Τετάρτη 9 Ιανουαρίου 1861: κατάθεση θεμελίου λίθου μητροπολιτικού ναού Ευαγγελιστρίας Λαμίας

 Ο μητροπολιτικός ναός της Αγίας Ευαγγελίστριας Λαμίας πριν την προσθήκη του τρούλου.

[Πηγή: Νικ. Ταξ. Δαβανέλλος, Λαμία το χρονικό μιάς πόλης, Αθήνα 1994, σελίδα 232].

Στο φύλλο 244 της 14^ης Ιανουαρίου 1861 της φθιωτικής εφημερίδας «Φάρος της Όθρυος» και στη στήλη ΔΙΑΦΟΡΑ δημοσιεύθηκε η είδηση της κατάθεσης του θεμελίου λίθου του σημερινού μητροπολιτικού ναού της Ευαγγελιστρίας Λαμίας[1].

Η είδηση δημοσιεύεται ως εξής:

«ΔΙΑΦΟΡΑ

Την 9^ην του τρέχοντος ετέθη τέλος πάντων ο θεμέλιος λίθος του ανεγερθησομένου νέου Ιερού Ναού, επικληθέντος « ο  Ε υ α γ γ ε λ ι σ μ ό ς  τ η ς  Θ ε ο τ ό κ ο υ » πλησίον της πλατείας του Όθωνος, εν Λαμία. Η τελετή υπήρξε δημοτελεστάτη και η συρροή των πολιτών πάσης τάξεως μοναδική. Ο Αρχιερεύς μεθ’ όλου του κλήρου, ο Νομάρχης Κύριος Λασσάνης μεθ’ όλων των υπαλλήλων παντός κλάδου υπηρεσίας, ο Φρούραρχος και ο διοικητής του τάγματος μεθ’ όλων των αξιωματικών της Φρουράς, ο Δήμαρχος Λαμίας μετά των συμβούλων, και εν γένει απαξάπαντες οι κάτοικοι Λαμίας απετέλουν την αξιοπερίεργον ταύτην τελετήν· διότι τη αληθεία άπαντες οι πολίται και αυτοί οι έμποροι και βιομήχανοι κλύσαντες τα εργαστήριά των προσήλθον εις την τελετήν. Η μουσική του τάγματος παιανίζουσα καταλλήλως παρίστανε την σοβαρότητα της τελετής.

Επί της θέσεως του θεμελίου λίθου εψάλη η ανήκουσα δοξολογία και η προς τούτο αρμόζουσα ευχή, εντός δε λάρνακος επί λελαξευμένους μαρμάρου ετέθησαν ανά έν εξ όλων των νομισμάτων, χρυσών αργυρών, και χαλκών, φερόντων την πρωτομήν ή το όνομα του Βασιλέως Όθωνος, ως εκτυπωθέντων επί της Βασιλείας αυτού. Επί δε της μαρμαρίνης πλακός, ήτις, καλώς εξηργασμένη και εφαρμοζομένη εκάλυπτε την λάρνακα, εχαράσθησαν τα ονόματα των σεπτών Βασιλέων μας, Όθωνος και Αμαλίας, επί της Βασιλείας των οποίων εθεμελιώθη ο ναός, ως και το έτος 1861. Ο αρχιερεύς αφού ηγίασε και ευλόγησε κατά το εικός τον θεμέλιον λίθον εκτύπησεν ιδίαις χερσί τρίς διά τινος μικράς σφύρας επ’ αυτής και ούτω την έθεσαν εις τον οικείον τόπον.

Μετά το τέλος της τελετής ο πρόεδρος του δημοτικού συμβουλίου και δικηγόρος Κύριος Γ. Πέρβαλης εξεφώνησε λογίδριον, σύντομον μέν, αλλά κατάλληλον εις την περίστασιν. Η χαρά ήν έβλεπέ τις εις τά πρόσωπα όλων των πολιτών, διότι ηξιώθησαν να ίδωσι τιθέμενον τον θεμέλιον λίθον ιερού ναού, όν πρό δεκα πέντε ετών εις μάτην ζητούσιν, είναι απερίγραπτος.

Η ανέγερσις μεγαλοπρεπούς ιερού ναού εν Λαμία υπαγορεύεται υπό τε της θρησκευτικής και πολιτικής ανάγκης, ως πολλάκις το είπομεν και το απεδείξαμεν διά του Φάρου της Όθρυος· την ανάγκην ταύτην την αναγνωρίζουσιν οι αγαθοί συμπολίται ημών, αλλ’ έπρεπε και πρέπει να την αναγνωρίση κατά μείζονα λόγον η Κυβέρνησις, και ουχί μόνον να μην φέρη, όσα μέχρι τούδε έφερεν εμπόδια, αλλά και να συνεισφέρη το πλείστον μέρος προς ανέγερσιν και διακόσμησιν τοιούτου Ιερού ναού εις τα προπύλαια του κράτους. Όθεν κατά καθήκον επενθυμίζοντες και ήδη την διπλήν ταύτην ανάγκην, εις τι τους συμπολίτας ημών, τους ευκαταστάτους μεγαλοκτηματίας, τους εμπόρους, δικηγόρους, βιομηχάνους και πάσης τάξεως επιτηδευματίας, τους έσω και έξω ομογενείς ημών, όσοι ενδιαφέρονται διά το μεγαλείον του έθνους, και εις την Κυβέρνησιν αυτήν, και επικαλούμενοι τάς γενναίας συνδρομάς των, ας ελπίσωμεν ότι ταχέως θέλομεν ίδει περαιούμενον το μέγα αυτό έργον. η εκτέλεσις όμως αυτού εξαρτάται κατά μέγα μέρος από την ικανότητα του δημοτικού άρχοντος ήτοι του Δημάρχου Λαμίας, και από την φρόνησιν των δημοτικών συμβούλων. Διά τούτο ας σκευφθώσιν ωρίμως οι συμπολίται ημών προκειμένου να εκλέξωσι προσεχώς και τους συμβούλους και τον Δήμαρχον.

-Ιδού και το λογίδριον.

Χίλια οκτακόσια εξήκοντα έτη παρήλθον αφότου η νέα διεδέχθη την παλαιάν διαθήκην, αφότου διά του προς την παρθένον Μαρίαν Ευαγγελισμού ηνώθη ο ουρανός με την γήν.

Πρώτοι οι πρόγονοι ημών ησπάσθησαν τον Ευαγγελισμόν του Χριστιανισμού, όστις ήδη σκιάζει τα δύο της γής ημισφαίρια.

Ως παράρτημα του μεγάλου τούτου κοσμικού γεγονότος προσηρτήθη την αυτήν ημέραν του Ευαγγελισμού του 1821 η διακήρυξις της ελευθερίας μας, αύτη θέλει συνακολουθήσει εις την αιωνιότητα την εξάπλωσιν του Χριστιανισμού, και ο προορισμός μας θα είναι μέγας.

Προσκυνήσωμεν εις τον εγειρόμενον πανσέβαστον τούτον ναόν τον ποιητήν του παντός. και σήμερον οπότε ο θεμέλιος αυτού λίθος τίθεται εν ονόματι των σεπτών βασιλέων μας Όθωνος και Αμαλίας τη ενεργεία του αρχιερέως ημών Καλλινίκου Καστόρχη του Νομάρχου Γ.Λασσάνη και του Δημάρχου Δήμου Παπαβασιλείου, ας ικετεύσωμεν αυτόν να ευλογήση την διάβασιν του Σεβαστού Βασιλέως ημών από την Λαμίαν, αυτήν την θύραν της μικράς του επικρατείας προς το ένδοξον της πατρίδος μας μεγαλείον.

Σήμερον ανασκιρτούν τα κόκκαλα, αι τέφραι των πέριξ της Λαμίας, και εν αυτή ταφέντων μεγάλων ηρώων, του Ηρακλέους, του Αχιλέως, του Λεωνίδα, του Διάκου. Αι σκιαί αυτών θέλουν ανισχύσει τον Όθωνα εις θριάμβους, όταν ανατείλη η ένδοξος εκείνη ημέρα καθ’ ήν τον αυτόν ιερόν ναόν θέλει ακούσει ο ύψιστος την μεγάλην δοξολογίαν του.».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

[1] Ο σημερινός μητροπολιτικός ναός της Λαμίας θεμελιώθηκε το 1861 και αποπερατώθηκε το 1923. Η απόφαση για την ανέγερσή του ελήφθη από το δημοτικό συμβούλιο το 1857. Τη σημερινή οριστική του μορφή έλαβε το 1985, μετά την ολοκλήρωση των εργασιών προσθήκης του τρούλου.

Την περίοδο της τουρκοκρατίας στο οικόπεδο του ναού στεγαζόταν τα μαγαζιά του Οθωμανού διοικητή του Ζητουνίου Χαλήλ μπέη, ηθικού αυτουργού του μαρτυρικού θανάτου του Αθανασίου Διάκου και ιδιοκτήτη του οικοπέδου. Από αυτόν το αγόρασε ο τσιφλικάς Δημήτριος Κεμπρέκος και στους κληρονόμους του άφησε εντολή να παραχωρηθεί στο Δήμο για την ανέγερση εκκλησίας.

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «Φάρος της Όθρυος», φύλλο 244/14 Ιανουαρίου 1861, σελίδες 2-3.

Φθιώτιδα 1860: διασυνοριακό επεισόδιο με σύλληψη Οθωμανών στη Δίβρη

Στο φύλλο 229 της 1^ης Οκτωβρίου 1860 της φθιωτικής εφημερίδας «Φάρος της Όθρυος» μεταξύ άλλων τοπικών ειδήσεων, δημοσιεύεται είδηση για επεισόδιο που έλαβε χώρα στη Δίβρη και αφορούσε σύλληψη Οθωμανών στρατιωτικών από δεκανέα ελληνικού αποσπάσματος. Το επεισόδιο έχει ως εξής:

Οθωμανός σταθμάρχης, συνοδευόμενος από δύο στρατιώτες του και δύο χωρικούς, εισήλθε στο ελληνικό έδαφος και επισκέφτηκε ελληνικό μεθοριακό σταθμό για να χαιρετήσει τον Έλληνα δεκανέα επικεφαλής του σταθμού, με τον οποίον τον συνέδεε φιλία. Όμως από τους Έλληνες στρατιώτες πληροφορήθηκε ότι ο δεκανέας απουσίαζε στη Δίβρη, σε απόσταση μισής ώρας από το σταθμό.

Ο Οθωμανός δεν δίστασε να μεταβεί με τη συνοδεία του στη Δίβρη, όπου συνάντησε το δεκανέα φίλο του. Ο δεκανέας τους πρόσφερε καφέ και φαγητό. Όταν όμως έφαγαν, ο «εν καταστάσει μέθης» δεκανέας σκέφτηκε ότι οι Οθωμανοί εισήλθαν σε ελληνικό έδαφος χωρίς άδεια. Διέταξε τη σύλληψή τους με την κατηγορία της ληστείας. Στη συνέχεια τους αφόπλισαν, τους έδεσαν και τους οδήγησαν στον ελληνικό στρατώνα που βρισκόταν στο Λογγίτσι.

Ο εκεί όμως επικεφαλής αξιωματικός απελευθέρωσε τους Οθωμανούς, τους παρέδωσε τα όπλα τους και τους έστειλε πίσω στην Οθωμανική επικράτεια. Επέπληξε μάλιστα αυστηρά τον δεκανέα και τον έστειλε στη Στυλίδα, όπου είχε την έδρα του το 7^ο Τάγμα, για τα περαιτέρω. Εκεί ο ταγματάρχης Νικολάκης, διοικητής του 7^ου τάγματος, τον τιμώρησε αυστηρά και διέταξε τη φυλάκισή του.

Το γεγονός αυτό αποδοκιμάσθηκε από τις ελληνικές αρχές της Φθιώτιδας, πολιτικές και στρατιωτικές.

Η είδηση παρουσιάζεται μέσα από τη στήλη της εφημερίδας «Φάρος της Όθρυος» ως εξής:

«-Κατ’ αυτάς συνέβη παρατραγωδόν τι εις τα μεθόριά μας το ακόλουθον. Σταθμάρχης τις οθωμανός μετα δυω στρατιωτών και δύω χωρικών περιπολών εις τα οθωμανικά όρια έφθασεν εις τον Ελληνικόν σταθμόν και εζήτησε τον εκεί σταθμεύοντα Δεκανέα ως φίλον του δια να τον χαιρετήση· μαθών δε ότι ο Δεκανεύς έλειπε, και ότι ευρίσκετο είς τι παρακείμενον χωρίων, Δύβρι, ημίσειαν ώραν του στρατώνος απέχον πρός το εσωτερικόν της Ελλάδος, μ’ όλον το φιλικόν θάρρος μετέβη μετά των τεσσάρων συντρόφων του εις το ειρημένον χωρίον προς επίσκεψιν του Δεκανέως· τω όντι εύρε τον Δεκανέα, όστις αφού κατ’ αρχάς εδέχθη τον οθωμανόν αποσπασματάρχην μετα των συντρόφων του τους επρόσφερε καφφέ και αφού συνέφαγε μετ’ αυτών, ακολούθως ενθυμήθη ότι ο αποσπασματάρχης ούτος μετά των συστρατιωτών του εισήλθον εντός του Ελληνικού κράτους άνευ αδείας. Συλλαμβάνει λοιπόν αυτόν και τους συντρόφους του, τους αφαιρεί τα όπλα, δεσμεύει αυτούς ως ληστάς και τους απήγαγεν εις τον στρατώνα Λογκιτζίου και επαρουσίασεν αυτούς εις τον εκεί σταθμεύοντα αξιωματικόν, όστις μαθών την ιστορίαν, τους μεν οθωμανούς απέλυσεν αποδώσας τα όπλα συτών, τον δε Δεκανέα αυστηρώς επιπλήξας απέστειλεν εις την εν Στυλίδι Διοίκησιν του Τάγματος, ο δε αξιότιμος Ταγματάρχης Νικολάκης και διοικητής του 7^ου τάγματος ετιμώρησεν αυστηρώς τον ειρημένον Δεκανέα διατάξας την φυλάκισίν του.

Την πράξιν ταύτην του ειρημένου Δεκανέως αν και γενομένην εν καταστάσει μέθης, απεδοκίμασαν άπασαι αι μεθόριαι Ελληνικαί πολιτικαί και στρατιωτικαί αρχαί, διότι και επί τη υποθέσει ότι ο ειρημένος σταθμάρχης μετά των στρατιωτών του εισήλθεν άνευ τακτικής αδείας εις το Ελληνικόν έδαφος, ουχ’ ήττον οι Έλληνες στρατιώται αβροφροσύνης ένεκα ώφειλον να είπωσιν εις αυτούς ότι τούτο αντιβαίνει εις τους στρατιωτικούς κανονισμούς και ότι πρέπει να επιστρέψωσιν εις τα ίδια συνοδευοντές τους μάλιστα μέχρι των μεθορίων, ουχί δε και να τους δέσωσι.

Κατακρίνοντες και ημείς την πράξιν ταύτην διαβεβαιούμεν τους γείτονές μας οθωμανούς ότι αι Ελληνικαί αρχαί και η Ελληνική κοινωνία ουδέ ποτε απομακρύνονται από την εις γείτονας και φίλους οφειλομένην αβροφροσύνην, όπερ ευχόμεθα να πράττωσι και οι οθωμανοί προς τους Έλληνας.».

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «Φάρος της Όθρυος», φύλλο 229/1 Οκτωβρίου 1860, σελίδα 3.

Τσερνοβίτι: Αγοραπωλησία νεροτριβής (ντριστέλας) το 1845

Εισαγωγικά

Στην προβιομηχανική Ελλάδα η ντριστέλα (νεροτριβή) χρησίμευε για το ετήσιο πλύσιμο των σκουτιών (σκ’τιά στο ιδίωμα της Ρούμελης) και μάλλινων υφαντών. Αποτελούνταν από έναν ξύλινο κάδο κωνικού σχήματος, συναρμολογημένου από πλανισμένα σανίδια σε σχήμα σφήνας. Δενόταν περιφερειακά με σιδερένια στεφάνια και κατασκευαζόταν συνήθως από βαρελά. Στη βάση υπήρχε μικρή δεξαμενή, όπου τοποθετούσαν τα σκουτιά και υφαντά. Το νερό έπεφτε στη δεξαμενή από ψηλά με δύναμη, δημιουργούσε περιδίνηση, τα ξέπλενε και τα καθάριζε (Εικ.1). Ο τρόπος λειτουργίας της ντριστέλας κατανοείται στο βίντεο, όπου παρουσιάζεται η ντριστέλα στην Ανάβρα (μέχρι το 1928 Γούρα) Μαγνησίας. Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από τη βλαχική (αρωμουνική) λέξη dristeala και αυτή από το λατινικό ρήμα tergeo= καθαρίζω.

Η ντριστέλα Τσερνοβιτίου

Από έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας εντοπίσθηκε το υπ’ αριθμ. 812/23-6-1845 τρισέλιδο «Πωλητήριον», το οποίο συντάχθηκε από το συμβολαιογράφο Γεώργιο Μ. Αγγελινίδη, το αρχείο του οποίου σώζεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας (Αρχείο Υποθηκοφυλακείου). Η σύνταξη του πωλητηρίου πραγματοποιήθηκε στη Λαμία, στο σπίτι του συμβολαιογράφου, το οποίο λειτουργούσε και ως συμβολαιογραφείο. Σύμφωνα με αυτό ο μυλωνάς Ζήσης Αποστόλου, κάτοικος Τσερνοβιτίου επώλησε στον επίσης μυλωνά Ευαγγέλη Μητρόπουλο, κάτοικο Τσερνοβιτίου αντί 500 δραχμών μία ντριστέλα (νεροτριβή) με το δικαίωμα του νερού και μισό στρέμμα αμπέλου.

Η ντριστέλα της αγοραπωλησίας ανήκε στο βιοτεχνικό συγκρότημα (νερόμυλος, λανάρι, μαντάνι και ντριστέλα), ερείπια του οποίου σώζονται σε μικρή απόσταση βόρεια από τη γέφυρα του ποταμού Βελλά, στη θέση Λιναριά (περισσότερες πληροφορίες και φωτογραφία των σωζόμενων ερειπίων υπάρχουν στην ανάρτηση: ΤΣΕΡΝΟΒΙΤΙ: ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, Ανεβαίνοντας στο Τσερνοβίτι). Τμήματα του αυλακιού, που αναφέρεται στο πωλητήριο, σώζονται και είναι ορατά ακόμη και σήμερα χαμηλά στην αρχή της απότομης πλαγιάς του λόφου Κούμαρος, πάνω από τον ποταμό Βελλά (Εικ.2α,2β).

Σχετικά με τα πρόσωπα της αγοραπωλησίας σημειώνονται τα εξής:

1. Ως πωλητής αναφέρεται ο Ζήσης [γιός του] Αποστόλου, κάτοικος Τσερνοβιτίου, επαγγέλματος μυλωνάς. Στον εκλογικό κατάλογο του 1879 είναι εγγεγραμμένος με α/α 432 ο εκλογέας Ζήσης Απόστολος του Ζήση, επαγγέλματος ή επιτηδεύματος «μυλωνάς», ηλικίας 28 ετών (δηλαδή έτος γεννήσεως 1851) και ενεστώσα διαμονή «Τσιρνοβίτιον» (βλέπε: ΤΣΕΡΝΟΒΙΤΙ:ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ Της ΟΘΡΥΟΣ, 8α Ο εκλογικός κατάλογος του 1879). Πρόκειται για απόγονο του πωλητή της ντριστέλας Ζήση Αποστόλου. Πιθανότατα είναι ο γιός του, εφ’ όσον επαγγέλλεται μυλωνάς. Είναι γνωστό ότι την εποχή αυτή πολλές φορές το πατρώνυμο χρησιμοποιείται ως επώνυμο.

2. Ως αγοραστής αναφέρεται ο Ευαγγέλης Μητρόπουλος, κάτοικος Τσερνοβιτίου, επαγγέλματος μυλωνάς. Γεννήθηκε το 1815. Αγόρασε τη ντριστέλα το 1845 σε ηλικία 30 ετών. Είναι εγγράμματος σε αντίθεση με τον πωλητή, ο οποίος δήλωσε αγράμματος, όταν κλήθηκε να υπογράψει το πωλητήριο. Ένδεκα χρόνια αργότερα, στον εκλογικό κατάλογο του 1856, είναι εγγεγραμμένος με α/α 837 ως «αυτόχθων», ιδιοκτήτης «κτημάτων εξ ελαιοδένδρων» και επαγγέλματος «γεωργός» (βλέπε: Βουλευτικός κατάλογος Δήμου Φαλάρων του έτους 1856. Οι εκλογείς του Τσερνοβιτίου.). Το ονοματεπώνυμό του απουσιάζει από τον εκλογικό κατάλογο του 1865 (βλέπε: Εκλογικός βουλευτικός κατάλογος του Δήμου Φαλάρων του έτους 1865. Οι εκλογείς τουΤσερνοβιτίου, των Σ. Αλεξόπουλου και Ν. Σωκράτους.). Είναι άγνωστο πότε απεβίωσε, αν ήταν έγγαμος και αν άφησε απογόνους. Στη σημερινή Παλαιοκερασιά (έως το 1927 Τσερνοβίτι) δεν υπάρχει ονοματεπώνυμο Μητρόπουλος.

Το κείμενο του πωλητηρίου έχει ως εξής (Εικ.3-5):

«Πωλητήριον.

Εν λαμία, Σήμερον την εικοστήν /

τρίτην Ιουνίου του χιλιοστού οκτακοσιο= /

στού τεσσαροκοστού πέμπτου έτους /

ημέραν σάββατον Π.Μ. ενώπιον /

εμού του Συμβολαιογράφου λα= /

μίας Γεωργίου Μ.Αγγελινίδου και /

των μαρτύρων κυρίων θωμά /

Παππαβασιλείου, εμπόρου και Δημη= /

τρίου Κολώνια, ξενοδόχου, κα= /

τοίκων λαμίας /

πολιτών Ελλήνων γνωστών μοι /

και μη εξαιρουμένων από τον /

Νόμον, εμφανισθείς εις την εν= /

ταύθα κατοικίαν μου, ήτις /

εστί και Συμβολαιογραφείον, /

ο κύριος Ζήσης αποστόλου, μυ= /

λωνάς, κάτοικος Τσερνοβίτη, /

γνωστός μοι και άσχετος συγγε= /

νείας εμοί τε και τοίς μάρτυσι, /

εξέθεσαν, ότι, ευχαρίστως και οι= /

κειοθελώς επώλησε προς τον /

κύριον Ευαγγέλην Μητρόπου= /

λον, μυλωνάν, κάτοικον Τσερ /

νοβίτη, μίαν τριστέλλαν του, ομού με* /

με το δικαίωμα του νερού, το /

οποίον θέλει διέρχεται από την /

πλησίον άμπελόν του, κειμένην /

στο χωρίον Τσερνοβίτη και συνορευο= /

μένην με μύλον και από τα /

άλλα τρία μέρη με αύλακα, ελευ= /

θέραν παντός χρέους, βάρους /

υποθήκης και πάσης άλλης διαφι= /

λονικήσεως, ενεστώσης και μελλού= /

σης, διά δραχμάς πεντακοσίας /

αριθ. 500 : τάς οποίας έλαβε παρ’ /

αυτού μέχρι λεπτού και απα= /

ξαιούται αυτάς τε και οι κληρονόμοι /

του από παντός επ’ αυτής δικαιώ= /

ματος, ο δε αγοραστής καθίσταται /

κύριος και εξουσιαστής αυτής /

δυνάμενος να την διαθέση ελευ= /

θέρως και κατ’ ιδίαν του ωφέλειαν. /

Διό συνετάχθη κατ’ αίτησίν /

του το παρόν πωλητήριον, επί /

παρουσία και του αγοραστού, το /

οποίον αναγνωσθέν ευκρι= /

νως και εισέτι, οι τοιούτων υπο /

γραφές παρ’ αυτών και εμού, /

πλήν του πωλητού αγραμμά /

του ούτου κατά την ομολογίαν /

του /

Οι μάρτυρες                              Ο αγοραστής

θωμάς Παπαβασιλείου              Ευαγγέλης Μητρόπουλος

Δ. κολονιας

                    Ο Συμβολαι(ογράφος) λαμίας

                              Γ. Αγγελινίδης»

* ΣΗΜΕΙΩΣΗ: στο περιθώριο άνω δεξιά της δεύτερης σελίδας του πωλητηρίου συμπληρώθηκε από τον συμβολαιογράφο η φράση:

«το ως άνω= /

θεν αυτής ημίσεως /

στρέμματος μετά αμπελώνος /

Ευαγγέλης Μητρόπουλος /

θωμάς Παπαβασιλείου /

Δ Κολώνιας / »

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Εικ.1. Σχεδίαση νεροτριβής και μαντανιού. Το βέλος δείχνει την κατεύθυνση του νερού. [Πηγή: Φυλλάδιο έκθεσης “Στους Μύλους της Μακεδονίας και της Θράκης, Νερόμυλοι, Νεροπρίονα, Νεροτριβές, Μαντάνια στην Παραδοσιακή Κοινωνία”, Λαογραφικό & Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, Θεσσαλονίκη 2005].

 Εικ.2α. Μέρος του σωζόμενου τμήματος του αυλακιού. [Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].

 Εικ.2β. Μέρος του σωζόμενου τμήματος του αυλακιού. [Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].

Εικ.3. Η πρώτη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας].

Εικ.4. Η δεύτερη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας].

Εικ.5. Η τρίτη σελίδα του πωλητηρίου. [Πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους-Παράρτημα Φθιώτιδας].

ΠΗΓΗ

Γενικά Αρχεία του Κράτους Παράρτημα Φθιώτιδας.

Η διακονία του Αγίου Νεκταρίου στο Νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος (30 Σεπτεμβρίου 1893 έως 6 Μαρτίου 1894)

Φωτογραφία του Αγίου Νεκταρίου των ετών 1890-1891 (από Kantas Soeurs, Ερμού 10, Αθήνα). Λίγα έτη αργότερα μετατέθηκε στο Νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

[Πηγή: Δημητρακόπουλος Σ., Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως. Η πρώτη άγια Μορφή των καιρών μας. Ιστορική βιογραφία βασισμένη σε αυθεντικές πηγές. Αθήνα 2005., σελίδα 189].

Εισαγωγικά

Οι επισκοπές Φθιώτιδος και Φωκίδος εχήρευαν από το 1877 και το 1887 αντίστοιχα. Τελευταίος αρχιεπίσκοπος Φθιώτιδος (όπως ήταν τότε ο τίτλος του) ήταν ο Καλλίνικος Καστόρχης (από 3 Οκτωβρίου 1852 έως 13 Αυγούστου 1877)[1]. Η Επισκοπική Επιτροπή της χηρεύουσας Αρχιεπισκοπής Φθιώτιδος αποτελούνταν τον Ιούλιο του 1889 από τους εξής εφημερεύοντες:

Παναγιώτης Πρωτοπαπά, Σακελλάριος, Β΄τάξη Γυμνασίου

Ιωάννης Μηλιαρόπουλος, Ιερομνήμων, Β΄τάξη Γυμνασίου

Λεωνίδας Στεργιανός, Χαρτοφύλαξ, Ελληνικού.

Εφημέρευαν επίσης οι:

Θεόδωρος Λαγκιώλτης, Υπομνηματογράφος, Β΄τάξη Ελληνικού

Αθανάσιος Θεοδώρου, Σκευοφύλαξ, Δημοτικού

Λάμπρος Κουκουτάκος, Σακελλίων, Δημοτικού

Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος, Δημοτικού[2].

Διορισμός

Λόγω του κενού αυτού υπήρχε έντονη ανάγκη ύπαρξης στο νομό πνευματικών ιερωμένων, οι οποίοι με την παρουσία και το κήρυγμά τους θα συντελούσαν στην ανύψωση του πνευματικού επιπέδου των κατοίκων και την τόνωση του θρησκευτικού τους φρονήματος.

Για την κάλυψη του κενού κινητοποιήθηκε ο, καταγόμενος από την Αμφίκλεια, τότε Υπουργός Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και βουλευτής Φθιώτιδας Αθανάσιος Ευταξίας. Έδωσε εντολή να μετατεθεί από την Κύμη στη Λαμία ο ιεροκήρυκας Μητροπολίτης Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφαλάς. Το θέμα τέθηκε στη συνεδρίαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος, η οποία αποφάσισε τη μετάθεση του ιεροκήρυκα Νεκταρίου Κεφαλά. Στα Πρακτικά της 81^ης Συνεδρίας της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος (4^ης Αυγούστου 1893) αναφέρεται η απόφαση ως εξής: «Εν τη αυτή συνεδρία εκρίθη, ίνα ο ιεροκήρυξ του νομού Ευβοίας Μητροπολίτης Πενταπόλεως κ.Νεκτάριος μετατεθή εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος στερούμενον τοιούτου».

Μετά από τρείς ημέρες, στις 7 Αυγούστου, εκδόθηκε από την Ιερά Σύνοδο και διαβιβάστηκε στο Υπουργείο Εκκλησιαστικών και Δημοσίας Εκπαιδεύσεως η εξής απόφαση :

«Περί μεταθέσεως Ιεροκήρυκος.

Χάριν πνευματικών λόγων η Σύνοδος προτείνει τώ Υπουργείω την μετάθεσιν του ιεροκήρυκος του Νομού Ευβοίας Σεβασμιωτάτου πρώην Πενταπόλεως κ.Νεκταρίου εις τον Νομόν Φθιώτιδος διερουμένου τοιούτου και παρακαλεί αυτό, όπως ευαρεστουμένου ενεργήση την προκειμένην μετάθεσιν.

(ακολουθούν υπογραφές των μελών)» (Εικ.1)

Το Υπουργείο στις 10 Αυγούστου συνέταξε το Βασιλικό Διάταγμα, το οποίο στις 13 Αυγούστου υπογράφηκε στο ανάκτορο του Τατοΐου από τον Αντιβασιλιά Διάδοχο Κωνσταντίνο. Στις 17 Αυγούστου δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 161, Τεύχος Β :

«Γεώργιος Α΄

Βασιλεύς των Ελλήνων

Κατά πρότασιν του Ημετέρου επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού διατάσσομεν τάδε

Ο κατά τον Νομόν Ευβοίας Ιεροκήρυξ Νεκτάριος Κεφαλάς, πρώην Μητροπολίτης Πενταπόλεως, μετατίθεται εις την κενήν θέσιν του κατά τον Νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος ιεροκήρυκος.-

Εις τον αυτόν Ημέτερον Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του Διατάγματος τούτου.

Εν Τατοΐω τη 13 Αυγούστου 1893

Εν Ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

Κωνσταντίνος Διάδοχος

Ο επί των Εκκλησιαστικών κ.λ.π. Υπουργός

Αθ. Ευταξίας» (Εικ.2)

Στις 20 Αυγούστου κοινοποιήθηκε το Βασιλικό Διάταγμα στον ιεροκήρυκα Νεκτάριο Κεφαλά, στην Ιερά Σύνοδο και στο Νομάρχη Φθιώτιδος και Φωκίδος.

Την άλλη ημέρα, 21 Αυγούστου, η εφημερίδα της Χαλκίδας «ΕΥΡΙΠΟΣ» σε δημοσίευμά της μεταφέρει τη θλίψη των κατοίκων της Ευβοίας για τη μετάθεση του Αγίου:

«Μετά λύπης εμάθομεν ότι ο Ιεροκήρυξ του Νομού Ευβοίας κ.Νεκτάριος Κεφαλάς, Μητροπολίτης Πενταπόλεως, μετετέθη ως τοιούτος εις τον Νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος. πρό τριετίας περίπου διορισθείς Ιεροκήρυξ, εδείχθη αντάξιος των καθηκόντων, άτινα ανέθηκεν εις αυτόν η Εκκλησία. Διά της ευφραδείας και πειθούς του λόγου του κατεκήλησε πολλάκις τα ώτα των εκκλησιαζομένων και προσείλκυσε τον σεβασμόν αυτών. Ανήρ λίαν ευπαίδευτος και κεκτημένος πάσας τας γνώσεις, όσαι απαιτούνται, ίνα ευδοκιμήση τις εν τη απ’ άμβωνος ρητορεία, διαφέρει των συνήθων εκκλησιαστικών ρητόρων ών η ρητορική ικανότης περιορίζεται εις ολίγας κοινοτοπίας και αφορήτους χειρονομίας. Εν εκάστω λόγω αυτού εξευρίσκει και νέον θέμα, όπερ πραγματεύεται φιλοσοφικώτατα και ευφραδέστατα, απέχων ήκιστα αξιοπρεπών κινήσεων και σχημάτων. Ου μόνον δε, ως Ιεροκήρυξ ετιμήθη λίαν, αλλά και εν τη εκτελέσει Αρχιερατικών καθηκόντων, ενταύθα μέν μετά τον θάνατον του αοιδίμου Χριστοφόρου, εν Καρυστία δε κατά τάς απουσίας του Σεβασμιωτάτου Μακαρίου. Διά τούτο σφόδρα πάντες αισθάνονται λύπην διά την μετάθεσιν τόσον ικανού του θείου λόγου και εύχονται, όπως ο διάδοχος αυτού είναι αντάξιος του προκατόχου» [Εφημερίδα ΕΥΡΙΠΟΣ 1418/21-8-1893].

Άφιξη στη Λαμία

Στην εφημερίδα της Χαλκίδας ΕΥΡΙΠΟΣ αναφέρεται: «Ανεχώρησεν εις Λαμίαν ο εκεί μετατεθείς Ιεροκήρυξ κ.Νεκτάριος Κεφαλάς, Μητροπολίτης Πενταπόλεως» [Εφημερίδα ΕΥΡΙΠΟΣ 1424/2-10-1893]. Στη Λαμία έφτασε στις 30 Σεπτεμβρίου και ενοικίασε ένα δωμάτιο στο σπίτι του Λαμιώτη Χαράλαμπου Σακκόπουλου[3].

Η οικία Σακκόπουλου βρισκόταν στη σημερινή οδό Ησαΐα κοντά στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου, η οποία τότε ήταν η μητρόπολη της Λαμίας (Εικ.3, 4).

Παραμονή στη Λαμία και δράση στην ευρύτερη περιοχή

Πέραν της δράσης του ως ιεροκήρυκα, ο Άγιος Νεκτάριος είχε και την άδεια να ιερουργεί προκειμένου να καλυφθούν τα κενά λόγω έλλειψης ιερέων. Κατά τις πρώτες ημέρες της άφιξής του έγραψε η εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος»:

«Η εν τω νομώ Φθιώτιδος τοποθέτησις ως ιεροκήρυκος του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Πενταπόλεως κ.Νεκταρίου Κεφαλά επεκροτήθη παρ’ όλης της κοινωνίας, και οφείλομεν δημοσία να επαινέσωμεν την λαμπράν ταύτην πράξιν της Ιεράς Συνόδου και του κ. επί των εκκλησιαστικών υπουργού. Μεμορφωμένος ούτος τελείως, και κάτοχος τελείας παιδείας, κέκτηται συγχρόνως και άλλα σπάνια προσόντα και τύπο πολλών αρετών περικοσμείται, δεν γνωρίζομεν δε αν η Ελλάς έχη ολίγους ομοίους ιεράρχας να επιδείξη. Ο Ναός της Ευαγγελιστρίας κατά τάς παρελθούσας Κυριακάς ήτο πλήρης εκκλησιαζομένων, η δε λειτουργία είχε τι το υψηλόν και επιβάλλον, πάντες οι εις αυτήν παρευρεθέντες κατεγοητεύθησαν και απεδείχθη ότι οποίαν δύναμιν και επιρροήν δύναται εις άριστος ιεράρχης να ασκήση εις την χριστιανικήν και ηθικήν διάπλασιν των ψυχών των πολιτών.

Κρίνομεν καλόν χάριν των συμπολιτών ημών και των κατοίκων εν γένει του νομού μας, να γράψωμεν τινά περί του ανωτέρω Μητροπολίτου Πενταπόλεως, όπως τοις πάσι, γείνη γνωστόν, οποίος ιεράρχης εν τώ τόπω μας εκλήθη ίνα κηρύξη τον λόγον του Θεού.

Κατάγεται ούτως εκ της παρά την Κωνσταντινούπολιν Σηλυβρίας και είναι προλύτης της Θεολογίας του ημετέρου Πανεπιστημίου. Μετά την εν Αθήναις αποπεράτωσιν των σπουδών του, μετέβη παρά τω Πατριάρχη Αλεξανδρείας Σωφρονίω παρ’ ού προεχειρίσθη Μέγας Αρχιμανδρίτης του Αλεξανδρινού Θρόνου και μετά ταύτα Μητροπολίτης Πενταπόλεως. Διαμείνας δε επί πέντε έτη ως γενικός επίτροπος του Πατριαρχείου εν Καΐρω, έδρα του Πατριαρχικού Θρόνου και μετά ταύτα ασθενήσας, έλαβεν άδειαν απουσίας και ήλθεν εις Αθήνας. Και επειδή και δίπλωμα του ημετέρου Πανεπιστημίου είχε και την ελληνικήν ιθαγένειαν εκτήσατο, η ιερά σύνοδος επιθυμούσα κατά την εν Αθήναις διαμονή του να τον χρησιμοποιήση, απεφάσισεν όπως αποστείλη αυτόν εις τον ημέτερον νομόν με τας αποδοχάς του ιεροκήρυκος, αλλά τότε ο επίσκοπος Καρυστίας δια το γήρας του, εζήτησεν όπως αποσταλή εις τον Νομόν Ευβοίας, διότι συνέπεσε τότε και ο Χριστόφορος, Αρχιεπίσκοπος Χαλκίδος, να είναι ασθενής και ούτω μετέβη εις Χαλκίδα. Ήδη δε πληρωθείσης της Αρχιεπισκοπικής θέσεως Χαλκίδος, η ιερά σύνοδος έκρινε καλόν να τον τοποθετήση εν τω Νομώ Φθιώτιδος όστις από πολλών ετών ως μη ώφειλε στερείται Αρχιερέως. Έχει δε ήδη εκδιδόμενα τα εξής συγγράμματα:

α) Περί της αναγκαιότητος και σπουδαιότητος των επτά οικουμενικών συνόδων

β) Περί Ιερών Μνημοσύνων.

γ) Περί αποκαλύψεως του Θεού εις τον κόσμον

δ) Περί ανθρώπου «Υποτυπώσεις περί ανθρώπου»

ε) Λόγους αυτού δέκα εις έν σώμα και εννέα κατά φυλλάδια

ζ) Εξέδωκε χειρόγραφον του Νεοφύτου Βάμβα ούπω εκδιδόμενον περί φυσικής Θεογνωσίας και Χριστιανικής ηθικής, και

η) εξέδωκε έργον του Ευγενίου του Βουλγάρεως, μη αναφερόμενον εις τα έργα του, εκδοθέν το δεύτερον μετά επισημειώσεων δι’ ων αποδεικνύει σαφώς ότι είναι έργον του Ευγενίου!

Θαυμάζομεν τη αληθεία πώς μέχρι τούδε η Ιερά Σύνοδος δεν έπεισε τοιούτον Ιεράρχην ίνα δεχθή θέσιν Αρχιεπισκοπικήν εν Ελλάδι και εν τινι των καλυτέρων Νομών αυτής.». [Εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» 6/9-10-1893].

Μέσα από το άρθρο της εφημερίδας φαίνεται η καθολική αποδοχή από το λαό της Λαμίας, ο οποίος έσπευδε τις Κυριακές στη θεία λειτουργία που τελούνταν στον μικρό ναό της Ευαγγελίστριας (Εικ.5) προς ακρόαση του λόγου του νεοαφιχθέντα ιεροκήρυκα.

Ο κύκλος των περιοδειών του περιελάμβανε την Άμφισσα, Αταλάντη, Δομοκό, Γαλαξείδι, κ.ά.. Η επίσκεψή του όμως στο Γαλαξείδι το χειμώνα επέδρασε αρνητικά στην υγεία του. Όταν επέστρεψε στη Λαμία αρρώστησε σοβαρά και για αρκετές ημέρες παρέμεινε κλινήρης.

Ομιλίες και βιβλία στη Λαμία

Στη Λαμία εκφώνησε δύο ομιλίες, οι οποίες εκδόθηκαν αργότερα:

α) Στις 8 Νοεμβρίου 1893 εκφώνησε προς τους μαθητές του Γυμνασίου Λαμίας ομιλία με τίτλο «Λόγος προς εφήβους». Ολόκληρη η ομιλία βρίσκεται στις σελίδες 216 έως 227 της μεταπτυχιακής εργασίας της Ειρήνης Χ. Ζυγουράκη με τίτλο Η κλασική παιδεία στα παιδαγωγικά έργα του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Θεσσαλονίκη 2013.

β) Στις 20 Νοεμβρίου 1893 εκφώνησε την ομιλία του «Γραφή περί αυτοχειρίας». Ολόκληρη η ομιλία βρίσκεται στις σελίδες 233 έως 245 της μεταπτυχιακής εργασίας της Ειρήνης Χ. Ζυγουράκη με τίτλο Η κλασική παιδεία στα παιδαγωγικά έργα του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως, Θεσσαλονίκη 2013.

Στις 22 Φεβρουαρίου 1894 εκδίδεται με δαπάνη του Εμπορικού Συλλόγου Λαμίας το έργο του «Περί επιμελείας ψυχής». Όπως σημειώνει ο ίδιος στον πρόλογο της Α΄ Έκδοσης:

«Το ανά χείρας πονημάτιον συγκείμενον από ένδεκα ομιλίας και λόγους, φέρει τον τίτλον “Περί επιμελείας ψυχής” διά τον επιζητούμενον δι’ αυτών σκοπόν. Αι τέσσαρες πρώται ομιλίαι εισί μία μελέτη περί ηθικής ελευθερίας, δι’ ής ζητούμεν να αποδείξωμεν ότι ο άνθρωπος είνε ηθικώς ελεύθερος και ότι παρεκτρεπόμενος αμαρτάνει προς τον Θεόν· η Πέμπτη ομιλία περί αμαρτίας, δι’ ής αποδεικνύομεν, ότι η αμαρτία είναι μέγα κακόν και ότι οφείλομεν να μετανοήσωμεν· η έκτη περί μετανοίας· η εβδόμη περί μετανοίας και ικανοποιήσεως της προσβληθείσης θείας δικαιοσύνης· η ογδόη και η ενάτη περί εξομολογήσεως· οι δε λοιποί δύο λόγοι, περί θείας ευχαριστίας.

Η σειρά και η αλληλουχία των εννοιών, ήν επιμελώς επεζητήσαμεν, επιτρέπει να θεωρηθώσιν αι διάφοροι ομιλίαι και λόγοι ως μέρη, ή κεφάλαια, μιάς συγγραφής· διά δε τον επιζητούμενον σκοπόν έργον άρτιον.

Σκοπός της τοιαύτης κατατάξεως και εκδόσεως αυτών είνε όπως εν ενί μικρώ τεύχει περιλάβωμεν πάσαν διδασκαλίαν αναγκαίαν προς επιμέλειαν ψυχής λογικής και αθανάτου. Τούτο ημίν το ανά χείρας έργον, όπερ εξετυπώθη δαπάναις του Εμπορικού Συλλόγου Λαμιέων εις 1500 αντίτυπα, όπως διανεμηθή δωρεάν, προς ψυχικήν ωφέλειαν.

Εν Λαμία τη 22 Φεβρουαρίου 1894

† Ο Μητροπολίτης Πενταπόλεως

Νεκτάριος Κεφαλάς»

Η εκτίμηση των Φθιωτών προς τον συγγραφέα Άγιο Νεκτάριο φαίνεται από το γεγονός ότι το 1895, ένα χρόνο μετά την αναχώρησή του από τη Λαμία, τριάντα επτά επιφανείς Φθιώτες υπήρξαν συνδρομητές σε ένα από τα σπουδαιότερα έργα του. Μεταξύ αυτών ο Αρχιεπίσκοπος Φθιώτιδος Κωνσταντίνος Καλοζύμης (1840-1902) (Εικ.6), ο Δήμαρχος Λαμιέων Αριστείδης Σκληβανιώτης (1840-1901), ο Χρήστος Ι. Ελασσώνας (;-1927), ο Ηρακλής Χ. Τσάλλης (1840-1912), ο Παναγής Μαυρίκας, κ.ά.. Ειδικότερα στη σελίδα 483 του έργου του «Ιερών και φιλοσοφικών λογίων θησαύρισμα», τόμος Α, Εν Αθήναις 1895, στον Κατάλογο των Συνδρομητών αναφέρονται οι εξής:

«Λαμίας

δια του αιδ. Ιω. Μηλιαροπούλου οίκ.

ο Σεβ. Αρχ. Φθιώτιδος Κωνσταντ.

Αιδ. Ιω. Μηλιαρόπουλος οίκον.

Ιωάννης Μ. Γεωργιάδης

Γεώργιος Γραμματίκας

Ιωάννης Πεζάς

Αθανάσιος Καθαρός

Ευάγγελος Λάππας

Ηλίας Κοκκινόπουλος

Αλέξανδρος Χατζηρήγας

Δημ. Ν. Μαχαιράς

Χρήστος Ι. Ελασσώνος (Ελασσώνας)

Παναγής Μαυρίκας

Κωνστ. Δ. Καϊλάνης

Στυλιανός Παπαν Γουριώτης

Ιωάννης Λάγος

Ιωάννης Καϊλάνης

Κωνσταντίνος Αποστολίδης

Χρήστος Λώλος

Δημ. Αναγνωστόπουλος

Γεώργιος Κρανάκος

Κ. Παναγιωτίδης

Αριστ. Σκληβανιώτης δήμαρχος

Γεώρ. Ρ. Εμμανουήλ

Ηρακλής Χ. Τσάλλης

Δ. Κ. Δούκας

Θεόδ. Λαγγούλης

Αθ. Παπαδόπουλος

Αναστ. Ν. Κωτοζήκος

Κ. Ι. Κατηχωρίτης

Ευθ. Τσιλιόπουλος

Αντ. Β. Τσοκαλάς

Νικόλαος Λ. Τράκας

Νικόλαος Δ. Βοϊαντσής

Γεώρ. Μίσιος

Λεωνίδας Ρούκης

Σταμάτιος Γκιώνης

Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος». (Εικ.7).

Επιστολή

Τον Αύγουστο του 2013 ήλθε στο φως επιστολή, την οποία ο Άγιος Νεκτάριος είχε γράψει στη Λαμία στις 4 Οκτωβρίου 1893. Απευθυνόταν στον Μητροπολίτη Αθηνών Γερμανό Καλλιγά, αιτούμενος τη μεσολάβησή του προς τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας, προκειμένου να γίνει αποδεκτή η μετάβασή του στην Αίγυπτο. Σκοπός του ήταν η μελέτη βιβλίων της Βιβλιοθήκης του Πατριαρχείου για την ολοκλήρωση ημιτελών έργων του προς δημοσίευση (Χριστιανική Εορτολογία, Αρχαιολογία, Λειτουργική, λειτουργία του Αποστόλου και Ευαγγελιστού Μάρκου, Λειτουργία Ιακώβου του Αδελφοθέου, Ηθικά Κεφάλαια και Λόγοι Εκκλησιαστικοί) (Εικ.8). Η επιστολή διατηρήθηκε στο οικογενειακό αρχείο λαμιώτικης οικογένειας, η οποία διατηρούσε στενές πνευματικές σχέσεις με τον Άγιο Νεκτάριο. Φωτογραφήθηκε και διασώθηκε στην αρχική της μορφή πριν διορθωθεί, καθαρογραφεί και ταχυδρομηθεί από τον ίδιο προς τον Μητροπολίτη Αθηνών.

Για τη δράση του στη Λαμία αναφέρει στην επιστολή :

«…Εν Λαμία ήδη ωμίλησα δίς, ο δε Πανάγαθος Θεός ευδόκησε να εμβάλη λόγον τοίς χείλεσί μου, και να διδάξω το πολυπληθές ακροατήριόν μου ούτως ώστε να μορφωθή πεποίθησις προς την διδασκαλίαν μου. Τούτο με ευχαριστεί και με παρηγορεί ελπίζω δε να φανώ ωφέλιμος……»

Αναχώρηση

Με Βασιλικό Διάταγμα της 1^ης Μαρτίου 1894 ο Άγιος Νεκτάριος διορίσθηκε Διευθυντής στη Ριζάρειο Εκκλησιαστική Σχολή Αθηνών. Ανάμεικτα ήταν τα συναισθήματα των κατοίκων της Λαμίας, όταν έγινε γνωστό το γεγονός. Επειδή τον περιέβαλαν με εκτίμηση και αγάπη, επικράτησε έντονο συναίσθημα χαρμολύπης. Η εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» έγραψε στις 6 Μαρτίου 1894:

« Επί τη ειδήσει ταύτη εχάρημεν μέν, διότι διά του ανωτέρω διορισμού, εξετιμήθη και ικανοποιήθη διαπρεπής ιεράρχης, αλλά συγχρόνως ελυπήθημεν άπαντες, διότι ο τόπος μας στερείται Αρχιεπισκόπου διακεκριμένου και υπό πολλών αρετών περικοσμουμένου, όστις καίτοι υπό την ιδιότητα του ιεροκήρυκος, παραμείνας επ’ ολίγον διάστημα ενταύθα, απεδείχθη πολύ ωφέλιμος. Επί των ημερών αυτού το θρησκευτικόν συναίσθημα των συμπολιτών μας ανεζωπυρήθη και το γόητρον της εκκλησίας ανυψώθη. Διά δε των από του άμβωνος ωραίων, διδακτικών και υψηλάς εννοίας περιεχόντων λόγων του, διά των πατρικών και πολυτίμων συμβουλών του και διά της κοσμίας, αμέμπτου και αρίστης συμπεριφοράς του, εφείλκυσεν αμέριστον την αγάπην και τον σεβασμόν των συμπολιτών μας, οίτινες ουδέποτε θα λησμονήσωσι τον λαμπρόν τούτον ιεράρχην, του οποίου το όνομα δικαίως μετά σεβασμού προφέρουσι και πάντοτε ευφροσύνως θα αναμιμνήσκωνται αυτού. Συγχαίρομεν από καρδίας τους εν τη ιερατική σχολή διδασκομένους διά τον διορισμόν αρίστου ιθύντορος της σχολής των.» [Εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» 20/6-3-1894].

Η αναχώρησή του από τη Λαμία έλαβε χώρα στις 6-7 Μαρτίου 1894. Πριν αναχωρήσει εκφώνησε αποχαιρετιστήριο λόγο προς τους Λαμείς. Πλήθος κατοίκων τον συνόδευσε σε μεγάλο μέρος της διαδρομής έως τη Στυλίδα. Από τη Στυλίδα αναχώρησε με το πλοίο της γραμμής Βόλος-Πειραιά για να μεταβεί στον Πειραιά. Η εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» έγραψε σχετικά στις 10 Μαρτίου 1894:

« Πανδήμως πρό ημερών η πόλις μας προέπεμψε τον τέως εκπληρούντα τα καθήκοντα του ιεροκήρυκος εν τω νομώ Φθιώτιδος Σεβ. Πρώην Μητροπολίτην Πενταπόλεως κ. Νεκτάριον Κεφαλάν, μεταβαίνοντα εις Αθήνας, όπως επαξίως αναλάβη την Διεύθυνσιν της Ριζαρείου Σχολής.

Επί τη ειδήσει της αναχωρήσεως εκ της πόλεώς μας του διακεκριμένου Αρχιεπισκόπου, οι συμπολίται ημών έσπευσαν αθρόοι εις τον οίκον αυτού. Ήτο δε λαμπρόν το θέαμα να βλέπη τις ολόκληρον πόλιν προπέμπουσαν αυτόν μετά συγκινήσεως. Τα εκδηλωθέντα αισθήματα εκ μέρους των συμπολιτών μας και η λύπη ήν ησθάνθησαν ούτοι επί τη στερήσει του διαπρεπούς ιεράρχου, ενώ αποδεικνύουσι την δικαίαν εκτίμησιν προς αυτόν και την ευγνωμοσύνην ήν οφείλομεν πάντες, διότι ομολογουμένως πολύ ωφέλησε τον τόπον μας η επί μικρόν διάστημα διαμονή του ενταύθα, αποδεικνύουσι συγχρόνως ότι προαίσθημα λυπηρόν ευλόγως κατέχει τους συμπολίτας μας, αναλογιζομένους ότι αφού επί τριακονταετίαν εγκαταλείφθη ως απόκληρος ο τόπος άνευ αρχιερέως και περιεφρονήθημεν, ως μη ώφειλεν, υπό των κατά καιρούς Κυβερνήσεων και υπό των βουλευτών μας, τούτ’ αυτό και εν τω μέλλοντι θέλει συμβή, και δεν γνωρίζομεν πότε θα αξιωθώμεν να απολαύσωμεν αυτού και μάλιστα ομοίου τώ πρώην Πενταπόλεως κ. Νεκταρίου Κεφαλά.» [Εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» 21/10-3-1894].

Επτά μήνες μετά την αναχώρηση του Αγίου Νεκταρίου, στις 16 Οκτωβρίου 1894, χειροτονήθηκε Μητροπολίτης Φθιώτιδας ο Κωνσταντίνος Καλοζύμης (1894-1902).

Επίλογος

Σήμερα πρός τιμήν του Αγίου Νεκταρίου ανεγείρεται ναός στον οικισμό Νεαπόλεως (πρώην Ρεβενίων)Λαμίας. Ο θεμέλιος λίθος τέθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2003 από το μητροπολίτη Φθιώτιδος κ.κ.Νικόλαο. Τα θυρανοίξια του υπογείου και προσωρινού ναού τελέσθηκαν από τον ίδιο στις 14 Απριλίου 2006.

Εξάλλου με το ΠΔ 185/19-8-2004 «Ίδρυση Ενορίας του Ιερού Ναού Αγίου Νεκταρίου επισκόπου Πενταπόλεως του θαυματουργού στον οικισμό Κ.Ρεβενίων Λαμίας της Ιεράς Μητροπόλεως Φθιώτιδος», το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 162/Α/31-8-2004, ιδρύθηκε Ενορία στην ίδια περιοχή ενώ οδός των Καλυβίων ονομάζεται «Οδός Αγίου Νεκταρίου».

Υ.Γ.: Ευχαριστούμε θερμά την κα Σοφία Βακιρτζηδέλη από τα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Αρχεία Νομού Φθιώτιδας για την πολύτιμη συνεργασία που είχαμε μαζί της και τη βοήθειά της στην επιτόπια έρευνά μας στα υπάρχοντα φύλλα των εφημερίδων περιόδου 1893-1894 «Φωνή του Λαού», «Φθιώτις», Θερμοπύλαι» και «Φωνή της Φθιώτιδος».

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

[1] Ο Καλλίνικος Καστόρχης καταγόταν από τη Δημητσάνα Αρκαδίας. Χειροτονήθηκε αρχιεπίσκοπος Φθιώτιδος στις 3 Οκτωβρίου 1852 στον Ιερό ναό Αγίας Ειρήνης της οδού Αιόλου στην Αθήνα. Στις 9 Ιανουαρίου 1861 θεμελίωσε τον ναό της Ευαγγελίστριας Λαμίας, ο οποίος προοριζόταν για μητροπολιτικός. Έως το 1898 είχαν γίνει τα θεμέλια. Από το 1878 είχε κατασκευασθεί ξύλινο παράπηγμα ναού για την τέλεση των θείων μυστηρίων. Στο παράπηγμα αυτό εκφώνησε ο Άγιος Νεκτάριος την ομιλία, την οποία αναφέρει η εφημερίδα «Φωνή της Φθιώτιδος» 6/9-10-1893. Ο ναός της Ευαγγελίστριας περατώθηκε το 1923. Μέχρι τότε μητροπολιτικός ναός της Λαμίας ήταν ο Άγιος Νικόλαος. Για τον Καλλίνικο Καστόρχη βλέπε άρθρο: Μητροπολίτου Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως Πολυκάρπου Συνοδινού, Ο Φθιώτιδος Καλλίνικος Καστόρχης. Περιοδική έκδοση ΘΕΟΛΟΓΙΑ 2 (1932), σελίδες 97-118]. Από το 1877 έως και το 1894 δεν υπήρχε αρχιεπίσκοπος Φθιώτιδος. Στις 16 Οκτωβρίου 1894 χειροτονήθηκε ο Κωνσταντίνος Καλοζύμης (1894-1902) από το Μαρούσι.

[2] Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχείο Υπουργείου Εκκλησιαστικών κ.λ.π., «Κατάλογος εμφαίνων α) τας πόλεις, κωμοπόλεις και χωρία της επισκοπής ταύτης, β) ακριβή αριθμόν των ενοριών κ.λ.π. γ) τους εν ενεργεία εφημερίους κ.λ.π.», αταξινόμητα.

[3] Ο Χαράλαμπος Σακκόπουλος γεννήθηκε στη Λαμία το 1845. Από το γάμο του με την Αικατερίνη Χρήστου Στεργιοπούλου απέκτησε τον Κωστή (Κωνσταντίνο) (1877-1948), τον Γεώργιο και τη Δέσποινα. Η οικογένεια Σακκόπουλου συνδέθηκε στενά με τον Άγιο Νεκτάριο, ο οποίος φρόντισε για τον διορισμό του Χαράλαμπου στις επιχειρήσεις Συγγρού στην Αθήνα, αξιοποιώντας τη γνωριμία του με τον εθνικό ευεργέτη Ανδρέα Συγγρό, με δωρεά του οποίου αργότερα χτίσθηκε το Δικαστικό Μέγαρο Λαμίας. Ο Κωστής Σακκόπουλος αγάπησε τον Άγιο Νεκτάριο ως φυσικό του πατέρα. Τον ακολούθησε στην Αθήνα, όπου και εχρημάτισε παιδονόμος στη Ριζάρειο Σχολή. Μετά το 1920 ανέλαβε τη φροντίδα του μοναστηριού στην Αίγινα καθώς και ογδόντα ορφανών της Αίγινας κατά τη διάρκεια του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Απεβίωσε το 1948. Τα οστά του μεταφέρθηκαν και ενταφιάστηκαν στη νότια εξωτερική πλευρά της εκκλησίας του Αγίου Χαραλάμπους Παλιαχώρας Αιγίνης.

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Εικ.1. Η απόφαση της Ιεράς Συνόδου της Εκκλησίας της Ελλάδος. [Πηγή: από το βιβλίο του Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλου, Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως. Η πρώτη άγια Μορφή των καιρών μας. Ιστορική βιογραφία βασισμένη σε αυθεντικές πηγές. Αθήνα 2005, σελίδα 376.].

Εικ.2. Το Βασιλικό Διάταγμα μετάθεσης. [Πηγή: από το βιβλίο του Σοφοκλή Γ. Δημητρακόπουλου, Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως. Η πρώτη άγια Μορφή των καιρών μας. Ιστορική βιογραφία βασισμένη σε αυθεντικές πηγές. Αθήνα 2005, σελίδα 377.].

 Εικ.3. Η οδός Ησαΐα σήμερα. Τα σκαλοπάτια (οδός Αγίου Νικολάου) οδηγούν στο Ναό του Αγίου Νικολάου, παλιό μητροπολιτικό ναό της Λαμίας. [Πηγή: https://www.google.gr/maps/@38.9010749,22.4375024,17z ].

 Εικ.4. Ο Ναός του Αγίου Νικολάου Λαμίας. Από τον άμβωνά του κήρυξε στους Λαμιείς ο Άγιος Νεκτάριος. [Πηγή: φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].

Εικ.5. Η πλατεία Ελευθερίας το 1899. Δεξιά διακρίνεται ο μικρός ναός της Ευαγγελίστριας, στον οποίο τα έτη 1893-1894 συνωστίζονταν τις Κυριακές οι Λαμιείς για να ακούσουν το λόγο του τότε ιεροκήρυκα Αγίου Νεκταρίου. Στην είσοδό του, η οποία συμπίπτει ακριβώς με την είσοδο του σημερινού μεγαλοπρεπούς ναού, επί της οδού Υψηλάντους, διακρίνεται το κωδωνοστάσιο. Αριστερά στο βάθος διακρίνεται ο μιναρές από το Κουρσούμ τζαμί. Στην πλατεία πιθανώς πραγματοποιείται κάποια τελετή λόγω της ύπαρξης στρατιωτικού αγήματος, κρίνοντας από τον σχηματισμό των λογχών των στρατιωτικών τυφεκίων. Οι εικονιζόμενοι πολίτες είναι λαμπροφορεμένοι, μερικοί φέρουν τοπική ενδυμασία (φουστανέλα, τσαρούχια). Η φωτογραφία ανήκει στο αρχείο Γεωργίου Κρέμου και παραχωρήθηκε προς δημοσίευση στο περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ από τον κ.Θανάση Χρήστου, καθηγητή Πανεπιστημίου. [Πηγή: άρθρο του Περικλή Κ. Φύκα, Άγνωστες τοπικές εκκλησιαστικές πτυχές (συμβολή στη Φθιωτική Επισκοπική Ιστορία), σελίδες 61-72, περιοδική έκδοση ΦΘΙΩΤΙΚΑ ΧΡΟΝΙΚΑ 23 (2015), Λαμία 2015, σελίδα 72].

 Εικ.6. Ο Φθιώτιδος Κωνσταντίνος Καλοζύμης. Χειροτονήθηκε επτά μήνες μετά την αναχώρηση του Αγίου Νεκταρίου από τη Φθιώτιδα. [Πηγή: Από το Λεύκωμα: Η Ελλάς κατά τους Ολυμπιακούς Αγώνας του 1896, Τόμος Α΄ : Πανελλήνιον Εικονογραφημένον Λεύκωμα. Εν Αθήναις: Εκ του Τυπογραφείου της Εστίας Κ. Μάϊσνερ και Ν.Καργαδούρη, 1896, σελίδα 58.].

Εικ.7. Κατάλογος συνδρομητών «εκ Λαμίας». [Πηγή: Από το βιβλίο Νεκταρίου Κεφαλά «Ιερών και φιλοσοφικών λογίων θησαύρισμα», τόμος Α, Εν Αθήναις 1895,, σελίδα 484.].

Εικ.8. Η άγνωστη επιστολή που έγραψε ο Άγιος Νεκτάριος στη Λαμία. [Πηγή: Άρθρο Βολουδάκης Β., Μία άγνωστη επιστολή του Αγίου Νεκταρίου. Περιοδική έκδοση ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ 135 (Νοέμβριος 2013), σελίδες 397, 398, 399]..

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

-Βολουδάκης Β., Μία άγνωστη επιστολή του Αγίου Νεκταρίου. Άρθρο στην περιοδική έκδοση ΕΝΟΡΙΑΚΗ ΕΥΛΟΓΙΑ 135 (Νοέμβριος 2013), σελίδες 395-404.

-ΔημητρακόπουλοςΣ., Ο Άγιος Νεκτάριος Πενταπόλεως. Η πρώτη άγια Μορφή των καιρών μας. Ιστορική βιογραφία βασισμένη σε αυθεντικές πηγές. Αθήνα 2005.

-Μπολτέτσος Τρ., Ποιμαντική φυσιογνωμία των ενοριών της Λαμίας, Λαμία 2007.

-Νάτσιος Δ., Ο Άγιος Νεκτάριος Κεφαλάς στη Λαμία (1893-1894), εφημερίδα «ΕΘΝΙΚΟΣ ΑΓΩΝ», φύλλο (4.33) 4.2511/ 10-6-1994, σελίδα 7.