Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Β΄: Η Επαρχία Φθιώτιδος.

           Στο Μέρος Β΄ της έρευνας παρουσιάζεται η εξέλιξη της επαρχίας Φθιώτιδος από την ίδρυσή της έως το 1912.

 

Η Επαρχία Φθιώτιδος

Με το ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1833 (ΦΕΚ 12/Α/06-04-1833) «Διάταγμα περί της διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του» σχηματίσθηκε η επαρχία Φθιώτιδος: «…Ο Νομός της Λοκρίδος και Φωκίδος…διαιρείται εις τάς ακολούθους επαρχίας∙ 1. Την επαρχίαν Φθιώτιδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ζητουνίου και Πατρατζικίου∙ Πρωτεύουσα Ζητούνιον (Λαμία)…».

Με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], σχηματίσθηκαν δεκατέσσερις δήμοι της επαρχίας Φθιώτιδος. Ήταν οι εξής:

1.Λαμίας (-ιέων),

2.Φαλάρου (-ων),

3.Κρεμαστής Λαρίσσης,

4.Πτελεατών,

5.Πυράσσου,

6.Κορωνείας,

7.Τραχίνος,

8.Οιτών,

9.Αλόπης,

10.Υπάτης,

11.Καλλιέων,

12.Μακρακωμητών (-μης),

13.Μάκριδος,

14.Σπερχειάδος (-ιαίων).

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 28/Α/21-06-1836) «περί διοικητικού οργανισμού» η επαρχία Φθιώτιδος υπήχθη στη διοίκηση Φθιώτιδος: «…20) Διοίκησις Φθιώτιδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία…». Σημειωτέον εδώ ότι με ΒΔ της 22^ας Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 29/Α/23-06-1836) διοικητής Φθιώτιδος διορίσθηκε ο Αδάμ Δούκας.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» η επαρχία Φθιώτιδος αποτελείται από τους εξής δήμους:

1.Λαμιέων,

2.Φαλάρων,

3.Κρεμαστής Λαρίσσης,

4.Πτελεατών,

5.Πυράσσου,

6.Οιτέων,

7.Ροδοντίων,

8.Δρυόπων,

9.Υπάτης.

10.Ομιλαίων,

11.Τυμφρηστού,

12.Μακρακωμητών,

13.Σπερχειάδος,

14.Παραχελωϊτών,

15.Καλλιέων.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1841, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], οι δεκαπέντε δήμοι της επαρχίας Φθιώτιδος μετασχηματίσθηκαν στους εξής δέκα:

1.Αμαλιαπόλεως,

2.Πτελεατών,

3.Κρεμαστής Λαρίσσης,

4.Φαλάρων,

5.Λαμιέων,

6.Ηρακλειωτών,

7.Μακρακωμητών,

8.Υπάτης,

9.Τυμφρηστού,

10.Σπερχειάδος.

Με το νόμο ΚΕ΄ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ 32/Α/08-12-1845) «Περί της διαιρέσεως των Νομαρχιακών και Επαρχιακών αρχών.» η επαρχία Φθιώτιδος διατήρησε τα όρια και τη σύστασή της ως επαρχία του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος : «…Άρθρ.5. Γ΄ Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος περιλαμβάνει … 4.Την επαρχίαν Φθιώτιδος….».

Με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία παρέμεινε στο νομό Φθιώτιδος: «…3. Ο νομός της Φθιώτιδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Φθιώτιδος…».

Με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία παρέμεινε στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…2) Ο Νομός της Φθιώτιδος και Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Φθιώτιδος…».

 

Πληθυσμός της επαρχίας Φθιώτιδος

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό της επαρχίας Φθιώτιδος από το 1839 έως και το 1907.

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1839	23.171
1840	24.027
1841	24.647
1842	24.543
1843	24.909
1844	26.391
1845	26.467
1846	26.743
1847	27.027
1848	27.802
1849	27.829
1850	27.871
1851	27.896
1852	28.021
1853	30.165
1854	30.244
1855	30.439
1856	33.576
1861	39.557
1870	41.119
1879	53.200
1889	55.724
1896	57.086
1907	66.183

 

Οι δήμοι της επαρχίας Φθιώτιδος

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα εμβλήματα, ο σχηματισμός, η εξέλιξη και ο πληθυσμός των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος.

 

1. ΔΗΜΟΣ ΛΑΜΙΕΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.1α. Το πρώτο έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου Λαμιέων καθορίσθηκε με το ΒΔ της 6^ης Απριλίου 1865 (ΦΕΚ 24/Α/20-04-1865) «Περί του εμβλήματος της σφραγίδος του δήμου Λαμιέων». Το ΒΔ αναφέρει: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν, ίνα η σφραγίς του Δήμου Λαμίας φέρη ως έμβλημα εν τώ μέσω μέν αμφορέα, γύρωθεν δε τάς λέξεις «Δήμος Λαμιέων»…».

Εικ.1β. Το έμβλημα άλλαξε μετά από 37 έτη, με το ΒΔ της 29^ης Μαρτίου 1902 (ΦΕΚ 65/Α/04-04-1902) «Περί μεταβολής του εμβλήματος της σφραγίδος του δήμου Λαμιέων». Στο ΒΔ αναφέρεται «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν ίνα η σφραγίς του δήμου Λαμιέων φέρη έμβλημα Φιλοκτήτου τοιούτον οίον εικονίζεται επί Λαμιακών νομισμάτων…».

Και τα δύο θέματα του εμβλήματος ελήφθησαν από παραστάσεις αρχαίων νομισμάτων της Λαμίας (βλέπε: 1) Το αρχαίο νόμισμα της Λαμίας που ο Δήμος Λαμιέων έχει ως έμβλημα και 2) ΤΑ ΝΟΜΙΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΛΑΜΙΑΣ).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Λαμίας (-ιέων) σχηματίσθηκε ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1]. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 2.792 κατοίκους και έδρα τη Λαμία (Ζητούνι). Ο δημότης του ονομάσθηκε Λαμιεύς.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Λαμία [Ζητούνι (1.425)], Ταράτσα (37), Δερβέν Φούρκα (118), Τσουπαλνάτα (193), Νταϊτσά (205), Μπεκί (22), Καλύβια (132), Σαρκλάκι(?) (147), Κόμμα (152), Αλαμάνα (29), Μεγάλη Βρύση (67), Σαρμουσακλή (113), Μακρολίβαδο, Ιμίρμπεϊ (152).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Με το ΒΔ της 27^ης Οκτωβρίου 1836 (ΦΕΚ 63/Α/05-11-1836) «Περί ενώσεως του δήμου Κορωνείας με τους της Λαμίας και Φαλάρων» καταργήθηκε ο Δήμος Κορωνείας και μέρος του ενώθηκε με το Δήμο Λαμιέων. Το ΒΔ αναφέρει: «…Επί τη από 25 Οκτωβρίου π.ε. προτάσει της επί των Εσωτερικών Γραμματείας εγκρίνομεν, ώστε ο δήμος της Κορωνείας να συγχωνευθή εις εκείνους της Λαμίας και Φαλάρων, ώστε τα μέν χωρία, Δίβρη, Παλιοχώρι και Λιμογάρδι του δήμου τούτου να προστεθώσιν εις τον δήμον Λαμίας,…. Τοιουτοτρόπως, ο μέν δήμος της Λαμίας, θέλει σύγκεισθαι του λοιπού από τα χωρία Ζητούνι, Ταράτζα, Μακρολείβαδον, Δίβρην, Παλιοχώρι, Λιμογάρδι, Φούρκα, Δερβένι, Τσουπεράτης(Τσοπανλάτες), Νταΐτσια(Νταϊτσά), Μπακί(Μπεκί), Καλύβια, Ιμέρμπεϊ(Ιμίρμπεϊ), Αλαμάναν, μεγάλην Βρύσην και Σαρμουσακλή… Η παρούσα απόφασις θέλει δημοσιευθή διά της εφημερίδος της Κυβερνήσεως…». Το τμήμα του καταργημένου Δήμου Κορωνείας που ενώθηκε με το Δήμο της Λαμίας και ο πληθυσμός του ήταν: Δίβρη (197), Παλιοχώρι (48), Λιμογάρδι (24), Μονή Γενεσίου Θεοτόκου ή Αντινίτσης, Δερβέν Φούρκα, Μονή Αγίου Νικολάου διαλελυμένη, Αντινίτσα.

Να σημειωθεί εδώ ότι ο Δήμος Κορωνείας σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως. Κατατάχθηκε στη Γ΄ τάξη με πληθυσμό 442 κατοίκους και έδρα την Κορώνεια (Λογγίτσι). Ο δημότης ονομάσθηκε Κορωνεύς. Το όνομα του Δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη της Φθιώτιδος Κορώνεια, η οποία βρισκόταν στην Όθρυ. Κατά τον Αλέξανδρο Ρ. Ραγκαβή η Κορώνεια ήταν «πόλις μεσόγαιος της Φθιώτιδος» (βλέπε: Αλεξάνδρου Ρ. Ραγκαβή, Λεξικόν της Ελληνικής Αρχαιολογίας, τόμος Α΄, λήμμα Κορώνεια, σελίδα 522.). Την Κορώνεια αναφέρει και ο γεωγράφος της αρχαιότητας Στράβων [βλέπε: Στράβωνος Γεωγραφικών, Βιβλίο Θ΄ (ΘΕΤΤΑΛΙΑ), §10, στίχος 434.]

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Λαμιέων έχει έδρα τη Λαμία (Ζητούνι). Δήμαρχος είναι ο Ν.Χρυσοβέργης, Εισπράκτωρ ο Δ.Σκομπορδής και Αστυνόμος ο Κ.Α.Μωραΐτης. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά: Δίβρη, Ταράτσα, Μακρολίβαδο, Φούρκα, Δερβένι, Τσουπαλάτα(Τσοπανλάτα), Νταΐτισα(Νταϊτσά), Μπεκί, Παλαιοχώρι, Καλύβια, Ιμίρμπεϊ, Λιμογάρδι, Αλαμάνα, Μεγάλη Βρύση, Σαρμουνσακλή(Σαρμουσακλή).

Με το ΒΔ της 16^ης Μαΐου 1837, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως, «…είχεν εγκριθή να παραχωρηθή δωρεάν έν στρέμμα γής εις εκάστην των οικογενειών Βοέμων (Αθιγκάνων), ήτις ήθελε να αποκατασταθή παρά την πόλιν Λαμίαν, πρός το δυτικόν μέρος αυτής...» (βλέπε: Θ.Π.Δηλιγιάννης & Γ.Κ.Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, Ε΄, 1869, σελίδα 357, υποσημείωση 1).

Με το ΒΔ της 27^ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324/Α/07-12-1890) «Περί προβιβασμού του δήμου Λαμίας από της Β΄ εις την Α΄ τάξιν και των δήμων Παραχελωϊτών και Θρονίου από τη Γ΄ εις την Β΄.» ο Δήμος Λαμιέων κατατάχθηκε στην Α΄ τάξη λόγω πληθυσμού 11.458 κατοίκων: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, ιδόντες το άρθρον 7 του περί δήμων νόμου και το από 21 Ιανουαρίου ε.ε. Ημέτερον διάταγμα περί αναδημοσιεύσεως των πινάκων της κατά την 16 Απριλίου π.ε. επισήμου απογραφής του πληθυσμού των κατοίκων του Κράτους, προβιβάζομεν εις μέν την Α΄ τάξιν των δήμων τον Β΄ τάξεως δήμον Λαμίας, ως έχοντα πληθυσμόν κατοίκων 11458,…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Λαμιέων από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	5.083
1849	5.042
1850	5.037
1851	4.974
1852	4.959
1853	5.268
1854	5.239
1855	5.193
1856	6.074
1861	8.004
1870	8.310
1879	9.984
1889	11.458
1896	11.662
1907	14.348

 

2. ΔΗΜΟΣ ΑΜΑΛΙΑΠΟΛΕΩΣ (αρχικά ΝΕΑΣ ΜΙΤΖΕΛΗΣ)

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.2α. Αρχικά ο δήμος ονομαζόταν Δήμος Νέας Μιτζέλης. Η αρχική σφραγίδα του ήταν μικρού κυκλικού μεγέθους με έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11^ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…32) η του δήμου Νέας Μιτζέλης, εν τώ μέσω μέν πλοιάριον, γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Νέας Μιζέλλης»∙…». Το πλοιάριο είναι η Αργώ και συμβολίζει την ναυτοσύνη των κατοίκων.

 

Εικ.2β. Η Αργώ διατηρήθηκε στο έμβλημα το 1899, όταν ο δήμος άλλαξε όνομα σε «Δήμος Αμαλιαπόλεως»: «η σφραγίς να φέρη έμβλημα εν τω μέσω μέν πλοιάριον υπονοούν την Αργώ, κύκλω δε τάς λέξεις «δήμος Αμαλιαπόλεως» (ΦΕΚ 160/Α/18-07-1899).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο εποικισμός και το κτίσιμο της Νέας Μιτζέλας άρχισε το 1831 από κατοίκους, κυρίως καραβοκυραίους, της παλαιάς Μιτζέλας, η οποία καταστράφηκε από τους Τούρκους και βρισκόταν στην ανατολική πλευρά του Πηλίου, βόρεια του χωριού Πουρί.

Με το ΒΔ της 20^ης Οκτωβρίου 1834 «Περί εποικισμού των Μακεδόνων εν Νέα Μιζέλη», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως, έγινε επίσημη εγκατάσταση «μεταναστευόντων Μενζιλιωτών Μακεδόνων». Με το ίδιο ΒΔ «δίδεται η χάρις της ξυλοκοπίας εις τους μεταναστεύοντας Μενζιλιώτας Μακεδόνας από την αρχήν της μεταναστεύσεως, με όλα τα προφυλακτικά μέτρα κατά λαθρεμπορίου ή δόλου τινός, διά έξ μήνας μόνο», επιτρέπεται η εισαγωγή αλεύρων από την Τουρκία το πρώτο έτος ελεύθερα τελωνείου. Εγκρίνεται η σύσταση τελωνειακής αρχής, παραχωρούνται φορολογικές ελαφρύνσεις στους κατοίκους, συστήνεται λοιμοκαθαρτήριο και εγκρίνεται να δοθεί πίστωση 10.000 δρχ. «εις τους νέους εποίκους Μινζελιώτας» με τόκο 8% τον χρόνο και επιστροφή του ποσού σε πέντε χρόνια με επιφύλαξη της κυβέρνησης για παράταση της διορίας.

Με το ΒΔ της 29^ης Ιουνίου 1837, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως, παρατάθηκε για ένα έτος η τελωνειακή ατέλεια «επί τη πρός χρήσιν των εν Νέα Μινζέλη εποίκων εισαγομένης έξωθεν ξυλείας.»

Με το ΒΔ της 21^ης Σεπτεμβρίου 1837, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως, εγκρίθηκε «να παραχωρηθεί εις τον δήμον των εποίκων το απέναντι της Νέας Μινζέλης νησίδιον ίνα τα εισοδήματα αυτού χρησιμεύσωσι κυρίως εις διατήρησιν των κοινωφελών καταστημάτων του δήμου.». (για τα παραπάνω Βασιλικά Διατάγματα, μη δημοσιευμένα σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως, βλέπε: Θ.Π.Δηλιγιάννης & Γ.Κ.Ζηνόπουλος, Ελληνική νομοθεσία από του 1833 μέχρι του 1860, Ε΄, 1869, σελίδες 327 & 328).

Με το ΒΔ της 11^ης Ιουνίου 1839 (ΦΕΚ 14/Α/07-07-1839) «Περί μεταβολής της ονομασίας «Νέα Μιντσέλα» εις ΑΜΑΛΙΟΥΠΟΛΙΣ» η Νέα Μιτσέλα μετονομάσθηκε σε Αμαλιούπολις: «…Λαβόντες υπ’ όψιν την υποβληθείσαν εις Ημάς αναφοράν των κατοίκων της Νέας Μιντσέλας, αποδεχόμεθα ευχαρίστως την αίτησίν των, και εγκρίνομεν να ονομασθή του λοιπού η νέα αύτη πόλις των ΑΜΑΛΙΟΠΟΛΙΣ κατά το όνομα Της Βασιλίσσης και αγαπητής Ημών συζύγου ΑΜΑΛΙΑΣ. Η επί των Εσωτερικών Γραμματεία επιφορτίζεται την εκτέλεσιν του παρόντος Διατάγματος…».

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], σχηματίσθηκε επίσημα ο Δήμος Αμαλιαπόλεως.

Το 1862, μετά την έξωση του Όθωνα, ο δήμος μετονομάσθηκε σε Δήμο Πελασγών.

Με το ΒΔ της 3^ης Φεβρουαρίου 1864 (ΦΕΚ 8/Α/18-02-1864) «Περί μετονομασίας του δήμου Πελασγών» μετονομάσθηκε εκ νέου σε Δήμο Νέας Μιζέλης: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών υπουργού, εγκρίνομεν να μετονομασθή ο μέν Δήμος Πελασγών της επαρχίας Φθιώτιδος δήμος «Νέας Μιζέλης», η δε Πρωτεύουσα αυτού «Νέα Μιζέλα».».

Με το ΒΔ της 24ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 160/Α/18-07-1899) «Περί μετονομασίας της κωμοπόλεως Ν.Μιντζέλης και του ομωνύμου δήμου» μετονομάσθηκαν και πάλι: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν ίνα η κωμόπολις Νέα Μιντζέλα και ο δήμος Νέας Μιντζέλης μετονομασθώσι, η μέν «Αμαλιάπολις», ο δε «δήμος Αμαλιαπόλεως», ού η σφραγίς να φέρη έμβλημα εν τω μέσω μέν πλοιάριον υποννούν την Αργώ, κύκλω δε τάς λέξεις «δήμος Αμαλιαπόλεως». Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα…».

Με το νόμο ΓϡΚΑ΄ της 10ης Αυγούστου 1911 (ΦΕΚ 251/Α/07-09-1911) «Περί υπαγωγής των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως διοικητικώς εις τον νομόν Λαρίσης και την εκλογικήν περιφέρειαν της επαρχίας Αλμυρού, οικονομικώς και δασικώς εις την επαρχίαν Αλμυρού, εκκλησιαστικώς εις την επισκοπήν Δημητριάδος και δικαστικώς εις το πρωτοδικείον Βόλου» αλλάζει η υπαγωγή του δήμου ως εξής:

«Νόμος ΓϡΚΑ΄ (υπ’ αριθ. 3921).

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν∙

Άρθρον 1 Οι δήμοι Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, αποσπώμενοι του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, υπάγονται διοικητικώς εις τον νομόν Λαρίσης και την εκλογικήν περιφέρειαν της επαρχίας Αλμυρού, οικονομικώς εις την εφορίαν και το υποταμείον Αλμυρού, δασικώς εις την δασονομικήν υποδιεύθυνσιν Αλμυρού, εκκλησιαστικώς εις την επισκοπήν Δημητριάδος και δικαστικώς εις το πρωτοδικείον Βόλου. Του Ειρηνοδικείου Αχιλλείου η περιφέρεια περιορίζεται εις τους δήμους Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, ο δήμος δε Κρεμαστής Λαρίσης υπάγεται εις το ειρηνοδικείον Φαλάρων.

Άρθρον 2 Πάσαι αι εκκρεμείς υποθέσεις αι αφορώσαι τους δήμους Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως ενώπιον του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος μεταβιβάζονται εις την Νομαρχίαν Λαρίσης, αι ενώπιον του εφόρου, ταμίου και δασάρχου Φθιώτιδος εις τον έφορον, υποταμίαν και δασικήν υποδιεύθυνσιν Αλμυρού, αι ενώπιον του επισκόπου Φθιώτιδος εις την επισκοπήν Δημητριάδος.

Άρθρον 3 Πάσαι αι πρό της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου ποινικαί υποθέσεις των κατοίκων των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως αι οπωσδήποτε εκκρεμείς παρά τοίς εν Λαμία Πλημμελειοδίκαις εκδικασθήσονται μέχρι τελεσιδικίας αυτών υπό των αυτών Πλημμελειοδικών∙ αι δε από της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου ποινικαί υποθέσεις των αυτών κατοίκων των δήμων τούτων υπάγονται του λοιπού και εκδικάζονται ενώπιον των Πλημμελειοδικών Βόλου.

Άρθρον 4 Πάσαι αι πολιτικαί υποθέσεις των κατοίκων των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, αι πρωτοεισάκτως και κατ’ έφεσιν συζητηθείσαι ενώπιον των εν Λαμία Πρωτοδικών, υπάγονται μέχρι τελεσιδικίας αυτών εις την αρμοδιότητα των αυτών Πρωτοδικών και του Εφετείου Αθηνών. Αι από της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου εγειρόμεναι πολιτικαί διαφοραί των κατοίκων των δήμων τούτων, καθώς και αι ενώπιον του Πρωτοδικείου Λαμίας εγερθείσαι μέν πρό της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου, αλλά μηδόλως συζητηθείσαι, υπάγονται εις την αρμοδιότητα των εν Βόλω Πρωτοδικών.

Άρθρον 5 Πάσα διάταξις αντιβαίνουσα εις τον παρόντα νόμον καταργείται. Η έναρξις της ισχύος του παρόντος νόμου ορίζεται εν όλω ή εν μέρει διά Β. διατάγματος.

Ο νόμος ούτος, ψηφισθείς υπό της Βουλής και παρ’ Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 10 Αυγούστου 1911

Εν ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ

Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών

ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ

Επί της Δικαιοσύνης

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Επί των Οικονομικών και προσωρινώς επί των Εκκλησιαστικών κ.τ.λ.

Λ.Α.ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

Επί της Εθνικής Οικονομίας

ΕΜΜ.Α.ΜΠΕΝΑΚΗΣ

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς.

Εν Αθήναις τη 2 Σεπτεμβρίου 1911.

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Αμαλιαπόλεως από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	782
1849	785
1850	766
1851	765
1852	770
1853	848
1854	840
1855	852
1856	885
1861	879
1870	786
1879	986
1889	845
1896	685
1907	1.010

 

3. ΔΗΜΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΩΤΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.3. Ως έμβλημα της σφραγίδας του δήμου χρησιμοποιήθηκε η Πυρά του Ηρακλέους. Είναι άγνωστο ποιος επέλεξε το έμβλημα καθώς και το διάταγμα που το καθόρισε.

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Το όνομα του Δήμου Ηρακλειωτών προήλθε από την αρχαία πόλη Ηράκλεια Τραχινία της Μαλίδας, η οποία ιδρύθηκε το 426 π.Χ. από τους Σπαρτιάτες.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], ιδρύθηκε ο Δήμος Ηρακλειωτών ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στη Β΄ τάξη, με πληθυσμό 2.832 κατοίκους και έδρα το Μοσχοχώριον. Ο δημότης ονομάσθηκε Ηρακλειώτης.

Ο Δήμος Ηρακλειωτών προήλθε από τη συνένωση των προγενεστέρων δήμων Οιτών (Ροδοντίων), Δρυόπων και Οιτών.

Δήμος Οιτών (Ροδοντίων): σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 775 κατοίκους και έδρα το χωριό Παύλιανη. Το όνομα προήλθε από το όρος Οίτη και ο δημότης ονομάσθηκε Οιταίος ή Ροδόντιος, από το αρχαίο «ερυμνόν χωρίον Ροδουντία», δηλαδή την οχυρή θέση της Οίτης Ροδουντία (βλέπε πηγή: Στράβωνος, Γεωγραφικά, βιβλίο ΙΧ, κεφάλαιο 4, στίχος 13.). Το 191 π.Χ. στην περιοχή γνώρισε την ήττα από τους Ρωμαίους ο Αντίοχος Γ΄ (241-187 π.Χ.) (βλέπε και Ροδουντία και Τειχιούς: Τα άγνωστα αρχαία φρούρια των Θερμοπυλών.). Τα χωριά του δήμου ήταν Οίτη (Παύλιανη) (487), Γαρδικάκι (143), Άμυαλος, Κουμαρίτσι (48), Σκληθράκι (97).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο δήμος αναφέρεται με την ονομασία «ΡΟΔΟΝΤΙΟΙ». Έχει έδρα την Παύλιανη. Δήμαρχος είναι ο Α.Αγγελογιώργος και Εισπράκτωρ ο Α.Μανίκας. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Γαρδικάκι, Κουμαρίτσι και Σκληθράκι.

Δήμος Δρυόπων (Αλόπης): σχηματίσθηκε αρχικά με το όνομα Δήμος Αλόπης με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.057 κατοίκους και έδρα την Αλόπη (Φραντζή). Ο δημότης ονομάσθηκε Δρυόπιος. Το όνομα προήλθε από την αρχαία φυλή των Δρυόπων. Τα χωριά του δήμου ήταν Αλόπη (Φραντσίον) (96), Αλπόσπητα (65), Μονή Μεταμορφώσεως (2), Βαρδάτες (32), Δύο Βουνά (122), Δέλφινον (33), Κωσταλέξι (41), Κομποτάδες (97), Καλαμάκι (177), Σέλιθρον (78), Δρέμισσα (114), Βρέλλον (200) και Μοναί διαλελυμέναι Προφήτου Ηλιού, Αγίας Παρασκευής, Αγίου Θεοδώρου, Ταξιαρχών, Αγίου Νικολάου και Παναγίας.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Δρυόπων (Αλόπης) αναφέρεται με την ονομασία «ΔΡΥΟΠΕΣ». Έχει έδρα το Κομποτάκι (Κομποτάδες). Δήμαρχος είναι ο Α.Τσίγκας και Εισπράκτωρ ο Τόλιας Τσιτσιλιόνας. Ο Αθανάσιος Τσίγκας (1799-1859) από τις Κομποτάδες διετέλεσε ο πρώτος Ειρηνοδίκης της Λαμίας το 1833. Το έγγραφό του «Εξομολόγησις του κ.Αθανασίου Τζίγκα». μας παρέχει πληροφορίες για τα 12 από τα 23 τσιφλίκια που βρισκόταν βόρεια του Σπερχειού και πωλήθηκαν από τους Οθωμανούς ιδιοκτήτες τους σε Έλληνες. Άλλωστε, ο ίδιος μαζί με άλλους αγόρασε από τη Σαϊδέ Χανούμ, εγγονή του Αλή πασά των Ιωαννίνων και γυναίκα του Χαλήλ μπέη του Ζητουνίου, το χωριό Κόμμα και το ζευγάρι του Αλή Ριζά. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Αλπόσπητα, Βαρδάταις, Δυό Βουνά, Δέλφινον, Κωσταλέξι, Φραντσί.

Δήμος Οιτών (Τραχίνος): σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 996 κατοίκους και έδρα το χωριό Τραχίς (Δαμάστα). Το όνομα του χωριού προήλθε από την ονομασία της αρχαίας πόλης Τραχίς ή Τραχίν. Τα χωριά του δήμου ήταν Τραχίς (Δαμάστα) (246), Μονή Δαμάστας (4), Δρακοσπήλαιον (114), Μουσταφάμπεϊ (165), Μοσχοχώρι (292), Ελευθεροχώρι (147), Προκοβενίκος (32) και Νευρόπολις.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Οιτών (Τραχίνος) αναφέρεται με την ονομασία «ΟΙΤΕΙΣ». Έχει έδρα το Μοσχοχώρι. Δήμαρχος είναι ο Κ.Παπαποστόλης και Εισπράκτωρ ο Α.Παπαδημητρόπ(ου)λος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Δαμάστα, Δρακοσπηλιά, Μουσταφάμπεϊ, Μοσχοχώρι, Ελευθεροχώρι και Προκοβενίκο.

Στο Δήμο Ηρακλειωτών προσαρτήθηκαν μεταγενέστερα τα χωριά Γοργοπόταμος, Γρεβενόν, Γαβαθά, Ηράκλεια, Κούβελος και Ματάκια δύο Βουνών.

Με το ΒΔ της 9ης Φεβρουαρίου 1864 (ΦΕΚ 13/Α/24-03-1864) «Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Ηρακλειωτών», η έδρα του δήμου μετατέθηκε στα Αλπόσπητα: «…Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρο 8 του περί δήμων νόμου και τάς γνωμοδοτήσεις του τε δημοτικού συμβουλίου Ηρακλειωτών και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, αποφασίζομεν και διατάττομεν. Η πρωτεύουσα του δήμου Ηρακλειωτών μετατίθεται από του χωρίου Μοσχοχωρίου, ένθα νύν διατελεί, εις το χωρίον Αλπόσπητα. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

Με το ΒΔ της 16ης Νοεμβρίου 1874 (ΦΕΚ 44/Α/15-12-1874) «Περί προσδιορισμού της πρωτευούσης του δήμου Ηρακλειωτών» ορίσθηκε θερινή έδρα του δήμου το Μοσχοχώριον και χειμερινή τα Αλπόσπητα: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών υπουργού, υπ’ όψιν λαβόντες το άρθρον 8 του περί δήμων νόμου και τάς πράξεις του τε δημοτικού συμβουλίου Ηρακλειωτών και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος από 10 Δεκεμβρίου 1872 υπ’ αριθ. 19 και 20 του αυτού μηνός υπό στοιχ. ΙΒ΄, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν∙ Πρωτεύουσα του δήμου Ηρακλειωτών προσδιορίζεται από μέν της 1 Μαΐου μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου εκάστου έτους το χωρίον Μοσχοχώριον, από δε 1 Οκτωβρίου μέχρι τέλους Απριλίου το χωρίον «Αλπόσπητα». Ο αυτός υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Ηρακλειωτών από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	2.763
1849	2.809
1850	2.796
1851	2.791
1852	2.805
1853	2.931
1854	2.947
1855	2.991
1856	3.542
1861	3.686
1870	3.677
1879	4.643
1889	5.012
1896	5.661
1907	6.295

 

4. ΔΗΜΟΣ ΚΡΕΜΑΣΤΗΣ ΛΑΡΙΣΣΗΣ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.4. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και έφερε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Αργότερα, από το δημοτικό συμβούλιο επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 16^ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…28) η του δήμου Κρεμαστής Λαρίσσης, εν τώ μέσω μέν «προτομή Αχιλλέως», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Κρεμαστής Λαρίσσης»∙…». Το έμβλημα ελήφθη από αρχαίο νόμισμα της Κρεμαστής Λαρίσσης (302-286 π.Χ.). Σύμφωνα με τον Barclay V. Head (1844-1914) «…η Λάρισσα Κρεμαστή (Φθιώτις) έκειτο επί της κατωφερείας αποτόμου λόφου (εξ ού και το επίθετον κρεμαστή) περί τα είκοσι μίλια πρός δυσμάς του Μαλιακού κόλπου. Επιστεύετο δε, ότι απετέλει πάλαι ποτέ μέρος των κτήσεων του Αχιλλέως, ούτινος η κεφαλή απαντά επί τινων των νομισμάτων αυτής. Ότε Δημήτριος ο Πολιορκητής εν έτει 302 π.Χ. επέδραμε την Θεσσαλίαν, κατέλαβε τάς Φεράς και Λάρισσαν την Κρεμαστήν και εκήρυξεν αυτάς ελευθέρας. Εις την περίοδον δε ταύτην ανήκουσιν τα αρχαιότατα των νομισμάτων αυτής. Περί το 302-286 π.Χ.. Κεφαλή Αχιλλέως. (Β.Μ. Cat., Thes., Πιν. VII, 1.) │ ΛΑΡΙ Θέτις επί ιπποκάμπης, φέρουσα την ασπίδα του Αχιλλέως, εφ’ ής γέγραπται ΑΧ, το μονόγραμμα των Αχαιών της Φθιώτιδος…» [Πηγές: 1)Barclay V. Head, Ιστορία των νομισμάτων. Ήτοι εγχειρίδιον ελληνικής νομισματικής, μεταφρασθέν εκ της αγγλικής και συμπληρωθέν υπό Ιωάννου Ν. Σβορώνου, τόμος 1. Εν Αθήναις 1898, Τύποις Π.Δ.Σακελλαρίου, σελίδα 378 και 2)Percy Gardner, Catalogue of Greek Coins: Thessaly to Aetolia, Volume 6, London 1883, Πιν.VII, 1].

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Κρεμαστής Λαρίσσης σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.294 κατοίκους και έδρα την Κρεμαστή Λάρισσα (Γαρδίκι). Η ονομασία του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Λάρισσα Κρεμαστή. Ο δημότης ονομάσθηκε Λαρισαίος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Κρεμαστή Λάρισσα (Γαρδίκι) (832), Μαχαλάς (103), Μύλοι (147), Σουβάλα (22), Αχλάδι (79), Αγνάντι (43), Ράχαις (68).

Μεταγενέστερα προσαρτήθηκαν Γλύφα (Άγιος Δημήτριος), Βελέσι ή Καμαρόβρυσον, Βλύχα, Μέλσι, Μονή διαλελυμένη Αγίου Γεωργίου, Μονή Βαβρινή.

Κοινότητες που λειτούργησαν στο δήμο: Γαρδικίου, Μύλων.

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Κρεμαστής Λαρίσσης αναφέρεται με την ονομασία «ΚΡΕΜΑΣΤΗ ΛΑΡΙΣΣΑ». Έχει έδρα το Γαρδίκι. Δήμαρχος είναι ο Π.Ζάχος και Εισπράκτωρ ο Δ.Βελεστίνος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Γαρδίκι, Μαχαλάς, Μύλος, Σουβάλα, Αχλάδι, Αγνάντι, Ράχαις.

Με το ΒΔ της 6^ης Σεπτεμβρίου 1879 (ΦΕΚ 65/Α/03-10-1879) «Περί προβιβασμού των δήμων Πτελεατών, Κρεμαστής Λαρίσσης, Αντικύρας, Δαφνησίων και Θερμοπυλών από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων» ο Δήμος Κρεμαστής Λαρίσσης κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.569 κατοίκους: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, υπ’ όψιν λαβόντες το άρθρον 7 του περί δήμων νόμου και το από 24 Ιουλίου ε.ε. Ημέτερον Διάταγμα περί δημοσιεύσεως του πίνακος της επισήμου απογραφής του πληθυσμού του Κράτους, προβιβάζομεν από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων,…τον δήμον Κρεμαστής Λαρίσσης, ως έχοντα πληθυσμόν κατοίκων 2569…Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Κρεμαστής Λαρίσσης από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	1.779
1849	1.753
1850	1.753
1851	1.739
1852	1.708
1853	1.581
1854	1.583
1855	1.599
1856	1.717
1861	2.500
1870	1.866
1879	2.569
1889	2.690
1896	2.479
1907	2.765

 

5. ΔΗΜΟΣ ΜΑΚΡΑΚΩΜΗΣ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.5. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και έφερε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11^ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…35) η του δήμου Μακρακώμης, εν τώ μέσω μέν «ίππον ελεύθερον», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Μακρακώμης»∙…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Μακρακώμης(-τών) σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1] ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.535 κατοίκους και έδρα την Μακρακώμη (Τσούκα). Η ονομασία του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Μακρά Κώμη, την οποία αναφέρει ο Τίτος Λίβιος (59 π.Χ.-17 μ.Χ) (Macran: https://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.32.shtml#32). Ο δημότης ονομάσθηκε Μακρακωμίτης.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Μακρακώμη (Τσούκα) (283), Λιτόσελον (56), Σκούρλια (54), Ροβολιάρι (197), Γιαννιτσότικα Καλύβια (503), Πλατύστομον (207), Βαρυμπόμπη (203), Θραυσιμιώτικα Καλύβια (32), Βιτώλη (-).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» ο Δήμος Μακρακώμης αναφέρεται με την ονομασία «ΜΑΚΡΑΚΩΜΗΤΑΙ». Έχει έδρα τη Βαρυμπόπι. Δήμαρχος είναι ο Α.Κ..Τσουκαλάς και Εισπράκτωρ ο Α.Λάμπρος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Τσούκα, Λιτόσελον, Σκούρλια, Ροβολάρι, Γιαννιτσιότικα Καλύβια, Πλατύστομον, Βαρυμπόπι, Θραυτσιμιώτικα Καλύβια.

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], ο Δήμος Παραχελωϊτών προσαρτήθηκε στο Δήμο Μακρακώμης. Τα χωριά του Δήμου Παραχελωϊτών ήταν Αρχάνιον, Ασβέστιον, Γραμμένη (Ράχη), Μάκρυσι, Κούρνοβον, Λιανοκλάδι, Στύρφακα, Δερβένι, Αμούρι, Ζέλι, Καλαμάκι, Παλιούρι. Προσαρτήθηκαν επίσης τα χωριά Καλύβια, Καστρί, Γιαννιτσού, Καλύβια Πουρναρίου, Μοχλούκα.

Με το ΒΔ της 17^ης Σεπτεμβρίου 1869 (ΦΕΚ 41/Α/10-10-1869) «Περί μετασχηματισμού του δήμου Μακρακώμης», ο Δήμος Μακρακώμης μετασχηματίσθηκε στους δήμους Παραχελωϊτών και Μακρακώμης: «…Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρο 8 του νόμου περί δήμων και τας από 15 Μαρτίου 1859, 23 Ιουνίου και 7 Δεκεμβρίου 1865 γνωμοδοτήσεις του δημοτικού συμβουλίου Μακρακώμης και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος∙ προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν. Ο δήμος Μακρακώμης μετασχηματίζεται εις δύω δήμους, τον δήμον Παραχελωϊτών Γ. τάξεως, έχοντα πληθυσμόν ψυχών 1116, και πρωτεύουσαν το χωρίον Λιανοκλάδι, και τον δήμον Μακρακώμης Β΄. τάξεως έχοντα πληθυσμόν ψυχών 3721 και πρωτεύουσαν το χωρίον Βαρυμπόμπι, καθά λεπτομερέστερον καταφαίνεται εν τω συνημμένω πίνακι. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

 

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Μακρακώμης από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	3.710
1849	3.766
1850	3.853
1851	3.904
1852	3.964
1853	3.938
1854	3.986
1855	3.990
1856	4.100
1861	4.837
1870	4.317
1879	6.657
1889	5.980
1896	5.922
1907	6.669

 

6. ΔΗΜΟΣ ΟΜΙΛΑΙΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.6. Το έμβλημα του δήμου καθορίσθηκε με το ΒΔ της 9^ης Φεβρουαρίου 1882 (ΦΕΚ 30/Α/30-04-1882): «…Διά ΒΔ της 9^ης Φεβρουαρίου…ενεκρίθη, ίνα η σφραγίς του δήμου Ομιλαίων φέρη έμβλημα εν τώ μέσω μεν «Νύμφην φέρουσαν υδρίαν εν τη αριστερά», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Ομιλαίων»…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Ομιλαίων εμφανίζεται επίσημα στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» και αναφέρεται με την ονομασία «ΟΜΗΛΑΙΟΙ». Έχει έδρα το Γαρδίκι. Δήμαρχος είναι ο Κ.Γαρδίκης και Εισπράκτωρ ο Α.Γιατάκης. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Γαρδίκι, Πουγκάκια, Στάγια, Κυριακοχώρι, Νικολέτσο, Αργύρια.

Μεταγενέστερα προσαρτήθηκαν τα χωριά του Δήμου Καλλιέων Κολοκυθιά (50) και Σέλιανη (346) καθώς και το Μούστροβο (Βλαχοκόνακα).

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], ο Δήμος Ομιλαίων συγχωνεύθηκε με το Δήμο Σπερχειάδος.

Με το ΒΔ της 28^ης Οκτωβρίου 1878 «Περί μετασχηματισμού του δήμου Σπερχειάδος εις δήμους Σπερχειάδος και Ομιλαίων» ο Δήμος Ομιλαίων ανασυστάθηκε εκ νέου: «…Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του νόμου περί δήμων και από τάς από 17 Ιανουαρίου και 6 Δεκεμβρίου 1877 γνωμοδοτήσεις του τε δημοτικού συμβουλίου του δήμου Σπερχειάδος και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος, προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν. Ο μέχρι τούδε Β΄ τάξεως δήμος Σπερχειάδος μετασχηματίζεται εις δύο δήμους Β΄ τάξεως επίσης, ήτοι τον δήμον Σπερχειάδος έχοντα πληθυσμόν ψυχών 3344 και πρωτεύουσαν το χωρίον Αγά και τον δήμον Ομιλαίων έχοντα πληθυσμόν ψυχών 3150 και πρωτεύουσαν το χωρίον Γαρδίκιον, καθά λεπτομερέστερον καταφαίνεται εν τω συνημμένω πίνακι. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

 

Από τον πίνακα προκύπτει ότι τον Δήμο Ομιλαίων αποτέλεσαν τα χωριά που περιελάμβανε προ της συγχωνεύσεως με τον Δήμο Σπερχειάδος μαζί με τα χωριά Κολοκυθιά και Σέλιανη του Δήμου Καλλιέων.

Αναφορικά με τον Δήμο Καλλιέων πρέπει να σημειωθούν τα εξής: σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 938 κατοίκους και έδρα την Καλλιέα (Σέλιανη). Ο δημότης ονομάσθηκε Καλλιεύς. Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΚΑΛΛΙΕΙΣ» και απαρτίζεται από τα χωριά Σέλιανη, Πρασιά, Νεοχώρι, Πέρα Χορμόγιανη, Κολοκυθιά.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Ομιλαίων από το 1879 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1879	3.735
1889	3.827
1896	4.262
1907	4.442

 

7. ΔΗΜΟΣ ΠΑΡΑΧΕΛΩΪΤΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.7. Το έμβλημα του δήμου καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11^ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…27) η του δήμου Παραχελωϊτών, εν τώ μέσω μέν «δέσμην σταχύων», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Παραχελωϊτών»∙…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Η αρχική ονομασία του δήμου ήταν Δήμος Μάκριδος. Σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.269 κατοίκους και έδρα το χωριό Μάκρυσι. Ο δημότης ονομάσθηκε Μακριεύς και η δημότις Μακριΐς. Στην αρχική του σύσταση περιελάμβανε τα χωριά Μάκρυσι (297), Γραμμένη Ράχη (192), Κούρνοβον (43), Ασβέστι(69), Δερβένι (72), Ζέλι (30), Καλαμάκι (13), Στύρφακα (16), Λιανοκλάδι (134), Αμούρι (120), Αρχάνι (283), Παλιούρι (-), Καρυά (-).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΠΑΡΑΧΕΛΩΪΤΗΣ». Ως Παραχελωΐτης προσδιορίζεται ο κάτοικος της περιοχής που βρίσκεται δίπλα στον Αχελώο ποταμό, όπως ονομαζόταν διαφορετικά ο Σπερχειός. Έχει έδρα το Λιανοκλάδι. Δήμαρχος είναι ο Στ.Ζαβλάκας και Εισπράκτωρ ο Α.Ράμος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Μάκρυσι, Γραμμένη Ράχη, Κούρνοβο, Ασβέστι, Δερβένι Καρυά, Ζέλι, Καλαμάκι, Στύρφακα, Λιανοκλάδι, Αμούρι, Αρχάνι.

Μεταγενέστερα προσαρτήθηκαν οι οικισμοί Κατσικόβρυση και Σαπολίθι.

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], ο Δήμος Παραχελωϊτών συγχωνεύθηκε με το Δήμο Μακρακώμης.

Με το ΒΔ της 26^ης Σεπτεμβρίου 1869 (ΦΕΚ 41/Α/10-10-1869) «Περί μετασχηματισμού του δήμου Μακρακώμης» ανασυστάθηκε ο Δήμος Παραχελωϊτών (βλέπε σχετικά και τον Πίνακα στο 5. ΔΗΜΟΣ ΜΑΚΡΑΚΩΜΗΣ). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.116 κατοίκους και έδρα το Λιανοκλάδι.

Με το ΒΔ της 27^ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324/Α/07-12-1890) «Περί προβιβασμού του δήμου Λαμίας από της Β΄ εις την Α΄ τάξιν και των δήμων Παραχελωϊτών και Θρονίου από τη Γ΄ εις την Β΄.» ο Δήμος Παραχελωϊτών κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη λόγω πληθυσμού 2.146 κατοίκων: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, ιδόντες το άρθρον 7 του περί δήμων νόμου και το από 21 Ιανουαρίου ε.ε. Ημέτερον διάταγμα περί αναδημοσιεύσεως των πινάκων της κατά την 16 Απριλίου π.ε. επισήμου απογραφής του πληθυσμού των κατοίκων του Κράτους, προβιβάζομεν … εις δέ την Β΄ τάξιν τους Γ΄ τάξεως δήμους Παραχελωϊτών και Θρονίου, ως έχοντας πληθυσμόν κατοίκων τον μέν 2146, τον δε 2160, …».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Παραχελωϊτών από το 1870 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1870	1.853
1879	1.959
1889	2.146
1896	2.315
1907	3.528

 

8. ΔΗΜΟΣ ΠΤΕΛΕΑΤΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.8. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και είχε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Το 1869 το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα «...τον Αχιλλέα μετά περικεφαλαίας, διότι εκ Πτελεού απέπλευσεν εις το Ίλιον…». Το ίδιο έμβλημα όμως είχε προτείνει και ο Δήμος Κρεμαστής Λαρίσσης. Λόγω της διαμάχης παρενέβη ο Νομάρχης, ο οποίος πρότεινε ως έμβλημα «προτομήν του Πατρόκλου» και ανέθεσε στον αρχαιολόγο Π.Ευστρατιάδη (1815-1888) να γνωμοδοτήσει. Με την υπ’ αριθμ. 930 γνωμοδότηση του Γενικού Εφόρου αρχαιοτήτων Π.Ευστρατιάδη επελέγη το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11^ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…30) η του δήμου Πτελεατών, εν τώ μέσω μέν «πτελεάν και παρ’ αυτήν άντρον»», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Πτελεατών»∙…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Πτελεατών σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 614 κατοίκους. Έδρα ορίσθηκε ο Πτελεός (Φτελιό). Ο δημότης ονομάσθηκε Πτελεάτης. Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Πτελεός.

Στην αρχική του σύσταση περιελάμβανε τα χωριά Πτελεόν (Φτελιό) (287), Χαμάκου ή Πεθρόν (236), Άγιοι Θεόδωροι (37), Γάγκριανη (Γάβριανη) (54), Κακολίδι (-).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΠΤΕΛΕΑΤΙΣ». Έχει έδρα το Φτελιό. Δήμαρχος είναι ο Ι.Χινάς και Εισπράκτωρ ο Κ.Σακελίν. Στη στήλη του Πίνακα «Δημοτικαί θέσεις» αναγράφονται τα ονοματεπώνυμα Α.Κ.Τσουκαλάς και Α.Λάμπας. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Φτελιό, Χαμάκου, Άγιος Θεόδωρος, Γάγκριανη (Γαύριανη).

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], στον Δήμο Πτελεατών συγχωνεύθηκε ο Δήμος Πυράσσου. Ο Δήμος Πυράσσου σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 987 κατοίκους. Έδρα του ορίσθηκε ο Πύρασσος (Σούρπη). Ο δημότης ονομάσθηκε Πυράσσιος. Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Πύρασος. Ο δήμος απαρτίσθηκε από τα χωριά Πύρασσος (Σούρπη), Καλύβια Χαμάκου, Όρμος Πτελεόν, Νιαίς, Αχίλλειον, Άγιος Ιωάννης, Άγιος Γεώργιος, Δασέα Δένδρα, Μπούμπουνας, Πηγάδι, Ρουσούλι. Με το ΒΔ της 13^ης Σεπτεμβρίου 1844 (ΦΕΚ 30/Α/26-09-1844) «Περί της επωνυμίας νέας κώμης Αχίλλειον» έλαβε την επίσημη ονομασία του το Αχίλλειο: «…Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού εγκρίνομεν να ονομασθή Αχίλλειον η εις την θέσιν Τραχήλι του δήμου Πτελεατών ανεγερθείσα νέα κώμη. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει εκτελέσει και δημοσιεύσει το παρόν Διάταγμα…».

Με το ΒΔ της 22ας Απριλίου 1857 (ΦΕΚ 12/Α/20-05-1857) «Περί μεταθέσεως της πρωτευούσης του δήμου Πτελεατών από Πτελεού εις Σούρπην», η πρωτεύουσα του δήμου μετατέθηκε από τον Πτελεό στη Σούρπη: «…Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του περί δήμων Νόμου και τάς γνωμοδοτήσεις του δημοτικού συμβουλίου του δήμου Πτελεατών και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού απεφασίσαμεν και διατάττομεν. Η πρωτεύουσα του δήμου Πτελεατών μετατίθεται από του Πτελεού εις Σούρπην. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

Με το ΒΔ της 9ας Φεβρουαρίου 1864 (ΦΕΚ 13/Α/24-03-1864) «Περί της έδρας της δημοτικής αρχής Πτελεατών» ορίσθηκε χειμερινή πρωτεύουσα του δήμου ο Πτελεός και θερινή η Σούρπη (βλέπε παρόμοιο διάταγμα για τον Δήμο Ηρακλειωτών): «…Λαβόντες υπ’ όψιν το άρθρον 8 του περί δήμων νόμου, και τάς γνωμοδοτήσεις του τε δημοτικού συμβουλίου του δήμου Πτελεατών και του επαρχιακού συμβουλίου Φθιώτιδος, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν. Η δημοτική αρχή Πτελεατών θέλει εδρεύει από μέν της πρώτης Οκτωβρίου μέχρι τέλους Μαρτίου εκάστου έτους εις το χωρίον Πτελεόν, από δε της πρώτης Απριλίου μέχρι τέλους Σεπτεμβρίου εις το χωρίον Σούρπην, το προσδιωρισμένον εις πρωτεύουσαν του δήμου διά του από 22 Απριλίου 1857 Διατάγματος. Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

Με το ΒΔ της 6^ης Σεπτεμβρίου 1879 (ΦΕΚ 65/Α/03-10-1879) «Περί προβιβασμού των δήμων Πτελεατών, Κρεμαστής Λαρίσσης, Αντικύρας, Δαφνησίων και Θερμοπυλών από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων» ο Δήμος Πτελεατών κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.992 κατοίκους: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, υπ’ όψιν λαβόντες το άρθρον 7 του περί δήμων νόμου και το από 24 Ιουλίου ε.ε. Ημέτερον Διάταγμα περί δημοσιεύσεως του πίνακος της επισήμου απογραφής του πληθυσμού του Κράτους, προβιβάζομεν από της τρίτης εις την δευτέραν τάξιν των δήμων,…τον δήμον Πτελεατών, ως έχοντα πληθυσμόν κατοίκων 2992…Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα…».

Με το νόμο ΓϡΚΑ΄ της 10ης Αυγούστου 1911 (ΦΕΚ 251/Α/07-09-1911) «Περί υπαγωγής των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως διοικητικώς εις τον νομόν Λαρίσης και την εκλογικήν περιφέρειαν της επαρχίας Αλμυρού, οικονομικώς και δασικώς εις την επαρχίαν Αλμυρού, εκκλησιαστικώς εις την επισκοπήν Δημητριάδος και δικαστικώς εις το πρωτοδικείον Βόλου» αλλάζει η υπαγωγή του δήμου ως εξής:

«Νόμος ΓϡΚΑ΄ (υπ’ αριθ. 3921).

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν∙

Άρθρον 1 Οι δήμοι Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, αποσπώμενοι του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, υπάγονται διοικητικώς εις τον νομόν Λαρίσης και την εκλογικήν περιφέρειαν της επαρχίας Αλμυρού, οικονομικώς εις την εφορίαν και το υποταμείον Αλμυρού, δασικώς εις την δασονομικήν υποδιεύθυνσιν Αλμυρού, εκκλησιαστικώς εις την επισκοπήν Δημητριάδος και δικαστικώς εις το πρωτοδικείον Βόλου. Του Ειρηνοδικείου Αχιλλείου η περιφέρεια περιορίζεται εις τους δήμους Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, ο δήμος δε Κρεμαστής Λαρίσης υπάγεται εις το ειρηνοδικείον Φαλάρων.

Άρθρον 2 Πάσαι αι εκκρεμείς υποθέσεις αι αφορώσαι τους δήμους Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως ενώπιον του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος μεταβιβάζονται εις την Νομαρχίαν Λαρίσης, αι ενώπιον του εφόρου, ταμίου και δασάρχου Φθιώτιδος εις τον έφορον, υποταμίαν και δασικήν υποδιεύθυνσιν Αλμυρού, αι ενώπιον του επισκόπου Φθιώτιδος εις την επισκοπήν Δημητριάδος.

Άρθρον 3 Πάσαι αι πρό της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου ποινικαί υποθέσεις των κατοίκων των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως αι οπωσδήποτε εκκρεμείς παρά τοίς εν Λαμία Πλημμελειοδίκαις εκδικασθήσονται μέχρι τελεσιδικίας αυτών υπό των αυτών Πλημμελειοδικών∙ αι δε από της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου ποινικαί υποθέσεις των αυτών κατοίκων των δήμων τούτων υπάγονται του λοιπού και εκδικάζονται ενώπιον των Πλημμελειοδικών Βόλου.

Άρθρον 4 Πάσαι αι πολιτικαί υποθέσεις των κατοίκων των δήμων Πτελεατών και Αμαλιαπόλεως, αι πρωτοεισάκτως και κατ’ έφεσιν συζητηθείσαι ενώπιον των εν Λαμία Πρωτοδικών, υπάγονται μέχρι τελεσιδικίας αυτών εις την αρμοδιότητα των αυτών Πρωτοδικών και του Εφετείου Αθηνών. Αι από της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου εγειρόμεναι πολιτικαί διαφοραί των κατοίκων των δήμων τούτων, καθώς και αι ενώπιον του Πρωτοδικείου Λαμίας εγερθείσαι μέν πρό της δημοσιεύσεως του παρόντος νόμου, αλλά μηδόλως συζητηθείσαι, υπάγονται εις την αρμοδιότητα των εν Βόλω Πρωτοδικών.

Άρθρον 5 Πάσα διάταξις αντιβαίνουσα εις τον παρόντα νόμον καταργείται. Η έναρξις της ισχύος του παρόντος νόμου ορίζεται εν όλω ή εν μέρει διά Β. διατάγματος.

Ο νόμος ούτος, ψηφισθείς υπό της Βουλής και παρ’ Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 10 Αυγούστου 1911

Εν ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ

Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών

ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ

Επί της Δικαιοσύνης

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Επί των Οικονομικών και προσωρινώς επί των Εκκλησιαστικών κ.τ.λ.

Λ.Α.ΚΟΡΟΜΗΛΑΣ

Επί της Εθνικής Οικονομίας

ΕΜΜ.Α.ΜΠΕΝΑΚΗΣ

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς.

Εν Αθήναις τη 2 Σεπτεμβρίου 1911.

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Πτελεατών από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	1.597
1849	1.552
1850	1.525
1851	1.518
1852	1.505
1853	1.466
1854	1.418
1855	1.427
1856	1.907
1861	1.996
1870	2.167
1879	2.992
1889	2.893
1896	1.896
1907	1.907

 

9. ΔΗΜΟΣ ΣΠΕΡΧΕΙΑΔΟΣ

 

Ι. Έμβλημα.

Εικ.9. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και είχε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα τον «Άρη». Μετά από γνωμοδότηση του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888) επιλέχθηκε το έμβλημα που καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870): «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…31) η του δήμου Σπερχειάδος, εν τώ μέσω μέν «νύμφην φέρουσαν εν τη δεξιά υδρίαν», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Σπερχειάδος»∙…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Σπερχειάδος σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Στο πρωτότυπο διάταγμα αναφέρεται ως «Δήμος της Σπερχειάς» και η έδρα «Σπερχεία» Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.016 κατοίκους. Έδρα ορίσθηκε η Σπερχειάδα (Παλαιόβραχον). Ο δημότης ονομάσθηκε Σπερχειαίος. Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Σπερχειάς ή Σπέρχεια, η οποία αναφέρεται από τον Τίτο Λίβιο (59 π.Χ.-17 μ.Χ) (Sperchias: https://www.thelatinlibrary.com/livy/liv.32.shtml#32) και σε επιγραφή των Δελφών (230-220 π.Χ.) (…ἐν Σπερχείαις Μένων Ξενάρχου.: https://epigraphy.packhum.org/search?patt=Σπερχείαις ).

Στην αρχική του σύσταση περιελάμβανε τα χωριά Σπερχειάς (Παλαιόβραχον) (347), Αγά (135), Κάρνα εις Μαστάνι (26), Χαλίλι (183), Μπρούφλιαις(-ιανή) (230), Αιγυπτοχώρι (183), Αγόργιανη (145), Καληγά (17), Κουφόδενδρα (42), Κλωνί (85), Φτέρη (386), Καμπιά και Γαύρος (67), Κιλυμόδι (42), Λευκάδες (25), Άγιος Ιωάννης (63), Κουκιά (40).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΣΠΕΡΧΙΑΣ». Έχει έδρα το χωριό Αγά (Σπερχειάδα). Δήμαρχος είναι ο Δ.Ζουλούμης και Εισπράκτωρ ο Ι.Ανδριτσόπουλος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Αγά, Καρυά εις Μαστάνι, Χαλίλι, Μπρούφλιαις, Αιγυπτοχώρι, Αγόργιανη, Καληγά, Κουφόδενδρα, Κλονή, Παλαιόβραχα, Φτέρι, Καργιά και Γαύρος, Χιλομόδι, Λευκάδες, Αγ. Ιωάννης, Κουκιά.

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], τα χωριά του Δήμου Ομιλαίων Νικολίτσι, Αργύρια, Στάγια, Κυριακοχώρι, Γαρδίκι, Πουγκάκια και μέρος του Δήμου Καλλιέων [Καλλιέα (Σέλιανη) (346) και Κολοκυθιά (50)] προσαρτήθηκαν στο Δήμο Σπερχειάδος. Το ίδιο και τα χωριά Γυφτοχώρι και Γόργιανη.

Με το ΒΔ της 28^ης Οκτωβρίου 1878 «Περί μετασχηματισμού του δήμου Σπερχειάδος εις δήμους Σπερχειάδος και Ομιλαίων» ο Δήμος Ομιλαίων αποσπάσθηκε από το Δήμο Σπερχειάδος και επανασχηματίσθηκε εκ νέου (βλέπε σχετικά και τον Πίνακα στο 6. ΔΗΜΟΣ ΟΜΙΛΑΙΩΝ). Ο Δήμος Σπερχειάδος παρέμεινε στην Β΄τάξη με πληθυσμό 3.344 κατοίκους και έδρα το χωριό Αγά (από το 1904 Σπερχειάδα).

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Σπερχειάδος από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	3.550
1849	3.489
1850	3.474
1851	3.440
1852	3.462
1853	4.274
1854	4.312
1855	4.380
1856	5.190
1861	5.546
1870	6.370
1879	4.506
1889	4.854
1896	5.271
1907	5.210

 

10. ΔΗΜΟΣ ΤΥΜΦΡΗΣΤΟΥ

 

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.10. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και είχε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Το εικονιζόμενο έμβλημα καθορίσθηκε με το ΒΔ της 24ης Σεπτεμβρίου 1873 (ΦΕΚ 54/Α/31-10-1823) «…Διά Β. Διατάγματος από … 24 ιδίου μηνός … ενεκρίθη, ίνα η σφραγίς του δήμου Τυμφρηστού φέρη έμβλημα εν τώ μέσω μέν «Όρος τρικόρυφον, επί δε της μεσαίας των κορυφών ή πέριξ αετόν», γύρωθεν δε τάς λέξεις «Δήμος Τυμφρηστού»…»

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Τυμφρηστού πρωτοεμφανίσθηκε στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» με την ονομασία «ΤΥΜΦΡΥΣΤΟΣ». Έχει έδρα το χωριό Μαυρίλου (Μαυρίλο). Οφείλει την ονομασία του στο όρος Τυμφρηστός. Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη. Ο δημότης ονομάσθηκε Τυμφρησταίος. Δήμαρχος είναι ο Χ.Ζωγραφίδης και Εισπράκτωρ ο Ι.Κομηρίτης. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Μαυρύλου, Νεοχώρι Καστριάδες, Παλαιόκαστρον, Μαρκάδα, Κάψη, Μουτσαράκι, Ζιόπος, Περίλειπτον, Πιτσιωτά, Ζημνιανή.

Μεταγενέστερα προσαρτήθηκαν τα χωριά: Κανάλια, Λευκάς, Μεγάλη Κάψη, Μεσαία Κάψη, Πιτσίον, Πουγκάκια, Μοναί διαλελυμέναι Προφήτου Ηλιού και Ρουσθένης, Πέρα Κάψη, Άγιος Γεώργιος, Νεοχωράκια, Κουκιά, Παληοχώρι.

Με το ΒΔ της 26ης Σεπτεμβρίου 1841, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[3], κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.500 κατοίκους.

Με το ΒΔ της 30ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 296/Α/16-12-1909) «Περί ονομασίας του νέου συνοικισμού των κατοίκων του καταστραφέντος χωρίου Ζιώψης του δήμου Τυμφρηστού» ο νέος συνοικισμός των κατοίκων της Ζιώψης ονομάσθηκε Άγιος Γεώργιος: «…Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν ίνα ο νέος συνοικισμός των κατοίκων του εκ καθιζήσεως του εδάφους καταστραφέντος χωρίου Ζιώψης του δήμου Τυμφρηστού λάβη το όνομα «Άγιος Γεώργιος». Εις τον αυτόν Υπουργόν ανατίθεμεν την δημοσίευσιν και εκτέλεσιν του διατάγματος τούτου…».

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Τυμφρηστού από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	2.870
1849	2.925
1850	2.932
1851	2.995
1852	3.009
1853	3.311
1854	3.341
1855	3.349
1856	3.262
1861	3.356
1870	3.593
1879	3.593
1889	5.155
1896	5.922
1907	6.213

 

11. ΔΗΜΟΣ ΥΠΑΤΗΣ

 

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.11. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και είχε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Το εικονιζόμενο έμβλημα επιλέχθηκε από το δημοτικό συμβούλιο και καθορίσθηκε με το ΒΔ της 22ας Οκτωβρίου 1881 (ΦΕΚ 114/Α/30-11-1881) «…Διά Β. Διατάγματος από … 22 ιδίου μηνός … ενεκρίθη, ίνα η σφραγίς του δήμου Υπάτης φέρη έμβλημα εν τώ μέσω μέν «άνδρα έχοντα αναπεπτάμενα τα σκέλη και τάς χείρας και τοξεύοντα και ακοντίζοντα», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Υπάτης.»».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Υπάτης σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.530 κατοίκους. Έδρα ορίσθηκε η Υπάτη. Ο δημότης ονομάσθηκε Υπαταίος.

Στην αρχική του σύσταση περιελάμβανε τα χωριά Υπάτη (1.389), Μεξιάταις (297), Λάλα (137), Καρυά (62), Βασιλικά (22), Συκά (43), Λυχνόν (53), Καστανιά (302), Λιάσκοβον (96), Μάντετσι (31), Σμόκοβον (98).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΥΠΑΤΗ». Έχει έδρα το χωριό Νέα Πάτρα (Υπάτη). Δήμαρχος είναι ο Γ.Χ.Χρήστου και Εισπράκτωρ ο Ι.Πανόπουλος. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Υπάτη (Νέα Πάτρα), Μεξιάταις, Λάλα, Καρυά, Βασιλικά, Συκιά, Λυχνός, Καστανά, Λιάσκοβον, Μάντετσι, Σμόκοβον.

Με το ΒΔ της 20ης Ιουνίου 1841 «Περί συγχωνεύσεως των δήμων της επαρχίας Φθιώτιδος», το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[2], τα χωριά του Δήμου Καλλιέων Πέρα Χωμέριανη (113), Εδώθε Χωμέριανη (82) Νεοχώρι (296), προσαρτήθηκαν στο Δήμο Υπάτης. Το ίδιο και τα χωριά Μπουγομήλα, Λαδικόν, Λουτρά Υπάτης, Αμαλότα ή Αμβλότα, Μονή Αγάθωνος, Κουρναρίτσα, Μαγούλα, Κωράνη, Λουπάκι, Ρονόξυλον, Βουγόμυλος, Ζαπαντί, Ρυγόζανον και Καράλη.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Υπάτης από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	3.322
1849	3.307
1850	3.335
1851	3.368
1852	3.419
1853	3.724
1854	3.748
1855	3.822
1856	4.165
1861	4.734
1870	5.432
1879	6.393
1889	6.485
1896	7.132
1907	7.155

 

12. ΔΗΜΟΣ ΦΑΛΑΡΩΝ

 

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.12. Η αρχική σφραγίδα του δήμου ήταν κυκλική και είχε ως έμβλημα τον βασιλικό θυρεό. Το εικονιζόμενο έμβλημα καθορίσθηκε με το ΒΔ της 11ης Οκτωβρίου 1870 (ΦΕΚ 43/Α/29-12-1870) «…Δι’ ομοίων (ΒΔ) από 11, 16, 18 και 27 ιδίου μηνός ενεκρίθη να φέρουσιν εμβλήματα αι σφραγίδες διαφόρων δήμων του Κράτους ως εξής…29) η του δήμου Φαλάρων, εν τώ μέσω μέν «άγκυραν μετ’ ασπίδος», γύρωθεν δε τάς λέξεις «δήμος Φαλάρων»∙…». Η επιλογή του εμβλήματος αιτιολογείται ως εξής: «ετέθη άγκυρα διότι η πρωτεύουσα του δήμου Στυλίς κείται παρά τον Μαλλιακόν κόλπον» (βλέπε: Συλλογή σφραγίδων ΕΛΙΑ, τόμος Α΄, σελίδα 50).

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Φαλάρων σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε σε Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], ως δήμος της επαρχίας Φθιώτιδος. Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.111 κατοίκους. Έδρα ορίσθηκε η κωμόπολη Φάλαρα (Στυλίς). Ο δημότης ονομάσθηκε Φαλαρεύς.

Στην αρχική του σύσταση περιελάμβανε τα χωριά Φάλαρα (Στυλίς, 1.354), Αχινός (147), Τσερνοβίτι (96), Νίκοβα (69), Νεράϊδα (77), Αυλάκι (127), Σπαρτιάς (158), Αγία Μαρίνα (83), Σαπουνά (-).

Στο παράρτημα του ΦΕΚ 80/Α/28-12-1836 με τίτλο «ΓΕΝΙΚΟΣ ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΔΗΜΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ» αναφέρεται με την ονομασία «ΦΑΛΑΡΟΣ». Έδρα του είναι η Στηλίς. Δήμαρχος είναι ο Α.Π.Αλεξόπουλος και Εισπράκτωρ ο Α.Αλεξίου. Ο δήμος απαρτίζεται από τα χωριά Αχινός, Τσιρνοβίτι, Νίκοβα, Νεράϊδα, Αυλάκι, Σπαρτιά, Αγ. Μαρίνα, Λογγίστι, Δρίσταλα.

Με το ΒΔ της 27^ης Οκτωβρίου 1836 (ΦΕΚ 63/Α/05-11-1836) «Περί ενώσεως του δήμου Κορωνείας με τους της Λαμίας και Φαλάρων» καταργήθηκε ο Δήμος Κορωνείας και μέρος του ενώθηκε με το Δήμο Φαλάρων. Το ΒΔ αναφέρει: «…Επί τη από 25 Οκτωβρίου π.ε. προτάσει της επί των Εσωτερικών Γραμματείας εγκρίνομεν, ώστε ο δήμος της Κορωνείας να συγχωνευθή εις εκείνους της Λαμίας και Φαλάρων, ώστε τα μέν χωρία .… του δήμου τούτου να προστεθώσιν εις τον δήμον Λαμίας, τα δε χωρία Λογίστι, και Δρύσταλα, εις εκείνον των Φαλάρων. Τοιουτοτρόπως … θέλει σύγκεισθαι του λοιπού … ο δε των Φαλάρων, από τα χωρία Στυλίδα, Αχινόν, Λογγίστι, Δρύκαλα, Τζιρισβίτι, Γκίκοβα, Φούρκα, Δερβένι, Τσουπεράτης(Τσοπανλάτες), Νταΐτσια(Νταϊτσά), Νεράϊδα, Αυλάκι, Σπαρτιά, και αγία Μαρίνα. Η παρούσα απόφασις θέλει δημοσιευθή διά της εφημερίδος της Κυβερνήσεως…».

Το τμήμα του καταργημένου Δήμου Κορωνείας που ενώθηκε με το Δήμο Φαλάρων και ο πληθυσμός του ήταν: Λογγίστι (147) και Δρίσταλα (26). Επιπλέον προσαρτήθηκαν Άγιος Γεώργιος, Βουρλιά, Πέρα Μαχαλάς, Μοναί διαλελυμέναι Αγίου Βλασίου, Αγίου Γεωργίου και Ταξιαρχών, Μαυρίκα, Κουβέλα, Τρία Ποτάμια, Καλογήρου.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Φαλάρων από το 1848 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1848	2.400
1849	2.401
1850	2.400
1851	2.402
1852	2.420
1853	2.824
1854	2.830
1855	2.836
1856	2.684
1861	4.019
1870	3.248
1879	4.270
1889	4.379
1896	4.641
1907	4.830

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, σσ. Φ 122 Αd. Ν. 23645.

[2] Το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1841 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, Φ 102 Αd. Ν. 16953, 16992, 616.

[3] Το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1841 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, Φ 102 Αd. Ν. 10227.

 

 

 

ΠΗΓΗ

 

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993. Σελίδες 135-147.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.

 

 

 

 

 

 

 

Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Α΄: Ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του έως το 1912.

Το βιβλίο του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά «Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912», αποτελεί σημαντικότατη ιστορική έρευνα και καταγραφή των Δήμων της ελληνικής επικράτειας από τη δημιουργία του δημοτικού θεσμού έως την κατάργησή του το 1912 με τον νόμο ΔΝΖ΄ «Περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» (ΦΕΚ 58/Α/14-02-1912).

Η έρευνα για το νομό Φθιώτιδας, τις επαρχίες και τους δήμους του παρουσιάζεται σε είκοσι επτά σελίδες του βιβλίου. Αρχικά παρατίθεται ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του νομού. Ακολουθεί πίνακας με τον πληθυσμό του από το 1838 έως το 1896. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τρείς επαρχίες του νομού και επιμέρους οι δήμοι κάθε επαρχίας.

 

ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

 

Σχηματισμός

Με το ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1833 (ΦΕΚ 12/Α/06-04-1833) «Περί της Διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του» σχηματίσθηκε ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος με έδρα του τα Σάλωνα (Άμφισσα). Στο άρθρο 9 αναφέρεται:

«Ο Νομός της Λοκρίδος και Φωκίδος περιλαμβάνει τάς μέχρι τούδε επαρχίας Ζητουνίου, Πατρατσικίου, Λοιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ταλαντίου, Βουδουνίτσης, Σαλώνων και Γαλαξιδίου, και διαιρείται εις τάς ακολούθους επαρχίας∙

1.Την επαρχίαν Φθιώτιδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ζητουνίου και Πατρατζικίου∙

Πρωτεύουσα Ζητούνιον (Λαμία).

2.Την επαρχίαν Δωρίδα, συγκειμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Λοιδωρικίου και Μαλανδρίνου μέχρι του ποταμού Μόρνου (Δάφνου).

Πρωτεύουσα Λοιδωρίκιον.

3.Την επαρχίαν Λοκρίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ταλαντίου και Βουδουνίτσης∙

Πρωτεύουσα Ταλάντιον (Αταλάντη).

4.Την επαρχίαν Παρνασίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Σαλώνων και Γαλαξιδίου∙

Πρωτεύουσα Σάλωνα (Άμφισσα)∙

Μητρόπολις του Νομού Σάλωνα (Άμφισσα).».

 

Όρια, δήμοι και μεταβολές

Με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], σχηματίσθηκαν τριάντα οκτώ δήμοι των τεσσάρων επαρχιών του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος και ορίσθηκαν τα σύνορα του νομού. Ειδικότερα αναφέρεται: «…τα σύνορα του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος αρχίζουν προς βορράν παρά το Φιάρπι, από εκεί κατευθύνονται στο Φτελιό, ακολουθούν την κορυφογραμμήν του Όθρυος και καταλήγουν στο Τυμφρηστό (Βελούχι). Από εκεί ακολουθούν προς νοτιοδυσμάς την γραμμήν της Οίτης προς την κατεύθυνση των Κοκκαλίων και της Οξιάς μέχρι το Κούσκουρο. Κατόπιν στρέφονται προς δυσμάς και συμπεριλαμβάνουν τα χωριά Αρτοτίνα, Κρεάτσι, Κερασιά, Αλποχώρι, Σουριάνου, Κουπάκι και φθάνουν μέχρι των εκβολών του ποταμού Δάφνου (Μόρνου)».

Τα αναφερόμενα χωριά φέρουν και σήμερα τα ίδια ονόματα. Ως Φιάρπι αναγράφεται η Σούρπη λόγω αδυναμίας ανάγνωσης του χειρογράφου κειμένου του διατάγματος. Το ίδιο συμβαίνει και με το Σουριάνου αντί του ορθού Ζωριάνου, τόπο καταγωγής του Αθανασίου Τσαλτάκη.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 28/Α/21-06-1836) «Περί διοικητικού οργανισμού» εισήχθη το σύστημα των περιφερειακών διοικήσεων και υποδιοικήσεων. Οι τέσσερις επαρχίες του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος σχημάτισαν δύο διοικήσεις και δύο υποδιοικήσεις. Ειδικότερα δημιουργήθηκαν «…19) Διοίκησις Φωκίδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Παρνασίδος και Δωρίδος∙ έδρα η Άμφισσα∙ 20) Διοίκησις Φθιώτιδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία∙…». Η επαρχία Δωρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φωκίδος και η επαρχία Λοκρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φθιώτιδος.

Με το νόμο «Περί μεταρρυθμίσεως των Διοικήσεων» της 22ας Ιουνίου 1838 (ΦΕΚ/Α/23-06-1838) η υποδιοίκηση Δωρίδος καταργήθηκε και η ομώνυμη επαρχία παρέμεινε στη διοίκηση Φωκίδος. Η υποδιοίκηση Λοκρίδος διατηρήθηκε με έδρα την Αταλάντη. Ειδικότερα αναφέρεται «…Η Διοίκησις Φωκίδος περιέχει τάς επαρχίας Παρνασίδος∙ έδρα η Άμφισσα. 17. Η Διοίκησις Φθιώτιδος περιέχει τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία. Εις την Διοίκησιν ταύτην υποτελεί η υποδιοίκησις Λοκρίδος, συνισταμένη εκ της Ομωνύμου επαρχίας∙ έδρα η Αταλάντη…».

Εικ.1. Ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος το 1853 σε χάρτη του Heinrich Kiepert (1818-1899). Τα όρια με τους όμορους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Αττικοβοιωτίας ορίζονται με κίτρινη γραμμή. Λεπτομέρειες του χάρτη διακρίνονται καθαρά στον σύνδεσμο “Das Königreich Hellas oder Griechenland und die Republik der Sieben Ionischen Inseln (Ephtánisos)/Bearbeitet und gezeichnet von H. Kiepert, Gestochen von H.Herzberg–1853”. (Πηγή: https://gallica.bnf.fr/).

 

Έξι χρόνια αργότερα, με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί της διαιρέσεως των Νομαρχιακών και Επαρχιακών αρχών» ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος μετονομάσθηκε σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος (Εικ.1) «…Άρθρ.2. Οι Νομοί του Βασιλείου είναι: …3. Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος…». Στο ίδιο διάταγμα ορίζεται ότι «…Άρθρ.5. Γ΄ Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος περιλαμβάνει. 1.Την επαρχίαν Παρνασίδος, περιλαμβάνουσαν και το Γαλαξείδιον. 2.Την επαρχίαν Δωρίδος. 3.Την επαρχίαν Λοκρίδος. 4.Την επαρχίαν Φθιώτιδος….».

Με το ΒΔ της 6^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί διορισμού Νομαρχών και Επάρχων» αντί Νομάρχη διορίσθηκε Γραμματέας του νομού ο Κ.Π.Μοναστηριώτης «….Έχοντες υπ’ όψιν τον από 5 Φεβρουαρίου τ.ε. Νόμον περί Διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν να διορίσωμεν και διορίζομεν….Άρθρ.3 Γραμματέα του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος εκπληρούντα χρέη Νομάρχου τον μέχρι τούδε Διοικητήν Αχαΐας Κ.Π.Μοναστηριώτην. Επάρχους∙ 1 Της Επαρχίας Παρνασίδος τον πρώην Διοικητήν Κ.Ιωάννην Βρατσάνον. 2 Της Επαρχίας Δωρίδος τον Κ. Αναστ. Σιατιστέα. 3 Της Επαρχίας Λοκρίδος τον Κ. Λουκάν Νάκον…».

Με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ 34/Α/20-12-1845) «Περί προσδιορισμού των εδρών των Νομαρχών και Επάρχων» ορίσθηκε η Λαμία ως έδρα του νομού και δημοσιεύθηκαν οι έδρες των Επάρχων «…Άρθρ.3. 1. Του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος, η Λαμία. 2. Του Επάρχου Παρνασίδος, η Άμφισσα. 3. Του Επάρχου Δωρίδος, το Λοιδωρίκι. 4. Του Επάρχου Λοκρίδος, η Αταλάντη….».

 

Εικ.2. Η Επαρχία Φθιώτιδος σε ένθετο χάρτη του βιβλίου «Ιωάννης Γ. Βορτσέλας, Φθιώτις, η προς Νότον της Όθρυος: ήτοι απάνθισμα ιστορικών και γεωγραφικών ειδήσεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Εκ του τυπογραφείου Αθ. Α. Παπασπύρου, Εν Αθήναις 1907.»

 

Με τον νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος διαιρείται σε δύο νομούς: «…3. Ο νομός της Φθιώτιδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος και Δομοκού. Έδρα του νομάρχου η Λαμία. 4. Ο νομός της Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του νομάρχου η Άμφισσα…». (Εικ.2).

Το 1909, δέκα χρόνια αργότερα, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» ανασυστάθηκε εκ νέου ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…2) Ο Νομός της Φθιώτιδος και Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος, Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του Νομάρχου η Λαμία…». Η επαρχία Δομοκού επέστρεψε στο νομό Λαρίσης: «… 6) Ο Νομός της Λαρίσης, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Λαρίσης, Τυρνάβου, Αγυιάς, Φαρσάλων, Βόλου, Αλμυρού και Δομοκού. Έδρα του Νομάρχου η Λάρισα…».

 

Πληθυσμός

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος από το 1838 έως και το 1896. Για μοναδική φορά το 1907 απεγράφη μόνος του ο νομός Φθιώτιδος και είχε πληθυσμό 112.328 κατοίκους.

 

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1838	57.195
1839	63.121
1840	64.568
1841	67.111
1842	67.995
1843	74.867
1844	75.435
1845	77.558
1846	78.654
1847	79.611
1848	80.677
1849	80.721
1850	80.693
1851	81.082
1852	82.679
1853	89.700
1854	90.141
1855	90.876
1856	91.944
1861	102.291
1870	108.321
1879	128.440
1889	136.470
1896	147.297

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, σσ. Φ 122 Αd. Ν. 23645.

 

ΠΗΓΗ

 

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993, σελίδα 134.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.