης Ιουνίου 1856.

Οδηγός της Στυλίδας του έτους 1920

Σε Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1920 παρατίθενται σημαντικές πληροφορίες, οι οποίες αφορούν διοικητικές υπηρεσίες, συγκοινωνίες, προϊόντα και επαγγελματίες της Στυλίδας.

Αναλυτικά το κείμενο του οδηγού έχει ως εξής:

✩✩✩

ΣΤΥΛΙΣ (Κάτ.: 2.401) Κοινότης της τέως επαρχίας Φθιώτιδος, του Νομού Φθιωτιδοφωκίδος. Περιλαμβάνει και τους συνοικισμούς: ΑγίαΜαρίνα, λιμήν (Κάτ.230) και Αυλάκι (Κάτ.125). Κείται επί της θέσεως περίπου των αρχαίων Φαλάρων, εις απόστασιν τριών ωρών προς Α. της Λαμίας εις την βόρειον ακτήν του Μαλιακού κόλπου, ού αποτελεί τον κύριο λιμένα και το γενικόν επίνειον της Φθιώτιδος.

Κοινοτικόν Συμβούλιον

Πρόεδρος: Φραγκάκης Παναγιώτης.

Μέλη: Καϊμάκης Κωνσταντίνος, Κλάρας Ηλίας, Μαστροκωνσταντής Γεώργιος, Μπαρούτης Αθανάσιος, Παπαλεξόπουλος Ανδρέας, Πετρίδης Κωνσταντίνος.

Συγκοινωνία. Σιδηροδρομική γραμμή Σ.Π.Δ.Σ. Παρακαμπτήριος αρχομένη από Λιανοκλαδίου και τερματιζομένη εις το κέντρον της πόλεως εις το 22.277 χιλιόμετρον.

Σιδηροδρομικός Σταθμάρχης. Όμηρος Ιωάννης.

Αμαξιτοί οδοί Στυλίδος-Λαμίας αποστάσεως ωρών 3. Στυλίδος-Εχινού κ.λ.π. Θαλασσία συγκοινωνία διά των ατμοπλοίων της Γραμμής του Ευβοϊκού και της Πειραιώς-Βόλου.

Ταχυδρομείον και Τηλεγραφείον. Διευθυντής Ζέρβας Απόστολος.

Προϊόντα. Ελαίαι, έλαιον, ρεβύθια, Σισάμι, Φασόλια και εν γένει δημητριακοί καρποί και όσπρια άφθονα.

Αρχαί. Αστυνομία. Αστυνομικός Σταθμάρχης Κατής Σταύρος ανθυπασπιστής. Δύναμις οπλιτών 3.

Ειρηνοδικείον. Ειρηνοδίκης Γκίκας Ευστάθιος.

Τελωνείον. Τελώνης. Δημητριάδης Οδυσσεύς (λιμενάρχης και υγειονόμος).

Δεκάρχης Φανός Άγγελος.

Υποθηκοφυλακείον. Υποθηκοφύλαξ Πολυμερόπουλος.

Ναοί. Άγιος Αθανάσιος (Μητρόπολις), Άγιος Δημήτριος, Αγία Παρασκευή, Κοίμησις της Θεοτόκου.

Ιερείς: Παπαευαγγελίου Ιωάννης, Παπανικολάου ή Δεληγιάννης Πέτρος.

Παρεκκλήσια. Αγία Αικατερίνη, Άγιος Βλάσιος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Ιωάννης, Άγιος Κηρύκος, Προφήτης Ηλίας.

Οδοί. Ελευθερίου Βενιζέλου, Έλλης Κλεμανσώ, Κουντουριώτου, Μητροπόλεως, Τσιριμώκου, Φαλάρων.

Ασφαλιστικαί Εταιρείαι (Αντιπρόσωποι.). «Βαλουάζ» (θαλάσσης πυρός) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Βαλουάζ» (θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Γενικαί Ασφάλειαι της Ελλάδος» (θαλάσσης πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Φονσιέρ» (θαλάσσης πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος και Χρηστίδης Δημήτριος.

«Καλή Πίστις» (θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Κυκλαδική» (θαλάσσης) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Λόϋδ» Αγγλικόν (θαλάσσης) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Νασιονάλ Σουΐζ» (θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Τιτάν» (θαλάσσης πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος και Χρηστίδης Δημήτριος.

Ατμοπλοϊκαί Εταιρείαι (Πράκτορες).

«Ειρήνη» ατμ. (Μιχαλινού – Βόλικα και Σίας) πρ. Χρηστίδης Δημήτριος.

«Καφηρεύς» πρ. Ζωντανός Αθανάσιος.

«Κεδιβιάλ» πρ. Ζωντανός Αθανάσιος. Οικονομόπουλοι Αδελφοί.

«Ναύπλιον» ατμ. (Ηρακλείδου και Σαραντάρη) πρ. Ζωντανός Αθανάσιος.

«Παληού» πρ. Εμμανουήλ Αθανάσιος.

«Παντολέοντος» πρ. Ζωντανός Αθανάσιος.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΙ

Αγροτικών κτημάτων ενοικιασταί. Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

Αλευροπωλεία. Αθανασίου Βασίλειος.

Ανθρακέμποροι. Αλεξανδρής Δημήτριος, Οικονομόπουλοι Αδελφοί, Περδικούλης Αχιλλεύς.

Αρτοποιεία. Γρηγοροπούλου χήρα Βασιλική.

Βαφεία (ατμοκίνητα). Χουτζούμη Α. Αδελφοί.

Βιβλιοπωλεία. Μαυροειδής Βασίλειος.

Γαλακτοπωλεία. Παπαϊωάννου και Ριζόπουλος.

Εγχώρια Προϊόντα. (Εισαγωγείς-Εξαγωγείς.) Γκλέτσου Γ. Υιοί, Ζωντανός Αθανάσιος, Κατωνάς Νικόλαος, Κουσβελάρης Σταμάτιος, Λασκόπουλος Αθανάσιος, Οικονομόπουλοι Αδελφοί, Ταλιαδούρος Νικόλαος.

Εδωδιμοπωλεία. Αργυρίου Αδελφοί, Βασιλειάδης Ιωάννης, Ζαχαρίου Νικόλαος, Κουσβελάρης Σταμάτιος, Λασκόπουλος Αθανάσιος, Παπαϊωάννου και Ριζόπουλος, Ταλιαδούρος Νικόλαος.

Επιχειρηματίαι. Χαραλαμπόπουλος Στ.

Εργολάβοι Δημοσίων Έργων. Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

Εφημερίδων Πρακτορεία. (Νέου και Παλαιού) Μαυροειδής Βασίλειος.

Ζωέμποροι. Γραβάνης Αθανάσιος, Ζώμας Γεώργιος, Λιανός Αναστάσιος, Τεμπέλης Αθανάσιος.

Ιατροί. Βλάχος Χαράλαμπος, Πετρίδης Κωνσταντίνος, Τσιμπούρης Σταύρος.

Ιχθυοπωλεία. Μωράτης Ιωάννης, Πρέκας Ιωάννης.

Ιχθυοτροφείων ενοικιασταί. Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

Καπνέμποροι. Αρμαθιάς Νικόλαος, Ταλιαδούρος Νικόλαος, Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

Καφενεία. Παπαστάμου Αθανάσιος.

Κουρεία. Δρόσος Ιωάννης.

Κρεοπωλεία. Γραβάνης Ιωάννης, Ζώμας Γεώργιος, Κηρύκος Κωνσταντίνος, Κιούσης Κωνσταντίνος.

Κτηματίαι. Αλπόγλου Κωνσταντίνος, Κανταρτζόπουλος Χρ., Καρκαλής Ιωάννης, Κωστορρίζος Ιωάννης, Χαραλαμπίτης* Γεώργιος, Χρήστου Δημήτριος.

Μαγειρεία. Αδελφοί Ίντα, Καϊμάκης Ανδρέας, Μάμαλης Απόστολος, Τρίγκας Θεόδωρος.

Μοδίσται γυναικείων φορεμάτων. Κοσβελάρη Μαρία, Πατηλιά Χ.

Ναυτικοί Πράκτορες. Εμμανουήλ Αθανάσιος, Ζωντανός Αθανάσιος, Οικονομόπουλοι Αδελφοί, Χρηστίδης Δημήτριος.

Νηματουργεία ατμοκίνητα. Χουτζούμη Α. Αδελφοί.

Ξυλουργεία. Γκόλφης Αναστάσιος, Στεργίου Δημήτριος, Τζοάνος Χρήστος.

Οινοπωλεία. Αδελφοί Ίντα, Καϊμάκης Ανδρέας, Κηρύκος Κωνσταντίνος, Κοσβελάρης Σταμάτιος, Μάμαλης Απόστολος, Τρίγκας Θεόδωρος.

Σανδαλοποιεία. Κουφιώτης Κωνσταντίνος, Μουστάκας Γεώργιος, Σπανοδήμος Στυλιανός, Ψύλλος Ιωάννης.

Συμβολαιογραφείο. Πολυμερόπουλος Γεώργιος.

Χαρτοπωλεία. Μαυροειδής Βασίλειος.

Ψιλικά είδη. Μαυροειδής Βασίλειος (ψιλικά επίσης πωλούνται εις άπαντα τα παντοπωλεία).

✩✩✩

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

*μάλλον Χαραλαμπίτας.

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Διαφημίσεις επιχειρηματιών Στυλίδος του 1920.

[πηγή: Ελληνικός οδηγός, Ιδιοκτησία εταιρείας Κυριέρης-Γιαννόπουλος κ ΣΙΑ, Αθήναι 1920, σελίδα 692].

ΠΗΓΗ

Ελληνικός οδηγός, Ιδιοκτησία εταιρείας Κυριέρης-Γιαννόπουλος κ ΣΙΑ, Αθήναι 1920, σελίδες 690-692.

Οδηγός της Υπάτης του έτους 1920

Αναμνηστική φωτογραφία τριών γενεών της οικογένειας Αυγέρη από την Καστανιά Υπάτης στο παζάρι, 21 Σεπτεμβρίου 1937.

[πηγή φωτογραφίας: άρθρο του Παναγιώτη Ιωάν. Καμηλάκη, Η εμπορική πανήγυρη («παζάρι του Σταυρού») της Υπάτης Φθιώτιδας, σ.σ. 167-204. Από: Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου «Η Υπάτη στην εκκλησιαστική ιστορία, την εκκλησιαστική τέχνη και τον ελλαδικό μοναχισμό», Υπάτη 8-10 Μαΐου 2009.

Σε Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1920 παρατίθενται σημαντικές λεπτομερείς πληροφορίες, οι οποίες αφορούν την Υπάτη. Αναφέρονται διοικητικές υπηρεσίες, συγκοινωνίες, προϊόντα, επαγγελματίες, κ.ά.. Πρέπει να σημειωθεί ότι μερικά ονοματεπώνυμα έχουν εκτυπωθεί λάθος λόγω λανθασμένης ανάγνωσης στο τυπογραφείο.

Αναλυτικά το κείμενο του οδηγού έχει ως εξής:

✩✩✩

ΥΠΑΤΗ

(Κάτοικοι: 2.172)

Κοινότης της τέως επαρχίας Φθιώτιδος, του Φθιωτιδοφωκίδος. Περιλαμβάνει την ομώνυμον πρωτεύουσαν και τους συνοικισμούς: Αμαλόταν ή Αμβαλόταν (κ.113), Καρυάν (κ.137), Λουτρά Υπάτης (κ.62), Μονή Αγάθωνος (κ.13) και Μπουγουμήλα (κ.268).

Η ΥΠΑΤΗ κείται εις τάς υπωρείας της Οίτης και επί της υψηλής εναέρου τοποθεσίας. Είναι περίφημος διά τάς ιαματικάς αυτής θερμοπηγάς κατά των δερματικών ιδία νοσημάτων. Οι Τούρκοι την ωνόμαζον «Πατραδζίκ», οι δε ημέτεροι επί Τουρκοκρατίας «Νέας Πάτρας».

Η πολίχνη ΥΠΑΤΗ (Κάτ. 1.553), απολαύουσα των προνομίων των πολυφύτων πρανών της μεγαλοπρεπούς Οίτης, είνε κακώς διηρημένη, ευάερος όμως και άκρως υγιεινή. Μέχρι των «Λουτρών η απόστασις είναι 1 ώρας περίπου, εύρηται δε ενταύθα μέγα κατάστημα μετά 44 λουτήρων και διαμερισμάτων δι’ ειδικάς θεραπείας. Οικήματα και καταλύματα διά 500 και πλέον επισκέπτας. Χρήσις λουτρών από Μαΐου μέχρι Σεπτεμβρίου.

Κοινοτικόν Συμβούλιον

Πρόεδρος: Βασακάρης Μιλτιάδης.

Σύμβουλοι: Βασακάρης Μιλτιάδης, Γιωτόπουλος Γεώργιος, Ματσούκας Σωτήριος, Μπρόφας* Ιωάννης, Μυλωνάς Παρνασσός, Ξηροτύρης Νικόλαος, Φίτσιος Νικόλαος.

Συγκοινωνία. Μετά της Λαμίας ώραι 5 δι’ αμαξιτής οδού (αμαξαγώγιον δραχμαί 5). Μετά των Λουτρών Υπάτης ώρ. 45΄ δι’ αμαξιτής οδού (αμαξαγώγιον δρ 15 και κατ’ άτομον δρ. 3).

Προϊόντα. Καπνά (είδους Σαρρή και Αράπικο) από 90-120 χιλιάδας οκάδας ετησίως, Σίτον 2.000 κοιλά κατά μέσον όρον και Αραβόσιτον περί τάς 3.000 κοιλά.

Αρχαί. Ειρηνοδικείον. Αστυνομία. Ταχυδρομείον και Τηλεγραφείον. Συμβολαιογραφείον. (Συμβολαιογράφος και Υποθηκοφύλαξ ο εκάστοτε Ειρηνοδίκης).

Ναοί. Άγιος Γεώργιος, Άγιος Νικόλαος, Αγία Τριάς. Ιερείς: Καραγιάννης Παπακώστας, Ευσταθίου Δημήτριος, Πεπερίγκος Γεώργιος.

Σχολεία. Ελληνικόν Σχολείον πλήρες. Μποσμορίδης Γεώργιος (Σχολάρχης), Μαράκης Πέτρος και Παπακωνσταντίνου Γεώργιος (Ελληνοδιδάσκαλοι).

Δημοτικόν Σχολείον Αρρένων. Βασακάρης Αλέξανδρος και Παπασταμάτης Γεώργιος (Δημοδιδάσκαλοι).

Δημοτικόν Σχολείον Θηλέων. Πονηροπούλου Αγγελική (Δημοδιδασκάλισσα).

Πανηγύρεις. Ετησία εμπορική, τελουμένη την 14^ην Σεπτεμβρίου.

Επαγγελματίαι

Αλευρόμυλοι. Γιαννακόπουλος Γεώργιος, Μπαλής Δημήτριος, Ρούσκας Ιωάννης και Τσεκούρας Γεώργιος.

Αποικιακά. Δήμου Δημήτριος, Καργιαμπάς Κωνσταντίνος, Κεραμίδας Δημήτριος, Ματσούκας Σωτήριος, Ματσούκα Δημ. Αδελφοί, Μπρόφα* Π. Αδελφοί, Παπαζαχαρίας Κώστας, Σάνδρος Ιωάννης και Τσιλούνης Δημήτριος.

Αρτοποιεία. Ζαφείρης Γεώργιος, Ζαφείρης Νικόλαος, Φράγκος Αχιλλεύς.

Βαφεία. Κουρόπουλος Γ., Τσοτίνης Αν., Ψαρρέας Ιωάννης.

Δικηγόροι. Καθάριος Γεώργιος.

Δικολάβοι. Αμπλιανίτης** Ιωάννης, Βασακάρης Μιλτιάδης, Κουτρουμπούσης Π., Χαρβαλάκης Θεόδωρος.

Εισαγωγείς εγχωρίων προϊόντων. Λακνάς Χρήστος, Ματσούκα Δημητρίου Αδελφοί, Πατήθρας Αθανάσιος.

Εξαγωγείς εγχωρίων προϊόντων. Γεωργαντάς Δημήτριος, Κακογιάννης Αθανάσιος, Ματσούκα Δ. Αδελφοί, Μπρόφας* Ιωάννης, Στεργιόπουλος Χρήστος, Χριστοδούλου Νικόλαος.

Ιατροί. Γιωτόπουλος Γεώργιος, Μυλωνάς Παρνασσός, Παγορόπουλος Γεώργιος.

Καφενεία. Βούλγαρη Αποστόλου, Σακκά Κωνσταντίνου, Στουρνάρα Κωνσταντίνου.

Κουρεία. Γεωργουσόπουλος Γ., Ζώης Χαράλαμπος, Τερτίγκας Χρ..

Κρεοπωλεία. Αγιόψυχος Ιωάννης, Ευθυμιόπουλος Ηρωδίων, Ξηροτύρης Αλέξανδρος, Παπαποστόλου Κωνσταντίνος.

Λουτρά (Υπάτης). Αγαθοκλής Γεώργιος ενοικιαστής, Λουτήρες Ευρωπαϊκοί. Ξενοδοχεία «Όθρυς», «Οίτη», «Λαϊκόν».

Ξενοδοχεία φαγητού, Ζώγας Νικόλ., Τσόγκας Γεώργιος.

Πανδοχεία. Πατήθρας Αθανάσιος, Πολύβας Ευθύμιος.

Πεταλωτήρια. Καραγιαννόπουλος Νικόλαος, Λακνάς Απόστολος, Νικόπουλος Χρήστος.

Σαγματοποιεία. Λακνάς Απόστολος.

Σιδηρουργεία. Βλάχος Ευάγγ., Βλάχος Δημήτριος, Γασπαρινάτος Παύλος, Μωρίκας*** Γ., Τσαλής Απόστολος.

Τσαρουχοποιεία. Γεωργίου Αλέξανδρος, Γεωργίου Γεώργιος, Δασκαλόπουλος Ιωάννης, Λακνάς**** Ιωάννης, Παπουτζής Δημήτριος.

Υφάσματα. Λούκας Κώνστας, Ματσούκας Σωτήριος, Μπρόφα* Π. Αδελφοί.

Υποδηματοποιεία. Βλάχος Ιωάννης, Δημητρέλος Γεώργιος, Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

Φαρμακεία. Σαλοπούλου Ι.

✩✩✩

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

*στον οδηγό αναφέρεται ως Μωρόφας αντί του ορθού Μπρόφας. Η λάθος αναγραφή οφείλεται στην ανάγνωση του καλλιγραφικού π ως ω.

**το ίδιο, όπως το προηγούμενο: αναφέρεται Αμωλιανίτης αντί Αμπλιανίτης.

***ίσως Μπρίκας.

****μάλλον Λαϊνάς.

ΠΗΓΗ

Ελληνικός οδηγός, Ιδιοκτησία εταιρείας Κυριέρης-Γιαννόπουλος κ ΣΙΑ, Αθήναι 1920, σελίδες 756-757.