Τσερνοβίτι: Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897

Για τον «ατυχή» ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 ή το «Μαύρο '97», όπως αλλιώς ονομάσθηκε, και την προέλαση του οθωμανικού στρατού μέχρι την Ταράτσα πληροφορίες για τα γεγονότα που αφορούν τη Φθιώτιδα υπάρχουν στην ανάρτηση Πέμπτη 7 Μαΐου 1897 : Οι Οθωμανοί προ των πυλών (ante portas) της Λαμίας.

Όσον αφορά την κατάσταση που δημιουργήθηκε, ειδικά στο Τσερνοβίτι και τα γειτονικά χωριά από την επέλαση του Ετέμ πασά, δεν υπάρχει πρόσβαση σε γραπτές πηγές για να σχηματισθεί πλήρης εικόνα. Στη μνήμη όμως των παλαιοτέρων κατοίκων του χωριού, έμεινε έντονα χαραγμένη η ανάμνηση αυτού του πολέμου.

Από μαρτυρία του Αλέξανδρου Δ. Αλεξόπουλου, γιου της Δέσποινας Δ. Αλεξοπούλου, όπως την άκουσε από τη γιαγιά του Ευφροσύνη Ε. Αλεξοπούλου (Κασσιαρά), «το Τσερνοβίτι εκκενώθηκε εσπευσμένα και οι κάτοικοί του εγκατέλειψαν τα πάντα: τα σπίτια, τα χωράφια (τα οποία λόγω άνοιξης ήταν σπαρμένα), πήραν τα κοπάδια τους και πέρασαν απέναντι στη νότια Φθιώτιδα. Μετά από 20 ημέρες επέστρεψαν. Τα βρήκαν όλα όπως τα είχαν αφήσει (σπίτια και χωράφια) δεν λεηλατήθηκαν γιατί οι Τούρκοι δεν μπήκαν στο χωριό». Πράγματι οι ημερομηνίες συμπίπτουν, αφού ο πόλεμος αυτός κράτησε μόλις ένα μήνα (από το Σάββατο του Λαζάρου 4 Απριλίου έως τις 7 Μαΐου 1897). Η μαρτυρία διασταυρώθηκε και επιβεβαιώθηκε σε συζήτηση με τον κ. Δημήτριο Νάτσιο, ο οποίος ανέφερε ανάλογη εγκατάλειψη της γειτονικής Σπαρτιάς.

Σημαντική μαρτυρία παρατίθεται από τον κ.Αθανάσιο Κούτρα, όπως μεταφέρεται από την κόρη του Ευαγγελία: «Την τελευταία φορά που προσπάθησαν οι Τούρκοι να ανακαταλάβουν την περιοχή μας (Λαμία) είχαν ήδη αποσυρθεί στη Θεσσαλία. H οικογένειά μου (ο παππούς του πατέρα μου Γεώργιος Κούτρας, η γυναίκα του Παναγιώτα Ζήση και οι υπόλοιποι συγχωριανοί) πέρασαν απέναντι στο Μώλο με τα καραβάκια, φορτώνοντας και τα ζώα τους. Ξαναεπέστρεψαν, αφού κερδίσαμε τους Τούρκους. Πάνω στο καραβάκι γέννησε ένα από τα παιδιά της, τη Λεμονιά (αργότερα Φράγκου)». Από τη μαρτυρία προκύπτει ότι ο τόπος καταφυγής των κατοίκων του Τσερνοβιτίου ήταν ο Μώλος. Συγκινητικό είναι το συμβάν του τοκετού της Λεμονιάς Φράγκου επάνω στο καραβάκι, που τους μετέφερε.

Είναι γνωστό εξάλλου, ότι λόγω της κατάληψης της Θεσσαλίας από τον οθωμανικό στρατό και εξαιτίας του φόβου σφαγών, λεηλασιών και εξανδραποδισμών δημιουργήθηκαν κύματα προσφύγων από τη Θεσσαλία προς τη Στερεά Ελλάδα και ειδικότερα προς τη Νότια Φθιώτιδα. Από την προαναφερθείσα ανάρτηση αναδημοσιεύεται η προφορική μαρτυρία της Δέσποινας Ε. Αλεξοπούλου (όπως την άκουσε από τη μάνα της Ευφροσύνη Ε. Αλεξοπούλου (Κασσιαρά)(1885-1957) για τη φυγή της γιαγιάς της από την περιοχή του Βελεστίνου: «η γιαγιά της κατοικούσε στην περιοχή του Βελεστίνου, άγνωστο σε πιο χωριό. Το 1897 οι κάτοικοι της περιοχής έφευγαν πρόσφυγες γιατί έρχονταν οι Τούρκοι. Αυτή τότε πήρε έναν τρουβά, έβαλε μέσα σπόρους σιταριού και έφυγε. Από το Βελεστίνο περπατώντας και με τον τρουβά στον ώμο έφτασε στο Τσερνοβίτι, όπου και έμεινε. Τους σπόρους του σιταριού τους κουβαλούσε όχι για τροφή, αλλά για να σπείρει σιτάρι στο μέρος, όπου θα έμενε. Ήθελε να μη χάσει το σπόρο.». Κάποιοι πρόσφυγες μετά τη λήξη των εχθροπραξιών και την τουρκική κατοχή της Θεσσαλίας για ένα έτος, εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη Φθιώτιδα. Το γεγονός τεκμηριώνεται από την προέλευση ορισμένων επωνύμων σημερινών κατοίκων της περιοχής, όπως π.χ. το επώνυμο Αρμυριώτης φανερώνει τόπο καταγωγής τον Αλμυρό (Αρμυρός στην καθομιλουμένη της περιοχής)[1].

Άγνωστη είναι η συμμετοχή στις μάχες που διεξήχθησαν, επιστρατευμένων κατοίκων του Τσερνοβιτίου. Από την έρευνα εντοπίσθηκε το όνομα ενός φονευθέντος από τη γειτονική Νίκοβα (σήμερα Άνυδρο). Στο δίτομο έργο «Αγώνες και Νεκροί (1830-1930), Έκδοση ΔΙΣ/ΓΕΣ, Εν Αθήναις 1930» αναφέρεται: «Ρεματίσιος Γεώργιος, στρατιώτης, γεννηθείς εις Νίκοβαν Φθιωτοδοφωκίδος, εφονεύθη 1897, Απριλίου 6 εις Μπούρνα-Τρύπαν». O άτυχος στρατιώτης ανήκε στην Ι Μεραρχία Θεσσαλίας, ίσως στο IV Τάγμα Ευζώνων. Κατά την έναρξη των επιχειρήσεων βρέθηκε στην πρώτη γραμμή (Χάρτης 1). Η περιοχή Μπούρνα Τρύπα, όπου φονεύθηκε, βρίσκεται δυτικά και δίπλα στη διάβαση της Μελούνας (Εικ.1&2). Η Μελούνα βρίσκεται λίγα μόλις χιλιόμετρα νότια της ιστορικής κοινότητας Τσαριτσάνης, η οποία και είναι ορατή από το σημείο αυτό. Σήμερα από εκεί διέρχεται η εθνική οδός Λαρίσης-Κοζάνης.

 

 

 

ΣΧΟΛΙΑ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

[1] Για τη συμμετοχή του Αλμυρού στον πόλεμο βλέπε: Βίκτωρ Κοντονάτσιος, Ο Αλμυρός στον πόλεμο του 1897, ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 31 (1997), σελίδες 225-254.

ΕΙΚΟΝΕΣ-ΧΑΡΤΗΣ

 Χάρτης 1: Η εισβολή του τουρκικού στρατού από τη Μελούνα. Διακρίνεται η Μπουρνά Τρύπα, κάτω ακριβώς από το φυλάκιο της Μελούνας.

 Εικ.1: Η Μελούνα σήμερα.

 Εικ.2: Τα υψώματα Μπούρνα Τρύπα. Στο βάθος διακρίνεται η Τσαριτσάνη.

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ-ΧΑΡΤΗ

Χάρτης 1: Από: Διεύθυνση Ιστορίας Στρατού, Ο Ελληνοτουρκικός Πόλεμος του 1897, Αθήνα 1993.

Εικ.1:http://commondatastorage.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/16010686.jpg

Εικ.2:http://commondatastorage.googleapis.com/static.panoramio.com/photos/original/24209705.jpg