Οδηγός της Λαμίας του έτους 1920. Μέρος Α΄

Σε Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1920 παρατίθενται σημαντικές λεπτομερείς πληροφορίες, οι οποίες αφορούν την πόλη της Λαμίας. Αναφέρονται διοικητικές υπηρεσίες, τοπικός τύπος, σύλλογοι, σωματεία, επαγγελματίες της πόλης, κ.ά..

Αναλυτικά το κείμενο του οδηγού έχει ως εξής:

ΛΑΜΙΑ

(Κάτοικοι 9905. Απογραφή 1907).

Η Λαμία κείται επί των προσβούνων της Όθρυος και είνε πρωτεύουσα του Δήμου Λαμιέων και του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Προ της ενώσεως της Θεσσαλίας μετά της Ελλάδος ήτο σημαντικοτάτη ως πόλις παραμεθόριος και ήτο έδρα ισχυρού στρατιωτικού σώματος. Διατηρεί ακόμη ενιαχού την μορφήν της παλαιάς Τουρκικής πόλεως, ως και το τουρκικόν, το καταργηθέν όμως πλέον όνομα Ζητούνι. Εις την αρχαιότητα, η πόλις αύτη, εκτισμένη εφ’ υψώματος, είχεν επίσης υψίστην στρατιωτικήν σημασίαν. Κατέστη περίφημος διά την ισχυράν αντίστασιν, ήν αντέταξεν επιτυχώς εναντίον του Αντιπάτρου το 323, οπόταν οι Έλληνες, επειράθησαν, μετά τον θάνατον του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ν’ αποτινάξωσι την Μακεδονικήν ηγεμονίαν. Την Λαμίαν υπερήσπισαν τότε Αιολείς και Αθηναίοι διοικούμενοι υπό του Αθηναίου στρατηγού Λεωσθένους. Αλλ’ η ήττα του διαδεχθέντος τον Λεωσθένη εν Κραννώνι το 322 έθηκε τέρμα εις τον Λαμιακόν Πόλεμον.

Εκ της αρχαίας πόλεως ελάχιστα διατηρούνται λείψανα. Αξία επισκέψεως είνε η Μεσαιωνική Ακρόπολις, οικοδομηθείσα επί αρχαιοτέρων τειχών. Θαυμασία εξ αυτής θέα προς την Όθρυν βορείως, την κοιλάδα του Σπερχειού μέχρι Θερμοπυλών και προς τον μαλιακόν κόλπον προς Α. τέλος δε προς Δ. μέχρι της χιονοσκεπούς κορυφής του Τυμφρηστού (Βελουχίου).

Ο ΔΗΜΟΣ ΛΑΜΙΕΩΝ

Κείται μεταξύ Μαλιακού κόλπου, κοίτης του Σπερχειού και των μεσημβρινών αντερεισμάτων της Όθρυος, σύγκειται δε εκ της πόλεως Λαμίας και των χωρίων,

Καλύβια, από Λαμίας ώρας 1.15΄ Κάτοικοι 56.

Μεγάλη Βρύση, από Λαμίας ώρας 1.15΄Κάτοικοι 130.

Ταράτσα, από Λαμίας ώρας 0.30. Κάτοικοι 135.

-Εν όλω κάτοικοι του Δήμου Λαμιέων 10.226 κατά την απογραφήν του 1907.

Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος, ού η Λαμία είνε πρωτεύουσα, έχει έκτασιν μέν 5.305 τετραγ. χιλιομέτρων, Κατοίκους δε 174.574, ών άρρενες 86.739 (Απογραφή 1907)

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ

Δήμαρχος·Αναστασίου Στυλ.

Δημοτικόν Συμβούλιον, Πρόεδρος Ταλιαδούρος Δημήτριος.

Σύμβουλοι, Βόγλης Δημήτριος, Γιαννακογεώργος Κωνσταντίνος, Γουριωτάκης Ε. Γραμμάτος Σπ. Κωνσταντίνος Γραφίτης Ι. Δαγλαρίδης Επαμεινώνδας Δροσόπουλος Ιωάννης. Ελασσώνας Χρήστος Ζαγκογιάννης Φωκίων Μαυρίκας Νικόλαος Παπαδογεώργος Νικόλαος Παπακώστας Σπυρίδων Παπασιόπουλος Γρηγόριος Υφαντής Δημ. Χρηστίδης Τριαντάφυλλος.

Γραμματεύς, Τσιατιμάκης Ιωάννης.

Βοηθός Γραμματέως Καρακατσάνης Ι.

Λογιστής. Παπανδρέου.

Στρατολόγοι. Κωσταλεξιώτης Ιωάννης. Μπαλωμένος Δημήτριος.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ

Νομαρχία. Νομάρχης Τσιτσίλιας Παναγιώτης.

Αστυνομική υποδιοίκησις. Αστυνόμος Κολοκοτρώνης.

Καπνοκοπτήριον Δημόσιον. Διευθυντής Σκανδάμης Δημήτριος.

Μονοπώλειον. Διαχειριστής Καλύβας Ν.

Νομογεωπόνος. Παπαθανασίου Αθανάσιος.

Νομομηχανικός. Παπαδημητρίου Νικόλαος.

Οικονομική Εφορεία. Έφορος Αγιοβλασίτης.

Ταμείον Δημόσιον. Ταμίας Αλεξόπουλος Παναγιώτης.

ΔΙΚΑΣΤΙΚΑΙ ΑΡΧΑΙ

Πρωτοδικείον. Πρόεδρος Βουγόπουλος Ιωάννης.

Εισαγγελία. Εισαγγελεύς Κιουρτζάκης Δημήτριος.

Ειρηνοδικείον. Ειρηνοδίκης Φωτιάδης Παναγιώτης.

Πταισματοδικείον Πταισματοδίκης Σταθακόπουλος Θεόδωρος.

Γραμματεύς. Λιβαθινός Νικόλαος.

Υποθηκοφυλακείον. Υποθηκοφύλαξ Τσιμόπουλος Θεόδωρος.

Φυλακαί Σωφρονιστικαί. Χασιώτης ή Τσιρίζος Κωνσταντίνος.

ΟΔΗΓΟΣ της πόλεως ΛΑΜΙΑΣ

ΣΥΓΚΟΙΝΩΝΙΑ. Κείται 4 χιλιόμετρα προς Β. της κοίτης του Σπερχειού. Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός της Διεθνούς Γραμμής Αθηνών Θεσσαλονίκης, ευρίσκεται προς Δ. της Λαμίας εις το Λιανοκλάδι (222.541 χιλιομέτρων από Πειραιώς), διακλαδούται δ’ εντεύθεν η γραμμή προς Λαμίαν (χιλιόμετρα 5.567). Μεγάλην Βρύσην (χιλιόμ. 9.432). Αγίαν Μαρίναν (χιλιόμ.19.193) και Στυλίδα (χιλιόμετρα 22.257).

ΠΡΟΪΟΝΤΑ. Δημητριακά, Όσπρια, Έλαιον, Ελαίαι, Καπνά εκλεκτά, κτηνοτροφικά. τυρός βούτυρον, έρια, δέρματα κατειργασμένα και μη. Ξυλεία εν αφθονία και ξυλάνθρακες, σήσαμον κ.λ.π. των οποίων γίνεται αρκετά μεγάλη εξαγωγή. Βιομηχανικά Υφάσματα.

ΕΚΚΛΗΣΙΑ. Επίσκοπος Φθιώτιδος. Επίσκοπος Παπαϊωάννου Ιάκωβος.

Ναοί. Ευαγγελίστρια (Μητρόπολις) Άγιοι Θεόδωροι Άγιος Νικόλαος Παναγία Δέσποινα.

ΠΑΡΕΚΚΛΗΣΙΑ. Άγιοι Ανάργυροι. Άγιος Γεώργιος. Άγιος Λουκάς Άγιος Μηνάς, Αγία Παρασκευή, Αρχοντική. Παναγία Ξηριώτισσα (νεκροταφείου.)

ΙΕΡΕΙΣ. Αντωνόπουλος Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος Νικόλαος, Δημητρίου Δήμος. Κόκκινος Γεώργιος Κοκκοτάκης Λάμπρος, Λαναράς Γεώργιος, Νικολαΐδης Νικόλαος, Παπαστεργίου Κωνσταντίνος.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ. Γυμνάσιον. Δύο Ελληνικά Σχολεία. Τρία Δημοτικά Σχολεία αρρένων. Δύο δημοτικά σχολεία θηλέων.

ΛΕΣΧΑΙ. Ευθυμίου Γεώργιος.

ΟΔΟΙ. Αβέρωφ. Αγίου Λουκά. Αγίου Νικολάου. Αμαλίας. Αναπαύσεως. Ανδρούτσου. Βύρωνος, Γκουάλεν. Διάκου. Εκκλησιών, Ελευθερίου Βενιζέλου. Ελασσώνος. Ευαγγελιστρίας. Ησαΐου Θερμοπυλών ιωάννου Τσιριμώκου. Καλύβα και Μπακογιάννη. Καραϊσκάκη. Κολοκοτρώνη. Κοραή. Λεωνίδου. Λεωσθένους. Λεωφόρος Όθωνος. Λεωφόρος Καποδιστρίου. Μιαούλη. Μουστάκα. Πατρόκλου. Πηλέως Ρήγα Φεραίου. Ροζάκη και Αγγελή. Σατωβριάνδου. Υψηλάντου.

ΠΑΝΗΓΥΡΕΙΣ. Από 23-26 Απριλίου και από 27-31 Αυγούστου κατ’ έτος.

ΣΥΛΛΟΓΟΙ-ΣΥΝΔΕΣΜΟΙ. «Αλυτρώτων» ˙ πρόεδρος Παυλίδης Θεολόγος.

«Αμαξοκαραγωγέων» Πρόεδρος Μιχαλόπουλος Κωνσταντίνος.

«Αρτοποιών» Πρόεδρος Τρικκαλινός Στέφανος.

«Αποστράτων αξιωματικών» (Σύνδεσμος) Πρόεδρος Μαντάς Θεοδόσιος.

«Δικαστικών Γραφέων» Πρόεδρος Λάππας Ευάγγελος.

«Εμπορικός» Πρόεδρος Σπυρόπουλος Σωτήριος.

«Ευρυτάνων» Πρόεδρος Γιαννακογεώργος Κωνσταντίνος.

«Καπνεργατών» Πρόεδρος Καραμπάς Χρήστος.

«Κουρέων» Πρόεδρος Σαμαράς Γεώργιος.

«Καφεπωλών» Πρόεδρος Αναγνωστόπουλος Δημήτριος,

«Κρεοπωλών» Πρόεδρος Γάκης Βασίλειος.

«Μουσικός» Πρόεδρος Παπαγεωργίου Γεώργιος.

«Ξενοδόχων και Μαγείρων» Πρόεδρος Τριανταφύλλου Γεώργιος.

«Ξυλουργών και Οικοδόμων» Πρόεδρος Αποστολίδης Αθανάσιος.

«Ραπτών» Πρόεδρος Ριζομάρκος Νικόλαος.

«Τεχνοεργατών» Πρόεδρος Χαραλαμπόπουλος Σταύρος.

«Τσαρουχοποιών και Σανδαλοποιών» Πρόεδρος Αγραφιώτης Δημήτριος.

ΣΥΝΟΙΚΙΑΙ. Αγίων Θεοδώρων, Αγίου Λουκά, Εκκλησιών, Κολωνακίου, Παλαιών Αλωνίων, Παλαιάς πόλεως. Πηγαδουλίων. Πλάκας. Τρουμπέ. Φυλακών.

ΤΡΑΠΕΖΑΙ ΕΤΑΙΡΙΑΙ

«Εθνική» (Υποκατάστημα) Διευθυντής Σαμαράς Τριαντάφυλλος.

Διευθυντής του Λογιστηρίου Παπατριανταφύλλου Νικόλαος.

Ταμίας ˙ Βαρσαμής Γεώργιος.

«Εθνική» Αντιπρ. Νούτσου Υιοί και Κατσαρός.

«Λαϊκή» Αντιπρ. Νούτσου Υιοί και Κατσαρός.

«Γοργός» ΑγγλοΙτάλική Εταιρία (παραγωγής ασετυλίνης) εν Γοργοποτάμω. Διευθυντής Ερρίκος».

«Ηλεκτρική Εταιρία Λαμίας» (Ανώνυμος μετοχική Εταιρία) Κεφάλαιον δραχ. 390.000 διηρημένον εις 3.900 μετοχάς.

Έδρα εν Λαμία.

Διευθυντής. Παπαδήμας Κ. Ηλίας. Λογιστής. Ντάλλας Δημήτριος.

Ατμομηχαναί 2 ανά 150 ίππων εκάστη.

ΦΙΛΑΝΘΡΩΠ. ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ

«Ελασσώνειον Νοσοκομείον» Σαμαράς Τριαντάφυλλος (Διευθυντής του Υποκταστήματος Εθνικής τραπέζης.) Μέλη. Βουγόπουλος Ιωάννης (Πρόεδρος των Πρωτοδικών) Αναστασίου Στυλιανός (Δήμαρχος.)

«Μουστάκειο Γυμνάσιο» Ιθύνοντες οι αυτοί.)

(ΣΗΜ: Η Διεύθυνσις κλπ. των άνω Καταστημάτων έχει ανατεθή εις τον εκάστοτε Διαυθυντήν του Υποκαταστήματος Εθνικής Τραπέζης, τον Πρόεδρον των Πρωτοδικών και τον Δήμαρχον της πόλεως, ως ανωτέρω.)

Επαγγελματίαι

ΑΤΜΟΠΛΟΪΚΑΙ ΕΤΑΙΡΙΑΙ

(Πράκτορες)

«Εθνική Ατμοπλοΐα» Παναγιώτου και Κυρίτσης.

«Ειρήνη» ατμ. (Μιχαληνού-Βόλικα και Σιας) Πρ. Χρηστίδης Δημήτριος.

«Καφηρεύς» Ζωντανός Αθανάσιος.

«Κεδιβιάλ» Ζωντανός Αθανάσιος-Οικονομόπουλοι Αδελφοί.

«Ναύπλιον» ατμ. (Ηρακλείδου και Σαραντάρη) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Παληού» Εμμανουήλ Αθανάσιος.

«Παντολέοντος» Ζωντανός Αθανάσιος.

ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΕΩΝ Πρακτορεία. (Πράκτορες). «Εθνικής Ατμοπλοΐας» Πρ. Παναγιώτου και Κυρίτσης.

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΑΙ ΕΤΑΙΡΙΑΙ

(Αντιπρόσωποι)

«Ανατολή» (ζωής) Κρόκκος Κωνσταντίνος.

«Μπαλοάζ» (Θαλάσσης-πυρός) Νούτσου Δ. Υιοί και Κατσιφός. Χρηστίδης Δημήτριος.

«Μπαντουάζ» (Θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Γενικαί Ασφάλειαι της Ελλάδος» (θαλάσσης-πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Εθνική» (πυρός) Υποκατάστημα Εθνικής Τραπέζης.

«Φονσιέ» (Θαλάσσης-πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος και Χρηστίδης Δημήτριος.

«Καλή Πίστις» (θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Κυκλαδική» (θαλάσσης) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Λόϋδ». Αγγλικόν (θαλάσσης) Ζωντανός Αθανάσιος.

«Νασιοναλ Σουΐς» (θαλάσσης) Χρηστίδης Δημήτριος.

«Πρόνοια» (θαλάσσης-πυρός) Νούτσο Δ. Υιοί και Κατσιφός.

«Τιτάν» (Θαλάσσης-πυρός) Ζωντανός Αθανάσιος και Χρηστίδης Δημήτριος.

ΑΛΕΥΡΟΜΥΛΟΙ. Αγαθοκλής Κ. και Σια, Γραμματίκας Ιω. και Σια.

ΚΑΠΝΕΡΓΟΣΤΑΣΙΑ. Αντύπας Α., Βαΐδης Τ., Γεωργαντάς Δημ. και Σια, Γραψίτης Ιωάννης, «Δημόσιον Καπνεργοστάσιον», Καρακαντάς Αριστείδης και Γρηγόριος. Καραούζης Ιωάννης, Στεργιόπουλος Χρ. Ταξιαρχόπουλος.

ΖΥΜΑΡΙΚΩΝ εργοστάσια. Γιωτοπούλου Αδελφοί (Ηλεκτροκίνητον) Μεγαλιός Κωνσταντίνος και Αδελφοί. Τζαμάκος Ν. και Α. και Σία.

ΑΡΤΟΠΟΙΕΙΑ. Βάλλας Δημήτριος, Καλλατζής Δημήτριος, Κάππας Δημήτριος, Κάππας Ηλίας, Κατσικανής Γεώργιος, Κόντος Μιχαήλ, Κουραβάνας Ν. Κωνσταντίνος, Μούρτζος Π. Ιωάννης και Κωνσταντίνος Μωρίκης Χαράλαμπος, Ντελής Σπυρίδων Ξένος Χρήστος Σταματόπουλος Ανάργυρος. Στεργιανός Γεώργιος, Τρικαλινός Στέφανος, Ψύχας Ιωάννης.

Βιβλιοδετεία. Ηλιάδης Κωνσταντίνος.

Βιβλιοπωλεία. Μαυροειδής Κωνσταντίνος, Στουγιάννης Κωνσταντίνος και Ορφανόπουλος Παναγιώτης.

Εφημερίδων Πρακτορεία. (Νέον) Παπαδέλος Χρήστος.

(Παλαιού) Μαυροειδής Κωνσταντίνος.

Εφημερίδες. «Η Ρούμελη» δισεβδομαδιαία Διευθ. Μπαρούτης Αθανάσιος.

Αλευροπωλεία. Αγαθοκλής Γεώργιος, Παπαδογεώργος Νικόλαος

Ανθρακέμποροι. Αλεξανδρής Γ. Δημήτριος. Γαρδίκης Οδυσσεύς Δαριώτης Βασίλειος, Δαριώτης Κωνσταντίνος Δροσόπουλος Ιωάννης. Δρόσος Νικόλαος, Καφούλης Σωτήριος, Ντέκος Γεώργιος Παπαλάμπρος Χρήστος και Κρανάκης Στέφανος. Σπανός Μιχαήλ.

Ελληνοραφεία. Αναγνώστου και Ρούσκας Γεμενής Ιωάννης, Γιαννιτσιώτης Κ. Γκλαβόπουλος Θεόδωρος, Κουτσολέλος Αθανάσιος. Μακρόπουλος Γρ. και Γκλαβόπουλος Θεόδωρος Πανδρούλας Ανδρέας, Πανδρούλας Κωνσταντίνος, Ρουμποτιάς και Κάλλος.

Αλευρέμποροι. Αγαθοκλής Π. Κ. και Σια. Παπαδογεώργος Νικόλαος.

Βαμβακέμποροι. Αυλακιώτης Αλέξανδρος, Δημητριάδης Δ. Χαρίδημος.

ΒΥΡΣΟΔΕΨΕΙΑ. Γάτος Νικόλαος. Τσίκα Αδελφοί.

ΔΕΡΜΑΤΩΝ ακατεργάστων έμποροι. Γάτος Ευθύμιος, Γάτος Ιωάννης, Γραμμάτος Γεώργιος, Μαυροειδής Κωνσταντίνος, Μιχαλόπουλος Κωνσταντίνος, Παπαδόπουλος Αριστείδης, Τσίκας Γεώργιος.

ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ. Αγαθοκλής Δημήτριος, Αλεξογιάννης Κωνσταντίνος, Αποστολόπουλος Ιωάννης, Αργυρόπουλος Ιωάννης, Αστερίου Γεώργιος Γαρδίκης Ευάγγελος, Γιαννακογεώργος Κωνσταντίνος, Γουριωτάκης Ευστάθιος, Δασκαλόπουλος Δημήτριος Δημερούκης Κωνσταντίνος, Εγκολφόπουλος Ιωάννης, Ελασσώνας Ιωάννης Ευταξίας Χαράλαμπος, Καθάριος Γεώργιος Κακκάβας Βασίλειος, Καραγιαννόπουλος Θεόδωρος, Καρούσος Σπυρίδων, Κλάρας Α. Δημήτριος, Κολώνιας Μιλτιάδης, Κωσταλεξιώτης Ανδρέας, Μακρόπουλος Ιωάννης, Μαχαιράς Ν. Δημήτριος, Μαυρίκας Νικόλαος, Ντάλας Ευάγγελος, Παγουρόπουλος Γεώργιος, Παπαδόπουλος Κωνσταντίνος, Παπαθανασίου Αλέξανδρος, Παπαλουκάς Αχ. Ιωάννης, Παπακώστας Θρασύβουλος, Παπαστεργίου Γεώργιος, Πασάκος Απόστολος, Πλατής Αλέξανδρος Πολιτόπουλος Θεόδωρος, Ρόδιος Δημήτριος, Στεργιόπουλος Χρήστος, Συγγούρης Γεώργιος, Συνεφάκης Αθανάσιος, Τσάλλης Κωνσταντίνος, Χατζηρρήγας Ρήγας.

ΕΓΧΩΡΙΑ Προϊόντα. (Αραβόσιτος-Βάμβαξ-Βούτυρον-ελαίαι-έλαιον-όσπρια-σισάμι-σιτηρά κ.λ.π.) (Εισαγωγείς και εξαγωγείς). Αλεξανδρής Δημήτριος, Αντύπας Νικόλαος, Βασιλείου Στυλιανός Γιαννακογεώργος Γεώργιος, Γιαννακογεώργος Ιωάννης Δασκαλόπουλος Λεωνίδας, Δημητριάδης Χαρίδημος, Καββάδης Κωνσταντίνος, Καρακαντάς Αριστείδης και Γρηγόριος, Κρόκος Κωνσταντίνος Λάλος Ιωάννης, Μιχαλόπουλος Ιωάννης Μιχαλόπουλος Κωνσταντίνος, Νούτσου Υιοί και Κατσιφός, Ξεπλάτης Θεμιστοκλής, Παπαδημητρίου Βασίλειος, Ράπτης Ευθύμιος Στεργιόπουλος Χρήστος, Ταγκόπουλος Αθανάσιος Τζαμάκος Α. και Ν. Τριανταφύλλου Γεώργιος, Υφαντής Δημήτριος.

ΕΔΩΔΙΜΟΠΩΛΕΙΑ. Ακρίδας Ιωάννης, Αλεξανδρής Δημήτριος, Αλεξόπουλος Ιωάννης, Αλαγάς Θεμιστοκλής, Αναστασίου Ιωάννης, Κάππος Βασίλειος Κόκκοτας Ζαχαρίας Κονταξής Δ. Απόστολος και Αδελφοί. Μπαϊζάνος Δημήτριος Μπούτλας Γεώργιος, Ξηρός Αλέξανδρος Παπαγεωργίου Κ. Δημήτριος, Παπαδογεώργος Σταύρος, Πετρόπουλοι Αδελφοί, Πολυμερόπουλος Νικόλαος. Στεφόπουλος Γεώργιος Τσότρας Ευστάθ. Χατζόπουλος Βασίλειος.

ΕΜΠΟΡΟΡΡΑΦΕΙΑ. Αβραμόπουλος Ηρακλής, Αναγνώστου Κομνηνός, Γρηγορόπουλος Ηρακλής Πανδρούλας Κωνσταντίνος, Παπακώστας Ευάγγελος, Ρούσκας Ιωάννης, Σπανός Ιωάννης.

ΕΠΙΠΛΟΠΟΙΕΙΑ. Χριστοδούλου Γεώργιος.

ΖΑΧΑΡΟΠΛΑΣΤΕΙΑ. Κρίτσας Τασίκα Κωνσταντίνος και Νικόλαος. Λειβαδίτης Σωτήριος, Παρμενόπουλος Λεωνίδας.

ΖΥΘΟΠΩΛΕΙΑ. «Πανελλήνιον» Καλέντσος Χρήστος και Οικονόμου Ιωάννης.

ΖΩΕΜΠΟΡΟΙ. Μανιαμούνιας Ιωάννης, Μουρκανάτος Βασίλειος, Μπατσούρας Κωνσταντίνος.

ΙΑΤΡΟΙ. Γαρδίκης Κωνσταντίνος Γρεβενίτης Κωνσταντίνος, Γρηγορόπουλος Γρηγόριος, Δαγλαρίδης Επαμεινώνδας, Καράς Δημήτριος, Καρυαμπάς Κωνσταντίνος, Κατσικάς Γεώργιος, Κοντογιάννης Νικόλαος, Μακρυναίου Ειρήνη, Μουσάτος Χαρίλαος, Νέτσος Δημήτριος, Παπακώστας Σπυρίδων, Πλατύς Κωνσταντίνος Ταλιαδούρος Δημήτριος, Τσουκαλάς Ευστάθιος.

ΙΧΘΥΟΠΩΛΕΙΑ. Λογάρος Ιωάννης Κυπραίος Ν. και Κυπραίος Χρήστος.

ΚΑΠΝΩΝ εξαγωγείς. Αιγινίτης Γεώργιος, Αντύπας, Βαΐδης Ναπολέων, Γαρδίκης Οδυσσεύς, Γεωργαντάς Δημήτριος, Γιαννούκος Αθανάσιος και Αδελφοί (Εικ.1) Γκαραγκούνης Κωνσταντίνος, Γκόλτσας Βασίλειος, Καθάριος Αχιλλεύς, Καρακαντάς Αριστείδης, Καρυωτάκης Κωνσταντίνος, Κατσιφός Ιωάννης, Κολέτσας Δημήτριος Κολοκύθας Ευστάθιος Κονταξής Δ. Απόστολος και Αδελφοί (Εικ.2), Κρόκκος Κωνσταντίνος, Λάγκας Βασίλειος, Μάνος Ηλίας, Σεπλάτης Θεμιστοκλής, Παλαμιώτης Κωνσταντίνος, Παπαδογεώργος Νικόλαος, Ποντικόπουλος Βασίλειος, Ριζόπουλος Δημήτριος, Ριζόπουλος Ιωάννης, Σπυρόπουλος Γεώργιος, Στεριόπουλος Χρήστος, Ταξιαρχόπουλος Ταξιάρχης, Τριανταφυλλόπουλος Ηλίας, Τσώνος Νικόλαος, Υφαντής Δημήτριος, Χαραλαμπόπουλος Βασίλειος.

ΚΑΘΕΚΛΟΠΟΙΕΙΑ. Γεμενής Αναστάσιος, Μαντζούνης Βασίλειος, Παπακώστας Βασίλειος.

ΚΑΠΝΟΜΕΣΙΤΑΙ. Ανδρούτσος Δημήτριος, Βάρας Ζήσης, Καρανάσος Βασίλειος, Κασελάς Απόστολος, Κόρακας Γεώργιος, Μανώλης Γεώργιος, Παπασταθόπουλος Περικλής, Παπιώτης Γεώργιος, Παπούλας Αθανάσιος, Φίτσιος Νικόλαος.

ΚΑΠΝΟΠΩΛΕΙΑ. Γαλάνης Αθανάσιος, Γερονικάκης Ευάγγελος, Γεωργίου Α. Νικόλαος, Ζάρας Δημήτριος και Γεώργιος, Καραπατάκης Αθανάσιος, Κουφοδήμος Απόστολος, Μαντάς Ευστάθιος, Μαυροειδής Κωνσταντίνος και Χαράλαμπος, Παπαϊωάννου Κωνσταντίνος, Ριζόπουλος Ρίζος, Σακκελίων Ιωάννης, Σπυρόπουλος Σπυρίδων, Στουγιάννης Κωνσταντίνος, Κεχαγιάς Κωνσταντίνος, Κουμουρτζιώτης Ιωάννης, Κρανιώτης Ιωάννης, Κρίτσας Ιω. Κωνσταντίνος και Νικόλαος Κωστακόπουλος Νικόλαος, Μπουλτής Ιωάννης, Μωλιώτης Λεωνίδας, Νικολάου Ευστάθιος Οικονόμου Ιωάννης, Παναγιώτης Ιω. Παναγιώτης, Παναγιώτου ή Γεωργούλης Δημήτριος, Πλάκας Γεώργιος, Ράμμος Σπυρίδων, Στεργιώτης Νικόλαος, Στόκας Κωνσταντίνος, Τσαπής Αθανάσιος και Θωμάς,Τζωρτζάκης Γεώργιος, Φαρασλής Ευθύμιος, Φέλος Νικόλαος, Χαλισάς Ιω. Γεώργιος, Χαρατσάρης Σπυρίδων, Χρηστίδης Ν. Ευάγγελος.

ΚΟΡΝΙΖΟΠΟΙΕΙΑ. Σίμου Δ. Σίμος.

ΚΑΡΡΟΠΟΙΕΙΑ. Αθανασίου Αθανάσιος, Ιωσήφ Νικόλαος, Μπάλας Νικόλαος, Τζαμτζής Ηλ. Ευάγγελος, Τζαμτζής Λουκάς, Τζαμτζής Νικόλαος.

ΚΑΦΕΚΟΠΤΕΙΑ. Καμινάρης Ιωάννης, Ταραλάς Α. Αθανάσιος.

ΚΑΦΕΝΕΙΑ. Αγγελόπουλος Ιωάννης, Αδάμ Γεώργιος, Αναγνωστόπουλος Ιωάννης, Ανδρατσουλάς Κ. Δημήτριος, Αντύπας Κωνσταντίνος, Βακιρός Ευστάθιος, Βενέτης Νικόλαος, Βλάχος Θρασύβουλος, Καλέντσος Χρήστος, Καντάς Δημήτριος, Καραΐσκος Ιωάννης, Καρφής Βασίλειος.

ΚΟΥΡΕΙΑ. Γαζέτας Νικόλαος, Δεληγιάννης Βασίλειος, Καρακάσης Φρειδερίκος, Κεφαλάς Αθανάσιος, Κυριαζής Αθανάσιος, Λαμπρόπουλος Κωνσταντίνος, Λαναράς Απόστολος, Λέτσος Δ. Γεώργιος, Μιχαλόπουλος Κωνσταντίνος, Μπότσος Βασίλειος, Ριζοκώστας Στυλιανός, Ροπακάς Ηλίας, Σακελλαρίου Εμμανουήλ, Σαλικάσος Ιωάννης, Σαμαράς Γεώργιος, Τσακνιάς Απόστολος, Τσακνιάς Σ. Γεώργιος, Χριστοδούλου Βασίλειος.

ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΑ. Αθανασίου Αγγελής, Ασίκης Σωκράτης, Βλαχολειβαδίτης Νέστωρ, Γάκης Βασίλειος, Γάκης Γεώργιος, Καρέτσος Δημήτριος, Μανιαμούνιας Χρήστος, Μαντανίκας Σπυρίδων, Μαρούγκας Δημήτριος και Ιωάννης Μπαρτσόκας Κωνσταντίνος, Μπουρούνης Ιωάννης, Μυλούνας Ανάργυρος, Παντόπουλος Δημήτριος, Σωτηρίου Γεώργιος, Τριανταφύλλου Εμμανουήλ, Τσιτσοδήμος Ιωάννης, Τσιφτσής Κωνσταντίνος.

ΛΑΧΑΝΟΠΩΛΕΙΑ. Αλαμανιώτης Αθανάσιος, Αλεξανδρής Αλέξανδρος, Γαζώνης Θεόδωρος, Γιαννόπουλος Βασίλειος Γκάρλας Γ. Κωνσταντίνος, Γκοντικόπουλος Φώτιος, Διαμαντόπουλος Γεώργιος, Καρναβάς Παναγιώτης, Μητρόπουλος Γεώργιος, Μούκας Παναγιώτης, Μωλιώτης Δημήτριος, Μωλιώτης Ιωάννης, Μωλιώτης Λεωνίδας, Παλαιοκώστας Γεώργιος, Πανταζής Αλέξανδρος, Πάσιος Γεώργιος, Πετρόπουλος Γεώργιος, Πιπεράκης Γεώργιος, Πρέκας Δημήτριος, Σταυρόπουλος Αναστάσιος, Στεργιόπουλος Κωνσταντίνος.

ΛΕΜΟΝΑΔΩΝ Κατασκευασταί. Καμινιάρης Ιωάννης.

ΜΑΓΕΙΡΕΙΑ. Βέλιος Γεώργιος, Καμπάς Νικόλαος, Κρανιώτης Βασίλειος, Λαναράς Νικ. Βασίλειος, Μακρής Παναγιώτης, Μουρίκης Νικόλαος, Παππάς Κωνσταντίνος, Φλέβος Αλέξανδρος.

ΜΑΙΑΙ. Διονυσοπούλου Ελένη, Κατσανάκη Αργυρή, Κοκκινάκη Αγγελική, Λάμπρου Ελένη. Ρίζου Ζαχαρούλα, Τσόκραινα Ελισσάβετ, Χριστοδούλου Ελένη.

ΜΟΔΙΣΤΑΙ Γυναικείων φορεμάτων. Βάκη Σαπφώ, Μπαρτζώκα Κωνσταντίνα.

ΜΟΔΙΣΤΑΙ Γυναικείων πίλων. Παληού Ειρήνη.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ ύπνου. «Αθήναι» Παπαγεωργίου Βασίλειος, «Αχίλλειον» Τριάντης Ευστάθιος, «Διάκος» Κομματά Ελένη, «Μινέρβα» Χατζηβασιλείου Βασίλειος, «Σπλέντιτ» Θεοδωρόπουλος Κωνσταντίνος, «Ωραία Ελλάς» Στούκας Κωνσταντίνος.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ φαγητού. Αγγελόπουλος Ηλίας, Αποστολόπουλος Ιωάννης, Ζησίμου Α. και Στριφτός Κ. Ζωμένος Κωνσταντίνος Μαρούγκας Κωνσταντίνος, Μπιλάλης Γεώργιος και Ζαγκλάρας Νικόλαος, Ντάλας Χρήστος «Ερμής» Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος, Σταυρόπουλος Μιλτιάδης και Νικόλαος, Τριανταφύλλου Αδελφοί.

ΞΥΛΕΜΠΟΡΟΙ. Αποστολίδης Αθανάσιος, Γεμενής Αναστάσιος, Γεμενής Θεόδωρος Δούκας Νικόλαος, Δροσόπουλος Γρηγόριος, Δροσόπουλος Ιωάννης, Θεοδοσίου Ηλίας, Μιχαήλ Σπυρίδων Υφαντής Βάγιας, Χονδρογιάννης Αντώνιος.

ΟΔΟΝΤΟΪΑΤΡΟΙ. Αποστολίδου Κασσάνδρα, Κατσικάς Γεώργιος, Περγαμενός Κωνσταντίνος.

ΟΙΝΟΠΝΕΥΜΑΤΟΠΩΛΕΙΑ. Αγγελόπουλος Ηλίας, Αγγελόπουλος Ιωάννης, Αδάμ Γεώργιος, Αλεξίου Ε. Δημήτριος, Αλεξανδρής Δημήτριος, Αλεξόπουλος Ιωάννης Αλαγάς Δημήτριος, Αναστασίου Ιωάννης Ανδρατσουλάς Δημήτριος Αντύπας Κωνσταντίνος Αντύπας Νικόλαος Αποστόλου Χρήστος, Αραπατζόγλου Θωμάς Αργυρόπουλος Κωνσταντίνος Βενέτης Νικόλαος, Βλάχος Θρασύβουλος, Βλάχος Κωνσταντίνος, Βουργιάς Αλέξανδρος Γερονικάκης Ευάγγελος, Γεωργουλής Παναγ. Δημήτριος, Γουριωτάκης Αλέξανδρος, Δασκαλόπουλος Λεωνίδας, Δούκας Στεργ. Χρήστος, Δημητρακόπουλος Εμμανουήλ, Δημητρίου Κωνσταντίνος, Εμμανουήλ Δημήτριος Έφορος Κωνσταντίνος Ζαγορίτης Νικόλαος, Ζησίμου Αθανάσιος Ζωμένος Κωνσταντίνος, Κακλειτσιώτης Γεώργιος, Καλέντζας Χρήστος και Οικονόμου Ιωάννης, Καλτσάς Γεώργιος, Κάππας Βασίλειος, Καραΐσκος Ιωάννης, Καρακαντάς Αριστείδης, Καρφής Βασίλειος, Κονταξής Α. Απόστολος και Αδελφοί. Κουμαριτσιώτης Ιωάννης, Κρανιώτης Απόστολος, Κρανιώτης Βασίλειος, Κρίτσας Τασίκα Κωνσταντίνος και Νικόλαος, Κυπραίος Χρήστος, Κωστακόπουλος Νικόλαος, Κωσταρίκας Δημήτριος, Λάζος Ιωάννης, Λαϊνάς Ηλίας, Λειβαδίτης Σωτήριος, Λιακόπουλος Βασίλειος, Μανδρέκας Δημήτριος, Μαυραγάνης Σπυρίδων, Μηνάς Κωνσταντίνος, Μπαϊζάνος Δημήτριος, Μπακογιάννης Ηλίας, Μπαμπαλής Αθανάσιος, Μπιλάλης Γεώργιος και Ζαγκλάρας Νικόλαος, Μπολτσής Ιωάννης, Μπούτλας Γεώργιος, Νικολάου Ευστάθιος, Παπαγεωργίου Δημήτριος, Παπαγεωργίου Ευθύμιος, Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος, Παπαγεωργίου Νικόλαος, Παπαγιαννίδης Παναγιώτης, Παπαδογεώργος Σπυρίδων Παπαϊωάννου Δημήτριος, Παπάς Ευστάθιος, Παρμενόπουλος Λεωνίδας, Πεπέρας Δημήτριος, Πιλάλης Λάμπρος, Πλάκας Γεώργιος, Πολυμερόπουλος Νικόλαος, Ποντικόπουλοι Αδελφοί, Πριόβολος Ευθύμιος, Ριζοκώστας Κωνσταντίνος, Σουρτζής Ιωάννης. Στεργιώτης Νικόλαος, Στεφόπουλος Γεώργιος, Στεφόπουλος Κωνσταντίνος, Στούκας Κωνσταντίνος, Στριφτός Κωνσταντίνος, Ταρατσιώτης Αθανάσιος, Τριανταφύλλου Ανάργυρος, Τριανταφύλλου Βασίλειος, Τριανταφύλλου Γεώργιος, Τσαμάκος Αριστείδης, Τσαμάκος Νικόλαος, Τσαμαλής Δημήτριος, Τσαμαλιάγκας Γεώργιος, Τσαούσης Χ. Δημήτριος, Τσαπής Αθανάσιος, Τσαπής Θωμάς, Τσότρας Ευστάθιος, Τσότρας Κωνσταντίνος, Φαρακλής Ευθύμιος, Φίλος Νικόλαος, Φλέγκας Αλέξανδρος, Χαρίλας Ευστάθιος, Χατζόπουλος Βασίλειος, Χρηστίδης Ευάγγελος.

ΟΙΝΟΠΩΛΕΙΑ. Αργυρόπουλος Κωνσταντίνος, Γερονικάκης Ευάγγελος, Ζαγορήσιος Νικόλαος, Κακλειτσιώτης Κωνσταντίνος, Καμπάς Νικόλαος, Κατσαούνος Ανδρέας, Κρανιώτης Βασίλειος, Κυπραίος Χρήστος, Μακρής Παναγιώτης, Μαυραγάνης Σπυρίδων, Μαντάς Κωνσταντίνος, Μαυράκης Νικόλαος, Παπάς Κωνσταντίνος, Πεπέρης Δημήτριος, Σανίδας Νικόλαος, Ταρατζιώτης Αθανάσιος, Τσαούσης Δημήτριος, Τσαλίκης Παναγιώτης, Φλέβας Αλέξανδρος.

ΟΠΛΟΠΟΙΕΙΑ. Νικολάου Παντελής, Λαζάρου Ηλίας.

ΟΠΩΡΟΠΩΛΕΙΑ. Αβδελάς Δημήτριος, Βαρύκολος Απόστολος, Βαρύκολος Αχιλλεύς, Γεραντές Απόστολος, Γεωργακόπουλος Αχιλλεύς, Γκάρλας Δημήτριος, Γκάρλας Κωνσταντίνος, Καραγκούνης Φώτιος, Μητρόπουλος Γεώργιος, Μιχαλόπουλος Αθανάσιος.

ΠΑΝΔΟΧΕΙΑ. Έφορος Κωνσταντίνος, Κωσταρίκας Δημήτριος, Λαϊνάς Ηλίας, Μανδρέκας Νικόλαος, Μαυραγάνης Σπυρίδων, Πεπέρης Βασίλειος, Πετρόπουλος Γεώργιος, Σκλάκος Κωνσταντίνος, Στεφόπουλος Κωνσταντίνος.

ΠΑΝΤΟΠΩΛΕΙΑ. Αλεξίου Δημήτριος, Αποστόλου Χρήστος, Γουρουνάκης Αλέξανδρος, Δημητρακόπουλος Εμμανουήλ, Δημητρίου Α. Κωνσταντίνος, Εμμανουήλ Ιωάννης, Λιακόπουλος Βασίλειος, Μπαμπαλής Αθανάσιος, Μπρόφας Κωνσταντίνος, Παναγιώτου ή Γεωργούλης Δημήτριος, Παπαγεωργίου Νικόλαος, Παπαϊωάννου Δημήτριος, Πιλάλης Λάμπρος, Πριόβολος Ευθύμιος, Ριζοκώστας Κωνσταντίνος, Τριανταφύλλου Βασίλειος, Τσαμάκος Ανάργυρος και Νικόλαος, Τσότρας Ε. Κωνσταντίνος.

ΠΟΔΗΛΑΤΩΝ. Ενοικιασταί. Μαυραγάνης Χρήστος, Μίχας Νικόλαος.

ΠΟΛΥΤΕΛΕΙΑΣ είδη. Παπακωνσταντίνου Δημήτριος.

ΠΤΗΝΩΝ πωληταί. Μούκας Δ. Παναγιώτης, Πετρόπουλος Γεώργιος, Σανιδάς Αθανάσιος, Χονδρόπουλος Κωνσταντίνος.

ΡΑΠΤΟΜΗΧΑΝΩΝ πωληταί «Φύφ». Χατζόπουλος και Καλέτζης, «Σίγγερ» Ζάννος Σ.

ΡΑΦΕΙΑ. Βουλγαράκης Δημήτριος, Γρεβενίτης Γεώργιος, Καλκάνης Ζήσης, Κανούτος Νικόλαος, Κατσούρας Δ. Κωνσταντίνος, Κουσέλης Γεώργιος, Λορίδας Παναγιώτης, Μητσόπουλος Δημήτρ.  Μουσάτος Ιωάννης, Μπαρτσόκας Κ. Ιωάννης, Ριζομάρκος Νικόλαος, Σακελλάρης Δημήτριος, Σμυρναίος Ιωάννης, Στόκας Γεώργιος, Τσέλιος Κωνσταντίνος, Τσόλκας Ανδρέας, Φέρτης Νικόλαος, Φλώρος Γ. Ευάγγελος.

ΣΑΝΔΑΛΟΠΟΙΕΙΑ. Αγραφιώτης Δημήτριος, Καραναστάσης Ευθύμιος, Παπανάγνου Κωνσταντίνος, Ραχούτης Δημήτριος, Ραχούτης Κωνσταντίνος, Τάταρης Αλέξανδρος, Τσιτούρα Σ. Κληρονόμοι. Χονδρόπουλος Ιωάννης.

ΣΑΠΩΝΟΠΟΙΕΙΑΣ εργοστάσια. Τσιπούρα Αδελφοί.

ΣΑΠΩΝΟΣ πωληταί. Δαμιανός Μιχαήλ. (Σάπων πωλείται λιανικώς εις άπαντα τα εδωδιμοπωλεία και παντοπωλεία της πόλεως.)

ΣΙΔΗΡΙΚΩΝ έμποροι. Ανδρώνος Ισίδωρος, Βλαχοδημητρίου Ιωάννης Γιαννούκος Αθανάσιος και Αδελφοί.

ΣΙΔΗΡΟΥΡΓΕΙΑ. Γεμενής Αναστάσιος, Ευθυμίου Δημήτριος, Ζαχαρίου Χρήστος, Κουγιούφας Κωνσταντίνος, Κρέων Παναγιώτης, Μαργιώτης Αριστείδης, Παχνάς Ηλίας, Πολύχρονος Γεώργιος.

ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΕΙΑ. Δημητρούλιας Δημήτριος, Κονιαβίτης Νικόλαος, Παπακυριτσόπουλος Ιωάννης, Τσιριμώκος Δημοσθένης, Χατζηχρήστος Χρήστος.

ΤΟΚΙΣΤΑΙ. Γραψίτης Ιωάν. Δημητριάδης Δημήτριος, Ελασσώνας Χρήστος, Πέτρου Ελένη, Τράκας Νικόλαος.

ΤΣΑΡΟΥΧΟΠΟΙΕΙΑ. Γραμμάτος Κωνσταντίνος, Δρίβας Ιωάννης, Κατράνης Νικόλαος, Κατράνης Στυλιανός, Κοτσώρης και Αγγελόπουλος, Λάμπρου Σωτήριος, Μπακογιάννης Σεραφείμ, Μπακογιαννόπουλος Ιωάννης, Ραχούτης Δημήτριος, Ραχούτης Κωνσταντίνος, Τσιτούρας Παναγιώτης.

ΤΡΑΠΕΖΙΤΙΚΑ Γραφεία. Νούτσου Υιοί και Κατσιφός.

ΤΥΡΟΚΟΜΕΙΑ. Αναστασίου Ιωάννης, Μπρώφας Π. Κωνσταντίνος και Σια Νέλλας Κωνσταντίνος, Παπαδογεώργος Σπυρίδων, Πετρόπουλος Ι. Σεραφείμ.

ΤΥΠΟΓΡΑΦΕΙΑ. Γεωργουσόπουλος Στυλιανός, Μαυροειδής Κωνσταντίνος.

ΥΑΛΕΜΠΟΡΟΙ. Γιαννούκος Αθανάσιος και Αδελφός, Καρακαντάς Αριστείδης και Γρηγόριος, Χρηστίδης Τριαντάφυλλος.

ΥΠΟΔΗΜΑΤΟΠΟΙΕΙΑ. Γιαννόπουλος Λουκάς, Καλκάνης Απόστολος, Καραβάνας Γεώργιος, Λαπατζής Αθανάσιος, Λαπατζής Κωνσταντίνος Μπάλας Απόστολος, Μπεσκένης Βασίλειος, Νούσιας Αθανάσιος, Παπαθεοδώρου Ιωάννης, Πασχαλίδης Γεώργιος, Πιτσανόπουλος Στυλιανός, Ραχούτης Κωνσταντίνος, Ρεντσόπουλος Αθανάσιος, Σαλάτας Σπυρίδων, Σκούτης Παύλος, Τερτίπης Αλέξανδρος, Χρηστάκης Ηρακλής, Χρηστάκης Νικόλαος.

ΥΦΑΝΤΟΥΡΓΕΙΑΣ εργοστάσια. Μαχαιράς Αλκιβιάδης, Ξηρός Λεωνίδας, Σπυρόπουλος Σωτήριος.

ΥΦΑΣΜΑΤΩΝ έμποροι. Αμπλιανίτης και Καραπατάκης. Αναστασίου Πέτρος, Γραμματίκα Ν. Υιοί, Διαμαντή Ν. Αδελφοί (Εικ.3), Ζαχαρόπουλος Αθανάσιος, Θεοδώρου Αδελφοί, Κατσαρέλης Γεώργιος, Κόντος και Στουγιάννης, Μαχαιράς Γεώργιος, Μιχαλόπουλος και Καρφής, Παναγιώτου και Κυρίτσης, Παπαγεωργίου Ευθύμιος, Παπακωστάκης Μηνάς, Παπασιόπουλος και Σιόπουλος, Ποντικόπουλοι Αδελφοί, Ρομποτιάς και Κάλλος, Σιόπουλος Δημήτριος Σπυρόπουλος Γεώργιος, Χαντζόπουλος Πέτρος, Χονδρόπουλος Νικόλαος (Εικ.4).

ΦΑΝΟΠΟΙΕΙΑ Αποστόλου Αντώνιος, Γκανιάτσος Δημήτριος, Κουτσόπουλος Δημήτριος, Ντρίβας Γεώργιος.

ΦΑΡΜΑΚΕΙΑ. Αναστασίου Στυλιανός, Δασκαλόπουλος Νικόλαος, Ζαγκογιάννης Φωκίων, Λειβαδίτης Θρασύβουλος, Μαχαιράς Ιωάννης, Πιπελίγκας Γεώργιος, Τομαράς Παναγιώτης.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΕΙΑ. Σαραφιανός Γεώργιος.

ΧΑΛΚΟΥΡΓΕΙΑ. Χρηστόπουλος Χρήστος.

ΧΑΡΤΟΠΩΛΕΙΑ. Στουγιάννης Κωνσταντίνος, Χατζηβασιλείου Βασίλειος.

ΨΙΛΙΚΑ είδη. Γεωργαλής Βασίλειος, Γιαννούκος Αθ. και Αδελφοί, Διαμαντή Ν. Αδελφοί Παληός Αλέξανδρος Τζανετίδης βασίλειος, Χαρίλας Ευστάθιος, Χονδρόπουλος Νικόλαος.

*  *

Παρατήρηση:

Το τσαρουχοποιείο-σανδαλοποιείο του Δημητρίου Ραχούτη αναφέρεται το 1914 στα Απομνημονεύματα του Δημητρίου Παπανικολάου ότι βρισκόταν στην πλατεία Πάρκου (Σιταγοράς). Στο τσαρουχοποιείο αυτό ο Δημήτριος Παπανικολάου παρήγγειλε τα τσαρούχια του, όταν κατετάγη στο 5/42 Σύνταγμα Ευζώνω Λαμίας:

« …. Μάλιστα πήγαμε μαζί και αγόρασα τσαρούχια ιδιωτικά από έναν τσαρουχά από το Γαρδίκι, Δημ. Ραχούτη. Ένα τσαρουχάδικο στο Πάρκο εκεί που είναι τώρα το εμπορικό του Διαμαντή. Μπροστά είχε μία βρύση, τα πλήρωσα δραχμές... Τα έκαμα παραγγελία για να γίνουν καλά και τα φορούσα τις Κυριακάδες που μας πηγαίναμε στην Εκκλησία….»

[από: Απομνημονεύματα Δημητρίου Γ. Παπανικολάου. Μέρος Α΄].

ΥΓ.: Στην ανάρτηση, η οποία θα ακολουθήσει την παρούσα, στο Μέρος Β΄, θα παρουσιασθεί φωτογραφικό υλικό με πρόσωπα και καταστήματα, τα οποία αναφέρονται στο κείμενο του οδηγού.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ.1: Διαφήμιση καπνεμπόρων Αθανασίου Γιαννούκου & Αδελφού.

Εικ.2: Διαφήμιση καπνεμπόρων Αποστόλου Δ. Κονταξή & Αδελφών.

 Εικ.3: Διαφήμιση υφασματεμπόρων Αδελφών Ν. Διαμαντή.

 Εικ.4: Διαφήμιση εμπόρου υφασμάτων Νικολάου Χονδρόπουλου.

ΠΗΓΗ ΚΕΙΜΕΝΟΥ & ΕΙΚΟΝΩΝ

 Ελληνικός οδηγός, Ιδιοκτησία εταιρείας Κυριέρης-Γιαννόπουλος κ Σία, Αθήναι 1920, σελίδες 398-406.

Οδηγός της Λαμίας του έτους 1915

Σε Πανελλήνιο Οδηγό του έτους 1915 στις σελίδες 1407-1410 παρατίθενται πληροφορίες για τη Λαμία, οι οποίες αφορούν:

-τη δημόσια διοίκηση (υπηρεσίες και ονοματεπώνυμα υπηρετούντων δημοσίων λειτουργών),

-τη στρατιωτική δύναμη της πόλης (ονοματεπώνυμο-βαθμό Διοικητή, Υποδιοικητή και Φρουράρχου),

-τη θρησκευτική ζωή (ναοί και ονοματεπώνυμα ιερέων),

-τις τοπικές εκδιδόμενες εφημερίδες (τίτλοι και ονοματεπώνυμα εκδοτών),

-τους Συλλόγους - Σωματεία (τίτλοι και ονοματεπώνυμα μελών),

-Ξενοδοχεία της πόλης και ονοματεπώνυμα ιδιοκτητών τους,

-ονοματεπώνυμα ιατρών, δικηγόρων και επαγγελματιών της πόλης,

Ακολουθεί το κείμενο της δημοσίευσης:

ΛΑΜΙΑ

Πρωτεύουσα του Δήμου «Λαμιέων» της επαρχίας Φθιώτιδος του νομού Φθιωτιδοφωκίδος.

Κάτοικοι περί τους 9.985.

Η Λαμία μέχρι των νεωτέρων χρόνων εκαλείτο Ζητούνι. Κείται εις τας υπωρείας της Όθρυος 4 χμ προς Β. του Σπερχειού. Η Λαμία εγένετο κυρίως γνωστή κατά την πολιορκίαν αυτής υπό των ηνωμένων Αθηναίων και Αιτωλών, παράγει δε ικανά σιτηρά, καπνά αρίστης ποιότητος, άτινα είνε η κυρία παραγωγή της, έχει δε και αρκετήν κτηνοτρογίαν εκ της οποίας παράγει βούτυρον και τυρόν. Εν τη κάτω πλατείη αυτής και ακριβώς επί της θέσεως όπου υπέστη τον μαρτυρικόν θάνατον ο ήρως της επαναστάσεως του 21 Αθανάσιος Διάκος εστήθη ο ανδριάς αυτού.

ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΝ

Δήμαρχος· Αναστασίου ή Ζαγορίσιος Στυλ.

Καπνεργοστάσιον Β΄ τάξεως·

Διευθυντής Ζαφειρόπουλος.

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΣΙΣ

Καστρινός Β., Ταγματάρχης της Χωροφυλακής, Διευθυντής.

Τσάκας Π., Μοίραρχος, Υποδιευθυντής.

ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ

Ειρηνοδικείον

Ειρηνοδίκης.-Γκέλης Χ.

Πρωτοδικείον

Πρόεδρος-Πετρίτσης Δ.

Πρωτοδίκαι.-Κονάρτος Π., Αντωνάκος Ι., Εξαρχόπουλος Γ., Βασιλόπουλος Ι., Δημόπουλος Ε., Μαλούχος Σ.

Αντιεισαγγελεύς.-Μπαρμπάκης Γ.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΙΣ

Γυμνάσιον.-Γυμνασιάρχης. Μπαξεβενάκης Ν.

Καθηγηταί-Λάσκαρης Θ., Κουλούρης Μητρόπουλος.

Ελληνικά Σχολεία

Α΄) Σχολάρχης Μόσλιος

Β΄)        »          Πενέτσος

Δημοτικά Αρρένων 3

      »          Θηλέων 2

Επίσκοπος

Ο Φθιώτιδος.-Θεόφ. Ιάκωβος Παπακωνσταντίνου. (το ορθό είναι Παπαϊωάννου).

ΕΦΗΜΕΡΙΔΕΣ

«Σημαία». Διευθ. Μαυροειδής Κ. εβδομαδιαία

«Θερμοπύλαι». Διευθ. Γεωργουσόπουλος Σ. εβδομαδιαία.

ΙΕΡΕΙΣ

Λάμπρος. Λαναράς Γ., Στεργίου Κ.

ΝΑΟΙ

Αγία Δέσποινα, Άγιοι Θεόδωροι, Άγιος Νικόλαος, Ευαγγελίστρια (Μητρόπολις).

ΝΟΜΑΡΧΙΑ

Νομάρχης Καλογερόπουλος Χ.

ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΝ (Ελασσώνειον)

Αδελφάτον. Πρόεδρος,-Αναγνωστόπουλος Αντώνιος.

Μέλη

Αναστασίου Στ., Χαραλάμπους Γ.

Διευθυντής

Κοντογιάννης Ν., Ιατρός.

ΣΥΛΛΟΓΟΙ-ΣΩΜΑΤΕΙΑ

Σύλλογος Βιοτεχνικός Ξυλουργών και τεχνιτών.-Πρόεδρος. Αποστολίδης Κ.

Σύλλογος Γυμναστικός.-Πρόεδρος. Αποστολίδης Κ.

Δικηγορικός Σύλλογος.-Πρόεδρος. Κλάρας Δημ., Αντιπρόεδρος, Παγουρόπουλος Γ., Ταμίας, Αλεξογιάννης Κ., Γραμματεύς, Γερακογιώργος Ε.

Διοικητικόν Συμβούλιον

Βελόπουλος Ηρ., Δημητριάδης Κ., Κοκκαλάκης Ν., Παπαλουκάς Ιωάν.

Σύλλογος Εμπορικός.-Πρόεδρος. Γραμματίκας Ι.

Σύλλογος Μουσικός.-Πρόεδρος. Παναγιώτου Π.

Σύλλογος Πελοποννησίων.-Πρόεδρος. Χαραλάμπους Ν.

Σύλλογος Τσαρουχοποιών και Μεταξουργών.-Πρόεδρος. Τσιτούρας Σπ.

Σύνδεσμος των εν Φθιώτιδι Ευρυτάνων.-Πρόεδρος. Γιαννακογιώργος Κ.

Σύνδεσμος Καπνεργατικός.-Πρόεδρος. Βλάντζος Γ.

ΣΤΡΑΤΟΥ-ΔΥΝΑΜΙΣ

Έδρα του 42^ου Συντάγματος Ευζώνων 13^ης Μεραρχίας.

Διοικητής.-Παπαγιαννόπουλος Δ., Συνταγματάρχης.

Υποδιοικητής.-Κοντογιάννης Μ., Ταγματάρχης.

Φρούραρχος-Παπαγιαννόπουλος Δ.

ΤΡΑΠΕΖΑ-ΕΘΝΙΚΗ

Διευθυντής.-Χαραλάμπους Γ.

Ταμίας.-Δριμονίτης Δ.

Λογισταί.-Αποστόλου Αντ., Αριστ. Κουτσούκος, Μάνος Κ., Μελετόπουλος Τάσος, Οικονόμου Δ.

Υποθηκοφύλαξ.-Κερκυρόπουλος Κ.

ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΑΙ

Αρτοπώλαι

Αγαθοκλής Γ., Αγαθοκλής Σ., Βάλλας Β., Μπέλλας Στ., Παπαδογεώργος Ν.

Ανθρακέμποροι

Δαρδιώτης Βασ., Δαρδιώτης Ηλ., Δαρδιώτης Κων., Λογγιτσιώτης Δήμος, Νικολάου Δημ., Ντάσκος Γρ., Πέτσας Γεώργ., Σαγιάς Δ., Σπανός Ευθ.

Αρτοποιοί

Αγαθοκλής Γ., Αγαθοκλής Σ., Ανδρέου Χ., Βάλλας Β., Βόγλης Δ., Βράκας Χ., Κατής Ηλ., Κάππος Ανδρ., Κάππος Ηλ., Κατσικανάς Γεώργ., Κατσιπρινής Λάμπρος, Μπρέκη Χαρ., Σταματακόπουλος Αργ., Τρικαλινός Σ.

Αρτοπώλαι

Κάππος Ηλ., Κατσικανάς Γ.

Αρωματοπώλαι

Κυριαζής Απ., Μπότσος Βασ.

Βιβλιοδέται

Ηλιάδης Νικ.

Βυρσοδέψαι

Τρύφων Στ., Τσίκας Απ.

Δερματέμποροι

Κουκουμπάνης Β., Παπαδόπουλος Γ., Παπαδόπουλος Θ., Πέγκλης Δ., Τσίκας Γ.,

ΔΙΚΗΓΟΡΟΙ

Αγαθοκλής Δ., Αλεξηγιάννης Κ., Βελόπουλος Ηρ., Γερακογιώργος Κ., Γιαννακογιώργος Χρ., Γουριωτάκης Ευστ., Δασκαλόπουλος Δ., Δημητρούκης Κ., Εγκολφόπουλος Ι., Ευταξίας Χ., Ζέρβας Μ., Καθούρος Γ., Κουβάς Αν., Κανακάς Μ., Καραγιαννόπουλος Θ., Καρούσος Σπ., Κλάρας Δημ., Κολώνας Μιλ., Κοκκαλάκης Ν., Κοντογιάννης Ευάγγ., Κοκλάκης Ν., Μακρόπουλος Ι., Μαντάς Ι., Μαυρίκας Ν., Μαχαίρας Δ., Μέρμηγκας Δ., Κυρίτσης Α., Ξηρός Ν., Οικονομάκος Δ., Παγουρόπουλος Κ., Παπαγεωργίου Γ., Παπαδόπουλος Κ., Παπαθανασίου Α., Παπαθανασίου Α., Παπακυριαζόπουλος Π., Παπακώστας Θρ., Παπαλουκάς Αχ., Παπαλουκάς Ι., Πλατής Αλ., Πλατής Δ., Προβαδούρος Δ., Πρωτοπαπαδάκης Αθ., Ρήγας Ρήγας, Σακελαρίου Αθ., Σιγούρας Γ., Συννεφάκος Αθ., Τσαγκάρης Δημ., Τσιριμώκος Ιω., Φλασκάκης Θεόδ.

Εδωδιμοπώλαι

Αβραμόπουλος Κ., Αλεξόπουλος Δ., Αναστασίου Ιω., Γαλάτης Γ., Γεωργίου Ν., Δημητρίου Κ., Εμμανουήλ Δ., Ευσταθίου Κ., Κατσούδας Δ., Μπαϊζάνος Χρ., Παπαδογεώργος Ιω., Παπαϊωάννου Δ., Παππάς Κων., Πετρόπουλος Δ., Πριόβολος Ευθ., Στεφόπουλος Γ., Τριανταφύλλου Β., Τροχίστρας Δ.

Έμποροι Σιτηρών

Γιαννακογεώργος Γεώργ., Γιαννακογεώργος Ιωάννης.

Εμπορομεσίται

Αιγινήτης Γ., Αιγινήτης Π., Γκόλτσας Β., Παπιώτης Γ., Σπυρόπουλος Γ., Χατζηβασιλείου Ι.

Εμποροράπται

Αργυρόπουλος Δ., Καλκάνης Ζ., Πώμος Κ., Σπανός Ιω., Σφηκόπουλος Θ.

Ενοικιασταί φόρου

Μιχαλόπουλος Ι., Χαραλαμπόπουλος Στ.

Εργολάβοι

Κακαρούχας Αθ., Λάζος Ιω.

Εργοστάσιον ατμομύλου

Γραμματίκας Ιω. και Σία

Εργοστάσιον Ηλεκτρικού Φωτός

Ηλεκτρική Εταιρία Λαμίας

Εργοστάσιον κατασκευής Ζυμαρικών

Καφάσης Ανδρέας

Εργοστάσιον Υδραλευρομύλου

Αγαθοκλής Γ. και Σία

Εργοστάσιον Υφαντικής

Ηλεκτρική Εταιρία Λαμίας

Εστιατόρια

Αποστολόπουλος Ιω., Γουρνάς Κ., Κακλιτσιώτης Γ., Κυρίμος Γ., Μακρής Π., Σταυρόπουλος Μιλτ., Τριανταφύλλου Αθ., Τριανταφύλλου Γεώργ.

Έτοιμα ανδρικά ενδύματα

Γερολυμάτος Παν., Γιωτόπουλος Ιω.

Εφαπλωματοποιοί

Δουλαβέρης Κ., Παγουρτζής Γ.

Ζαχαροπλάσια

Κυριαζόπουλος Γ., Λεβαδίτης Π.,

Ζυθοπώλαι

Νικολάου Ευστ., Τζωρτζάκης Γ.,

Ζωέμποροι

Μαρκιανάτος Σ., Μαρκιανάτος Βασ.

ΙΑΤΡΟΙ

Γαρδίκης Κ., Γαρδίκης Γ., Γρεβενίτης Κ., Γρηγορόπουλος Γρ. Δαγλαρίδης Επ., Δροσόπουλος Σερ. Κελαϊδώνης Κ., Κοντογιάννης Κ., Μητρόπουλος Π., Νέτσος Δ., Παπαδόπουλος Ι., Παπακώστας Σπυρ., Πλατής Κωνστ., Γαλιαδούρος Δημ., Τσαούσης Τ., Τσουκαλάς Ευστ.,

Ιχθυοπώλαι

Λογάρος Ιωάννης

Καθεκλοποιοί

Σίμος Σίμος

Καπνέμποροι

Καρακαντάς Αρ., Λιανός Χ., Σπυρόπουλος Γ.

Καπνοπώλαι

Αντύπας Ναπ., Βασιλείου Λάζος, Γαλάνης Αθ., Γερονικάκης Ευάγγ., Ελασσώνας Χρ., Λιανός Χρ., Μαντάς Κ., Μαυροειδής Κ., Παλαμιώτης Απ.

Καφφεπώλαι

Αβραμόπουλος Κ., Αγγελόπουλος Ι., Αναγνωστόπουλος Ι., Αναστασίου Ευθ., Ανδρασουλής Δημ., Αντύπας Κων., Βαστάκας Γεώρ., Βλάχος Θρασ., Βλάχος Ιω., Γεραμάρης Ηλ., Γκέγκας Ευάγ., Δούκας Αθ., Ευθυμίου Γ., Καραΐσκος Ιωάν., Καραστάθης Κ., Κρανιώτης Α., Κωστακόπουλος Ν., Στεργιώτης Ν., Φαρασλής Ε., Φέλλος Ν.

Κιβωτοποιοί

Δεμπραλής Ευθ.

Κιγκαλαρίας είδη

Ανδρώνος Τσ., Ευσταθίου Κ., Κρέτσος Χ., Μαυρίκας Γ., Χατζόπουλος Β.

Κουρείς

Γαζέτας Ν., Ζάχος Γ., Λέτσος Γ., Μιχαλούσης Κ., Σαλικάσος Ιωάν., Σπανός Ευθ., Τσακνιάς Α., Τσακνιάς Σπ., Χριστοδούλου Β.

Κρεοπώλαι

Αθανασίου Αγγ., Καΐπης Ζήσης, Μαρούγκας Δ., Τσουτσοδήμος Ιωάν.

ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΑ

«Αθήναι». Διευθ. Παπαγεωργίου Βασ.

«Αχίλλειον». Διευθ. Τριάντης Ευ.

«Διάκος». Διευθ. Μπέσος Αν.

«Ελλάς». Διευθ. Παπακωστάκης Δ.

«Λοκρίς». Διευθ. Κοτσάνης Κ.

«Μινέρβα». Διευθ. Ριζόπουλος Χ.

«Πριγκήπισσα Σοφία». Διευθ. Κουτσούκος Χρ.

Ξυλέμποροι

Γεμενής Αντ., Καλαντζής Αρ., Μαντζούνης Η., Μπορμπότης Ιω., Μολόχας Αρ., Παπαδημητρίου Δημ., Παπακώστας Βασ., Τσάλας Θ., Τσατσογιάννης Β., Τσουκαλάς Ηλ.

Οδοντοϊατροί

Αποστολίδου Κασσάνδρα, Κωνσταντινίδης Γ.

Οινοπνευματοπώλαι

Αλεξανδρής Δ., Αναστασίου Ι., Αναστασίου Πέτρος, Γεωργίου Νικ., Ευθυμίου Γ., Καρακαντάς Αρ., Κονταξής Απ., Λεβαδίτης Περ., Μπαϊζάνος Χρ., Μπιλάλης Γ., Παπαδογιώργος Ιω., Στεργιώτης Ν., Στεφόπουλος Γ.

Οινοπώλαι

Αγγελόπουλος Ηλ., Κάππος Βασ., Κρανιώτης Απ., Κρανιώτης Βασ., Νέλλας Κων., Τσαμαλιάγας Γ.

Οπλοπώλαι

Λαζάρου Ηλ., Νικολάου Π.

Ορειχαλκείς

Πετρόπουλος Κ.

Προμηθευταί Εγχωρίων Προϊόντων

Κρόκος Κ.

Ράπται

Αβραμόπουλος Ηρ., Γεμενής Ιω., Γιαννόπουλος Δημ., Γρεβανιώτης Γ., Κατσούδας Κων., Μακρόπουλος Γρ., Μαργαρίτης Κ., Μπαρτσιώτης Ιω., Παπακώστας Ευάγγ., Σακελλάρης Βασ., Σμυρναίος Ιωάν.

Ραπτομηχανών πωληταί

Καλλέντζος Δ., Καραντζάς Ανδρ., Χατζόπουλος Π.

Σαπωνοποιοί

Κοκκαλάκης Δ.

Σιδηρουργοί

Ευθυμίου Δ., Κουγιούφας Δ., Κουγιούφας Κ., Πολυχρόνης Γ., Χωροφυλακόπουλος Γ.

Συμβολαιογράφοι

Δημολιούλιας Δ., Ζέρβας Χ., Μαυρίκας Παν., Παπακυριτσόπουλος Ιω., Χατζηχρήστος Χρ.

Σφαιριστήρια

Κρίτσας Κ.

Τοκισταί

Ελασσώνας Χ., Πέτρου Ελένη, Τσαούσης Σταύρος.

Τυπογραφεία

Γεωργουσόπουλος Στυλ., Μαυροειδής Κ., Παλαμιώτης Στ.

Υαλικών έμποροι

Καρακανδάς Αρ., Χρηστίδης Τρ.

Υποδηματοποιοί

Γιαννόπουλος Λ., Καλκάνης Απ., Καραβάνας Γ., Μπάλλας Α., Νούσας Αθ., Πασχαλίδης Γ., Πιτσανόπουλος Στ., Ρεντζόπουλος Αθ., Σαλάτας Σπ., Σκούτης Παύλος, Χρηστάκης Ηρ.

Υφασματέμποροι

Αλεξανδρής Δ., Αμπλιανίτης Γ., Αναστασίου Π., Γραμματίκας Ιω., Καραπατάκης Ε., Κόντος Χρ., Κυρίτσης Κ., Μαχαιράς Αλκ., Νούτσος Κ., Ποντικόπουλος Βασ., Σινόπουλος Δ., Σπυρόπουλος Σωτ., Χαντζόπουλος Π., Χονδρόπουλος Ν.

Φαρμακοποιοί

Αναστασίου Στυλ., Δράκου Σωτ., Ζαγγογιάννης Φωκ., Μαχαιράς Ιω., Μέζης Γρ., Πατίκας Γ.

Φωτογράφοι

Δαμασκηνός Ι., Χατζηβασιλείου Β.

Χαλβαδοποιοί

Ασημάκης Κ., Νταμάτης Γ., Πάνος Δ., Γικόπουλος Αθ.,

Χαλκείς

Δημόπουλος Ευθ., Φράγκος Γεώργ., Χριστόπουλος Χρ.

Χαντζήδες

Γεωργίου Κ., Καΐπης Ζ., Κωσταρίκας Δ., Λαϊνάς Ηλ., Μαυρογιάννης Σπ., Συλαίος Κ., Τσολάκης Ιω., Τσολάκος Ι.

Χρυσοχόοι

Κροντήρας Π., Μακραντώνης Κ., Μπιντάς Δ., Τσιρόπουλος Κ.

Ωρολογοποιοί

Δημόπουλος Αθ., Κοψίδας Στυλ., Κροντηράς Γεώργ., Λόφος Κωνστ., Σταυρίδης Ηλ.»

Παρατηρήσεις:

1) Ο αναφερόμενος ιατρός Δροσόπουλος Σεραφείμ έπεσε στο «σφαγείο» του Αλή Βεράν (τουρκ. Allıören):

-Δροσόπουλος Σεραφείμ του Ηλία, Ιατρός από Λαμία, φονεύθηκε στο Αλή Βεράν στις 17 Αυγούστου 1922. [από: Φθιώτες νεκροί 1919-1922 (Μικρασιατική Εκστρατεία)].

2) Ο αναφερόμενος συμβολαιογράφος Ιωάννης Παπακυριτσόπουλος είναι συγγενής του ληστάρχου Θανάση Παπακυριτσόπουλου από το Αμούρι, ο οποίος συνέδεσε το όνομά του με την απαγωγή και φόνο των Ροζάκη και Αγγελή [βλέπε: Αιχμαλωσία και φόνος δικαστών από ληστές στη Μπεκή (σημ. Σταυρός) το 1894, του Μπεκιώτη(Αναδημοσίευση)].

ΠΗΓΗ

Πανελλήνιος οδηγός, το ελληνικόν ντιρεκτόρι: Εμπόριον-βιομηχανία-υπουργεία-δικαστήρια διευθύνσεις απάσης της Ελλάδος: χάρτης της Ελλάδος: φωτοτυπικοί χάρται αρχαιοτήτων και διαφόρων ιδρυμάτων. Αθήναι: Ανατολική Εταιρία Διαφημίσεων [Έδρα εν Καΐρω (Αιγύπτου)], Γενικός πράκτωρ για την Ελλάδα Ν. Δαμασκός, Αθήναι 1915, σελίδες 1407-1410.

Οι παππούδες μου, του Κώστα Π. Τσούτσικα

Από την περιοδική, ενημερωτική και πολιτιστική έκδοση του Πνευματικού Κέντρου Σταυρού Λαμίας Σταυροδρόμι, η οποία δυστυχώς σταμάτησε πλέον να εκδίδεται λόγω οικονομικής ένδειας, αναδημοσιεύεται εδώ άρθρο του Κώστα Π. Τσούτσικα με τίτλο «Οι παππούδες μου».

Ο αρθρογράφος, μέσα από την οικογενειακή του ιστορία, παραθέτει τα χαρακτηριστικά, την τύχη και πορεία των περισσοτέρων φθιωτικών οικογενειών των αρχών του 20^ου αιώνα (αγραμματοσύνη, λαϊκή θρησκευτικότητα, ορφάνια, συμμετοχή στους εθνικούς αγώνες, κατοχή).

Ακολουθεί το άρθρο:

ΟΙ ΠΑΠΠΟΥΔΕΣ ΜΟΥ

του Κώστα Π. Τσούτσικα

Γ

εννήθηκαν το 1901. Η γιαγιά μου ήταν το μεγαλύτερο από τα παιδιά της οικογένειας κι αναγκαστικά έπρεπε (όπως συνήθιζαν τότε) να συμμετέχει ενεργά στο μεγάλωμα και των μικρότερων, αλλά και στις δουλειές του σπιτιού. Που καιρός για σχολείο και μαθήματα. Ούτε τα’ όνομά της δεν ήξερε να γράφει, κι όταν εγώ μικρός προσπαθούσα να τη μάθω να το γράφει, μου έλεγε: “μάθε γέρο γράμματα τώρα στα γεράματα”.

Παρά την αγραμματοσύνη της όμως είχε μεγαλείο ψυχής. Δεν άκουσα από το στόμα της κακιά κουβέντα για κάποιον. Οι συμβουλές της μου έμειναν χαραγμένες στο μυαλό. Δεν έλειψε ποτέ από την εκκλησία ούτε ακόμα και σε εσπερινό. ήξερε όλη τη λειτουργία απ’ έξω και τη σιγοψιθύριζε μαζί με τον παπά και τους ψάλτες. Εξομολογούνταν τακτικά και νήστευε (“κράταγε”, όπως έλεγε).

Θυμάμαι, όταν πήγαινα στο Γυμνάσιο, τη ρώτησα: “πες μου γιαγιά, τι έ\είναι ο Θεός; Και με αφοπλιστική ειλικρίνεια μου απάντησε: “Δεν ξέρεις, παιδάκι μου, τι είναι ο Θεός; Μα, Θεός είναι ο … Θεός!”. Και το εννοούσε αυτό που έλεγε, γιατί έβγαινε μέσα από την ψυχή της. Έτσι το καταλάβαινε, έτσι το ένιωθε. Έτσι απλά, χωρίς αμφισβήτηση, απόλυτα.

Ο παππούς μου έμεινε ορφανός από πατέρα (από στήριγμα, όπως συνήθιζε να λέει) και τον μεγάλωσαν οι θείοι του, για τους οποίους έτρεφε πάντα απεριόριστη ευγνωμοσύνη και σεβασμό. Πήγε μέχρι την Τετάρτη του Δημοτικού, γι’ αυτό ήξερε ανάγνωση και γραφή. Διάβαζε συνεχώς.

Η ορφάνια του τον ανάγκασε να τα βγάζει πέρα μόνος του σε όλες τις δυσκολίες της ζωής, που ήταν πράγματι πολλές. όπως έλεγε ο ίδιος, “ένα σπρί καλαμπόκι στην αυλακιά, ένα στου στόμα”. Τέτοια ανέχεια.

Το 1920 τον πήραν στο στρατό και πήγε κατευθείαν στη Μικρά Ασία, όπου συνάντησε και πολλούς άλλους χωριανούς και κοντοχωριανούς.

Έλαβε μέρος στις μάχες του Σαγγάριου, στο Εσκί Σεχίρ και έφτασε να βλέπει από μακριά τα φώτα της Άγκυρας. Αν και λαβώθηκε στο πόδι από εχθρικό βόλι, δεν εγκατέλειψε, συνέχισε μέχρι τέλους.

Έτσι ήταν και στην οπισθοχώρηση, στη μεγάλη και τραγική μικρασιατική καταστροφή, που την έζησε από κοντά για πολλές ημέρες. ίσα που πρόλαβε και μπήκε σ’ ένα σαπιοκάραβο (στο οποίο οι άνθρωποι κρέμονταν από παντού σαν σταφύλια, τόσοι πολλοί ήταν) και βγήκε στο Βόλο αφήνοντας πίσω του τη Σμύρνη να καίγεται και τους “Τουρκαλάδες” να σφάζουν, να λεηλατούν και να καταστρέφουν τα ιερά και τα Όσια.

Στην πείνα της κατοχής δεν πείνασε η οικογένειά του, γιατί ως πολυμήχανος και παμπόνηρος, πρόβλεψε κι έκρυψε ένα βαρέλι καλαμπόκι “για να τρώνε τα παιδιά μπομπότα” κι από αυτό έδινε και σε κάνα συγγενή ή γείτονα που πεινούσε.

Πέθαναν και οι δυο το 1989 πλήρεις ημερών και σε διάστημα 33 ημερών ο ένας από τον άλλο. Τους αγαπούσα πολύ. Ο Θεός να τους αναπαύσει.»

ΠΗΓΗ

Σταυροδρόμι, Περιοδική ενημερωτική & πολιτιστική έκδοση Πνευματικού Κέντρου Σταυρού Λαμίας, Τεύχος 2, Λαμία Δεκέμβριος 2000 σελίδες 94-95. [Ευχαριστούμε τον υπεύθυνο σύνταξης του περιοδικού κ. Ιωάννη Ευαγγ. Μακρή για την άδεια αναδημοσίευσης άρθρων της περιοδικής έκδοσης].

Η Λαμία και οι Θερμοπύλες το 1882

Από την έρευνα στο διαδίκτυο προέκυψαν στοιχεία για την πόλη της Λαμίας και την περιοχή των Θερμοπυλών αμέσως μετά την ενσωμάτωση της Θεσσαλίας (1881) στο ελληνικό βασίλειο. Η Λαμία πλέον έπαψε να είναι παραμεθόρια πόλη, εφόσον τα σύνορα μετατοπίσθηκαν βορειότερα.

Πραγματοποιείται αναδρομή στην ιστορία της Λαμίας από την κλασσική εποχή μέχρι τη μάχη της Αλαμάνας καθώς και περιγραφή της Λαμίας του 1882 (Εικ.1). Παρατίθενται πληροφορίες για την πόλη εκείνης της εποχής αλλά και για την εμπορική δραστηριότητα στην περιοχή. Η αναφορά κλείνει με πληροφορίες για τις Θερμοπύλες και τον Σπερχειό ποταμό (Εικ.2).

Ακολουθεί το κείμενο:

«ΛΑΜΙΑ (ΖΗΤΟΥΝΙ)

Υπό τας μεσημβρινάς υπωρείας της Όθρυος και υπεράνω πεδίου, καθικνουμένου μέχρι του Μαλιακού κόλπου, και τεμνομένου εκ δυσμών προς ανατολάς υπό του Σπερχειού ποταμού, κείται η Λαμία, πόλις οχυρά και πρωτεύουσα του Νομού της Φθιώτιδος και Φωκίδος, απέχουσα από των Θερμοπυλών 2 ^½ ταχυδρομικάς ώρας, από της Υπάτης (Πεντρατζίκι) 4, από του χωρίου Δερβέν Φούρκα 3 ^½, από του Δομοκού 7, και 3 περίπου από Στυλίδος (αρχαία Φάλαρα,) παραλίου πόλεως, κειμένης εις την βόρειον ακτήν του Λαμιακού Κόλπου, και συγκολινωνούσης μετά της Λαμίας δι’ αμαξιτής οδού, ήτις φέρει μέχρι του λιμένος της Στυλίδος.

Η ΑΡΧΑΙΑ ΠΟΛΙΣ

Η αρχαία ομώνυμος πόλις απείχεν ολίγον της σημερινής Λαμίας προς ανατολάς, παρά τους πρόποδας λόφου, υπερκειμένου κατά το άκρον αυτής, λέγεται δε, ότι εκτίσθη υπό Λαμίου, υιού του Ηρακλέους, ή υπό Λαμίας θυγατρός του Ποσειδώνος, εκ της οποίας ο Ζεύς εγέννησε την Σιβύλλαν Ιεροφίλην.

Ο περιηγητής Παύλος Λουκάς επισκεφθείς την Λαμίαν, εύρε την εξής επιγραφήν, εξ ής αποδεικνύεται η ταυτότης της θέσεως αυτής.

«ΠΟΛΙΣ ΣΕΒΑΣΤΙΩΝ ΛΑΜΙΕΩΝ ΜΝΑΣΙΛΑΪΔΑΝ ΠΑΡΑΜΟΝΟΥ ΑΡΕΤΗΣ ΕΝΕΚΕΝ ΚΑΙ ΕΥΝΟΙΑΣ ΤΗΣ ΕΙΣ ΑΥΤΗΝ».

Η πόλις αύτη ήτο επίσημος παρά τοις αρχαίοις διά τά αργυρά αυτής νομίσματα. Τα μόνα διασωθέντα μνημεία της αρχαίας λαμίας εισίν ερείπιά τινα των τειχών της Ακροπόλεως, καθιστώντα μέρος του νεωτέρου, τετραγώνου το σχήμα φρουρίου Ακρολαμίας καλουμένου, και τινα θραύσματα των τειχών της πόλεως, προς τούτοις δε και λείψανα ερειπωμένων τζαμίων και μιναρέδων. Κατέστη δε περίφημος διά την μεταξύ Αθηναίων και Μακεδόνων μάχην, συγκροτηθείσαν ευθύς μετά τον θάνατον του Αλεξάνδρου τώ 323 π.Χ. κατά προτροπήν του Δημοσθένους, καθ’ ήν ο Αντίπατρος κατεκλείσθη πολορκούμενος εν τη πόλει ταύτη· αλλά μετ’ ολίγον φονευθέντος του στρατηγού των Αθηναίων Λεωσθένους, οι Μακεδόνες εισβαλόντες εις την πόλιν, ετρόπωσαν τους Αθηναίους και τους συμμαχούντας αυτοίς Αιτωλούς. Ο πόλεμος δε ούτος ωνομάσθη Λαμιακός.

Ο Παυσανίας διηγούμενος την μάχην ταύτην, αποδίδει την ήτταν των Αθηναίων εις την επίβουλον προς τον Αντίπατρον προτροπήν του ρήτορος Δημάδου και των άλλων εν Αθήναις προδοτών. Εν έτει 191 π.Χ. η Λαμία επολιορκήθη υπό του βασιλέως της Μακεδονίας Φιλίππου του Δημητρίου, κατά δε το επιόν έτος οι Ρωμαίοι είλον την Λαμίαν δια του στρατηγού αυτών Μανίου Ακιλίου Γλαβρίου.

Κατά την ΙΔ΄ εκατονταετηρίδα μ.Χ. εκυριεύθη υπό των Καταλανών, και απετέλεσε μέρος του Δουκάτου των Αθηνών υπό τους βασιλείς της Σικελίας, έως ού της Ελλάδος πάσης κατακτηθείσης υπό των Οθωμανών, συγκατεκτήθη και αύτη.

ΤΑ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΓΕΦΥΡΑΝ ΤΟΥ ΣΠΕΡΧΕΙΟΥ (1821)

Επί της Ελληνικής επαναστάσεως ουδέν αξιοσημείωτον γεγονός έλαβε χώραν εντός της Λαμίας, καθ’ ό κειμένης παρά την Θεσσαλίαν, ήτις εχρησίμευε τότε ως κέντρον των Τουρκικών στρατειών, και επομένοις παρείχε εις τον εχθρόν πάσαν δυνατήν ευκολίαν προς μεταβίβασιν ισχυρών δυνάμεων εναντίον παντός κινήματος των Λαμιέων· άλλως τε της πόλεως κατεχομένης υπό πολυαρίθμων Τούρκων και Αλβανών, ών προΐστατο ο πανίσχυρος Χαλίλ Βέης, και κατοπτευομένης υπό δυσπορθήτου Ακροπόλεως, κειμένης επί λόφου υψηλού και καλώς φρουρουμένης, πάσα θυσία εκ μέρους των Ελλήνων προς εκπόρθησιν αυτής θα απέβαινε ματαία.

Εν τούτοις οσημέραι ενισχυομένου του Ελληνικού αγώνος, και των εχθρών πανταχού της Ελλάδος καταβληθέντων, επέκειτο άφευκτος η καταστροφή των εν τοις φρουρίοις κεκλεισμένων Τούρκων· υπό ταύτης δ’ ελπίδος αναπτερούμενοι οι στρατηγοί των Ελλήνων, καρεδόκουν κατάλληλον ευκαιρίαν, ίνα επιτεθώσι κατά των εν τω φρουρίω της Λαμίας εχθρών. Κατόπιν δε της εν Λεβαδεία μάχης και της αλώσεως του φρουρίου αυτής υπό των ημετέρων, συμβάσης τη 5 Απριλίου 1821, και μετά την ήτταν των εν Πατρατζικίω Τούρκων και την πυρπόλησιν αυτού, ο ατρόμητος Αθανάσιος Διάκος, πληροφορηθείς, ότι ο Κιοσσέ Μεχμέτ Πασσάς και ο Ομέρ Βρυώνης μετά 8.000 στρατιωτών διαβάντες την Πίνδον, εισήλθον διά της Θεσσαλίας εις Λαμίαν, και συνεννοηθείς μετά του Επισκόπου Σαλώνων Ησαΐου και των οπλαρχηγών Δυοβουνιώτου και Πανουργιά, την 22 Απριλίου του 1821 κατέλαβε μετά 500 περίπου λεβαδιτών και Σαλωνιτών την παρά την Λαμίαν θέσιν των Θερμοπυλών, ένθεν έμελλε να διαβή ο εχθρός, ίνα εισβάλη εις τας επαρχίας, τας εντεύθεν των Θερμοπυλών.

Τούτο μαθόντες οι ρηθέντες δύο στρατηγοί Τούρκοι, και άνευ βραδύτητος τινός εξωρμήσαντες εκ Λαμίας μετά 8.000 Αλβανών πεζών και ιππέων διέβησαν διά της θέσεως Λιανοκλάδι τον Σπερχειόν· διαιρεθέντες δε του στρατού εις δύο σώματα, το μεν υπό τον Κιοσσέ μεχμέτ Πασσάν επετέθη κατά των εις θέσιν Χαλκομάτα και το χωρίον Μουσταφάμπεη, παρά τας όχθας του Σπερχειού περικεχαρακωθέντων Επισκόπου Ησαΐου και των δύο προρρηθέντων οπλαρχηγών, το δε άλλο υπό τον Ομέρ Βρυώνην διηυθύνθη κατά του Αθ.  Διάκου, τοποθετημένου όντος επί της Γεφύρας του Σπερχειού. Αρξαμένης δε της μάχης οι Έλληνες επολέμησαν με απαραδειγμάτιστον ηρωϊσμόν, καίτοι περιεζωσμένοι όντες υπό οκταπλασίων εχθρών, στρατηγουμένων υπό των επισημοτέρων Πασσάδων της Τουρκίας. Εν τη συμπλοκή ταύτη ο μεν Επίσκοπος Σαλώνων έπεσε κατά την αρχήν της μάχης, ο δε εφάμιλλος του αρχαίου Λεωνίδου ήρως Αθ. Διάκος ηγωνίσθη γενναίως επί πολλάς ώρας, αλλά τινών μεν των στρατιωτών του φονευθέντων, τινών δε διασκορπισθέντων, εγκατελείφθη μετά 15 μόνον ανδρών επί του εδάφους εκείνου του ηγιασμένου υπό του αθανάτου Λεωνίδου, και παρακινούμενος υπ’ αυτών να υποχωρήση, απεκρίθη ως άλλος Σπαρτιάτης Λεωνίδας «ο Διάκος εδώ θα αποθάνη» και ως μαινόμενος ριφθείς, πυροβολών και σφάζων, διέσπειρε τρόμον εις τον εχθρόν, αλλ’ επί τέλους θραυσθέντος του αιματοφύρτου ξίφους του κατά των επί της γεφύρας συνωθουμένων εχθρών, και πληγωθείς καιρίως κατά τον δεξιόν ώμον, συνελήφθη ζών υπ’ αυτών, οίτινες απαγαγόντες αυτόν αιμάσοντα εις Λαμίαν, αθανάτωσαν διά του βαρβαρικωτάτου θανάτου του ανασκολοπισμού, περί την δείλην της 23 Απριλίου.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΟΛΙΣ

Διεξαχθέντος δε του εθνικού αγώνος, και παγιωθείσης της ελευθερίας των Ελλήνων, η Λαμία απετέλεσε μέρος του Ελληνικού βασιλείου· διά την θέσιν δε, ήν κατέχει επί της Φθιώτιδος, και ως όμορος των τέως Τουρκικών συνόρων, κατέστη μία των οχυρωτέρων πόλεων της Ελλάδος, αριθμούσα περί τας 7 χιλιάδας κατοίκων. Εκτισμένη δε ως προείρηται, εις τους πρόποδας της Όθρυος, έχει μέγαν και λαμπρόν ορίζοντα και προ αυτής το Φθιωτικόν πεδίον με άφθονα και διαυγέστατα ύδατα. Αι οικοδομαί της εισίν άπασαι σχεδόν νεόδμητοι, ωραίαι και μετά φιλοκαλίας εσωτερικής διεσκευασμέναι, αι πλείσται των οποίων έχουσι κήπους, τούθ’ όπερ μαγευτικήν την θέαν καθίστησι.

Η πόλις αύτη είναι έδρα Μητροπολίτου υπό τον τίτλον «Φθιώτιδος και Φωκίδος» και Αρχηγείου της Ανατολικής Ελλάδος·διατέμνεται δε υπό κανονικών οδών, ών αι κεντρικώτεραί εισίν η του Διάκου, η του Υψηλάντου. η του αγίου Νικολάου, η του Αχιλλέως, η του Καποδιστρίου και η της Δεσποίνης· άπασαι δε εισίν αμμολιθόστρωτοι, μετά πεζοδρομίων πλακοστρώτων. Κοσμείται δε υπό δύο ωραίων και δενδροφύτων πλατειών της του Διάκου και της Ελευθερίας, συνεχομένων εις το κέντρον της πόλεως, πέριξ των οποίων υπάρχουσι κομψόταται οικοδομαί, Ξενοδοχεία, Καφφεπωλεία καλώς διεσκευασμένα, και διάφορα εμπορικά Καταστήματα. Την πόλιν επίσης κοσμούσιν αξιόλογοι ιεροί Ναοί, ών ο μεγαλοπρεπέστερος είναι ο τιμώμενος επ’ ονόματι της Ευαγγελιστρίας, παρά τη ετέρα των δύο πλατειών, εφεξής δε ο του αγίου Νικολάου, ο των αγίων Θεοδώρων και ο της Δεσποίνης. Β.Δ. της πόλεως υπέρκειται λόφος, εφ’ ού κείται το φρούριον, Ενετικόν κτίσμα, και εν αυτώ μέγας Στρατών μετ’  αποθήκης υλικού του στρατού.

Κτιρίων δημοσίων και δημοτικών στερείται η πόλις· υπάρχουσιν όμως εν αυτή Γυμνάσιον, 3 Ελληνικά σχολεία, Δημοτικά αρρένων τε και θηλέων, Πρωτοδικείον, Ειρηνοδικείον, Τηλεγραφείον, Ταχυδρομείον, υποκατάστημα της Εθνικής Τραπέζης και Τουρκικόν προξενείον. Παρά δε την πόλιν δεικνύεται το μέρος, ένθα κατά την παράδοσιν ανεσκολοπίσθη ο εκ των πρωτομαρτύρων της Ελλ. Επαναστάσεως Αθ. Διάκος· ο χώρος ούτος μέχρι πρό μικρού ήτο εντελώς παρημελημένος (κοινός κοπρών) αλλ’ ο Διοικητής του εν Λαμία συντάγματος Χ. Κατσικογιάννης τιμών την μνήμην του ήρωος, εκκαθάρισε και ηυπρέπισε τον χώρον τούτον υψώσας επ’ αυτού λευκόν τεχνητόν βράχον, εφ’ ού υπάρχει ήδη εγκεχαραγμένον το περίφημον δίστιχον του ήρωος.

          Για δές καιρόν που διάλεξεν ο χάρος να με πάρη,

          Τώρα π’ ανθίζουν τα κλαριά και βγάνει η γή χορτάρι.

Εκεί, ένθα νυν εκτείνεται μοσχοβόλον κηπάριον και περί τον βράχον τούτον υπάρχει λευκός σταυρός, κατά πάσαν 25 Μαρτίου τελείται η δοξολογία της επετείου εθνικής εορτής.

ΕΜΠΟΡΙΟΝ-ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ

Η Λαμία υπό εμπορικήν έποψιν είναι μία των δευτερευουσών πόλεων της Ελλάδος, διότι δι’ αυτής, ως εκ της τοποθεσίας της, γίνεται αδιάκοπος εις το κράτος εισαγωγή διαφόρων προϊόντων και εμπορευσίμων ειδών της ευφορωτάτης Θεσσαλίας, μεθ’ ής η Λαμία, καθώς και μετ’ άλλων επαρχιών και των Αθηνών, όσον ούπω συνδεομένη διά σιδηροδρομικής γραμμής, θέλει έτι μάλλον ευρύνει τον εμπορικόν αυτής κύκλον.

Η Επαρχία της Λαμίας διατρέφει πάμπολλα ποίμνια βοών και προβάτων, ών γίνεται μεγάλη εξαγωγή. τα κυριώτερα προϊόντα της εισίν, καπνός, αραβόσιτος, σίτος, κριθή, σισάμιον, βάμβαξ, μαλλία, αρνοδέρματα και άλλα διάφορα, άπερ παράγει το εύφορον, και παχύγαιον Φθιωτικόν πεδίον, το οποίον άλλοτε κατά τον χειμώνα κατεκλύζεταο υπό του πλημμυρούντος Σπερχειού.

Οι κάτοικοι ασχολούνται και εις μικράν τινα βιομηχανίαν, οίον την σιδηρουργίαν, βυρσοδεψίαν, σαπωνοποιΐαν και οινοπνευματοποιΐαν, δι’ ής παράγεται μεγάλη ποσότης ποτών καταναλισκομένων καθ’ άπασαν την Ελλάδα.

Ατμοκίνητα βιομηχανικά καταστήματα υπάρχουσι δύο, το μέν εκκοκιστικόν βάμβακος εν Λαμία υπό του κ. Α.Γιαννοπούλου ιδρυθέν, το δε εν Στυλίδι, ιδρυθέν υπό του κ. Κ.Αγαθοκλέους, η υποστήριξις του οποίου οφείλεται εν μέρει εις την συνδρομήν της Κυβερνήσεως και της Εθν. Τραπέζης της Ελλάδος. Το εργοστάσιον τούτο είναι ωκοδομημένον εντός της θαλάσσης μεταξύ προκυμαίας, λιμένος και της πόλεως της Στυλίδος· καταλαμβάνει δε επιφάνειαν 8.500 □ πήχεων, και περιέχει Νηματουργείον μετά 40 εκκοκιστικών του βάμβακος μηχανών, Πιεστήριον υδραυλικόν, Αλευρομύλους, Κλιβάνους κατά Ευρωπαϊκόν σύστημα προς κατασκευήν άρτων, Μανεστροποιείον και Σιδηρουργείον, είς ό κατασκευάζονται τα χρειώδη εργαλεία και αι μηχαναί του εργοστασίου, φέρει δε την επωνυμίαν «Φθιώτις» και εργάζονται εν αυτώ 100 περίπου εργάται και εργάτριαι.

Τα εξαγόμενα εκ του καταστήματος τούτου είδη καθώς και τα λοιπά προϊόντα του τόπου καταναλίσκονται είς τε το εσωτερικόν και το εξωτερικόν. τελούνται δε εν Λαμία δύο εμπορικαί κατ’ έτος πανηγύρεις, η μέν την 23 Απριλίου, διαρκούσα ημέρας 3, η δε την 27^ην Αυγούστου, διαρκούσα ημέρας 4, καθ’ άς γίνεται μεγάλη κατανάλωσις παντός είδους προϊόντων. Επί της κατωφερείας λόφου, κατέναντι της πόλεως κειμένου, υπάρχουσι πολλοί κατά σειράν υδρόμυλοι, οι οποίοι φαίνονται ως να κείνται ο είς υπεράνω του άλλου αμφιθεατρικώς, και τους οποίους στρέφει μικρός ποταμός.

ΑΙ ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΙ

Από της πόλεως άγει αμαξιτή οδός προς την Όθρυν, υπό την οποίαν κείται η μονή Αντινίτσα· από δε της κορυφής του όρους τούτου κατοπτεύεται, ως εν πανοράματι, άπειρος χώρος από του Ολύμπου μέχρι του Παρνασσού.

Κατ’ αρχάς η οδός διέρχεται διά χειμάρρου καταφύτου υπό ροδοδαφνών· κατόπιν εισέρχεται εις το Φθιωτικόν πεδίον τέμνουσα τα δύο τειχώματα των ορέων Όρθρυος και Οίτης. Η άποψις του χλοάζοντος πεδίου μετά των υπ’ αυτού διαφόρων χωρίων είναι θαυμασία· πλούσιαι δε φυτείαι αραβοσίτων καλύπτουσιν αυτό. μετά πορείαν ¾ της ώρας αφικνείταί τις παρά τας όχθας του ποταμού Σπερχειού, ού η κοίτη περιεβλήθη πρό τινος αδρά δαπάνη υπό επιχώσεων τεχνικών προς περιστολήν των πλημμυρών.

Τάς δύο όχθας του ποταμού τούτου ζευγνύει γέφυρα φέρουσα, τις οίδεν εκ ποίας αιτίας, το όνομα της Αλαμάνας, υπό τα τόξα της οποίας ήρεμα ρέουσι τα θολά ύδατα του Σπερχειού, και την οποίαν η δημοτική ποίησις αρρήκτως συνέδεσε μετά του ηρωϊκού δράματος του Διάκου. Από της Γεφύρας ταύτης και πέραν άρχεται η περιλάλητος γή των Θερμοπυλών, εν ή τ’ άναδρα στίφη των εξ Ασίας επιδρομέων εθραύσθησαν πρό του αθανάτου Σπαρτιάτου Λεωνίδου και των 300 εκείνων γενναίων υπερασπιστών της αειμνήστου διόδου, αποτελουμένης νύν εκ του μεταξύ του όρους Καλλιδρόμου και της αβαθούς θαλάσσης παρά το χωρίον Κουτσέκι. Υπεράνω της τοποθεσίας ταύτης υψούται ο Κολοσσός της οίτης, το απόκρημνον και βραχώδες αυτό τείχωμα το τεθέν εκεί υπό του Δημιουργού ως προπύργιον της ελευθερίας της τότε Ελλάδος κατά των επιδρομέων, ών την δίψαν, ως διηγείται ο πατήρ της ιστορίας Ηρόδοτος, δεν ηδυνήθησαν να κατευνάσωσιν οι Θεσσαλικοί ποταμοί «των εν Αχαΐα ποταμών ρεόντων, ουδέ ώσπερ μέγιστος αυτών εστίν Απιδανός, ουδέ ούτος αντέσχεν ειμή φλαύρος.» Αλλ’ ο χρόνος πόσας μεταλλαγάς δεν επήνεγκεν επί της διόδου ταύτης.

Το μέρος τούτο, ένθα πρό είκοσι πέντε αιώνων το μέγα δράμα της ιστορίας διεξήχθη, ενώ άλλοτε ήτο τόσον στενόν, ώστε πολλαχού μόλις διέβαινεν άμαξα, παραπλεύρως δε χαράδραι και φοβερά βάραθρα ηνοίγοντο με αποκρήμνους κλιτύας ορέων και γιγαντωδών βράχων, όπισθεν των οποίων ωχυρωμένοι οι υπέρμαχοι αυτής ηκόντιζον και ετόξευον τους εχθρούς, τανύν ένεκα των χωματώσεων, των από των ορέων ρεόντων ποταμίων υδάτων και της αποχωρήσεως της θαλάσσης έχει 1800 ποδών πλάτος.

Κατά την εξήγησιν του Ηροδότου το στενόν τούτο κατ’ αρχάς ωνομάζετο «Αι Πύλαι» κατόπιν δε υπό των εγχωρίων μετωνομάσθη «Θερμοπύλαι» ως εκ των εις απόστασιν 500 μέτρων από τας υπωρείας της Οίτης αναβλυζουσών εκ συμπαγούς ασβεστολίθου θειοπηγών, ών τα θερμά ύδατα ετιμώντο το πάλαι ως Ηρακλέους ιερά. Επ’ αυτών ήγειρεν Ηρώδης ο Αττικός θεραπευτικά λουτρά, ών πάν ίχνος εξηφανίσθη. Διά της συγκεράσεως των λιμναζόντων υδάτων μετά των θαλασσίων σχηματίζονται έλη, εκπέμποντα εν ώρα θέρους νοσώδεις αναθυμιάσεις, διό μόνον εν μηνί Αυγούστω επισκέπτονται αυτά οι ασθενείς. Επί δε της οδού της αγούσης από Λαμίαν εις Υπάτην, κειμένην πέραν της δεξιάς όχθης του Σπερχειού, επί στρογγύλου λοφίσκου αναβλύζουσαν απίσης αξιόλογοι θειοπηγαί, αι λεγόμεναι της Υπάτης, εις τας οποίας συρρέουσι πολλοί ασθενείς κατά τους μήνας Μάϊον και Αύγουστον. Τα ύδατα ταύτα εισί μέν διαυγή αλλ’ αντλούμενα αποσυντίθενται και αμέσως θολούνται. Επί της κορυφής του λόφου υπάρχει μεγάλη δεξαμενή, χρησιμεύουσα ως κοινός λουτήρ. Η εν τη δεξαμενή ταύτη και τοις οχετοίς κατακαθιζομένη βρωμιούχος και ιωδιούχος ιλύς έχει ωσαύτως θεραπευτικήν ιδιότητα».

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Εικ.1: Άποψη της Λαμίας του 1880. Φωτογραφία τραβηγμένη απ’ το σημερινό Στρατόπεδο Λοχαγού Τσαλτάκη. Εκείνη την εποχή και μέχρι το μεσοπόλεμο εδώ ήταν καπνοχώραφα και το Γυμναστήριο της πόλης. Στην περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου σε τούτα τα χωράφια στεγάστηκαν οι “ανταρτόπληκτοι”. Γυμνοί από δέντρα οι λόφοι της Ακρολαμίας και του Αγίου Λουκά. Διακρίνονται οι εκκλησίες της Αρχοντικής στην πλαγιά του Κάστρου, των Αγίων Θεοδώρων και του Αγίου Νικολάου, άκτιστο ακόμα το εκκλησάκι του προφήτη Ηλία, που σήμερα βρίσκεται στη δυτική ψηλότερη κορφή του λόφου. (Από το βιβλίο: Νικ.Ταξ.Δαβανέλλος, Λαμία: Το χρονικό μιας πόλης, Αθήνα 1994, σελίδα 84).

Εικ.2: “Η Γέφυρα του Σπερχειού. Δρόμος προς τις Θερμοπύλες”. Το μεγαλόπρεπο πετρόχτιστο γεφύρι και δεξιά το χάνι, όπου ταμπουρώθηκαν τα πρωτοπαλήκαρα του Διάκου, Καλύβας και Μπακογιάννης, σε κείνη τη φονική μάχη του ’21. Λιθογραφία του E.Rey στα 1834. (Από το βιβλίο: Νικ.Ταξ.Δαβανέλλος, Λαμία: Το χρονικό μιας πόλης, Αθήνα 1994, σελίδα 49).

ΠΗΓΕΣ

1) Μιχαήλ Σ. Γρηγοροπούλου, Περιήγησις εν Ελλάδι ήτοι περιγραφή των επισημοτέρων πόλεωντου Ελληνικού Βασιλείου συμπεριλαμβανομένων και των Ηπειρο-Θεσσαλικών Άρτης,Λαρίσσης, Τρικάλων, Τυρνάβου και Βώλου υπό γεωγραφικήν, ιστορικήν καιστατιστικήν έποψιν, Αθήνησιν 1882. σελίδες 36-40.

2) ΜιχαήλΣ. Γρηγοροπούλου Ελληνοδιδασκάλου, Η Ελλάς: ήτοι περιγραφή των επισημοτέρωνπόλεων αυτής υπό γεωγραφικήν, ιστορικήν, αρχαιολογικήν, κοινωνικήν καιστατιστικήν έποψιν (μετά εικονογραφιών), Εν Αθήναις 1887, σελίδες 136-144. [Ευχαριστούμε τον κ.Πέτρο Μεχτίδη για την υπόδειξη της πηγής].