Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Α΄: Ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του έως το 1912.

Το βιβλίο του Ελευθερίου Γ. Σκιαδά «Ιστορικό Διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912», αποτελεί σημαντικότατη ιστορική έρευνα και καταγραφή των Δήμων της ελληνικής επικράτειας από τη δημιουργία του δημοτικού θεσμού έως την κατάργησή του το 1912 με τον νόμο ΔΝΖ΄ «Περί συστάσεως δήμων και κοινοτήτων» (ΦΕΚ 58/Α/14-02-1912).

Η έρευνα για το νομό Φθιώτιδας, τις επαρχίες και τους δήμους του παρουσιάζεται σε είκοσι επτά σελίδες του βιβλίου. Αρχικά παρατίθεται ο σχηματισμός και μετασχηματισμός του νομού. Ακολουθεί πίνακας με τον πληθυσμό του από το 1838 έως το 1896. Στη συνέχεια παρουσιάζονται οι τρείς επαρχίες του νομού και επιμέρους οι δήμοι κάθε επαρχίας.

 

ΝΟΜΟΣ ΦΘΙΩΤΙΔΟΣ

 

Σχηματισμός

Με το ΒΔ της 3^ης Απριλίου 1833 (ΦΕΚ 12/Α/06-04-1833) «Περί της Διαιρέσεως του Βασιλείου και της διοικήσεώς του» σχηματίσθηκε ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος με έδρα του τα Σάλωνα (Άμφισσα). Στο άρθρο 9 αναφέρεται:

«Ο Νομός της Λοκρίδος και Φωκίδος περιλαμβάνει τάς μέχρι τούδε επαρχίας Ζητουνίου, Πατρατσικίου, Λοιδωρικίου, Μαλανδρίνου, Ταλαντίου, Βουδουνίτσης, Σαλώνων και Γαλαξιδίου, και διαιρείται εις τάς ακολούθους επαρχίας∙

1.Την επαρχίαν Φθιώτιδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ζητουνίου και Πατρατζικίου∙

Πρωτεύουσα Ζητούνιον (Λαμία).

2.Την επαρχίαν Δωρίδα, συγκειμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Λοιδωρικίου και Μαλανδρίνου μέχρι του ποταμού Μόρνου (Δάφνου).

Πρωτεύουσα Λοιδωρίκιον.

3.Την επαρχίαν Λοκρίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Ταλαντίου και Βουδουνίτσης∙

Πρωτεύουσα Ταλάντιον (Αταλάντη).

4.Την επαρχίαν Παρνασίδα, συνισταμένην εκ των μέχρι τούδε επαρχιών Σαλώνων και Γαλαξιδίου∙

Πρωτεύουσα Σάλωνα (Άμφισσα)∙

Μητρόπολις του Νομού Σάλωνα (Άμφισσα).».

 

Όρια, δήμοι και μεταβολές

Με το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835, το οποίο δεν δημοσιεύθηκε στο Φύλλο Εφημερίδος Κυβερνήσεως[1], σχηματίσθηκαν τριάντα οκτώ δήμοι των τεσσάρων επαρχιών του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος και ορίσθηκαν τα σύνορα του νομού. Ειδικότερα αναφέρεται: «…τα σύνορα του νομού Φωκίδος και Λοκρίδος αρχίζουν προς βορράν παρά το Φιάρπι, από εκεί κατευθύνονται στο Φτελιό, ακολουθούν την κορυφογραμμήν του Όθρυος και καταλήγουν στο Τυμφρηστό (Βελούχι). Από εκεί ακολουθούν προς νοτιοδυσμάς την γραμμήν της Οίτης προς την κατεύθυνση των Κοκκαλίων και της Οξιάς μέχρι το Κούσκουρο. Κατόπιν στρέφονται προς δυσμάς και συμπεριλαμβάνουν τα χωριά Αρτοτίνα, Κρεάτσι, Κερασιά, Αλποχώρι, Σουριάνου, Κουπάκι και φθάνουν μέχρι των εκβολών του ποταμού Δάφνου (Μόρνου)».

Τα αναφερόμενα χωριά φέρουν και σήμερα τα ίδια ονόματα. Ως Φιάρπι αναγράφεται η Σούρπη λόγω αδυναμίας ανάγνωσης του χειρογράφου κειμένου του διατάγματος. Το ίδιο συμβαίνει και με το Σουριάνου αντί του ορθού Ζωριάνου, τόπο καταγωγής του Αθανασίου Τσαλτάκη.

Με το ΒΔ της 20^ης Ιουνίου 1836 (ΦΕΚ 28/Α/21-06-1836) «Περί διοικητικού οργανισμού» εισήχθη το σύστημα των περιφερειακών διοικήσεων και υποδιοικήσεων. Οι τέσσερις επαρχίες του νομού Λοκρίδος και Φωκίδος σχημάτισαν δύο διοικήσεις και δύο υποδιοικήσεις. Ειδικότερα δημιουργήθηκαν «…19) Διοίκησις Φωκίδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Παρνασίδος και Δωρίδος∙ έδρα η Άμφισσα∙ 20) Διοίκησις Φθιώτιδος, περιέχουσα τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία∙…». Η επαρχία Δωρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φωκίδος και η επαρχία Λοκρίδος αποτέλεσε ξεχωριστή υποδιοίκηση της διοικήσεως Φθιώτιδος.

Με το νόμο «Περί μεταρρυθμίσεως των Διοικήσεων» της 22ας Ιουνίου 1838 (ΦΕΚ/Α/23-06-1838) η υποδιοίκηση Δωρίδος καταργήθηκε και η ομώνυμη επαρχία παρέμεινε στη διοίκηση Φωκίδος. Η υποδιοίκηση Λοκρίδος διατηρήθηκε με έδρα την Αταλάντη. Ειδικότερα αναφέρεται «…Η Διοίκησις Φωκίδος περιέχει τάς επαρχίας Παρνασίδος∙ έδρα η Άμφισσα. 17. Η Διοίκησις Φθιώτιδος περιέχει τάς επαρχίας Φθιώτιδος και Λοκρίδος∙ έδρα η Λαμία. Εις την Διοίκησιν ταύτην υποτελεί η υποδιοίκησις Λοκρίδος, συνισταμένη εκ της Ομωνύμου επαρχίας∙ έδρα η Αταλάντη…».

Εικ.1. Ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος το 1853 σε χάρτη του Heinrich Kiepert (1818-1899). Τα όρια με τους όμορους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Αττικοβοιωτίας ορίζονται με κίτρινη γραμμή. Λεπτομέρειες του χάρτη διακρίνονται καθαρά στον σύνδεσμο “Das Königreich Hellas oder Griechenland und die Republik der Sieben Ionischen Inseln (Ephtánisos)/Bearbeitet und gezeichnet von H. Kiepert, Gestochen von H.Herzberg–1853”. (Πηγή: https://gallica.bnf.fr/).

 

Έξι χρόνια αργότερα, με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί της διαιρέσεως των Νομαρχιακών και Επαρχιακών αρχών» ο νομός Λοκρίδος και Φωκίδος μετονομάσθηκε σε νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος (Εικ.1) «…Άρθρ.2. Οι Νομοί του Βασιλείου είναι: …3. Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος…». Στο ίδιο διάταγμα ορίζεται ότι «…Άρθρ.5. Γ΄ Ο Νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος περιλαμβάνει. 1.Την επαρχίαν Παρνασίδος, περιλαμβάνουσαν και το Γαλαξείδιον. 2.Την επαρχίαν Δωρίδος. 3.Την επαρχίαν Λοκρίδος. 4.Την επαρχίαν Φθιώτιδος….».

Με το ΒΔ της 6^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ/Α/08-12-1845) «Περί διορισμού Νομαρχών και Επάρχων» αντί Νομάρχη διορίσθηκε Γραμματέας του νομού ο Κ.Π.Μοναστηριώτης «….Έχοντες υπ’ όψιν τον από 5 Φεβρουαρίου τ.ε. Νόμον περί Διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους, επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν να διορίσωμεν και διορίζομεν….Άρθρ.3 Γραμματέα του Νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος εκπληρούντα χρέη Νομάρχου τον μέχρι τούδε Διοικητήν Αχαΐας Κ.Π.Μοναστηριώτην. Επάρχους∙ 1 Της Επαρχίας Παρνασίδος τον πρώην Διοικητήν Κ.Ιωάννην Βρατσάνον. 2 Της Επαρχίας Δωρίδος τον Κ. Αναστ. Σιατιστέα. 3 Της Επαρχίας Λοκρίδος τον Κ. Λουκάν Νάκον…».

Με το ΒΔ της 5^ης Δεκεμβρίου 1845 (ΦΕΚ 34/Α/20-12-1845) «Περί προσδιορισμού των εδρών των Νομαρχών και Επάρχων» ορίσθηκε η Λαμία ως έδρα του νομού και δημοσιεύθηκαν οι έδρες των Επάρχων «…Άρθρ.3. 1. Του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος, η Λαμία. 2. Του Επάρχου Παρνασίδος, η Άμφισσα. 3. Του Επάρχου Δωρίδος, το Λοιδωρίκι. 4. Του Επάρχου Λοκρίδος, η Αταλάντη….».

 

Εικ.2. Η Επαρχία Φθιώτιδος σε ένθετο χάρτη του βιβλίου «Ιωάννης Γ. Βορτσέλας, Φθιώτις, η προς Νότον της Όθρυος: ήτοι απάνθισμα ιστορικών και γεωγραφικών ειδήσεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Εκ του τυπογραφείου Αθ. Α. Παπασπύρου, Εν Αθήναις 1907.»

 

Με τον νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος διαιρείται σε δύο νομούς: «…3. Ο νομός της Φθιώτιδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος και Δομοκού. Έδρα του νομάρχου η Λαμία. 4. Ο νομός της Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των επαρχιών Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του νομάρχου η Άμφισσα…». (Εικ.2).

Το 1909, δέκα χρόνια αργότερα, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «Περί διοικητικής διαιρέσεως του Κράτους» ανασυστάθηκε εκ νέου ο νομός Φθιώτιδος και Φωκίδος: «…2) Ο Νομός της Φθιώτιδος και Φωκίδος, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Φθιώτιδος, Λοκρίδος, Παρνασίδος και Δωρίδος. Έδρα του Νομάρχου η Λαμία…». Η επαρχία Δομοκού επέστρεψε στο νομό Λαρίσης: «… 6) Ο Νομός της Λαρίσης, συνιστάμενος εκ των Επαρχιών Λαρίσης, Τυρνάβου, Αγυιάς, Φαρσάλων, Βόλου, Αλμυρού και Δομοκού. Έδρα του Νομάρχου η Λάρισα…».

 

Πληθυσμός

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος από το 1838 έως και το 1896. Για μοναδική φορά το 1907 απεγράφη μόνος του ο νομός Φθιώτιδος και είχε πληθυσμό 112.328 κατοίκους.

 

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1838	57.195
1839	63.121
1840	64.568
1841	67.111
1842	67.995
1843	74.867
1844	75.435
1845	77.558
1846	78.654
1847	79.611
1848	80.677
1849	80.721
1850	80.693
1851	81.082
1852	82.679
1853	89.700
1854	90.141
1855	90.876
1856	91.944
1861	102.291
1870	108.321
1879	128.440
1889	136.470
1896	147.297

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το ΒΔ της 8^ης Απριλίου 1835 βρίσκεται στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Οθωνικό Αρχείο, Υπουργείο Εσωτερικών, σσ. Φ 122 Αd. Ν. 23645.

 

ΠΗΓΗ

 

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993, σελίδα 134.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.

 

 

 

Η συμμετοχή του 42 Συντάγματος Ευζώνων Λαμίας στην καταστολή του κινήματος Μαρτίου 1935 (κίνημα Καμμένου)

         Σε φύλλα της εφημερίδας «ΝΕΟΣ ΤΥΠΟΣ» δημοσιεύθηκαν σε συνέχειες με τη μορφή ιστορικού αναγνώσματος τα γεγονότα και η συμμετοχή του 42 Συντάγματος Ευζώνων στην καταστολή του κινήματος του Μαρτίου 1935. Το κίνημα του Μαρτίου 1935 ήταν γνωστό στους παλαιότερους ως «κίνημα Καμμένου», από το επώνυμο του επικεφαλής του κινήματος στη Βόρειο Ελλάδα υποστρατήγου Δημητρίου Καμμένου διοικητή του Δ΄ Σώματος Στρατού. Ο Καμμένος, μετά την αποτυχία του κινήματος, κατέφυγε στη Βουλγαρία και ζήτησε πολιτικό άσυλο.

Το ιστορικό ανάγνωσμα φέρει τον τίτλο «Η ΡΟΥΜΕΛΗ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ» και υπότιτλο «Πώς εδέχθη η Λαμία τα διαδραματισθέντα γεγονότα κατά το κίνημα.-Η στάσις του Λαού και η δράσις των τοπικών αρχών.-Η εποποιΐα των τσολιάδων μας εις τον Στρυμώνα». Ατυχώς ελλείπουν δημοσιεύματα πέντε φύλλων της εφημερίδας, τα οποία δεν έχουν ψηφιοποιηθεί. Παρ’ όλα αυτά, τα σωζόμενα δημοσιεύματα παρέχουν σχεδόν πλήρη εικόνα της άγνωστης αυτής εμφύλιας σύγκρουσης της νεότερης ιστορίας μας. Από τον εκδότη της εφημερίδας Ευθύμιο Βασιλειάδη εκδόθηκε και σε βιβλίο με τον τίτλο «Η ΡΟΥΜΕΛΗ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ» (Εικ.1).

 

 

Εικ.1. Διαφήμιση του ιστορικού αναγνώσματος και του υπό έκδοση βιβλίου «Η ΡΟΥΜΕΛΗ ΣΤΟ ΚΙΝΗΜΑ». (πηγή: εφημερίδα «ΝΕΟΣ ΤΥΠΟΣ», φύλλο 88/26-3-1935, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 2).

 

Περίληψη των γεγονότων

 

ΜΕΡΟΣ Α΄

Το ιστορικό ανάγνωσμα αρχίζει με την περιγραφή της έναρξης του κινήματος. Οι στασιαστές κατέλαβαν ορισμένα πολεμικά πλοία στο ναύσταθμο Πειραιά και στη συνέχεια προσπάθησαν να εξεγείρουν το πρότυπο τάγμα ευζώνων στη συνοικία Μακρυγιάννη και τη Σχολή Ευελπίδων. Στο πρότυπο τάγμα ευζώνων, μετά από τετράωρη μάχη, οι στασιαστές παραδόθηκαν στις κυβερνητικές δυνάμεις. Το ίδιο συνέβη και στη Σχολή Ευελπίδων. Στη Θεσσαλονίκη το κίνημα κατεστάλη εν τη γενέσει του από το γενικό διοικητή Μακεδονίας Περικλή Ράλλη και τον αρχηγό του Γ΄ Σώματος Στρατού στρατηγό Χαρ. Παναγιωτάκο.

Λόγω των γεγονότων η χώρα κηρύχθηκε σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Οι αντικυβερνητικές εφημερίδες έκλεισαν και στις φιλοκυβερνητικές επιβλήθηκε λογοκρισία με επικεφαλής της το βουλευτή Ιωάννη Μάλλωση.

Για την καταστολή του κινήματος προσκλήθηκαν υπό τα όπλα τρείς εφεδρικές ηλικίες των κλάσεων 1933-1932 και 1930. Από τη Λαμία θα αναχωρούσε ένα τάγμα του 42^ου Συντάγματος Ευζώνων για τη Μακεδονία για να ενισχύσει τις εκεί κυβερνητικές δυνάμεις. Για τη φρούρηση της πόλης ο δήμαρχος Λαμιέων Σπύρος Πετρόπουλος οργάνωσε πολιτοφυλακή από εμπίστους σε αυτόν παλαιούς πολεμιστές και μακεδονομάχους, η οποία συνέδραμε τη χωροφυλακή.

Από το πρωί της Κυριακής 3 Μαρτίου 1935 άρχισε η κατάταξη των εφέδρων στο στρατώνα της Λαμίας. Υπεύθυνοι επιστρατεύσεως ήταν ο λοχαγός υπασπιστής του 42^ου Συντάγματος Ευζώνων Ευθ. Παπαπαναγιώτου και ο υπολοχαγός επιστρατεύσεως Κατσόγιαννος. Στόχος ήταν εντός διημέρου να αναχωρήσει για τη Μακεδονία και δεύτερο εφεδρικό τάγμα του 42^ου Συντάγματος Ευζώνων. Υπεύθυνος του συνεργείου οργάνωσης και διοίκησής του ήταν ο ταγματάρχης Καρκάνης.

Την τέταρτη ημέρα του κινήματος τοιχοκολλείται η διαταγή επίταξης μεταφορικών μέσων, φορτηγών αυτοκινήτων, ζώων και κάρων. Σε δύο ημέρες συγκεντρώθηκαν στο χώρο των στρατώνων περίπου δύο χιλιάδες ζώα. Οι επιτροπές επίταξης αποτελούνταν από τους λοχαγούς Νικόλαο Δουβαρά, Δημήτριο Μπαλή και τον υπομοίραρχο Γεώργιο Καρύδη. Στην επίταξη «συνετέλεσε τα μέγιστα» και η δημοτική αρχή της Λαμίας, την οποία εκπροσωπούσε ο Δημήτριος Γαρδίκης. Σε τρείς ημέρες συμπληρώθηκε ο αριθμός των απαιτούμενων μεταφορικών μέσων και αυτοκίνητα, κάρα και ζώα στάλθηκαν στο μέτωπο του Στρυμόνα.

Τα μεσάνυχτα της 5^ης ημέρας αναχώρησε το δεύτερο τάγμα ευζώνων, αποτελούμενο από εφέδρους, για το μέτωπο. Τη διοίκησή του ανέλαβε ο ταγματάρχης Ευάγγελος Ρόκος, ορισμένοι έφεδροι αξιωματικοί και ο υπίατρος Βαφειάδης. Το συγκεκριμένο τάγμα έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις με ένα λόχο του υπό το λοχαγό Γιοματάκη στον Προβατά Σερρών. Σε εξόρμησή του με αυτοκίνητα από Σέρρες μέχρι Καβάλα συνέλαβε 70 αξιωματικούς στασιαστές. Κατάσχεσε και το αρχείο του Μπουρδάρα.

Το απόγευμα της 7^ης Μαρτίου επιβιβάζεται στο σιδηρόδρομο προς αναχώρηση το τρίτο τάγμα Ευζώνων υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη Καρκάνη. Στις 8 το βράδυ πληροφορία από Πελασγία ανέφερε ότι δύο πολεμικά πλοία τύπου «Πάνθηρ» εθεάθησαν να περιπλέουν το Μαλιακό. Η πληροφορία επιβεβαιώθηκε, σήμανε συναγερμός και διαπιστώθηκε ότι τα πλοία με σβησμένα φώτα κατευθυνόταν προς Αγία Μαρίνα. Η στρατιωτική διοίκηση Λαμίας έστειλε δύο λόχους πολυβόλων στο στενό της Μαυρομανδήλας για την απόκρουση ενδεχόμενης κίνησης προς Λαμία. Ο Νομάρχης Φθιώτιδας και ο Δήμαρχος Λαμίας έσπευσαν στη Στυλίδα για να παρακολουθήσουν από κοντά τα γεγονότα. Τελικά, τα δύο πλοία ανήκαν στις φιλοκυβερνητικές δυνάμεις.

Την 10^η ημέρα του κινήματος ο κυβερνητικός στόλος προσέβαλε και κατέλαβε αιφνιδιαστικά το πλοίο των στασιαστών «Έλλη» στο λιμάνι της Καβάλας. Λόγω της βελτίωσης του καιρού από τις 5 το πρωί άρχισε στην περιοχή των Σερρών η εξόρμηση των κυβερνητικών στρατευμάτων υπό τον Κονδύλη εναντίον των στασιαστών υπό τον Καμμένο. Οι στασιαστές αποδιοργανώθηκαν και ο Καμμένος με το επιτελείο του κατέφυγε στη Βουλγαρία.

 

ΜΕΡΟΣ Β΄

 

 

Χάρτης της περιοχής των συγκρούσεων. Διακρίνονται σε κόκκινο πλαίσιο εκατέρωθεν του Στρυμόνα ποταμού τα χωριά Αναγέννηση, Βαμβακιά, Προβατάς, Στρυμωνικό (Όρλιακο), Καλόκαστρο και Κουμαριά (Κουμάργιανη). Δεν κατέστη δυνατόν να ταυτιστεί το χωριό Τουρμπέσι ή Τρουμπέσι. Η Νιγρίτα βρίσκεται νοτιοανατολικά εκτός του χάρτη. (πηγή: Google Earth).

 

Η δράση του πρώτου τάγματος ευζώνων (Χάρτης)

Στο δεύτερο μέρος του ιστορικού αναγνώσματος περιγράφεται λεπτομερώς η δράση του πρώτου τάγματος ευζώνων. Το τάγμα απαρτίσθηκε εξ ολοκλήρου από κληρωτούς. Στις 9 το βράδυ της 3^ης Μαρτίου υπό τη διοίκηση του αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Ραπτοδήμου επιβιβάστηκε σε αμαξοστοιχία και από τη Λαμία αναχώρησε για Θεσσαλονίκη. Εκεί έφτασε το πρωί της επομένης ημέρας. Αμέσως κινήθηκε μέσω της οδού Δερβένι-Γιουβέσνα (από το 1926 Άσσηρος) προς συνάντηση του αποσπάσματος του στρατηγού Ιωαννίδου. Διατέθηκαν μόνο 13 λεωφορεία για τη μεταφορά του και για το λόγο αυτό ο Ραπτοδήμος αναγκάσθηκε να δώσει εντολή για μεταφορά μόνο του πρώτου λόχου υπό το λοχαγό Αθανασίου, του ιατρού του τάγματος υπίατρο Γ. Πολίτη που ορίσθηκε και υπασπιστής του τάγματος και του ανθυπιάτρου Παπανικολάου. Η μεταφορά του υπολοίπου τάγματος ανατέθηκε στο λοχαγό Θεοχάρη Σπαθή.

Η βιασύνη του Ραπτοδήμου οφειλόταν σε πληροφορίες που ανέφεραν ότι απόσπασμα στασιαστών διήλθε το πρωί της Κυριακής τη γέφυρα του Στρυμόνα στο Όρλιακο (από το 1927 Στρυμωνικό) και πορευόταν προς Θεσσαλονίκη. Πράγματι φθάνοντας την 10^η πρωινή στο Λαχανά πληροφορήθηκε ότι έλαβε χώρα αψιμαχία στο μνημείο του συνταγματάρχη Παπακυριαζή μεταξύ του αποσπάσματος Ιωαννίδη και του αποσπάσματος των στασιαστών. Οι στασιαστές υποχώρησαν προς Όρλιακο. Συνεχίζοντας ο πρώτος λόχος συνάντησε στο 60^ο χιλιόμετρο το απόσπασμα Ιωαννίδη. Εκεί αποβιβάστηκε από τα αυτοκίνητα κάτω από τα πυρά πυροβολικού των στασιαστών. Ένα αυτοκίνητο χτυπήθηκε και καταστράφηκε χωρίς ανθρώπινα θύματα. Ο λόχος έλαβε θέση αναμονής για άμεση ενίσχυση τάγματος του 50^ου Συντάγματος υπό τον ταγματάρχη Μπασιάκο, το οποίο βρισκόταν σε επαφή με τους στασιαστές στη γέφυρα του Όρλιακο. Οι στασιαστές πιεζόμενοι από το τάγμα αυτό, ενός ουλαμού πυροβολικού και εφίππων τμημάτων πέρασαν τις γέφυρες στο Όρλιακο και την Κουμάργιανη (από το 1927 Κουμαριά) του Στρυμόνα και υποχώρησαν πέρα από το ποτάμι. Οι οπισθοφυλακές τους, επωφελούμενοι της νύχτας, έκαψαν τις γέφυρες Όρλιακου και Κουμάργιανης με βενζίνη που η εταιρία Ούλεν είχε αποθηκεύσει στα διπλανά χωριά. Μετά την υποχώρησή τους πέρα από το Στρυμόνα αντάλλασσαν βολές πολυβόλων με το τάγμα Μπασιάκου του 50^ου Συντάγματος και παρεμπόδιζαν τα κυβερνητικά στρατεύματα να προσεγγίσουν τις δύο γέφυρες.

Το πρωί της 5^ης Μαρτίου συγκροτήθηκε απόσπασμα υπό τη διοίκηση του αντισυνταγματάρχη ιππικού Παπαθανασίου. Σ’ αυτό εντάχθηκε ο πρώτος λόχος υπό τον λοχαγό Αθανασίου. Στις 7 το πρωί το απόσπασμα, παρά τη χιονόπτωση, αναχώρησε για τη Νιγρίτα μεταφέροντας στα χέρια τα πολυβόλα και τα κιβώτια πυρομαχικών. Ο πρώτος λόχος εκκαθάρισε την περιοχή Νιγρίτας. Τραυματίσθηκε ο δεκανέας Τριανταφύλλου και προήχθη στο πεδίο της μάχης από τον διοικητή του αποσπάσματος Παπαθανασίου σε λοχία «δι’ εξαιρετικόν ηρωϊσμόν». Στις 8 το πρωί μία διμοιρία του 3ου Λόχου με ομάδα πολυβόλων υπό τον ανθυπολοχαγό Βαβαρούτσο έφτασε στο χωριό Τρουμπέσι ή Τουρμπέσι για να καλύψει το αριστερό πλευρό του τάγματος του 50^ου Συντάγματος που βρισκόταν στο Όρλιακο. Στις 9 το πρωί το υπόλοιπο του τάγματος διατάχθηκε να κατεβεί στο Όρλιακο προς αντικατάσταση του τάγματος του 50^ου Συντάγματος. Όμως στο 70^ο χιλιόμετρο αναγκάστηκε να σταματήσει λόγω σφοδρού βομβαρδισμού του χωριού Καλοκάστρου (εκ παραδρομής στο κείμενο αναφέρεται Καλλιστράτου) από τους στασιαστές. Από το χωριό αυτό έπρεπε να διέλθει υποχρεωτικά. Επιτόπου έφτασε ο υπουργός στρατιωτικών Κονδύλης, ο οποίος επιθεώρησε τον κυβερνητικό στρατό εν μέσω βομβαρδισμού. Αφού συνεχάρη το τάγμα, διέταξε «την συντριβήν των επαναστατών». Το τάγμα όλη την ημέρα παρέμεινε καλυμμένο στην παρυφή του χωριού λόγω της πίεσης του βομβαρδισμού και της ραγδαίας βροχής και χιονόπτωσης. Λόγω των δυσμενών συνθηκών ο διοικητής του τάγματος Ραπτοδήμος εγκατέστησε το τάγμα σε αποθήκη όπου παρασκευάσθηκε και διανεμήθηκε στους άνδρες συσσίτιο, το πρώτο μετά την αναχώρησή τους από τη Λαμία.

Στις 4 το πρωί της 6^ης Μαρτίου το τάγμα αναχώρησε για Όρλιακο όπου εγκατέστησε προφυλακές και ανέλαβε τη φρούρηση της γέφυρας στο Στρυμόνα. Την ίδια ημέρα σχηματίσθηκε το Α΄ Σύνταγμα πεζικού αποτελούμενο από το τάγμα ευζώνων και το τάγμα του 50^ου Συντάγματος υπό τη διοίκηση του αντισυνταγματάρχη Παναγιώτη Ραπτοδήμου.

Τις πρωινές ώρες της 10^ης Μαρτίου πραγματοποιήθηκε η διάβαση του ποταμού Στρυμόνα με αρκετές δυσχέρειες και μόνο με 6 λέμβους λόγω έλλειψής τους. Η διάβαση πραγματοποιήθηκε αναίμακτα χωρίς να γίνει αντιληπτή από τους στασιαστές που έβαλλαν αδιάκοπα κατά των γεφυρών και των σημείων διαβάσεων του ποταμού. Τα τμήματα των στασιαστών αιφνιδιάστηκαν και ανατράπηκαν. Το τάγμα ευζώνων άρχισε γρήγορη προέλαση εν μέσω πλημμυρισμένου εδάφους προς το χωριό Προβατά. Κατάφερε να μπει σε ζώνη, όπου δεν έβαλλε το πυροβολικό των στασιαστών. Δεχόταν μόνο πυρά πεζικού από δυνάμεις ιππικού των στασιαστών μεταξύ των χωριών Προβατάς και Βαμβακιά. Στις 10 το πρωί το πυρ γενικεύθηκε σε όλο το μέτωπο και οι στασιαστές αντεπιτέθηκαν από τη νότια παρυφή του χωριού Αναγέννηση. Λόγω της απόσυρσης τμημάτων του πρώτου τάγματος Μπασιάκου για την αντιμετώπιση της αντεπίθεσης, προέκυψε κενό στη μετωπική γραμμή που συνέδεε το πρώτο τάγμα Μπασιάκου και το δεύτερο τάγμα Κατσαρού. Αυτό είχε ως συνέπεια να μείνει ακάλυπτο το αριστερό πλευρό του τάγματος. Αμέσως διατέθηκε ο λόχος Καραμέρη με πολυβόλα και κατεύθυνση προς Προβατά και ο λόχος Σπαθή με κατεύθυνση προς Βαμβακιά. Η εντολή στους δύο λόχους ήταν η διενέργεια εκκαθάρισης και η αντιμετώπιση της αντεπίθεσης των στασιστών.

Δυστυχώς ακολουθεί κενό στην εξιστόρηση των γεγονότων λόγω της απουσίας των φύλλων 104 και 105, στα οποία δημοσιεύθηκαν το 16^ο και 17^ο μέρος του ιστορικού αναγνώσματος.

Η παρουσίαση των γεγονότων συνεχίζεται με τα γεγονότα της 11^ης Μαρτίου. Το πρωί το Α΄ Σύνταγμα μαζί με το τάγμα Μπουμπουρίδη κινήθηκαν εναντίον των στασιαστών χωρίς όμως να καταφέρουν να τους εντοπίσουν. Οι κάτοικοι των χωριών τους πληροφόρησαν ότι οι στασιαστές επωφελούμενοι του σκότους υποχώρησαν ανατολικά. Ο διοικητής του αποσπάσματος Δεμέστιχας διέταξε το Σύνταγμα να κινηθεί προς Σέρρες που είχαν εκκενωθεί από τους στασιαστές. Επιτροπή Σερραίων πολιτών ανέφερε στο στρατηγείο την υποχώρηση των στασιαστών και την πληροφορία ότι «οι αρχηγοί των ελεηλάτησαν τά Δημόσια Ταμεία και τάς Τράπεζας». Το Σύνταγμα έφτασε το μεσημέρι στις Σέρρες και στρατωνίσθηκε στους στρατώνες του πεζικού. Εκεί δόθηκε διαταγή επιστροφής του στη Λαμία σιδηροδρομικώς.

Στις 10 το βράδυ της 13^ης Μαρτίου το τάγμα ευζώνων και η μοίρα πυροβολικού του Ταβουλάρη επιβιβάστηκαν σε αμαξοστοιχία, η οποία στις 10 το πρωί της 14^ης Μαρτίου έφτασε στο Σταθμό Λιανοκλαδίου. Η μοίρα πυροβολικού συνέχισε για Αθήνα ενώ το τάγμα ευζώνων κατευθύνθηκε προς Λαμία, όπου έφτασε στις 11.30. Ο δήμαρχος Πετρόπουλος και οι αρχές της πόλης επιφύλαξαν θερμή υποδοχή μεταβαίνοντας στο σιδηροδρομικό σταθμό με τα λάβαρα διαφόρων οργανώσεων και της Φιλαρμονικής του δήμου Λαμιέων. Από το σιδηροδρομικό σταθμό μετέβησαν στο μητροπολιτικό ναό της Λαμίας. Εκεί ψάλθηκε δοξολογία και επιμνημόσυνη δέηση υπέρ των πεσόντων στρατιωτών Δημητρίου Καρκάνη από τον Άγιο Γεώργιο Δομοκού και Γεωργίου Μπαλατσούρα από Κομποτάδες, κατοίκου Κορομηλιάς Δομοκού.

Την Κυριακή 17 Μαρτίου τελέσθηκε επίσημο μνημόσυνο υπέρ των πεσόντων παρουσία των συγγενών τους. Στους συγγενείς δόθηκε το χρηματικό ποσό των 15.000 δραχμών. Το ποσό συγκεντρώθηκε από έρανο που πραγματοποίησε την προηγούμενη ημέρα στη Λαμία ο Όμιλος Κυριών.

Οι απώλειες του Α΄ Συντάγματος από την εμφύλια σύγκρουση στον ποταμό  Στρυμόνα ανήλθαν σε 5 νεκρούς και 19 τραυματίες. Είναι οι εξής:

Α)νεκροί:

Δεκανέας: Τασόπουλος Αλέξανδρος.

Στρατιώτες: Φραντζαδάρης Νικόλαος, Λεμονής Κωνσταντίνος, Καρκάνης Δημήτριος και Μπαλατσούρας Γεώργιος.

Β)τραυματίες:

Δεκανείς: Χασάπης Τριαντάφυλλος, Σχοινάς Χρήστος, Κοτσοπατέρας Δημήτριος, Λαγογιάννης Άγγελος και Τριανταφύλλου Ιωάννης.

Στρατιώτες: Λάμψας Αθανάσιος, Καμπετίνης Σ., Αμαραντίδης Χαράλαμπος, Στεφανίδης Γεώργιος, Κυριαζής Νικόλαος, Βουρζονίκος Αναστάσιος, Μπούκας Χρήστος, Ρούμπας Νικόλαος, Σαμαράς Δημήτριος, Μαναβός Αιμίλιος, Κρίκος Αθανάσιος, Μπαμπέτας Κωνσταντίνος, Ντάνος Βασίλειος και Ζερζιάν Αβραάμ.

Το πολεμικό υλικό που περιήλθε στα χέρια του Συντάγματος ήταν:

-13 πυροβόλα με μεγάλο αριθμό πυρομαχικών.

-μεγάλος αριθμός πολυβόλων και οπλοπολυβόλων με τα πυρομαχικά τους.

-άφθονα πυρομαχικά πεζικού, τρόφιμα και είδη εξάρτησης.

-14 ημίονοι με τη σαγή τους.

Τέλος συνελήφθησαν 400 αιχμάλωτοι μαζί με τρείς κατωτέρους αξιωματικούς και τον οπλισμό τους.

 

Το ιστορικό ανάγνωσμα

Αναλυτικά οι συνέχειες του ιστορικού αναγνώσματος στα φύλλα της εφημερίδας έχουν ως εξής:

-Φύλλο 87/25-3-1935: ελλείπει το φύλλο με την έναρξη του ιστορικού αναγνώσματος (1ον μέρος).

 -Φύλλο 88/26-3-1935, σελίδες 1 & 2 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 1):

«2ον

Η αρπαγή του στόλου

Μετά μίαν και ημίσειαν περίπου ώραν (ήτοι περί την 5 ½ απογευματινήν) εις το Πέραμα και ακριβώς έναντι του Ναυστάθμου κατέφθασαν πέντε αυτοκίνητα των οποίων επέβαινον 25 περίπου αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού, εν ενεργεία και αποστρατεία, και τινες πολίται. Ήσαν ο υποναύαρχος Δεμέστιχας, οι πλοίαρχοι Κολιαλέξης και Χαλκιόπουλος, οι αντιπλοίαρχοι Ρεβίδης, Κουτρουμπάς, Στασινόπουλος, Κουντουριώτης, Αλεξανδρής, Λογοθέτης, Μπουζιάνης και Δημάκης οι πλωτάρχα(ι) Γεωργουλόπουλος Βουτσαράς Παπαγιάννης, Ζάγκας, Καναβαριώτης Λάσκος, Τσαγκάρης και Τσιριμώκος, αι υποπλοίαρχοι Μπενάς Κουτσομιτόπουλος, Γεωργακόπουλος, Σαρρής και Νεόφυτος ο ανθυποπλοίαρχος Πάντος ο Σημαιοφόρος Λούης, ο μηχανικός Μπαρδόπουλος και μερικοί πολίται.

Ούτοι επιβάντες δύο βενζινακάτων του λιμεναρχείου Πειραιώς, αι οποίαι τούς, είχον σταλή αφού προηγουμένως εξηπάτησαν την λιμενικήν αρχήν, τηλεφωνήσαντες εις αυτήν ψευδώς ότι ήσαν αξιωματικοί υπηρετούντες εν Ναυστάθμω, διεμοιράσθησαν εις δύο ομάδας εκ των οποίων η μέν μία υπό τούς Δεμέστιχαν και Κολιαλέξην κατηυθύνθη εις το θωρηκτόν «Αβέρωφ» όπερ και κατέλαβεν, η δε ετέρα εις τον Ναύσταθμον, του οποίου επίσης εγένετο ευχερέστατα κυρία, διά τον λόγον ότι ο γενικός διευθυντής τότε υποναύαρχος Ρουσσέν, όστις κατ’ εκείνην την ώραν ευρίσκετο εις τον Ναύσταθμον δεν ηθέλησε να προβάλη αντίστασιν, ενώ ο αρχιεπιστολεύς του Ναυστάθμου αντιπλοίαρχος Θάνος Σιώκος, εφονεύθη υπό των στασιαστών.

Εντός δύο ωρών από της επιδρομής των οι στασιασταί αξιωματικοί είχον καταλάβει τα εξής σκάφη: Το θωρηκτόν «Αβέρωφ» το εύδρομον «Έλλη», τα αντιτορπιλλικά «Ψαρά», «Λέων» και «Νίκη» καθώς και τα δύο υποβρύχια «Κατσώνης» και «Νηρεύς».

Ούτω απέμειναν εις τον Ναύσταθμον διά να τεθώσι μετ’ ολίγον εις την διάθεσιν της κυβερνήσεως τα εξής σκάφη: «Πάνθηρ» «Ιέραξ», «Θύελλα», «Κουντουριώτης», «Ύδρα», «Σπέτσαι», τέσσαρα υποβρύχια, όλα τα τορπιλλοβόλα και λοιπά βοηθητικά.

Αν και κατά την νύκτα της 1ης προς την 2αν Μαρτίου κατεβλήθησαν μεγάλαι προσπάθειαι και παρημποδίζοντο τα πλοία τα καταληφθέντα υπό τωνστασιαστών ίνα εξέλθωσιν εις το ανοικτόν πέλαγος, ταύτα απήρον περί τάς πρώτας πρωϊνάς ώρας της 2ας Μαρτίου εκ Ναυστάθμου και κατηυθύνθησαν εις την Σούδαν της Κρήτης.»

 -Φύλλο 89/27-3-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 2):

«Η φονική μάχη εις το Πρότυπον Τάγμα

Ούτως είχον τα πράγματα όταν εις το πρότυπον τάγμα ευζώνων (παρά την συνοικίαν Μακρυγιάννη, όπου άλλοτε το α΄ στρατιωτικόν νοσοκομείον) εις τάς 7.30 ακριβώς εισήλθον, βοηθούμενοι από τον επίσης μυημένον εις το κίνημα λοχαγόν του τάγματος Τριανταφυλλίδην, οι στασιασταί αξιωματικοί της ξηράς συνταγματάρχης Σαράφης, αντισυνταγματάρχης Σταφανάκος και Τσιγάντες, ο απότακτος Ταγματάρχης Χατζησταυρής, ο λοχαγός Παπαμαντέλος και τινες άλλοι αξιωματικοί καθώς και περί τούς δέκα πολίται, οίτινες και παρέσυρον το τάγμα εις στάσιν. Ο διοικητής του τάγματος, αντισυνταγματάρχης κ.Λαμπράκης απουσίαζε κατά την ώραν εκείνην, όταν δε επανήλθε μετ’ ολίγον, οι στασιασταί τον εκάλεσαν να προσχωρήση εις το κίνημα. Ούτος εφοβήθη και απεχώρησε, μεταβάς δε ακολούθως εις τα Παραπήγματα όπου ήσαν στρατωνισμένοι άλλοι 4 λόχοι υπό τον ταγματάρχην Δαγκλήν, ετέθη επί κεφαλής τούτων και εβάδισε κατά των στασιαστών.

Εν τώ μεταξύ, επί τόπου μετέβη μετά τμήματος πεζικού ο συνταγματάρχης αρχηγός πεζικού κ.Ευάγγελος Τρεπεκλής. Εντός ελαχίστων λεπτών εξεπόρθησε το τάγμα, συνέλαβον δε άπαντας τούς στασιαστάς, τούς οποίους ωδήγησαν προς τον υπουργόν των στρατιωτικών κ.Κονδύλην.

Άρματα μάχης και πυροβολικόν

Σημειωτέον ότι εις το επαναστατήσαν πρότυπον τάγμα είχον καταφθάσει και δύο τάνκς υπό τον διοικητήν του τάγματος αρμάτων μάχης κ.Κουσίνταν, ο οποίος όρθιος επί του ενός εξ αυτών εκάλεσε τούς επαναστάτας να παραδοθούν. Εις την πρόσκλησίν του όμως αυτήν οι επαναστάται απήντησαν με πυροβολισμούς και χειροβομβίδας. Ο κ.Κουσίντας διέταξε τότε πύρ, η διαταγή του δε εξετελέσθη. Πλήν, έκθετος ως ήτο εις το πύρ των κινηματιών ετραυματίσθη εις την οσφύν και τούς πόδας. Επίσης ετραυματίσθη και ο επιβαίνων του ετέρου άρματος ανθυπολοχαγός κ.Σπήλιος.

Εις ενίσχυσιν των αρμάτων μάχης κατέφθασε μετ’ ολίγον και η πρότυπος πυροβολαρχία υπό τον λοχαγόν κ.Κουρούκλην, ήτις και πολιορκήσασα το πρότυπον τάγμα ήρχισε να βάλη κατ’ αυτού. Οι επαναστάται απήντων με λύσσαν εις το πύρ. Συνήφθη ούτω πραγματική μάχη, η οποία διήρκεσεν από της 9.30 εσπερινής μέχρι τής 1.30 μεταμεσονυκτίου και πλέον, οπότε οι επαναστάται ύψωσαν λευκήν σημαίαν.

Η σχολή Ευελπίδων

Όμοιον άδοξον τέλος είχε και η στάσις, ήτις εξερράγη εις την σχολήν των Ευελπίδων, όπου είχεν εγκαθιδρυθή άλλη ομάς στασιαστών. Ούτως, ο υπηρετών εις την σχολήν λοχαγός Σκαναβής, ο λοχαγός Τσιγάντες (αδελφός του αντισυνταγματάρχου), οι υπολοχαγοί Κλαδάκης, Γεραμάνης Κωστόπουλος, περί τους 10 ταγματάρχαι της σχολής πολέμου και περί τούς εκατόν ιδιώται, εξ ών αρκετοί ήσαν ενδεδυμένοι στρατιωτικάς στολάς, εισήλθον εις την σχολήν και εγκατεστάθησαν εις το Διοικητήριον αυτής. Ούτοι, διά διαφόρων τεχνασμά-»

 -Φύλλο 90/28-3-1935: στο φύλλο αυτό δεν δημοσιεύθηκε η συνέχεια λόγω του μεγάλου όγκου της ύλης της εφημερίδας.

 -Φύλλο 91/29-3-1935, σελίδες 1 & 2 (ψηφιακοί σελιδοδείκτες 4 & 5):

«4ον

Ούτοι, διά διαφόρων τεχνασμάτων περιώρισαν εις το εντευκτήριον τούς κατόπιν του συναγερμού προσελθόντας εις την σχολήν αξιωματικούς αυτής, αφού προηγουμένως συνέλαβον τούς δύο αξιωματικούς της φυλακής. Τούς στασιαστάς ανέμενον εντός της σχολής οι συνωμόται υπολοχαγοί Τζούμας, Κοσμίτης, Βασαρδάκης, Ράλλης και Κούρτελης, οι οποίοι άμα τη εισόδω των πρώτων μετέβησαν και ανέλαβον την διοίκησιν των τμημάτων της σχολής.

Ο στρατιωτικός νόμος

Ενώ ταύτα συνέβαινον εις τούς δύο σχηματισμούς τούς προσχωρήσαντας εις το κίνημα, το υπουργικόν συμβούλιον συνελθόν εκτάκτως εις την οικίαν του κ.Τσαλδάρη, εκήρυξε την χώραν εις κατάστασιν πολιορκίας, ανέστειλε ωρισμένα άρθρα του συντάγματος, διέταξε την παύσιν όλων των αντικυβερνητικών εφημερίδων, και απεφάσισε να επιβάλη πάση θυσία το κράτος του νόμου. Ομοίως επέβαλε και λογοκρισίαν διά τάς εκδιδομένας εφημερίδας με διευθυντήν αυτής τον βουλευτήν κ.Μάλλωσην. Εκ παραλλήλου, από τάς καταδιωκτικάς αρχάς ήρχισε τόσον εν Αθήναις και Πειραιεί, όσον και εν Θεσσαλονίκη-όπου επίσης το κίνημα κατεστάλη ευθύς άμα τη εκδηλώσει του από τον γενικόν διοικητήν κ.Περ. Ράλλην και τον αρχηγόν του Γ΄ σώματος στρατού κ.Παναγιωτάκον-η διενέργεια πολυαρίθμων συλλήψεων των φερομένων ως ενεχομένων εις το κίνημα.

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Εις τοιαύτην ψυχολογικήν κατάστασιν ευρίσκετο ο κόσμος της Λαμίας τάς απογευματινάς ώρας της 2 Μαρτίου κάμνων απολογισμόν των γεγονότων και μετά πεποιθήσεως αποβλέπων εις την κεραυνοβόλον της Κυβερνήσεως ενέργειαν προς καταστολήν του κινήματος εις όλας τάς εστίας του.

Πληροφορείται την πλήρη αποκατάστασιν τής τάξεως εν Αθήναις και την σύλληψιν των στασιαστών και αισθάνεται εξαιρετικήν ικανοποίησιν εκ του διαπιστωθέντος εξ όλων των σημείων γεγονότος, ότι όλος ο αεροπορικός μας στόλος μένων πιστός εις την Κυβέρνησιν έλαβε διαταγάς να καταδιώξη τα απαχθέντα υπό των στασιαστών πλοία αποπλεύσαντα προς το Αιγαίον και να βομβαρδίση ταύτα ακόμη κηρυχθέντα πειρατικά.»

 -Φύλλο 92/30-3-1935 ελλείπει (δημοσιεύθηκε το 5ον μέρος).

 -Φύλλο 93/1-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 5):

«6ον

Τοιχοκολλείται Διάταγμα προσκλήσεως υπό τα όπλα τριών εφεδρικών ηλικιών των κλάσεων 1933-1932 και 1930 και η διαπίστωσις πλέον της δημιουργηθείσης ούτω εμπολέμου καταστάσεως της χώρας σχολιάζεται ευρύτατα υπό του κοινού και η προσοχή όλων πλέον στρέφεται προς την Μακεδονίαν, προς τον από Βορράν εχθρόν!! Την αποσυρθείσαν φρουράν εν τη πόλει του αναχωρήσαντος διά το μέτωπον Τάγματος αντικαθιστά εκ των ενόντων η χωροφυλακή ήτις με μικράν δύναμιν ευρεθείσα κατορθώνει να δρά προς πάσαν κατεύθυνσιν με εντεταμένην προσπάθειαν. Την παρουσιαζομένην ούτω έλλειψιν επαρκούς φρουρήσεως εν τη πόλει προς εξασφάλισιν της τάξεως από παντός ενδεχομένου σπεύδει να συμπληρώση πρώτος ο κ.Δήμαρχος Λαμιέων Πετρόπουλος Σπύρος οργανώσας πολιτοφυλακήν εξ εμπίστων του ανδρών και τοιούτων των οργανώσεων παλαιών πολεμιστών και μακεδονομάχων, οίτινες υπό την ηγεσίαν παλαιμάχων στρατιωτικών καταρτίσαντες πλήρες δίκτυον ασφαλείας και επικρατήσεως επέτυχον πλήρη εξασφάλισιν τάξεως και πρόληψιν παντός εκτρόπου κατά την διάρκειαν της κρισίμου ταύτης καταστάσεως, ήτις διά την Λαμίαν έδωκεν ευκαιρίαν, μίαν ακόμη φοράν, να δοκιμασθή η συνεκτικότης του ηθικού συνδέσμου εις πειθαρχούσαν ομαδικήν ενέργειαν των ατόμων, όταν η ανάγκη της Πατρίδος το καλεί και μέχρι αυτοθυσίας.- Η διαρκής επικοινωνία ωργανωμένης Δημοτικής αρχής μετά της Στρατιωτικής Διοικήσεως, της Χωροφυλακής και της Διοικητικής αρχής, απετέλεσε ασφαλές και μεθοδικόν σύστημα ψυχραίμου και αποτελεσματικής αντιμετωπίσεως παντός απροόπτου, ώστε να μείνη τελείως ήσυχον το κοινόν από παντός κινδύνου εκτρόπων.»

 -Φύλλο 94/2-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 6):

«7^ον

Από πρωΐας της Κυριακής 3 Μαρτίου αρχίζει αθρόα η προσέλευσις των προσκληθέντων εφέδρων. Ζωηροτάτη η κίνησις εις τούς Στρατώνας, εις το Φρουραρχείον εις την Χωροφυλακήν εις κάθε στρατιωτικόν κέντρον. Πρόθυμοι με ενθουσιασμόν σπεύδουν οι έφεδροι από τάς Κοινότητας προς κατάταξιν. Βιαστικά βιαστικά συνωθούνται πρό των αποθηκών Υλικού επιστρατεύσεως να ενδυθούν να οπλισθούν να καταρτισθούν διά να προλάβουν, ει δυνατόν αυτοί πρώτοι να αντιμετωπίσουν τούς επιόρκους στασιαστάς, οίτινες παρασυρθέντες ήγειραν όπλα κατά της Πατρίδος. Γι’ αυτό και δεν εκδηλώνουν τάς ψυχικάς των διαθέσεις με τραγούδια με φωνές με επιδεικτικάς ενθουσιώδεις παρελάσεις, ως θα συνέβαινε εις ομοίας περιστάσεις επιστρατεύσεων κατά εξωτερικού εχθρικού κινδύνου. Σιωπούν με ψυχραιμίαν και σοβαρότητα σφίγγουν την καρδιά τους με πόνο διά τα συμβαίνοντα άνευ ουδενός λόγου και είναι αποφασισμένοι να τιμωρήσουν τούς ταραξίας το ταχύτερον!! Είναι φαινόμενον η παρατηρηθείσα πρόθυμος και αθρόα προσέλευσις των εφέδρων προς άμεσον κατάταξιν, άνευ προηγουμένου, από της επιστρατεύσεως τού 1912.

Ο λοχαγός υπασπιστής του Συν)τος Παπαπαναγιώτου Ευθ. και ο υπολ. της επιστρατεύσεως Κατσόγιαννος, κρατούν ρυθμόν ασάλευτον και ταχύν εις την εν γένει κίνησιν και καταρτισμόν των επιστρατευθέντων ώστε εντός διημέρου να είναι έτοιμον το δεύτερον εφεδρικόν Τάγμα προς αναχώρησιν διά το μέτωπον, εν συνεργασία στενή μετά του εξ αξιωματικών υπό τον κ.Καρκάνην Ταγματάρχην συνεργείου οργανώσεώς του και διοικήσεώς του. Εργασία ημέρας τε και νυκτός με ακατάβλητον υπομονήν και επιμονήν, υπό ραγδαίαν βροχήν, τούτων έσχεν το αποτέλεσμα το καταπληκτικώς ικανοποιητικόν να ευρεθούν δύο τάγματα εις την γραμμήν του Στρυμόνος πρώτα πρώτα δυνάμεως δισχιλίων ανδρών.»

 -Φύλλο 95/3-4-1935, σελίδα 3 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 8):

«8^ον

Αι καταφθάσασαι πληροφορίαι εξ όλων των σημείων περί εκδηλώσεων επαναστατικών καθ’ άπασαν την Κρήτην και τάς μεγαλονήσους Σάμον, Λέσβον και Χίον διαπιστώνουν την υποπτευθείσαν ευρύτητα του κινήματος και την γενίκευσιν αυτού εις τα πλείστα των σημείων, όπου επεκράτει ο Βενιζελισμός, υπό την διεύθυνσιν του Βενιζέλου πλέον του αποκληθέντος διά τα αιμοβόρα ένστικτά του «Δράκου της Χαλέπας». Η είδησις ότι ο ίδιος υπουργός των Στρατιωτικών στρατηγός Κονδύλης αναχωρήσας εξ Αθηνών μετά του επιτελείου του ανέλαβε προσωπικώς την Διεύθυνσιν των επιχειρήσεων εις Μακεδονίαν προκαλεί την ικανοποίησιν του κοινού κατεχομένου υπό εκδήλου διακαούς πόθου να συντριβή το ταχύτερον και ει δυνατόν άμα τη γενέσει του το απαίσιον ανταρτικόν τέρας. Εις το γεγονός τούτο μετά πίστεως προσβλέπουν πάντες και αναμένουν την κεραυνοβόλον συντριβήν.

Είναι τετάρτη ημέρα του κινήματος και τοιχοκολλείται η διαταγή επιτάξεως μεταφορικών μέσων επί προσωρινή μισθώσει, αυτοκινήτων φορτηγών, κτηνών και οχημάτων. Αρχίζει πάλιν η δυσφορία του κοινού κατά των υπαιτίων του δημιουργηθέντος κακού. Διαισθάνεται εκ της εν συνεχεία λήψεως μέτρων επιστρατεύσεως πραγματικής, παράτασιν της καταστάσεως και διαλογίζεται συνεπείας ακαθορίστου μελλοντικής εξελίξεως των γεγονότων. διατελών άμα εις ψυχικήν αγωνίαν διά τα τυχόν διαδραματιζόμενα εις τα επαναστατημένα μέρη. Σπεύδουν αι Κοινότητες από όλα τα μέρη εις την πρόσκλησιν να παραδώσουν τα μεταφορικά των μέσα συνεισφέρουσαι μαζύ με τα παιδιά των και τα μέσα καλλιεργείας των και εν γένει εργασίας των διά να ζήσουν. Και το γεγονός αυτό πλήσσει καιρίως τον γεωργικόν κόσμον εις εποχήν οψίμου καλλιεργείας, του κόβει τα χέρια κυριολεκτικώς, τον αφίνει έρημον και ανίκανον προς πάσαν προσπάθειάν του διά να ημπορέση να ζήση. Μόλα ταύτα ξεκινά αποφασιστικά να υποστή και την θυσίαν αυτήν από απόστασιν 6, 8 και 10 ωρών να φθάση το ταχύτερον εις το Κέντρον επιτάξεως την Λαμίαν περίβρεκτος και ξεπαγιασμένος από το αδιακόπως πίπτον χιονόνερο και να παρουσιασθή το εξαιρετικόν φαινόμενον, το καταπλήσσον!!! Να συγκεντρωθούν υπερδισχίλια κτήνη περί τον χώρον των Στρατώνων εντός διημέρου.»

 -Φύλλο 96/4-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 9):

«Αι επιτροπαί ταξινομήσεως υπό τους λοχαγούς Δουβαράν Νικόλ., Μπαλήν Δημ. και υπομοίραρχον Καρύδην Γεώρ. εργάζονται αδιακόπως και εντατικά δι’ όλης της ημέρας μέχρι βαθείας νυκτός να διευκολύνουν αφ’ ενός εν παντί μέτρω λογικώ τούς εισφέροντας ιδιοκτήτας, αλλά και να ημπορέσουν να συγκεντρώσουν τον επειγόντως απαιτούμενον αριθμόν μεταφορικών υπό της Υπηρεσίας Εις τούτο συνετέλεσε τα μέγιστα η Δημοτική αρχή Λαμιέων εκπροσωπουμένη υπό του Δημ. Γαρδίκη εις τε τα αφορώντα τον Δήμον Λαμιέων ζητήματα εισφορών και τα τοιαύτα όλων των Κοινοτήτων, ώστε πάσα δυσχέρεια προκύπτουσα εις την ταχείαν και ρυθμικήν επίταξιν να αίρεται αμέσως. Εξ ού και επετεύχθη η εντός τριημέρου συμπλήρωσις των απαιτουμένων μεταφορικών, και αυτοκίνητα οχήματα και κτήνη και η άμεσος και πρώτη αυτών αποστολή εις Στρυμόνα πρωτ’ από όλα τα λοιπά κέντρα επιτάξεως καίτοι εγγύτερον προς το πεδίον δράσεως κείμενα. Τα δύο ταύτα περιστατικά, το της προθύμου προσελεύσεως των εφέδρων τσολιάδων και της αμέσου εισφοράς των μεταγωγικών υπό του Φθιωτικού λαού δεόντως εκτιμώμενα πρέπει να προκαλέσωσι την προσοχήν και τον θαυμασμόν πάντων, διά το νομοταγές και φιλήσυχον τούτου σπεύδοντος πρώτου εις την φωνήν της πατρίδος με πάσαν θυσίαν του.

Το μεσονύκτιον της 5ης ημέρας αναχωρεί το δεύτερον εξ εφέδρων Τάγμα διά το μέτωπον υπό την διοίκησιν του Ταγματάρχου Ρόκου Ευγ. και τινων εφέδρων αξιωματικών μετά του υπιάτρου κ.Βαφειάδη, συμπληρωθέντων των στελεχών του εις αξιωματικούς Διοικητάς Λόχων καθ’ οδόν. Είναι το Τάγμα αυτό του Ευζωνικού μας, όπερ με καταπληκτικήν ταχύτητα έφθασεν εις το μέτωπον έλαβε μέρος εις τάς επιχειρήσεις δι’ ενός λόχου του υπό τον λοχαγόν Χριστέαν και την Πολυβολαρχίαν του υπό τον λοχαγόν Γιοματάκην εις Προβατάν και εκείθεν διασκορπισθέντων των στασιαστών διέδραμε από Σερρών μέχρι Δράμας και Καβάλλας δι’ αυτοκινήτων προς περισυλλογήν και επιβολήν της τάξεως, συλλαβόν περί τούς 70 αξιωματικούς επαναστάτας κρυπτομένους και περιπλανωμένους και κατέσχε το περίφημον αρχείον του Μπουρδάρα.

Η ψυχική αγωνία του κοινού εντείνεται διά την παρατηρουμένην παράτασιν της καταστάσεως αποδιδομένην εκ των ανακοινώσεων εις τον ενσκήψαντα πράγματι βαρύν χειμώνα, παρακωλύοντα την κίνησιν σοβαρώς και η προσοχή όλων στρέφεται εις την δράσιν των αεροπλάνων μας επιχειρούντων βομβαρδισμούς εις τάς συγκεντρώσεις των στασιαστών και τα οχυρά των.»

 -Φύλλο 97/5-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 10):

«10^ον

Είναι 7^η ημέρα του κινήματος. Η στασιμότης των επιχειρήσεων εις τον Στρυμόνα εξακολουθεί λόγω του ενσκήψαντος χειμώνος. Αντιθέτως αι κατά θάλασσαν τοιαύται εκινήθησαν δραστηρίως. Αι καταφθάνουσαι ειδήσεις φέρουσιν καταληφθείσας τάς νήσους Σάμον Χίον κ.λ.π. υπό των επαναστατικών πλοίων οριστικώς με κατεύθυνσίν των προς Καβάλλαν, ίνα ενισχύσωσι τούς στασιαστάς Αν. Μακεδονίας και Θράκης.

Αλλά και ο απομείνας εις την Κυβέρνησιν πιστός Στόλος, τεθείς υπό τάς διαταγάς του Σακελλαρίου και εξοπλισθείς τελείως απέπλευσεν εκ του Ναυστάθμου προς εκπλήρωσιν σοβαροτάτης επιχειρήσεως. Το τοιούτον διπλασιάζει την ψυχικήν αγωνίαν του κόσμου, στρεφομένης της σκέψεώς του ήδη και προς την κίνησιν του στόλου και αδημονεί να μάθη σέ κάθε στιγμή πού παρέρχεται αποτελέσματα δράσεως Στρατού και Στόλου.

Εν τώ μεταξύ καταρτίζεται πλήρες το 3ον Τάγμα των Ευζώνων εφέδρων και τεθέν υπό τάς διαταγάς του Ταγματάρχου κ.Καρκάνη ήρχισεν επιβιβαζόμενον του σιδηροδρόμου προς αναχώρησιν το εσπέρας της ημέρας ταύτης 7 του μηνός.

Οπότε μία πληροφορία εκ Πελασγίας ληφθείσα την 8 ώραν εσπέρας, ότι εθεάθησαν δύο πλοία πολεμικά τύπου «Πάνθηρος» μετά προφυλάξεων περιπλέοντα τον Μαλιακόν, ανεστάτωσε την Λαμίαν. Η Διοίκησις λαμβάνει τα κατάλληλα μέτρα, ίνα αποτελεσματικώς αντιμετωπίση το ενδεχόμενον δράσεως των πλοίων τούτων υποτιθεμένων ως επαναστατικών και να καθησυχάση τα πνεύματα του κοινού εκπλησσομένου διά το απροσδόκητον γεγονός, όπερ ιδία τούς παραθαλασσίους Συνοικισμούς ανετάραξε. Επιβεβαιούται η πληροφορία αύτη και παρ’ άλλων σημείων με την διευκρίνισιν, ότι τα παρατηρηθέντα ύποπτα δύο πλοία κατηυθύνοντο εν τώ Μαλιακώ κόλπω προς την Αγίαν Μαρίναν με εσβεσμένους φανούς και επανάπλουν αυτών με κατεύθυνσιν προς Νότον και δή προς Καμμένα Βούρλα.

Η στρατιωτική Διοίκησις διά δύο λόχων μετά πολυβόλων, καταλαμβάνει επίκαιρα σημεία παρά το στενόν Μαυρομανδήλας, προς απόκρουσιν ενδεχομένων αποβάσεων. Εν ώ ο κ.Νομάρχης μετά του κ.Δημάρχου και άλλων σπεύδει εις Στυλίδα επιλαμβάνεται της εξακριβώσεως γεγονότος κατατοπίζεται καταλλήλως και εξ ιδίας αντιλήψεως διά τα δυνατά ληπτέα μέτρα προς εξασφάλισιν πληρεστέραν εκ παντός ενδεχομένου κινδύνου από θαλάσσης.

Ευτυχώς την επομένην εξηκριβώθη ότι τα θεαθέντα ύποπτα πλοία ήσαν Κυβερνητικά εκ τού υπό τον κ.Σακελλαρίου στόλου περιπολούντα ασφαλίζοντα και επιχειρούντα προς εξουδετέρωσιν πάσης ενεργείας του επαναστατικού στόλου.»

 -Φύλλο 98/6-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 11):

«11^ον

Η προς στιγμήν δημιουργηθείσα ανήσυχος τοπική κατάστασις εκ των εμφανισθέντων εις τον Μαλιακόν κόλπον υπόπτων πλοίων και αρθείσα ύστερον εκ της διαπιστωθείσης πληροφορίας ότι επρόκειτο περί πλοίων του Κυβερνητικού Στόλου υπήρξεν το προμήνυμα ευχαρίστων αλλά και σοβαροτάτων ειδήσεων, αίτινες λίαν επικαίρως και εις στιγμάς καθ’ άς εκορυφούτο η ψυχική αγωνία του κόσμου κατέφθανον εκ του μετώπου και εξ Αθηνών, ότι ο υπό τον πλοίαρχον Σαλλαρίου κυβερνητικός στόλος πλεύσας προς Βορράν προσέβαλεν αιφνιδιαστικώς το στασιαστικόν πλοίον Έλλη εις τον λιμένα της Καβάλλας, όπερ εγκαταλιφθέν υπό των αξιωματικών του εζήτει να παραδοθή υπό του πληρώματός του.

Ότι ο συγκεντρωθείς εις τον Στρυμόνα Στρατός μετά την ύφεσιν της κακοκαιρίας και την κατάλληλον προπαρασκευήν προς προέλασιν διά τριών ταυτοχρόνως σημείων ήτο έτοιμος να δώση το από εβδομάδος σχεδόν αναμενόμενον τελειωτικόν των ανταρτών κτύπημα. Είναι 10η ημέρα του κινήματος Κυριακή, είναι η κρισιμοτέρα στιγμή διότι από της 5ης ώρας πρωϊνής αρχίζει η εξόρμησις του υπό τον Κονδύλην στρατεύματος κατά των υπό τον Καμμένον στασιαστών πρό των Σερρών.»

 -Φύλλο 99/8-4-1935 ελλείπει. Απόν αρίθμηση προκύπτει ότι δεν δημοσιεύθηκε μέρος του ιστορικού αναγνώσματος.

 -Φύλλο 100/9-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 12):

«12^ον

Και δεν κρατεί πολύ αυτή η κρίσιμος αγωνία του κόσμου. Το πρωΐ της επομένης ημέρας εξαγγέλεται το κεραυνοβόλον αποτέλεσμα της εξορμήσεως του Κυβερνητικού Στρατού!!! η τελεία αποσύνθεσις του επαναστατικού στρατού, η δραπέτευσις του Καμμένου μετά του επιτελείου του εις Βουλγαρίαν και η πλήρης απελευθέρωσις της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης.

Το γεγονός τούτο απελευθερώνει την ψυχήν του κόσμου από το βάρος του φοβερού εφιάλτου και προκαλεί την εκδήλωσιν της ικανοποιήσεως, διά την μετά τόσης δεξιότητος καταστολήν του κινήματος, ώστε να αποφευχθή αλληλοσπαραγμός και αιματοχυσία. Αλλεπάλληλα ευχάριστα αγγέλματα καταφθάνουν εξ όλων των σημείων περί της παταγώδους καταρρεύσεως του επαναστατικού συγκροτήματος καθ’ όλην του την έκτασιν και εις επισφράγισιν της ολοκληρωτικής αποθεμελιώσεώς του το άγγελμα της δραπετεύσεως του Αρχιστασιαστού Βενιζέλου μετά του επιτελείου του εις Δωδεκάνησα, του μοιραίου αυτού ανθρώπου όστις επί εικοσαετίαν θύσας και απολέσας ποικιλοτρόπως και διά των καταχθονιωτέρων σχεδίων του εν Ελλάδι επέπρωτο κατά τον ατιμωτικότερον τούτον τρόπον να αυτοκτονήση τελειωτικά από προσώπου της Ελληνικής γής προς σωτηρίαν της Πατρίδος μας.

ΜΕΡΟΣ Β΄.

Η ΔΡΑΣΙΣ ΤΟΥ 1ΟΥ ΤΑΓΜΑΤΟΣ

Το πρώτον Τάγμα απαρτισθείσης εξ ολοκλήρου της δυνάμεώς του εκ κληρωτών υπό την Διοίκησιν του Αντισυνταγματάρχου Ραπτοδήμου Παναγιώτου, εξεκίνησεν εκ Λαμίας επιβιβασθέν του Σιδηροδρόμου την 9ην ώραν εσπέρας της 3 Μαρτίου και αφίκετο την πρωΐαν της επομένης εις Θεσσαλονίκην. Εκεί διετάχθη αμέσως να κινηθή προς Δερβένι-Γιουβέσνα επί της δημοσίας οδού Θεσσαλονίκης-Σερρών προς συνάντησιν του αποσπάσματος Στρατηγού Ιωαννίδου υπό τάς διαταγάς του οποίου ετίθετο. Προς τούτο ετέθη εις πορείαν, δι’ αυτοκινήτων, αλλ’ επειδή μόνον 13 λεωφορεία διετίθεντο διά την μεταφοράν, ηναγκάσθη ο Διοικητής του Τάγματος Ραπτοδήμος, να παραλάβη μόνον τον πρώτον λόχον (λοχαγός Αθανασίου) και τον ιατρόν του τάγματος, υπίατρον Πολίτην Γ εις τον οποίον από της στιγμής ταύτης, ελλείψει αξιωματικών, ανέθηκεν σύν τοίς άλλοις και τα καθήκοντα του υπασπιστού τού τάγματος, προσληφθέντος εν Θεσσαλονίκη και ενός Ανθυπιάτρου του Παπανικολάου και να σπεύση εις συνάντησιν του αποσπάσματος Ιωαννίδου, της περαιτέρω μεταφοράς των λοιπών τμημάτων του τάγματος αφεθείσης εις τον λοχαγόν Σπαθήν Θεοχάρην.»

 -Φύλλο 101/10-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 13):

«13^ον

Εις την απόφασιν ταύτην προέβη ο Διοικητής του Τάγματος, έχων την πληροφορίαν ότι απόσπασμα στασιαστών, από της προηγουμένης είχε τεθεί εις πορείαν προς Θεσσαλονίκην, αφού διήλθε κατά τάς πρωϊνάς ώρας της Κυριακής τον Στρυμώνα διά της γεφύρας Όρλιακο. Και πράγματι, όταν περί την 10ην ώραν πρωΐας έφθασεν εις Λαχανά επληροφορείτο ότι εκεί και περί το μνημείον του αειμνήστου Συνταγματάρχου Παπακυριαζή έλαβεν χώραν αψιμαχία μεταξύ του αποσπάσματος Στρατηγού Ιωαννίδου και του αποσπάσματος στασιαστών, τραπέντος του τελευταίου προς Όρλιακο. Συνεχίζον δε την πορείαν του συνήντησε εις το 60 χιλιόμ. το απόσπασμα Ιωαννίδου, όπου και απεβιβάσθη των αυτοκινήτων υπό τα πυρά του πυροβολικού των στασιαστών, βάλλοντος κατά των ημετέρων και καταστρέψαντος έν στρατιωτικόν αυτοκίνητον άνευ ανθρωπίνων θυμάτων.

Ούτω ο πρώτος καταφθάσας λόχος, του τάγματος, λοχαγού Αθανασίου, άμα τη αποβιβάσει του εβαπτίσθη εις το πύρ, καταλαβών θέσεις αναμονής προς άμεσον ενίσχυσιν, τού εις επαφήν μετά των στασιαστών ευρισκομένου εντεύθεν της γεφύρας Όρλιακο Τάγματος του 50 Συν)τος (υπό τον Ταγμ. Μπασιάκον).

Εν τώ μεταξύ οι στασιασταί πιεζόμενοι υπό του Τάγματος τούτου, υπό ενός Ουλαμού Πυροβολικού και εφίππων τμημάτων διήλθον τον ποταμόν διά των γεφυρών Όρλιακο, και Κουμάργιανης και υπό την προστασίαν οπισθοφυλακών υπεχώρησαν πέραν του ποταμού. Αι οπισθοφυλακαί των επωφεληθείσαι του επελθόντος σκότους, διέρρευσαν και αυταί ομοίως, αφού έθεσαν πύρ εις τάς γεφύρας Όρλιακο και Κουμάργιανης, χρησιμοποιήσαντες βενζίνην αποθηκευμένην υπό της Εταιρείας Ούλεν εις τα παραπλήσια χωρία.

Κατ’ αυτόν τον τρόπον η νύξ της 4ης Μαρτίου προς την 5ην εύρεν τούς στασιαστάς εκείθεν του ποταμού τηρούντας επαφήν μετά του εντεύθεν του ποταμού τάγματος του 50 Συν)τος υπό τον Μπασιάκον, διά πολυβόλων, επιμόνως αποκλείοντας την προσέγγισιν των Κυβερνητικών στρατευμάτων εις τάς γεφύρας Όρλιακο και Κουμάργιανης. Διαρκούσης της νυκτός ταύτης επετεύχθη η συγκέντρωσις του τάγματος εις το 60 χιλιόμετρον.

Την πρωΐαν της 5ης Μαρτίου ο πρώτος Λόχος υπό τον λοχαγόν Αθανασίου και μετά διμοιρίας πολυβόλων ενταχθείς εις συγκροτηθέν απόσπασμα υπό τον Αντ)άρχην ιππικού Παπαθανασίου ανεχώρησε διά Νιγρίταν τεθείς εις πορείαν την 7ην ώραν πρωΐας υπό την πίπτουσαν χιόνα, των πολυβόλων μεταφερομένων μετά των κιβωτιδίων πυρομαχικών διά χειρών. Ο λόχος ούτος υπήρξεν το μόνον τμήμα όπερ συνετέλεσεν εις την εκκαθάρισιν της περιοχής Νιγρίτης και την κάλυψιν αυτής από των επαναστατών ως και διά την απώθησιν τούτων προς τάς Σέρρας με τραυματίαν μόνον τον δεκανέα Τριανταφύλλου, προαχθέντα επί του πεδίου της μάχης υπό του Διοικητού του αποσπάσματος εις λοχίαν δι’ εξαιρετικόν ηρωϊσμόν του.»

 -Φύλλο 102/11-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 14):

«14^ον

Περί την 8ην ώραν της 5 Μαρτίου μία διμοιρία του 3ου Λόχου μεθ’ ομάδος πολυβόλων υπό τον Ανθυπολοχαγόν Βαβαρούτσον ήχθη εις χωρίον Τρουμπέσι προς κάλυψιν του αριστερού πλευρού του περί το Όρλιακο ευρισκομένου τάγματος του 50 Συν)τος και περί την 9ην ώραν το υπόλοιπον του τάγματος διετάχθη να κατέλθη εις Όρλιακο προς αντικατάστασιν του τάγματος του 50 Συν)τος και περί το 70 χιλιόμετρον ηναγκάσθη να παραμείνη λόγω σφοδρού βομβαρδισμού του Καλλοστράτου, χωρίου δι’ ού έδει απαραιτήτως να διέλθη το τάγμα, υπό των επαναστατών.

Εις το σημείον τούτο έφθασεν ο Υπουργός των Στρατιωτικών κ.Κονδύλης, όστις επιθεωρήσας το τάγμα και εκφράσας την ευαρέσκειάν του διά τάς μέχρι της στιγμής εκείνης προσφερθείσας υπηρεσίας ανέπτυξε εν συντομία τάς αποφάσεις του διά την συντριβήν των επαναστατών και ανεχώρησε υπό τάς ενθουσιώδεις ζητωκραυγάς των στρατιωτών, εις στιγμάς μάλιστα καθ’ άς το χωρίον Καλλίστρατον, εις τάς κορυφάς του οποίου τα τμήματα ταύτα επιθεωρούντο υπό του Υπουργού, εβομβαρδίζετο αδιάκοπα υπό του επαναστατικού πυροβολικού.

Καθ’ όλην την ημέραν εκείνην το τάγμα εν αναμονή ευρισκόμενον εις κεκαλυμμένα παρά την παρυφήν του χωρίου υφίστατο την πίεσιν του βομβαρδισμού αφ’ ενός και την τοιαύτην ραγδαίας βροχής μετά χιόνος μέχρι λήψεως διαταγών υπό του Στρατηγείου προς περαιτέρω δράσιν του υπό τοιαύτας συνθήκας παρέστη ανάγκη, τη πρωτοβουλία του Διοικητού του Τάγματος Ραπτοδήμου να τεθή υπό στέγην το τάγμα και ως τοιαύτη ανευρέθη αποθήκη τις. εν τη οποία εγκατασταθέν ηδυνήθη να ανακουφισθή επ’ ολίγον, παρασκευασθέντος και συσσιτίου διά τούς άνδρας το πρώτον από τής εκ Λαμίας αναχωρήσεώς του.

Την 4ην ώραν πρωΐας τής 6ης Μαρτίου το τάγμα ανεχώρησεν δι’ Όρλιακο, εγκαταστήσαν προφυλακάς και αναλαβόν την φρούρησιν της γεφύρας.»

 -Φύλλο 103/12-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 15):

«15^ον

Κατά την ιδίαν δε ημέραν το τάγμα ετίθετο υπό τάς διαταγάς του αποσπάσματος Δεμέστιχα και εσχηματίσθη το Α΄ Σύνταγμα Πεζικού αποτελούμενον εκ του τάγματος ευζώνων και του τάγματος του 50 Συν)τος, τεθέν υπό την Διοίκησιν του Αν)άρχου Ραπτοδήμου Π. Το ούτω σχηματισθέν Α. Σύνταγμα προπαρασκευάσαν δι’ αναγνωρίσεων την ήν ανελάμβανεν επιχείρησιν, εν πάση λεπτομερεία παρέμεινε περί τα σημεία Όρλιακο, μέχρι του μεσονυκτίου της 9-10 Μαρτίου, οπότε τάς πρωϊνάς ώρας της 10ης Μαρτίου ήρξατο η διάβασις του ποταμού Στρυμόνος διά λέμβων, διελθόντος τού τάγματος μετά δυσχερειών μέν λόγω ανεπαρκείας λέμβων, χρησιμοποιηθεισών τοιούτων μόνον 6, αλλά αναιμάκτως και διά καταλλήλων οδεύσεων, χωρίς να γείνη αντιληπτόν υπό των βαλλόντων αδιακόπως τάς γεφύρας και τα σημεία διαβάσεων του ποταμού, τμημάτων των επαναστατών. Άμα τη διαπλεύσει του Συν)τος τα πρώτα διελθόντα τμήματα του τάγματος προχωρήσαντα εν σπουδή και μετά πάσης δυνατής προφυλάξεως ανέτρεψαν αιφνιδιαστικώς τα επαναστατικά τμήματα και εγκατεστάθησαν εις τά προγεφυρώματα πέραν του ποταμού.

Το τάγμα ήρχισε προελαύνον με πάσαν δυνατήν ταχύτητα καταλλήλως ελισσόμενον και οδεύον διά εδάφους πλημμυρισμένου εκ των υδάτων με κατεύθυνσιν προς το χωρίον Προβατά, εισελθόν ούτω εις την μη βαλλομένην υπό του Πυροβολικού των στασιαστών ζώνην, αλλά βαλλόμενον από τα πυρά πεζικού κυρίως από τάς ωργανομένας αντιστάσεις μεταξύ των χωρίων Βαμβακιά και Προβατά, αίτινες ιππαστί κατείχον την οδόν από Όρλιακο εις Σέρρας. Είναι 10η ώρα πρωΐας τής ιδίας ημέρας (10 Μαρτίου) και το πύρ εγενικεύθη καθ’ όλον το μέτωπον, εκδηλουμένων προθέσεων των στασιαστών να αντεπιτεθούν από της νοτίας παρυφής του χωρίου Αναγέννησις. Εν τώ μεταξύ αποσυρθέντων τμημάτων τινων του 1ου τάγματος (Μπασιάκου) όπως αντιμετωπίσωσιν αρξαμένην των επαναστατών αντεπίθεσιν εκ τού αριστερού του Συν)τος προέκυψε κενόν εις την μετωπικήν γραμμήν την συνδέουσαν τα δύο Τάγματα 1ον (Μπασιάκου) και 2ον Κατσαρού και ένεκα τούτου έμεινε ακάλυπτον το αριστερόν πλευρόν του Τάγματος.

Η δημιουργηθείσα ούτω κατάστασις ηνάγκασε να διατεθή αρχικώς μέν ο λόχος (Καραμέρη) μετά πολυβόλων με κατεύθυνσιν κατά του Προβατά. ο λόχος δε Σπαθή με κατεύθυνσιν προς Βαμβακιά, και με την εντολήν αφού ενεργήσουν εκκαθάρισιν αντιμετωπίσωσι πάση θυσία εχθρικήν αντεπίθεσιν.»

 -Φύλλο 104/13-4-1935 ελλείπει (δημοσιεύθηκε το 16ον μέρος).

 -Φύλλο 105/14-4-1935 ελλείπει (δημοσιεύθηκε το 17ον μέρος).

 -Φύλλο 106/16-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 16):

«18^ον

Την πρωΐαν της επομένης (11 Μαρτίου) το Α΄ Σύνταγμα αναπτυχθέν και μετά του Τάγματος Μπουμπουρίδη και προχωρήσαν προς συνάντησιν των στασιαστών, ουδένα τούτων συνήντησε, ει μη τούς κατοίκους των χωρίων υποδεχομένους ενθουσιωδώς και πληροφορούντας ότι οι επαναστάται επωφελούμενοι της νυκτός είχον διασκορπισθή προς ανατολάς. Ταυτοχρόνως δε ελαμβάνετο και διαταγή του Διοικητού του αποσπάσματος Δεμέστιχα, δι’ ής διετάσσετο το Σύνταγμα να τεθή εις πορείαν προς Σέρρας, καθόσον η πόλις είχεν εκκενωθή υπό των επαναστατών. Τούτο δε επιβεβαίωσε και Επιτροπή Σερραίων πολιτών προσελθούσα εις το Στρατηγείον από πρωΐας και βεβαιώσασα ότι οι επαναστάται εξηφανίσθησαν, αφού οι αρχηγοί των ελεηλάτησαν τά Δημόσια Ταμεία και τάς Τράπεζας.

Περί την μεσημβρίαν το Σύνταγμα έφθασεν εις Σέρρας και εγένετο δεκτόν ενθουσιωδώς υπό των κατοίκων, ένθα και εστρατωνίσθη προσωρινώς εις τάς Στρατώνας Πεζικού.

Εις Σέρρας εδόθη η διαταγή τής επανόδου του εις Λαμίαν σιδηροδρομικώς.

Επεβιβάσθη, όθεν το Τάγμα Ευζώνων μετά Μοίρας Πυροβολικού (υπό τον Ταβουλάρην) τού Σιδηροδρόμου την 10ην ώραν τής 13ης Μαρτίου από Σερρών και έφθασε περί την 10ην ώραν της 14ης Μαρτίου εις Λιανοκλάδι, οπόθεν το μέν Πυροβολικόν κατηυθύνθη εις Αθήνας, το δε Τάγμα προς Λαμίαν, ένθα αφιχθέν την 11.30΄ ώρα της 14ης Μαρτίου, εγένετο ενθουσιωδώς δεκτόν υπό των Αρχών τής Λαμίας και του Δημάρχου της κατελθόντος εις τον Σιδηροδρομικόν Σταθμόν πανδήμω διαδηλώσει, μετά των λαβάρων των διαφόρων οργανώσεων και της Φιλαρμονικής. Εκείθεν κατηυθύνθησαν εις τον Μητροπολιτικόν Ναόν τής πόλεως, ένθα εψάλη δοξολογία και δέησις επιμνημόσυνος υπέρ των πεσόντων στρατιωτών Καρκάνη Δημ. καταγομένου εξ Αγίου Γεωργίου Δομοκού και Μπαλατσούρα Γεωργ. καταγομένου εκ Κομποτάδων και διαμένοντος εν Κορομηλιά Δομοκού.»

 -Φύλλο 107/17-4-1935, σελίδα 1 (ψηφιακός σελιδοδείκτης 17):

«20^ον (αντί 19^ον εκ παραδρομής αριθμείται 20^ον)

Την 17ην Μαρτίου ημέραν Κυριακήν ετελέσθη Μνημόσυνον επίσημον υπέρ των πεσόντων στρατιωτών εις ό παρέστησαν προσκληθέντες και οι οικείοι των πεσόντων, τούς οποίους η κοινωνία Λαμίας μετά πολλής συμπαθείας και στοργής περιέβαλε και συνεισέφερεν υπέρ αυτών υπέρ τάς 15 χιλ. Δραχμών, συλλεγεισών δι’ εράνων την προτεραίαν υπό ομίλου Κυριών.

Κατά την διάρκειαν των επιχειρήσεων αι απώλειαι εις νεκρούς του Α΄ Συντάγματος Ευζώνων ανήλθεν εις 5, τούς εξής:

1)Δεκαν. Τασόπουλος Αλ.

2) Στρατ. Φραντζαδάρης Νικ.

3)    »     Λεμονής Κωνστ.

4)    »     Καρκάνης Δημ.

5)    »     Μπαλατσούρας Γεωρ.

εις τραυματίας δε 19 τούς εξής:

1) Δεκαν. Χασάπης Τριαντ.

2)     »      Σχοινάς Χρ.

3)     »      Κοτσοπατέρας Δημ.

4)     »      Λαγογιάννης Αγγ.

5)     »      Τριανταφύλλου Ιω.

6) στρ. Λάμψας Αθ.

7)   »   Καμπετίνης Σ.

8)   »   Αμαραντίδης Χαρ.

9)   »   Στεφανίδης Γεωρ.

10) »   Κυριαζής Νικόλ.

11) »   Βουρζονίκος Αναστ.

12) »   Μπούκας Χρήστος

13) »   Ρούμπας Νικόλ.

14) »   Σαμαράς Δημ.

15) »   Μαναβός Αιμ.

16) »   Κρίκος Αθαν.

17) »   Μπαμπέτας Κωνστ.

18) »   Ντάνος Βασίλ.

19) »   Ζερζιάν Αβραάμ

Υλικόν Πολέμου περιήλθεν εις χείρας του Συντάγματος:

Πυροβόλα 13 μετά μεγάλου αριθμού πυρομ. Μέγας αριθμός πολυβόλων και οπλοπολυβόλων μετά πυρομαχικών και 14 ημίονοι πολυβόλων μετά τής σαγής των. Αιχμάλωτοι 400 μετά τριών κατωτέρων αξιωματικών και του οπλισμού των. Άφθονα πυρομαχικά Πεζικού, τρόφιμα και είδη εξαρτήσεως. Άπαν το ανωτέρω υλικόν παρεδόθη εις τά ειδικά Τμήματα περισυλλογής.

ΤΕΛΟΣ».

 

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

[1] Στη Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία που εκδόθηκε το 1929, έξι χρόνια πριν την εκδήλωση του κινήματος, αναφέρεται για τον Καμμένο: «Καμμένος Δημήτριος του Ιωάννου, υποστρ., γεν. το 1880 εν Γαλαξειδίω, προέρχεται εκ του στρ. σχολ. Ευελπίδων, εξ ού εξήλθε την 9 Ιουλίου 1903 ως ανθ]γός πεζ., μετ. πολ. 12-13 και 17-23, διετέλεσε διοικητής συντ. πεζικού και Μεραρχίας.» (πηγή: ΜΣΝΕ 4, σελίδα 278).

 

 

 

ΠΗΓΗ

Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Φύλλα της εφημερίδας «ΝΕΟΣ ΤΥΠΟΣ»:

-88/26-3-1935, σελίδες 1 & 2.

-89/27-3-1935, σελίδα 1.

-91/29-3-1935, σελίδες 1 & 2.

-93/1-4-1935, σελίδα 1.

-94/2-4-1935, σελίδα 1.

-95/3-4-1935, σελίδα 3.

-96/4-4-1935, σελίδα 1.

-97/5-4-1935, σελίδα 1.

-98/6-4-1935, σελίδα 1.

-100/9-4-1935, σελίδα 1.

-101/10-4-1935, σελίδα 1.

-102/11-4-1935, σελίδα 1.

-103/12-4-1935, σελίδα 1.

-106/16-4-1935, σελίδα 1.

-107/17-4-1935, σελίδα 1.