Η επίσκεψη του Άγγλου πρέσβη Σκάρλετ στη Λαμία το 1863

 

 Εικ.1. Ο Άγγλος πρέσβης στην Ελλάδα τα έτη 1862 και 1863 Πήτερ Σκάρλετ (πηγή: https://www.geni.com/people/Peter-Scarlett/6000000038738395439).

 

Στις αρχές Μαρτίου του 1863 ο Άγγλος πρέσβης Σκάρλετ (αγγλ. Peter Campbell Scarlett) (Εικ.1) επισκέφθηκε τη Λαμία. Ο πρέσβης πραγματοποίησε την επίσκεψη αυτή, στα πλαίσια της περιοδείας του σε διάφορα μέρη της ελληνικής επαρχίας για να διαπιστώσει από κοντά την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε. Πέντε μήνες πριν, στις 12 Οκτωβρίου 1862, είχε προηγηθεί η έξωση του Όθωνα και της Αμαλίας και τα πολιτικά πνεύματα ήταν ακόμη οξυμένα. Κατά τα τέλη Ιανουαρίου του 1863 είχε προηγηθεί η μη αποδοχή του στέμματος του Ελληνικού βασιλείου από τον Άγγλο πρίγκηπα Αλφρέδο (Εικ.2), δευτερότοκο γιό της βασίλισσας Βικτωρίας.

 

Εικ.2. Ο υποψήφιος βασιλιάς της Ελλάδας πρίγκηπας Αλφρέδος, Δούκας της Σαξωνίας-Κοβούργου και Γκότα (αγγλ. Alfred, Duke of Saxe-Coburg and Gotha) τον Απρίλιο του 1863 [πηγή: διαδίκτυο: Prince Alfred, Duke of Edinburgh and Saxe-Coburg and Gotha (1844-1900)].

 

Οι διαβουλεύσεις για την αναζήτηση νέου βασιλιά για το Ελληνικό βασίλειο συνεχιζόταν και η Αγγλία, ως εγγυήτρια δύναμη, έπρεπε να γνωρίζει την πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στο κράτος. Τελικά, στις 18 Μαρτίου 1863 «Η εν Αθήναις Β΄ Εθνική των Ελλήνων Συνέλευσις» αποφάσισε να δοθεί το στέμμα στον πρίγκηπα Γουλιέλμο-Γεώργιο του γερμανοδανικού οίκου των Γκλύξμπουργκ, τον γνωστό Γεώργιο Α΄ (Εικ.3).

 

Εικ.3. Ο τίτλος του πρωτοσέλιδου της εφημερίδας «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» για την άφιξη στην Ελλάδα του Γεωργίου Α΄ στις 18 Οκτωβρίου 1863 (πηγή: εφημερίδα ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, φύλλο 251/19-10-1863, πρωτοσέλιδο, ψηφιακός σελιδοδείκτης 504).

 

Ο Σκάρλετ, μετά την επίσκεψή του σε άλλες περιοχές του Ελληνικού βασιλείου, έφτασε ακτοπλοϊκώς στη Στυλίδα το πρωΐ του Σαββάτου της 2^ας Μαρτίου 1863. Σκοπός του ήταν η επίσκεψη και η διαπίστωση από κοντά των συνθηκών που επικρατούσαν στη Φθιώτιδα.

Από τη Στυλίδα στη Λαμία μετέβη με άμαξα, την οποία προσέφερε ο πολίτης Γεώργιος Γώγας. Στο ταξίδι του συνοδεύτηκε από το νομάρχη, τον αρχηγό του στρατού και πολλούς εφίππους που ήλθαν από τη Λαμία. Του επιφυλάχθηκε πανηγυρική υποδοχή. Σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», τόσο μεγαλειώδης υποδοχή δεν είχε επιφυλαχθεί ούτε στον Όθωνα, όταν απολάμβανε της αγάπης του ελληνικού λαού.

Στη Λαμία ήλθε σε επαφή με τις κρατικές αρχές και τους κατοίκους, προσπαθώντας να βολιδοσκοπήσει την κατάσταση. Τον επισκέφθηκαν ο φρούραρχος της πόλης με όλους τους αξιωματικούς της φρουράς, ο δικαστικός σύλλογος, ο δήμαρχος με μερικούς δημοτικούς συμβούλους, δικηγόρους και ευκατάστατους κατοίκους της Λαμίας. Εκ μέρους τους ο ιατρός και ευεργέτης του Γυμνασίου Λαμίας Μελέτιος Γεωργιάδης, τον υποδέχθηκε με θερμή προσφώνηση. Στο ίδιο θερμό κλίμα ανταπάντησε και ο Σκάρλετ κλείνοντας την ομιλία του με προτροπές προς τους κατοίκους της Φθιώτιδας να μιμηθούν τη Μεγάλη Βρετανία ως προς την εφαρμογή των συνταγματικών θεσμών, την ανάπτυξη της βιομηχανίας και τη διατήρηση της τάξης. Τους λόγους δημοσίευσε η εφημερίδα «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ».

Στις 1 το μεσημέρι της Δευτέρας 4^ης Μαρτίου 1863 ο Σκάρλετ αναχώρησε για τις Θερμοπύλες. Εκεί επιβιβάσθηκε σε ατμοκίνητο πολεμικό πλοίο και κατευθύνθηκε προς τη Χαλκίδα.

Λίγες ημέρες αργότερα, επισκέφθηκε την υπό οθωμανική κατοχή Θεσσαλία. Το απόγευμα της 14^ης Μαρτίου 1863 συνοδευόμενος από τη θυγατέρα του μέσω του Βόλου έφτασε στη Λάρισα. Εκεί συναντήθηκε με τον Ρώσο πράκτορα Γρηγόριο Χ. Λαζάρου και τον διοικητή της Θεσσαλίας Ισμαήλ πασά. Ο Οθωμανός αξιωματούχος του πρόσφερε την άμαξά του και χωροφύλακες για εκδρομή στα Τέμπη. Το πρωΐ της 16^ης Μαρτίου 1863 μετέβη στα Τέμπη και στο Τσάγεζι (σήμερα Στόμιο). Ο Σκάρλετ έμεινε πολύ ευχαριστημένος από την ομορφιά του τοπίου και υποσχέθηκε στους συνοδούς του να επανέλθει μετά από δύο μήνες για κυνήγι.

 

Η παρουσίαση της επίσκεψης στις εφημερίδες.

Η επίσκεψη του Σκάρλετ στη Φθιώτιδα μας είναι γνωστή μέσα από τις στήλες των αθηναϊκών εφημερίδων, οι οποίες αναμεταδίδουν την είδηση από τις τοπικές λαμιώτικες εφημερίδες. Δυστυχώς δεν διασώθηκαν στο διαδίκτυο φύλλα των τοπικών εφημερίδων της εποχής.

Η είδηση παρουσιάζεται από τις εξής εφημερίδες:

1) Εφημερίδα «ΕΛΠΙΣ».

Μεταξύ των άλλων ειδήσεων από τη Φθιώτιδα, τις οποίες αναμεταδίδει από τη λαμιώτικη εφημερίδα «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», η «ΕΛΠΙΣ» αναφέρει τα εξής:

«-Αναγινώσκομεν εις την «Φωνήν του Λαού» εφημερίδα της Λαμίας, της 2 Μαρτίου τα εξής.

.......................................

- Ο πρέσβης της Αγγλίας Κύριος Σκάρλετ αφ’ ού επεσκέφθη την Σύρον, και πολλά άλλα μέρη, αφίχθη σήμερον την πρωΐαν εις Στυλίδα, και ίσως επισκεφθή την πόλιν μας· ο Κύριος Πρέσβυς όστις περιοδεύει βεβαίως διά να πληροφορηθή ιδίοις όμμασι περί της καταστάσεως των επαρχιών, πιστεύομεν ότι θέλει ευχαριστηθή από την επικρατούσαν τάξιν, και θέλει ασμένως διαψεύσει τας σπερμολογίας, όσαι κυκλοφορούσιν εις την Πρωτεύουσαν, περί επικειμένης επιδρομής εις το Τουρκικόν, ιδίως εκ της Φθιώτιδος, ή και περί μελετωμένης αντεπαναστάσεως υπέρ του εξωσθέντος Βασιλέως Όθωνος, διότι και η μία και η άλλη υπόνοια εισίν όλως αβάσιμοι.» (Εφημερίδα ΕΛΠΙΣ, φύλλο 1191/08-03-1863, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 118).

2) Εφημερίδα «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ».

Την είδηση δημοσιεύει και ο «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ» ως εξής:

«Ο Σκάρλετ εν Φθιώτιδι.

Εσχάτως ο κ.Σκάρλετ πρέσβυς της Αγγλίας επεσκέφθη την Φθιώτιδα και διέμεινεν εν Λαμία τέσσαρας ημέρας. Κατά την διαμονήν του ταύτην ο φιλέλλην ούτος πρέσβυς, δεξάμενος τάς παρά των εκείθε αρχών και των κατοίκων όλων αξίας της υψηλής αυτού θέσεως υποδοχάς, περιποιήσεις και ευφημίας, είπε τοίς πάσιν, ότι θαυμάζει το αυτοδιοίκητον των Ελλήνων και την ησυχίαν των επαρχιών όλων του ελληνικού κράτους, μάλιστα του νομού αυτού εις τοιαύτας δυσχερείς περιστάσεις· ότι η Αγγλία αυξάνει βαθμηδόν τον θαυμασμόν της και την υπέρ Ελλάδος υπόληψίν της, και ότι δεν παύεται προσπαθούσα να επιτύχη αγαθού και αξίου βασιλέως των Ελλήνων.» (Εφημερίδα ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ, φύλλο 219/11-03-1863, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 447).

3) Εφημερίδα «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ».

Η «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» δημοσιεύει αναλυτικότερα τα γεγονότα, παρουσιάζοντας χαρακτηριστικές λεπτομέρειες.

Αρχικά, αναφέρει περιληπτικά την είδηση: «-Ο πρεσβευτής της Αγγλίας κ.Σκάρλετ επεσκέφθη την Λαμίαν και έτυχεν ενθουσιώδους υποδοχής.» (ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, φύλλο 96/11-03-1863, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 191).

Στο φύλλο της επόμενης ημέρας Τρίτης 12 Μαρτίου 1863, δημοσιεύει αναλυτικά τα γεγονότα:

«Υποδοχή Σκάρλετ.

Την παρελθούσαν εβδομάδα ο ενταύθα πρεσβευτής της Αγγλίας κ.Σκάρλετ επεσκέφθη την Φθιώτιδα. Η ενθουσιώδης και πανηγυρική υποδοχή ής εν Λαμία έτυχεν, είναι απερίγραπτος. Αι εφημερίδες της Λαμίας στήλας ολοκλήρους αφιέρωσαν εις περιγραφήν της υποδοχής αυτού.

Τον κ.Σκάρλετ, συνώδευσαν εις Λαμίαν από Στυλίδος ο νομάρχης, ο αρχηγός του στρατού μετά των στρατιωτικών αρχών και πολλών εφίππων πολιτών επί τούτω εις Στυλίδα κατελθόντων. Ο πολίτης κ.Γεώργιος Γώγας προσέφερεν εις τον κ.Σκάρλετ την άμαξάν του, εφ’ ής ήλθεν από Στυλίδος εις Λαμίαν. Εισερχόμενον εις την πόλιν τοσούτον πανηγυρικώς υπεδέχθη ο λαός, όσον ουδ’ αυτόν τον Όθωνα, ότε απελάμβανε της αγάπης του ελληνικού λαού, καθά λέγει ο Φάρος.

Τον πρεσβευτήν επεσκέφθησαν την επιούσαν ο φρούραρχος μεθ’ όλων των αξιωματικών της φρουράς, ο δικαστικός σύλλογος, και ο κύριος δήμαρχος μετά τινων δημοτικών συμβούλων, δικηγόρων, και οικοκυραίων Λαμίας, και διά του κυρίου Μελετίου Γεωργιάδου ιατρού απεύθυναν προς αυτόν την εξής προσφώνησιν.

Εξοχώτατε!

Η εμφάνισής σας εν Φθιώτιδι, λίαν ιστορική εις την αρχαιότητα και ουχ’ ήττον ζωγραφική κατά την γεωγραφικήν θέσιν της, εμετρίασεν εν μέρει την λύπην ήν ζωηρώς ησθάνθημεν οι κάτοικοι Φθιώτιδος διά την νόσον της Α.Υ. του πρίγγηπος Αλφρέδου· εις την χαροποιόν όμως αγγελίαν της εντελούς αυτού αναρρώσεως η αγαλλίασις ημών υπήρξεν ανέκφραστος! Γλυκεία δε τις ελπίς, εξοχώτατε, μένει ενσταλαγμένη εν τη καρδία μας ότι δυνατόν η πεφιλημένη ημών πατρίς να βασιλευθή παρά της Α. υψηλότητος, είθε!

Εξοχώτατε! Η Ελλάς υπάρξασα άλλοτε η κοίτη του πολιτισμού και των γραμμάτων, διαδοθέντων ακολούθως καθ’ άπασαν την Ευρώπην, δικαιούται να ελπίζη εις τάς υπέρ αυτής συμπαθείας της. Ευγνομωνούσα δε προς τάς τρείς ευεργέτιδας δυνάμεις και προστάτιδας αυτής, ατενίζει προς αυτάς και ιδίως προς την Μ.Βρετανίαν, ως προς την ανάπτυξιν των συνταγματικών θεσμών, την πρόοδον της βιομηχανίας και του συνεταιρισμού, και εν γένει την ευγενή ενασχόλησιν επί πάντων, όσα μεγαλύνουσι τα κράτη και καθιστώσιν αυτά ευδαίμονα.

Ναι, εξοχώτατε! Η Ελλάς έχει δικαίωμα να εξαιτήται και να ελπίζη την σύμπραξιν και την αρωγήν της Μ.Βρεττανίας. Η Μ.Βρεττανία υπάρχει πανταχού, όπου το ευγενές φρόνημα και το δίκαιον υπάρχουσιν, η δ’ έλευσις βασιλέως εν Ελλάδι, εξοχώτατε, το ταχύτερον, είναι ζωηροτάτη των κατοίκων ως και ολοκλήρου του ελλ. Λαού ευχή, και η παρουσία αυτού είναι εκ των ών ουκ άνευ.

Ευαρεστηθήτε, εξοχώτατε, να διαβιβάσητε τα αισθήματα ταύτα των κατοίκων του νομού της Φθιώτιδος προς την Α.Μ. την χαριτόβρυτον και σεπτήν Άνασσαν της Μ.Βρεττανίας και τον μέγαν και γενναίον αγγλικόν λαόν. Ζήτω κλπ. κλπ.

Εις ταύτα απήντησεν ο κ.Σκάρλετ ούτως·

“Η Α. υψηλότης ο πρίγκηψ Αλφρέδος, αγαπητός παρά τοίς Άγγλοις, ανέλαβεν εντελώς την υγείαν του και ήδη έφθασεν εις Λονδίνον, όπως παρευρεθή εν τοίς αισίοις γάμοις της Α. υψηλότητος του πρίγκηπος της Ουαλίας, αδελφού και διαδόχου του θρόνου της Μ.Βρεττανίας. Η λύπη μου μεθ’ ής αναφέρω την λύπην της πατρίδος μου είναι κοινή και λίαν επαισθητή διά τον μη δυνηθήναι διά λόγους σπουδαίους να ικανοποιήση την μετά τοσούτου ενθουσιασμού δηλωθείσαν γενικήν επιθυμίαν, ίνα η πατρίς υμών βασιλευθή παρά της Α. υψηλότητος.

Αν και ο ηγεμονόπαις Αλφρέδος δεν είναι δυνατόν να δεχθή το ελληνικόν στέμμα, μόλα ταύτα η Αγγλία συμπράξει και των φίλων δυνάμεων μεριμνά μετ’ επιμονής και στοργής όπως έλθη εις την Ελλάδα βασιλεύς αγαθός και ικανός ως ο Αλφρέδος και πρόθυμος να φέρη την κλασικήν αυτήν γήν εις ευδαίμονα κατάστασιν και δόξαν ανάλογον.

Οι νύν Έλληνες βαίνουσι διηνεκώς κατόπιν των γοητευτικών ιχνών των προπατόρων των. Ευρεθείς εν Αθήναις και ιδών την μετά τοσαύτης τάξεως και ησυχίας γενομένην επανάστασιν, βεβαιώ ότι ουδέποτέ που είδον τοιαύτην αναίμακτον μεταπολίτευσιν.

Ο σταθερός σκοπός των Φθιωτών ως και ολοκλήρου του ελληνικού λαού εις το να μιμηθώσι την Μ.Βρεττανίαν ως προς τους συνταγματικούς αυτής θεσμούς, την επιχείρησιν βιομηχανιών κτλ. είναι εκείνο όπερ θέλει οδηγήσει την πατρίδα υμών εις το μεγαλείον και την ευδαιμονίαν. Η Μ.Βρεττανία αισθάνεται εν αυτή καθήκον και καθήκον ιερόν και απαράβατον να συντελέση εις αμφότερα ταύτα αποτελεσματικώς.

Σας συνιστώ την διατήρησιν τάξεως αυστηράς, τάξεως αταράχου και διαρκούς, αναγκαιούσης σήμερον υμίν ή άλλοτε ποτε χάριν της ευδαιμονίας της πατρίδος και προς ευχαρίστησιν των φίλων αυτής.

Θέλω διαβιβάσει προς τε την σεπτήν Άνασσαν της Μ.Βρεττανίας και το έθνος μου τα ευγενή ταύτα των Φθιωτών αισθήματα.”

Κατά δε την 1 ώραν μ.μ. της δευτέρας, 4 του τρέχοντος, απήλθεν ο κύριος Σκάρλετ εις τάς Θερμοπύλας, συνοδευόμενος πάλιν από τάς εγκαρδίους ευχάς των κατοίκων Λαμίας, και εκείθεν επεβιβάσθη εις το πολεμικόν ατμοκίνητον και διευθύνθη εις Χαλκίδα.» (εφημερίδα ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, φύλλο 97/12-03-1863, σελίδες 3 και 4, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 193 και 194).

Μία εβδομάδα μετά την επίσκεψη, η «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» επανέρχεται στο γεγονός ασκώντας κριτική στη στάση των αθηναϊκών εφημερίδων «ΦΙΛΟΛΑΟΣ» και «ΦΙΛΟΠΑΤΡΙΣ ΕΛΛΗΝ» εναντίον της υποδοχής του Σκάρλετ στη Λαμία. Δυστυχώς δεν διασώθηκαν τα φύλλα των εφημερίδων αυτών για να γίνει γνωστή η άποψή τους και τα επιχειρήματά τους. Γράφει η «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ»:

«-Εξεπλάγημεν όντως αναγνόντες τα τελευταία φύλλα του Φιλολάου και του Φιλοπάτριδος Έλληνος. Αφορμήν λαβόντες οι συντάκται των εφημερίδων τούτων εκ της γενομένης εν Λαμία του κ.Σκάρλετ υποδοχής, μέμφονται μίαν κοινωνίαν, ήτις εξέφρασεν ό,τι ησθάνετο, έδειξεν ό,τι το έθνος ασπάζεται και προδηλοτέραν κατέστησε την αδελφικήν αγάπην και την αχώριστον φιλίαν αίτινες ήδη ενυπάρχουσι μεταξύ Άγγλων και Ελλήνων. Εάν οι συντάκται των ειρημένων εφημερίδων ανεμιμνήσκοντο ότι και εν Σύρω, και εν Τήνω, και εν Άργει, και εν Ναυπλίω και αλλαχού ούτως υπεδέχθησαν τον κ.Σκάρλετ, πιστεύουμεν ότι δεν ήθελον μεμφθή τούς Λαμιείς, δι’ ό,τι έπραξαν. Το έθνος εξεφράσθη άπαξ την πολιτικήν ήν θέλει ακολουθήσει εν τώ μέλλοντι, αι δε μομφαί και οι δηκτικοί λόγοι ευαρίθμων τινών, ουκ οιδότων ό,τι ζητούσιν, υπολαμβάνονται ως φωναί εν ερήμω βοώντων.» (εφημερίδα ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, φύλλο 101/18-03-1863, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 201).

 

ΠΗΓH

 

Εφημερίδες:

-ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ

-ΕΛΠΙΣ

-ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ

 

 

 

 

Ο δημοδιδάσκαλος ιερέας Γεώργιος Παπαθανασίου (;-1908) από το Κόμμα Φθιώτιδας

 

                             Στη μνήμη του προγόνου μου

                             Γεωργίου Παπαθανασίου

Εισαγωγή

Η λειτουργία δημοτικού σχολείου στο Κόμμα θα πρέπει να τοποθετηθεί μετά το 1835. Η πρώτη γραπτή αναφορά για την ύπαρξη σχολείου στο Κόμμα Φθιώτιδας καταγράφεται το έτος 1859 σε συμβόλαιο του Θεοδώρου Δυοβουνιώτη.

Το 1891 με την υπ’ αριθμ. 1283 υπουργική απόφαση της 19^ης Ιανουαρίου 1891 (ΦΕΚ 24/Α/22-01-1891) ο δημοδιδάσκαλος Δημήτριος Πέτρου μετατίθεται «εκ του δημοτ(ικού) σχολείου των αρρένων Κόμματος του δήμου Λαμιέων εις το εν Μοσχοχωρίω του δήμου Ηρακλειωτών». Η θέση του δημοδιδασκάλου στο Κόμμα παρέμεινε κενή και το σχολείο δεν λειτουργούσε.

Πέντε μήνες αργότερα, με την υπουργική απόφαση 10951 της 24^ης Ιουνίου 1891 (ΦΕΚ 18/Α/25-06-1891) ο δημοδιδάσκαλος Αθανάσιος Παπαχριστοδούλου μετατέθηκε με αίτησή του από το δημοτικό σχολείο αρρένων της Παύλιανης «εις το αργούν τοιούτον του Κόμματος του δήμου Λαμιέων». Η απόφαση υπογράφεται από τον υπουργό εκκλησιαστικών και δημοσίας εκπαιδεύσεως Αχιλλέα Γεροκωστόπουλο.

Το 1892 ακολουθεί η υπουργική απόφαση 20258 της 15^ης Φεβρουαρίου 1892 (ΦΕΚ 46/Α/18-02-1892), με την οποία «μετατίθεται τη αιτήσει του ο τριτοβάθμιος δημοδιδάσκαλος Δημήτριος Παπακωνσταντίνου εκ του δημοτικού σχολείου των αρρένων Κόμματος του δήμου Λαμιέων εις το αργούν τοιούτον Πουγκακίων του δήμου Τυμφρηστού.» Η απόφαση υπογράφεται από τον υπουργό εκκλησιαστικών και δημοσίας εκπαιδεύσεως Αχιλλέα Γεροκωστόπουλο. Είναι άγνωστο πότε έγινε η αντικατάσταση του Αθανασίου Παπαχριστοδούλου από τον Δημήτριο Παπακωνσταντίνου. Με τη μετάθεση πάντως του δευτέρου το δημοτικό σχολείο του Κόμματος έκλεισε και πάλι.

Για την κάλυψη της θέσης του δημοδιδασκάλου και την επαναλειτουργία του σχολείου, με την υπουργική απόφαση 4222 της 10^ης Μαρτίου 1892 (ΦΕΚ 75/Α/11-03-1892) «μετατίθεται τη αιτήσει του ο δευτεροβάθμιος δημοδιδάσκαλος Νικολ(αος) Αθανασίου εκ του δημοτικού σχολείου Δερβέν Καρυάς του δήμου Παραχελωϊτών εις το εν Κόμμα του δήμου Λαμιέων αργούν τοιούτον.». Η απόφαση υπογράφεται από τον υπουργό εκκλησιαστικών και δημοσίας εκπαιδεύσεως Κωνσταντίνο Ν. Παπαμιχαλόπουλο.

Το 1897, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. 40 Συνεδρίαση ΙΒ του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Λαμιέων της 17^ης Νοεμβρίου 1897 γραμματοδιδάσκαλος στο Κόμμα είναι ο Κωνσταντίνος Ζαλαώρας.

Με το Βασιλικό διάταγμα της 5^ης Μαρτίου 1898 «Περί υποβιβασμού των δημοτ(ικών) σχολείων Λευκαδιτίου και Κόμματος εις γραμματοσχολεία και καταργήσεως του δημοτ(ικού) σχολείου Μουσταφάμπεη» (ΦΕΚ 36/Α/09-03-1898) το δημοτικό σχολείο του Κόμματος υποβιβάσθηκε σε γραμματοσχολείο. Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Περί υποβιβασμού των δημοτ(ικών) σχολείων Λευκαδιτίου και Κόμματος εις γραμματοσχολεία και καταργήσεως του δημοτ(ικού) σχολείου Μουσταφάμπεη

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Έχοντες υπ’ όψει το άρθρ(ο) 56 του ΒΤΜΘ΄νόμου περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως και την γνωμοδότησιν του νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος, προτάσσει του Ημετέρου επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού διατάσσομεν τάδε·

Υποβιβάζονται τα εξής δημοτικά σχολεία εις γραμματοσχολεία.

Το εν Λευκαδιτίω του δήμου Αιγιτίου και το εν Κόμματι του δήμου Λαμιέων.

Καταργείται δε το εν Μουσταφάμπεη του δήμου Ηρακλειωτών δημοτικόν σχολείον.

Εις τον αυτόν Ημέτερον Υπουργόν ανατίθεται η δημοσίευσις και εκτέλεσις του διατάγματος τούτου.

Εν Αθήναις την 5 Μαρτίου 1898.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

Ο Υπουργός

Α.ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ».

Ο υποβιβασμός σε γραμματοσχολείο πραγματοποιήθηκε, σύμφωνα με το άρθρο 56 του νόμου «Περί στοιχειώδους εκπαιδεύσεως» του 1895, λόγω μη επάρκειας των πιστώσεων του δημοτικού προϋπολογισμού του δήμου Λαμιέων για τη συντήρησή του.

 

Ο Γεώργιος Παπαθανασίου

Ο Γεώργιος Παπαθανασίου υπήρξε παππούς της μητέρας μου από την πλευρά της μητέρας της Δήμητρας Γκέκα (το γένος Παπαθανασίου) (1887-1980). Άγνωστα είναι το όνομα του πατέρα του, το έτος και ο τόπος γέννησής του. Από την έρευνα για το όνομα του πατέρα του προέκυψαν τα εξής:

1) Σε συμφωνητικό με αριθμό 252 του έτους 1849, που συντάχθηκε από τον συμβολαιογράφο Λαμίας Αλέξανδρο Χατζίσκο, αναφέρεται κάποιος Νικόλαος Παπαθανασίου, επαγγέλματος ρακοπώλης. Είναι κάτοικος Λαμίας και πληρεξούσιος του πατέρα του Παππά Αθανασίου, οικονόμου. Ο τίτλος του οικονόμου αποδιδόταν σε εγγάμους κληρικούς. Ο Νικόλαος Παπαθανασίου μαζί με τον Τασσίκα Ν. Κρίτσα ορίσθηκαν από τους κατοίκους του Κόμματος ως πληρεξούσιοι επίτροποί τους προκειμένου να τους εκπροσωπούν και να διαχειρίζονται τις υποθέσεις τους (Ευχαριστούμε θερμά την Προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους/Αρχεία Νομού Φθιώτιδας κα Σοφία Βακιρτζηδέλη για την άμεση αποστολή του συμφωνητικού).

2) Σε πλειστηριασμό ακινήτου κτήματος του 1876 («Δηλοποίησις πλειστηριασμού ακινήτου κτήματος και Έκθεσις αναγκαστικής κατασχέσεως ακινήτου κτήματος») αναφέρεται ο Νικόλαος Παπαθανασόπουλος, ιδιοκτήτης «αμπέλου» κοντά στον ποταμό Σπερχειό «εις την θέσιν Άγιος Βασίλειος της περιφερείας Λαμίας», η οποία συνορεύει με την προς κατάσχεση «άμπελον ιδιοκτήτου Κώνστα Κατάγια» (εφημερίδα ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, φύλλο 906/21-08-1876, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 238). Πιθανότατα πρόκειται για τον Νικόλαο Παπαθανασίου, το επώνυμο του οποίου αποδόθηκε ως Παπαθανασόπουλος, κατά τη συνήθεια πολλών γραφέων της εποχής.

Δυστυχώς δεν κατέστη δυνατόν να τεκμηριωθεί πλήρως ότι ο Νικόλαος υπήρξε ή όχι ο πατέρας του Γεωργίου Παπαθανασίου. Η έρευνα συνεχίζεται...

 

Η χειροτονία του

Όπως προαναφέρθηκε, το σχολείο υποβαθμίσθηκε σε υποδιδασκαλείο και υπολειτουργούσε. Εκτός όμως από το σχολείο, κενή υπήρξε και η θέση του εφημερίου του χωριού. Οι κάτοικοι «έχοντες ανάγκην διά πάσαν ιεροτελεστίαν και ιεροπραξίαν ενός ιερέως» αποφάσισαν τη χειροτονία του Γεωργίου Παπαθανασίου ως ιερέα για μία πενταετία. Ο συγκεκριμένος επιλέχθηκε, επειδή διέθετε τα κατάλληλα προσόντα προς χειροτονία. Η αμοιβή του θα καταβαλλόταν, σύμφωνα με τη συνήθεια της εποχής εκείνης, σε σιτάρι και καλαμπόκι κατά την περίοδο του αλωνισμού. Για την τήρηση της συμφωνίας ορίσθηκε ποινική ρήτρα 2.000 δραχμών. Το ποσό θα καταβαλλόταν, είτε από την πλευρά του ιερέα Γεωργίου Παπαθανασίου, είτε από την πλευρά των κατοίκων, σε περίπτωση μη τήρησης της συμφωνίας.

Ειδικότερα, στο συμφωνητικό χειροτονίας της Κυριακής 31^ης Δεκεμβρίου 1900, το οποίο συντάχθηκε από τον συμβολαιογράφο Λαμίας Ευθύμιο Κοντομήτρο, αναφέρονται τα εξής:

«Αριθμός 60^ος

Συμφωνητικόν

εν τώ χωρίω Κόμματι και εν τώ ιδιοκτήτω μαγαζίω του Μιλτιάδου Δόξα ένθα κληθείς μετέβην σήμερον την τριακοστήν πρώτην Δεκεμβρίου του χιλιοστού εννεακοσιοστού (1900) έτους ημέραν Κυριακήν και μετά μεσημβρίαν ενώπιον εμού του Συμβολαιογράφου και κατοίκου Λαμίας Ευθυμίου Κοντομήτρου και των δύο ενηλίκων μαρτύρων, πολιτών Ελλήνων, γνωστών μοι και μη εξαιρετέων Αθανασίου Αντίππα αμαξηλάτου κατοίκου Λαμίας και Ιωάν. Γαλατά υπηρέτου κατοίκου Μπεκής διατρίβοντος ενταύθα, ως και του αμαξηλάτου Αντίππα, ενεφανίσθησαν οι εξής γνωστοί εμοί και τοίς μάρτυσι και άσχετοι συγγενείας 1) Νικόλαος Α. Κρίτζας Δήμαρχος Λαμιέων 2) Τέγος Ν. Σπηλιώτης κτηματίας κάτοικοι Λαμίας ιδιοκτήται του χωρίου τούτου διατρίβοντες ενταύθα, 3) Αθαν. Μπατάγιας, 4) Δημ. Στεφανής, 5) Κωνστ. Κοντέλας 6) Χρήστος Ζητούνης, 7) Ιωάν. Αρχοντής 8) Ιωάν. Μπατζούρας 9) Γεωρ. Π. Βαλάρης 10) Δημ. Π. Βαλάρης 11) Ευάγγ. Π. Βαλάρης 12) Δημητρ. Γεωργ. Βαλάρης ή Σπέντζος 13) Αναστ. Διαμαντής 14) Κωνστ. Διαμαντής 15) Δημ. Κύρκος 16) Σωτήριος Διαμαντής 17) Κωνστ. Κουτρούμπας 18) Νικόλ. Δασκαλάκης 19) Ιω. Δασκαλόπουλος 20) Κωνστ. Πέππας 21) Γεώρ. Παυλής 22) Κωνστ. Μπρούμης 23) Ιω. Ξυδεράς 24) Ευστ. Παπαδημητρόπουλος 25)Κωνστ.)καθαρογράφεται) Κωνστ. Αρχοντής 26) Κωνστ. Λιάκος 27) Γεώργιος Αθανασίου 28) Νικόλ. Μπρόμης 29) Γεώρ. Καραβάς 30) Δημ. Ξυδερός 31) Χρήστος Καμαρούλας 32) Ιωάν. Γκριτζόπουλος και Θεόδωρος Κ. Κομματάς αφ’ ενός και Γεώργιος Παπαθανασίου αφ’ ετέρου και συνομολόγησαν συμφωνήσαντες τα ακόλουθα: ότι οι πρώτοι των συμβαλλομένων ιδιοκτήται του χωριού και καλλιεργηταί του άνω χωρίου έχοντες ανάγκην διά πάσαν ιεροτελεστίαν και ιεροπραξίαν ενός ιερέως προσέλαβον τον δεύτερον συμβαλλόμενον υποψήφιον όντα και έχοντα τα προσόντα προς χειροτονίαν ίνα χειροτονηθέντα έχωσι διά τα θρησκευτικά των καθήκοντα επί μίαν πενταετείαν ιερέα και εφημέριον των αμοίβοντες αυτόν καθώς πρότερον έμιναν σύμφωνοι και συμφώνως τοις εθίμοις του τόπου διά σίτου και αραβοσίτου κατ’ έτος μέχρι της λήξεως της πενταετείας αρχομένης από της χειροτονείας του και υποχρεούται να τα διατηρώσι καθ΄ολην την πενταετείαν και να αμοίβωσι, εκτός αν ούτος ήθελε παραμελή τα καθήκοντά του και ιερατικά του χρέη. ούτος δε αποδεχόμενος του όρου τούτου υπόσχεται και υποχρεούται μετά την χειροτονίαν του, να ιεροπράττει και εκτελεί πάσας τάς ιεροτελεστίας προς τούς κατοίκους δι’ αι παρ’ αυτών θέλει πλερώνεται τακτικώς και κατά τα αλώνια ως προεσυμφώνησαν, αμελητεί και προθύμως εκτός ασθενείας και ανυπερβλήτου κωλλύματος άλλως θέλει αποδιώκεται άνευ ανανεώσεώς της. προς τήρησιν δε των συμφωνιών των και των άνω όρων ορίζουσι ποινικήν ρήτραν δραχμών δυό χιλιάδων, ήν θέλει πληρώσει ο αθετήσας τούς όρους του παρόντος προς τον έτερον συμβαλλόμενον μερυκώς μη ήτοι παρ’ εκάστω προς τον υποψήφιον της αναλογίας και εφάπαξ παρά του υποψηφίου προς τους λοιπούς συμβαλλομένους. Τούτων συνομολογηθέντων και αποδεκτών γενομένων συνετάγη το παρόν, ανεγνώσθη ευκρινώς και μεγαλοφόνως εις ευήκοον πάντων και υπεγράφη βεβαιωθέν παρ’ εμού και εμού πλήν των Γεωρ. Αθανασίου Νικολάου Μπρόμη, Γεωρ. Καραβά, Δημ. Ξυδερού, Χρήστου Καμαρούλα και Ιωάν. Γκριτζοπούλου,┌και Ιωάν. Ξυδερού και Θ.Κ.Κομματά δι’ άγνοια γραμμάτων, απάντων δε των πρώτων συμβαλλομένων γεωργοκτηματιών και κατοίκων Κόμματος ούτων.

Οι μάρτυρες Αθανάσιος Αντύπας Ιωάννης Γαλατάς

Οι συμβαλλόμενοι Ν.Α.Κρίτσας Τ.Ν.Σπηλιώτης

Ακολουθούν οι υπογραφές των κατοίκων, τα ονοματεπώνυμα των οποίων αναφέρονται στο συμφωνητικό (Εικ.1αβγ).

α

β

γ

Εικ.1αβγ. Το συμφωνητικό χειροτονίας του Γεωργίου Παπαθανασίου (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους / Αρχεία Νομού Φθιώτιδας. Ευχαριστούμε θερμά την Προϊσταμένη των Γενικών Αρχείων του Κράτους/Αρχεία Νομού Φθιώτιδας κα Σοφία Βακιρτζηδέλη για την αποστολή του συμφωνητικού.).

 

Η θητεία του ως γραμματιστής

Ο ιερέας Γεώργιος Παπαθανασίου υπηρέτησε ως γραμματιστής στο Κόμμα το χρονικό διάστημα 1901-1907. Στην έκδοση «Επετηρίς της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Έτος Α΄ (1901-1902)» αναφέρεται ως δημοδιδάσκαλος (Εικ.2) (για τις έννοιες γραμματιστής και γραμματοδιδασκαλείο βλέπε στην εισαγωγή της ανάρτησης «Η δημοτική εκπαίδευση στη Φθιώτιδα το σχολικό έτος 1901-1902»).

 

Εικ.2. Η καταγραφή του Γεωργίου Παπαθανασίου ως δημοδιδασκάλου στην Επετηρίδα της δημοτικής εκπαίδευσης του 1901-1902 (πηγή: Γ. Μπουκουβάλα, Επετηρίς της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Έτος Α΄ (1901-1902), Εν Αθήναις 1902, σελίδα 416.).

Ο διορισμός του ως γραμματιστής πραγματοποιήθηκε το 1901 με απόφαση της ΛΔ΄ συνεδρίασης (15/11/1901) του δημοτικού συμβουλίου του Δήμου Λαμιέων, επί δημαρχίας Νικολάου Αναστ. Κρίτσα (Εικ.3).

Εικ.3. Ο δήμαρχος Λαμιέων Νικόλαος Αναστ.. Κρίτσας (1847-1931). Επί των ημερών του διορίστηκε γραμματιστής στο Κόμμα ο ιερέας Γεώργιος Παπαθανασίου (πηγή: Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος, Λαμία τα πρόσωπα 1760-1930, Λαμία 2003, σελίδα 68.).

Αναφέρει η απόφαση:

«1.Λαβών υπ’ όψιν το υπ’ αριθ. 857 της 27 Φεβρουαρίου ε.ε. έγγραφον του κ.Επιθεωρητού των Δημοτικών Σχολείων Φθ/δος παμψηφεί διά της υπ’ αριθ. 11 σημερινής πράξεώς του προτείνει ως διοριστέον γραμματιστήν εις την χηρεύουσαν θέσιν του γραμματοσχολείου Κόμματος τον αυτόθι εφημέριον πρώην δημοδιδάσκαλον Γεώργιον Παπαθανασίου».

Τρείς μήνες πριν, στην ΚΖ΄ συνεδρίαση (17/8/1901) του δημοτικού συμβουλίου είχε αποφασιστεί η διάθεση 660 δραχμών από τον προϋπολογισμό του Δήμου Λαμιέων στο Γραμματοσχολείο:

«Ι. Γραμματοσχολείον του χωρίου Κόμματος

1. Μισθός Γραμματιστού προς 65 δρχ μηνιαίως 660

2. Επισκευή σχολείου 0».

Το 1902 ο Δήμος Λαμιέων με δύο συνεδριάσεις του δημοτικού συμβουλίου ενέκρινε τα εξής ποσά:

α) Στην Η΄ συνεδρίαση (8/3/1902):

«ΕΞΟΔΑ. Ι. Γραμματοσχολείον Κόμματος

1. Μισθός γραμματιστού προς δρχ. 55 δρχ. 660

2. Σχολικά όργανα δρχ 80».

β) Στην ΛΑ΄ συνεδρίαση (6/11/1902):

«ΕΞΟΔΑ. Ι. Γραμματοσχολείον Κόμματος

1. Μισθός γραμματιστού δρχ. 660

2. Έπιπλα, πίνακες, κλπ δρχ 20».

Την Κυριακή 7 Σεπτεμβρίου 1903 πραγματοποιήθηκαν στη Λαμία δημοτικές εκλογές. Νέος δήμαρχος εξελέγη ο Σπύρος Κομνά Τράκας (Εικ.4), γιός του αγωνιστή Κομνά Τράκα από την Αγόριανη Παρνασσού. Στις 23 Απριλίου της ίδιας χρονιάς είχαν τελεστεί τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα του Αθανασίου Διάκου στην πλατεία Διάκου από τον βασιλιά Γεώργιο Α΄, παρουσία του προηγουμένου δημάρχου Νικολάου Αναστ. Κρίτσα.

Εικ.4. Ο δήμαρχος Λαμιέων Σπύρος Κομνά Τράκας (1870-1943) (πηγή: Νίκος Ταξ. Δαβανέλλος, Λαμία τα πρόσωπα 1760-1930, Λαμία 2003, σελίδα 114.)

Το 1904 στην Ι΄ συνεδρίαση (18/3/1904) «Προτάσει του κ.Δημάρχου, το συμβούλιον παμψηφεί διά της υπ’ αριθ. 42 ε.ε. πράξεώς του προέβη εις τον διορισμόν επιθεωρητικής επιτροπής:

2. Διά το εν Κόμματι Γραμματοδιδασκαλείον τους

1. Γεώργιον Παπαθανασίου Ιερέα

2. Τέγον Σπηλιώτην

3. Αναστάσιον Διαμαντήν».

Στην ΙΞ΄ συνεδρίαση της 23/6/1904 το δημοτικό συμβούλιο διέθεσε τα εξής ποσά:

«ΕΞΟΔΑ. Ι. Γραμματείον Κόμματος

1. Μισθός πρωτοβαθμίου γραμματιστού δρχ 900

2. Σχολικά όργανα δρχ 20

αρ. 33 Επισκευή διδακτηρίου χωρίου Κόμματος δρχ 100».

Το 1905 στην Ε΄ & ΣΤ΄ συνεδρίαση (16/5/1905) εγκρίθηκε η διάθεση ποσού 650 δραχμών για την αμοιβή του Γεωργίου Παπαθανασίου:

«ΕΞΟΔΑ. Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως Δημοτών

Ι. Γραμματείον Κόμματος

1. Μισθός τριτοβαθμείου γραμματιστού δρχ 650».

Το 1906 στην Β΄ συνεδρίαση (6/3/1906) εγκρίθηκε η διάθεση 1.040 δραχμών στο «Γραμματείον Κόμματος» ως εξής:

«ΈΞΟΔΑ. Τμήμα Α. Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως

Ι. Κόμματος

1. Μισθός τριτοβαθμείου γραμματιστού δρχ 900

2. Έπιπλα, πίνακες, όργανα διδασκαλίας δρχ 40

3. Επισκευή διδακτηρίου δρχ 100».

Στην Γ΄& Δ΄ συνεδρίαση (6/3/1906) εγκρίθηκε η διάθεση ποσού 80 δραχμών για την επισκευή του σχολείου:

«Ι. ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΕΡΓΑ

27. Επισκευή διδακτηρίου Κόμματος δρχ. 80».

Σε επόμενη συνεδρίαση (13/6/1906) εγκρίθηκε η διάθεση συνολικά 680 δραχμών:

«ΕΞΟΔΑ: Τμήμα Α. Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως

Ι. Γραμματείον Κόμματος

1. Μισθός γραμματιστού δρχ 660

2. Έπιπλα, πίνακες, όργανα διδ/λίας δρχ 20».

Στην ΙΘ΄ συνεδρίαση (2/11/1906) εγκρίθηκε η αμοιβή του γραμματιστή:

«Β. ΕΞΟΔΑ

Αον Τμήμα δημοτικής εκπαιδεύσεως

Ι Γραμματείον Κόμματος

Μισθός γραμματιστού δρχ 660».

Σε επόμενη συνεδρίαση (17/12/1906) εγκρίθηκε το ποσό του μισθού μαζί με την αύξηση του υποδιδασκάλου:

«Κεφ. Ι. ΕΞΟΔΑ

Κόμμα Φθιώτιδος

1. Υποδιδασκαλείον Κόμματος

Μισθός υποδιδασκάλου μετά μιάς αυξήσεως δρχ. 720».

Για το 1907 δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Το 1908 στην ΙΑ΄ συνεδρίαση (18/4/1908) εγκρίθηκε ποσό 45,80 δραχμών ως προσαύξηση του μισθού του υποδιδασκάλου Γεωργίου Παπαθανασίου για τη χρονική περίοδο από 15 Μαρτίου έως τέλος Δεκεμβρίου 1907:

«Κεφ. ΙΔ άρθρον 1

15. Γεώργιος Παπαθανασίου υποδιδάσκαλος του χωρίου Κόμματος δραχμές 45,80 προς πληρωμήν της ως άνω, δικαιούται να λάβη διά προσαύξησιν του μισθίου του από 15 Μαρτίου έως τέλος Δεκεμβρίου 1907.»

Στην ΙΒ΄ συνεδρίαση (20/4/1908) προτείνεται να διοριστεί στο Κόμμα από τις 17 Μαΐου 1908 υποδιδάσκαλος ο Δ. Γεωργάκης, διαδεχόμενος τον Γεώργιο Παπαθανασίου:

«Ακολούθως διά της υπ’ αριθμ. 44 σημερινής πράξεώς του ομοφώνως προτείνει ως διοριστέον υποδιδάσκαλον εις την κενήν θέσιν του υποδιδασκαλείου του χωρίου Κόμματος τον εκτός υπηρεσίας διατελούντα Δημοδιδάσκαλον Δ. Γεωργάκην επί τη αιτήσει αυτού από 17 επομένου μηνός.»

Η «κενή θέσις του υποδιδασκαλείου του χωρίου Κόμματος» προέκυψε από τον θάνατο του Γεωργίου Παπαθανασίου, ο οποίος απεβίωσε το 1908. Το έτος θανάτου του διασταυρώθηκε στο υπ’ αριθμ. 2562/16-05-1922 συμβολαιογραφικό έγγραφο του συμβολαιογράφου Νικολάου Αθ. Καρδάκου με τίτλο «Πωλητήριον παράγκας διά δραχμάς 300» της γιαγιάς μου και κόρης του Δήμητρας.

 

 

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

1. Θεόδωρος Αθ. Γκέκας, Κόμμα το χωριό μας, Λαμία 2009.

2. Γ. Μπουκουβάλα, Επετηρίς της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Έτος Α΄ (1901-1902), Εν Αθήναις 1902.

3. Το υπ’ αριθμ. 2562/16-05-1922 «Πωλητήριον παράγκας διά δραχμάς 300» του συμβολαιογράφου Λαμίας Νικολάου Αθ. Καρδάκου.

 

 

 

 

 

Η δημοτική εκπαίδευση στη Φθιώτιδα το σχολικό έτος 1901-1902

Ι. Εισαγωγή (δημοτικά σχολεία-γραμματοδιδασκαλεία-γραμματοδιδάσκαλοι-γραμματιστές)

Με το νόμο ΒΤΜΘ΄ της 3^ης Σεπτεμβρίου 1895 «Περί της στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως» (ΦΕΚ 37/Α/05-10-1895), (Εικ.1α-ι) η κυβέρνηση Θεοδώρου Δηλιγιάννη προσπάθησε να οργανώσει τη στοιχειώδη εκπαίδευση στο ελληνικό βασίλειο. Ο νόμος υπογράφεται από τον Δημήτριο Γ. Πετρίδη, υπουργό Εκκλησιαστικών και δημοσίας εκπαιδεύσεως, όπως ονομαζόταν τότε το υπουργείο παιδείας. Με τον νόμο αυτό καθιερώθηκαν τα πλήρη (εξατάξια), τα κοινά (τετρατάξια) δημοτικά σχολεία και τα γραμματοδιδασκαλεία ή γραμματοσχολεία, τα οποία ουσιαστικά ήταν τα σχολεία των χωριών.

Προϋπόθεση για τη σύσταση γραμματοδιδασκαλείου σε ένα χωριό ήταν η ύπαρξη τουλάχιστον 15 μαθητών. Εάν οι μαθητές υπερέβαιναν τους 70 μπορούσε να συσταθεί κοινό (τετρατάξιο) δημοτικό σχολείο. Στο γραμματοδιδασκαλείο δίδασκε ο γραμματοδιδάσκαλος. Με τον όρο γραμματοδιδάσκαλος χαρακτηρίστηκε κατά την αρχαιότητα (ελληνιστική περίοδο) ο διδάσκων στους μαθητές τα πρώτα γράμματα, ενώ ως γραμματιστής χαρακτηρίστηκε ο διδάσκων ανάγνωση και γραφή. Με το νόμο του 1895 καταβλήθηκε προσπάθεια να αντικατασταθούν οι γραμματοδιδάσκαλοι από τους γραμματιστές λόγω της ελλιπούς μόρφωσής τους.

Οι γραμματιστές αποφοίτησαν από τα υποδιδασκαλεία που ιδρύθηκαν με το νόμο ΒΟΘ΄ της 6^ης Αυγούστου 1892 «Περί υποδιδασκαλείων» (ΦΕΚ 277/Α/11-08-1892). Σύμφωνα με αυτόν ιδρύθηκε σε κάθε νομό υποδιδασκαλείο. Η φοίτηση ήταν ετήσια. Δικαίωμα φοίτησης είχαν όσοι διέθεταν απολυτήριο Ελληνικού σχολείου (Σχολαρχείου). Οι γραμματιστές διορίζονταν σε χωριά κάτω των 600 κατοίκων στη θέση των γραμματοδιδασκάλων. Το γραμματοδιδασκαλείο που διοριζόταν ονομαζόταν γραμματείο. Στο άρθρο 17 του νόμου «Περί υποδιδασκαλείων» ορίζεται ότι «απολυόμενοι εκ των υποδιδασκαλείων οι μαθηταί αυτών διορίζονται υπό του επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως Υπουργού γραμματισταί εις τα γραμματεία, τα ιδρυμένα κατά τάς κώμας τάς εχούσας αριθμόν κατοίκων ολιγώτερον των 600. Διορίζονται δε εις μέν τάς κώμας τάς εχούσας 500-600 κατοίκους οι λαβόντες τον βαθμόν άριστα, εις δε τάς εχούσας 400-500 οι τον βαθμόν λίαν καλώς και εις τάς εχούσας ολιγώτερον των 400 μέχρις 150 κατοίκων οι τον βαθμόν καλώς.». Στο άρθρο 18 ορίζεται το ζήτημα της μισθοδοσίας και κατοικίας των γραμματιστών: «Μισθόν λαμβάνουσιν οι γραμματισταί 75 μέν δραχμάς οι έχοντες άριστα, 65 οι έχοντες λίαν καλώς και 55 οι έχοντες καλώς. Κατοικούσι δε πάντες ανεξόδως εν τοίς διδακτηρίοις, όπου τούτο είναι δυνατόν.».

Το 1899 κατατέθηκαν προς ψήφιση στη Βουλή από τον Αθανάσιο Ευταξία πέντε νομοσχέδια για την παιδεία («Περί δημοτικής εκπαιδεύσεως», «Περί διδασκαλείων των αρρένων», «Περί μέσης εκπαιδεύσεως», «Περί Πανεπιστημίου» και «Περί γυμναστικής και γυμναστικών και αθλητικών αγώνων»). Ψηφίστηκε και έγινε νόμος του κράτους μόνο το τελευταίο, γνωστό ως νόμος ΒΚΧΑ΄ της 10^η Ιουλίου 1899 «Περί γυμναστικής και γυμναστικών και αθλητικών Αγώνων».

 

ΙΙ. Η δημοτική εκπαίδευση στη Φθιώτιδα

Το 1902 εκδόθηκε στην Αθήνα η «Επετηρίς της δημοτικής εκπαιδεύσεως» από τον εκδοτικό οίκο «Υιοί Ανέστη Κωνσταντινίδου» (Εικ.2). Η επετηρίδα δημοσιεύει στοιχεία για τη δημοτική εκπαίδευση εκείνης της εποχής.

Ως προς τη Φθιώτιδα η επετηρίδα παρέχει πληροφορίες για τα μέλη του εποπτικού συμβουλίου, τον αριθμό σχολείων και τα ονοματεπώνυμα των δημοδιδασκάλων, δημοδιδασκαλισσών, γραμματιστών και γραμματοδιδασκάλων που υπηρετούσαν στα σχολεία της δημοτικής εκπαίδευσης του νομού.

Ειδικότερα:

Α. Εποπτικό Συμβούλιο Δημοτικής Εκπαίδευσης

Αποτελείται από τους εξής:

Πρόεδρος: ο αιδεσιμότατος Οικονόμος κ.Ι.Μυλαρόπουλος πρόεδρος της Επισκοπικής επιτροπής.

Επιθεωρητής: Χ. Μάρας.

Μέλη: Β.Νικολαΐδης γυμνασιάρχης, Κ.Κελαϊδίνης, Ι.Γεωργιάδης.

Β. Αριθμός σχολείων

Ο αριθμός των σχολείων δημοτικής εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών και των μαθητών για το σχολικό έτος 1901-1902 στη Φθιώτιδα είναι:

Σχολεία αρρένων 63,

Σχολεία θηλέων 25,

Γραμματεία ή Γραμματοδιδασκαλεία 90,

Αριθμός μαθητών,

αρρένων 6.531,

θηλέων 1.388,

Αριθμός διδασκάλων 88,

Αριθμός διδασκαλισσών 30,

Αριθμός γραμματιστών 90.

Γ. Ονοματεπώνυμα δημοδιδασκάλων, δημοδιδασκαλισσών, γραμματιστών και γραμματοδιδασκάλων

Μετά το ονοματεπώνυμο περιγράφεται η θέση που κατέχει ο εκπαιδευτικός (π.χ. γραμματοδιδάσκαλος). Στα ονοματεπώνυμα χωρίς περιγραφή θέσης εννοείται δημοδιδάσκαλος ή δημοδιδασκάλισσα.

1) Δήμος Λαμιέων.

Λαμία

αρρένων:

Α΄: Ι. Λάζος, Χ. Δροσογιάννης, Ι. Ασβεστάς, Γ. Παπαθανασίου.

Β΄: Α. Μακρυναίος, Γ. Τσιμπούρης, Ν. Βαλατσός, Ι. Τσιότρας.

θηλέων:

Α΄: πλήρες Α. Πυργοπούλου, Β. Τσαούση, Α. Κόντου.

Β΄: Α. Τοπαλόγλου, Ειρ. Στεργίου, Α. Βαλσάμη.

Ιμίρμπεη (Ανθήλη)

αρρένων: Γ. Καρυοφύλλης, Κ. Παπαβασιλείου

θηλέων: κενό.

Μπεκή (Σταυρός) αρρένων: Θ. Γαρδίκης.

Δίβρη αρρένων: Δ. Αθανασίου.

Σαρμουσακλή (Ροδίτσα) αρρένων: Κ. Λαγός.

Δερβέν Φούρκα (Καλαμάκι) αρρένων: κενό.

Τσοπανλάτα (Λυγαριά) αρρένων: Στ. Αθανασίου.

Κόμμα αρρένων: Γ. Παπαθανασίου.

Καλύβια αρρένων: Α. Λιανός (γραμματοδιδάσκαλος).

2) Δήμος Φαλάρων.

Στυλίς

αρρένων: Ν. Ευθυμίου, Κ. Χορμόβας.

θηλέων: Μ. Κωνσταντίνου.

Λογγίτσιον αρρένων: Ηλ. Τσώκρας (γραμματιστής).

Νεράϊδα αρρένων: Γ. Τσιλιμάγκος (γραμματιστής).

Νίκοβα (Άνυδρο) αρρένων: Γ. Παπαγεωργίου (γραμματιστής).

Σπαρτιά αρρένων: κενό.

Αγία Μαρίνα αρρένων: Ν. Αναγνωστόπουλος (γραμματιστής).

3) Δήμος Κρεμαστής Λαρίσης.

Γαρδίκιον (Πελασγία)

αρρένων: Α. Παπασακελλίωνος.

θηλέων: Α. Παναγιωτοπούλου.

Ράχαις (Ράχες): Ι. Κόντος.

Μύλοι: Κ. Παπασταμούλης (γραμματιστής).

Σουβάλα (Βαθύκοιλο) αρρένων: Γ. Ζούκας (γραμματιστής).

4) Δήμος Πτελεατών.

Σούρπη

αρρένων: Γ. Λουκάς, Δ. Καντζούκης.

θηλέων: κενό.

Πτελεόν αρρένων: Δ. Γραμματίκας.

Άγιος Θεόδωρος αρρένων: κενό.

Χαμάκου (Αχίλλειο) αρρένων: Ηλ. Τσιλιμάγκος (γραμματιστής).

5) Δήμος Αμαλιαπόλεως.

Αμαλιάπολις

αρρένων: Ι. Θεοδοσίου.

θηλέων: Αικ. Τσαβελάκου.

6) Δήμος Σπερχειάδος.

Αγά (Σπερχειάδα)

αρρένων: Σ. Πιτσίκας, Ι. Δασκαλόπουλος.

θηλέων: Μ. Γελαδάκη.

Χαλίλι (Μεσοποταμία) αρρένων: Σ. Παπαγυαλιάς.

Παλαιοβράχα αρρένων: Κ. Αθανασόπουλος, Λ. Δούκας.

Μπρούφλιανη (Δίλοφο) αρρένων: Γ. Γεραντώνης.

Φτέρη αρρένων: Χ. Παναγιωτόπουλος.

Καμπιά αρρένων: Α. Αίσωπος (γραμματιστής).

Γυφτοχώριον (Καλλιθέα) αρρένων: Ι. Καρφής.

Κλωνίον αρρένων: Κ. Αναγνωστόπουλος (γραμματοδιδάσκαλος).

7) Δήμος Ομιλαίων.

Γαρδίκιον

αρρένων: Ι. Γαρδίκης, Οδ. Γαρδίκης.

θηλέων: κενό.

Σέλιανη (Μάρμαρα) αρρένων: Κ. Παπανικολάου.

Κυριακοχώριον αρρένων: Ηλ. Αποστολόπουλος.

Αργύρια αρρένων: Γ. Μαλούκος (γραμματιστής).

Κολοκυνθιά αρρένων: Α. Παπαχρήστου (γραμματιστής).

Στάγια (Πλάτανος) αρρένων: Γ. Παπαστάμου (γραμματιστής).

8) Δήμος Υπάτης.

Υπάτη

αρρένων: Α. Βασακάρης, Δ.. Σκούρας.

θηλέων: κενό.

Μεξιάται

αρρένων: Ε. Ξηροτύρης.

θηλέων: Π. Θεοδώρου.

Λάλα (Ροδωνιά) αρρένων: Χ. Οικονομόπουλος.

Νεοχώριον αρρένων: Π. Πανέτσος.

Καστανιά αρρένων: Ν. Μαλούκος (γραμματιστής).

Λιάσκοβο (Μεσοχώρι) αρρένων: Κ. Λουκόπουλος (γραμματιστής).

Χομίργιανη (εδώθε) (Δάφνη) αρρένων: κενό.

Χομίργιανη (πέρα) (Ανατολή) αρρένων: Ι. Κοτσόβολος.

Συκά αρρένων: Γ. Ξηροτύρης (γραμματιστής).

Σμόκοβον (Πύργος) αρρένων: ΗΛ. Ρούσκας (γραμματιστής).

Μάντετση (Περιστέρι) αρρένων: Ι. Γιαχτύπης (γραμματιστής).

Λυχνό αρρένων: Ν. Κεφαλάς (γραμματιστής).

Βασιλικά αρρένων: Σ. Κατσογιαννόπουλος (γραμματιστής).

9) Δήμος Ηρακλειωτών.

Μοσχοχώριον

αρρένων: Δ. Σπέντζος.

θηλέων: κενό.

Παύλιανη (μάλλον αρρένων, δεν διευκρινίζεται): Θ. Κοντομήτρος.

Κομποτάδες

αρρένων: Ι. Ανδρικόπουλος.

θηλέων: Ελ. Χαλκιοπούλου.

Γαρδικάκιον (Οίτη) αρρένων: Λ. Μαράζης (γραμματιστής).

Μουσταφάμπεη (Ηράκλεια) αρρένων: κενό.

Δρακοσπηλιά (Θερμοπύλες) αρρένων: κενό.

Ελευθεροχώριον αρρένων: Ι. Μάρος (γραμματιστής).

Φρατζή αρρένων: Γ. Λιάκος (γραμματιστής).

Μωροκοβινίκος (Προκοβενίκος, σήμερα Σκαμνός) αρρένων: κενό.

Δύο Βουνά αρρένων: κενό.

Αλπόσπιτα (Αλεπόσπιτα) αρρένων: Α. Τσιγαρίδας (γραμματιστής).

10) Δήμος Μακρακώμης.

Βαρυμπόπη (Μακρακώμη)

αρρένων: Ηλ. Ζωητός.

θηλέων: κενό.

Ροβολιάριον αρρένων: Κ. Μητσάκης.

Γιαννιτσού αρρένων: Π. Γιωτόπουλος, Λ. Πολυμερόπουλος, Ι. Ξηροτύρης.

Τσούκα αρρένων: Ηλ. Αποστολόπουλος.

Γραμμένη Ράχη (Γραμμένη) αρρένων: Σ. Κατσανός.

Μάκρυση (Μάκρη) αρρένων: Κ. Αναγνωστόπουλος (γραμματιστής).

Λιτόσελον αρρένων: Γ. Παπανικολάου (γραμματιστής).

Σκορλιά (Πτελέα) αρρένων: Γ. Λιανός (γραμματιστής).

Αρχάνιον αρρένων: Α. Παπαποστόλου (γραμματιστής).

Πλατύστομον αρρένων: Δ. Δημητρέσας (γραμματιστής).

Ασβέστης αρρένων: Κ. Πανέτζος (γραμματιστής).

11) Δήμος Παραχελωϊτών.

Λιανοκλάδιον

αρρένων: Κ. Κατσόγιαννος.

θηλέων: Α. Χρίστου.

Στύρφακα αρρένων: Θ. Λάμπρου.

Δερβέν Καρυά (Μοσχοκαρυά) αρρένων: κενό.

Αμούριον αρρένων: Ν. Νικολαΐδης (γραμματοδιδάσκαλος).

Κούρνοβον (Τρίλοφο) αρρένων: Ι. Παπακωνσταντίνου (γραμματιστή).

12) Δήμος Τυμφρηστού.

Μεσαία ή Μεγάλη Κάψη αρρένων: Δ. Παπακωνσταντίνου.

Πουγγάκια αρρένων: Κ. Παναγιωτόπουλος.

Ζιώψη (Ασπρόκαμπος) αρρένων: Γ. Θεοδοσόπουλος.

Συμιανή (Ζημιανή, σήμερα Δίκαστρο) αρρένων: Δ. Κυριακόπουλος.

Κανάλια αρρένων: Δ. Καλέντζος (γραμματιστής).

Κάψη Πέρα αρρένων: Ε. Πολυχρονόπουλος (γραμματιστής).

Μαυρίλον αρρένων: Χ. Αναστασόπουλος (γραμματιστής).

Μερκάς αρρένων: Α. Παπαγεωργίου (γραμματιστής).

Περίλευτον (Περίβλεπτο) αρρένων: Γ. Παππαδημητρίου (γραμματιστής).

Παλαιόκαστρον αρρένων: Ν. Βορτσέλας (γραμματιστής).

Πιτσιωτά αρρένων: Α. Ζορμπάς (γραμματιστής).

Νεοχώριον αρρένων: Γ. Τσιούτρας (γραμματιστής).

Λευκάς αρρένων: Δ. Κλεφτοδήμος (γραμματιστής).

13) Δήμος Αταλάντης.

Αταλάντη

αρρένων: Ν. Μολότσος.

θηλέων: Μ. Μυρίζου.

Ζέλιον αρρένων: Γ. Λάμπρου.

Έξαρχος αρρένων: Ε. Γραβάνης (γραμματιστής).

Καλαπόδιον αρρένων: Γ. Αναγνώστου (γραμματιστής).

Κολάκα (Κυρτώνη) αρρένων: κενό.

Σκεντέραγας (Μεγαπλάτανος) αρρένων: κενό.

14) Δήμος Λαρύμνης.

Μαρτίνον

αρρένων: Δ. Παλασάντζας.

θηλέων: κενό.

Μαλεσίνα

αρρένων: κενό.

θηλέων: Α. Χριστακοπούλου.

Τραγάνα αρρένων: Κ. Λάϊος.

Παύλος αρρένων: Ν. Γκριτζελής.

Καστρί αρρένων: κενό.

Μάζιον αρρένων: ΗΛ. Φραγκάκης (γραμματοδιδάσκαλος).

15) Δήμος Δαφνησίων.

Λειβανάταις

αρρένων: Ν. Αναγνωστόπουλος, Κ. Θεοδοσίου.

θηλέων: Ε. Καλλιπολίτου.

Άγιος Κωνσταντίνος αρρένων: Α. Παπαναστάσης (γραμματιστής).

Αρκίτσα αρρένων: Α. Κοτσιάνης (γραμματιστής).

Αγνάντη αρρένων: Γ. Κωστορίζος (γραμματιστής).

Γολέμιον αρρένων: κενό.

16) Δήμος Τιθορέας.

Βελίτσα (Τιθορέα)

αρρένων: Ι. Ζέρβας, Κ. Παναγόπουλος.

θηλέων: Μ. Στρατηγοπούλου.

Μόδιον αρρένων: Γ. Παπαργυρόπουλος.

Κηφισσοχώριον (Κάτω Τιθορέα) αρρένων: Α. Γεροσταθόπουλος (γραμματιστής).

Αγία Μαρίνα αρρένων: Ι. Θεοδώρου (γραμματιστής).

17) Δήμος Θρονίου.

Καρυά αρρένων: Α. Τριανταφύλλου.

Ριγγίνιον αρρένων: Ν. Μαμαλέτος.

Δερβισάδα (Άγιος Σεραφείμ) αρρένων: Ν. Παπαμιλτιάδης (γραμματιστής).

Καινούργιον αρρένων: Γ. Κορκόβελος (γραμματιστής).

Κόμνηνα (Κόμνινα) αρρένων: Τ. Παπαϊωάννου (γραμματιστής).

18) Δήμος Θερμοπυλών.

Μώλος

αρρένων: Γ. Περγαντής, Π. Σακελλαρόπουλος.

θηλέων: κενό.

Μενδενίτσα

αρρένων: Κ. Ακρίδας.

θηλέων: Σ. Ψύλλα.

Αγία Τριάδα αρρένων: Λ. Δρούκαλης (γραμματιστής).

Κατμάτα (Ανάβρα) αρρένων: κενό.

Άντερας (Σκάρφεια) αρρένων: Σ. Αυγερινάκος (γραμματιστής).

Ρεντζάριον (μάλλον Ρεγγίνι) αρρένων: Ηλ. Δροσόπουλος (γραμματιστής).

Λιαπάτα (Άγιος Χαράλαμπος) αρρένων: κενό.

19) Δήμος Δρυμίας.

Δαδίον (Αμφίκλεια)

αρρένων: Ε. Στρογγύλης, Δ. Κονταξής, Δ. Αγγέλης, Γ. Κοτρίδης.

θηλέων: Α. Λεντούδη, Λ. Μεσσήνη.

Γλουνίτσα (Δρυμαία) αρρένων: Α. Δρίβας.

Ξυλικοί αρρένων: Κ. Χαντζής (γραμματιστής).

Δερνίτσα (Τιθρόνιο) αρρένων: κενό.

20) Δήμος Ελατείας.

Δραχμάνιον (Ελάτεια)

αρρένων: Ηλ. Καράμπελας, Ι. Παππάς.

θηλέων: Μ. Χαραλαμποπούλου.

Μπισχένιον (Παρόρι) αρρένων: Γ. Παπαδημητρίου.

Μάνεσι (Λευκοχώρι) αρρένων: Κ. Οικονόμου (γραμματιστής).

Μπέλεσι (Ανθοχώρι) αρρένων: κενό.

Σφάκα αρρένων: Ι. Παπαθανασίου (γραμματιστής).

21) Δήμος Νέας Πέλλης.

Άνω Πέλλη: Β. Ξενιά. (;)

22) Δήμος Θαυμακού.

Δομοκός

αρρένων: Χ. Τσουτσουλόπουλος, Δ. Παππάζογλους.

θηλέων: Μ. Δημητρίου.

Μπεκερλέρ (είναι το Μπεκριλέρ, οικισμός που καταργήθηκε το 1928) αρρένων: Θ. Αγγελόπουλος.

Αγόριανη αρρένων: Α. Μπινιάρης.

Σκάρμιτσα (Θαυμακός) αρρένων: κενό.

Βελεσιώται αρρένων: κενό.

Πουρνάρι αρρένων: Α. Σάββας.

Καρατζόλι (Αχλαδιά) αρρένων: κενό.

Βούζι αρρένων: Α. Κολοφωτιάς (γραμματιστής).

Λεύκα αρρένων: κενό.

Τσιατμά (Πετρωτό) αρρένων: Ι. Παγουρόπουλος (γραμματιστής).

Γιαρακλί αρρένων: κενό.

Γκαρόμπα (Γιακαρόμπα, σήμερα Αγραπιδιά) αρρένων: κενό.

Βαρδαλή αρρένων: κενό.

Τσουφλάρι (Σοφιάδα) αρρένων: κενό.

23) Δήμος Μελιταίας.

Αβαρίτσα (Μελιταία) αρρένων: κενό.

Παλαμάς αρρένων: κενό.

Χελιαδού (Φιλιαδώνα) αρρένων: Στ. Αθανασίου.

Νεοχώριον αρρένων: κενό.

Δραμάλα (Μακρολίβαδο) αρρένων: κενό.

Μαντασιά αρρένων: κενό.

24) Δήμος Ξυνιάδος.

Ομβριακή

αρρένων: Γ. Λεκατσάς.

θηλέων: Π. Πολυμέρου.

Δαουκλή (Ξυνιάδα) αρρένων: κενό.

Δερελή (Περιβόλι) αρρένων: κενό.

 

 

ΕΙΚΟΝΕΣ

α

β

γ

δ

ε

στ

ζ

η

θ

ι

Εικ.1. Ο νόμος ΒΤΜΘ΄ της 3ης Σεπτεμβρίου 1895 «Περί της στοιχειώδους ή δημοτικής εκπαιδεύσεως» (πηγή: Εθνικό τυπογραφείο).

 

Εικ.2. Το εξώφυλλο του βιβλίου «Επετηρίς της δημοτικής εκπαιδεύσεως» (πηγή: Ψηφιοθήκη ΑΠΘ/Ψηφιακές συλλογές).

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γ. Μπουκουβάλα, Επετηρίς της Δημοτικής Εκπαιδεύσεως, Έτος Α΄ (1901-1902), Εν Αθήναις 1902, σελίδες 416-420.

2. Ηλίας Χρ. Δήμος, Η βασική εκπαίδευση στο νομό Αττικής την περίοδο 1897-1922 (Διδακτορική διατριβή), Ιωάννινα 2010.

3. Γεώργιος Δ. Μούρτζης, Η βασική εκπαίδευση στο Αίγιο (1895-1913) (Διδακτορική διατριβή), Ιωάννινα 2008.