Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897: περιστατικά παραβίασης της ουδέτερης ζώνης στη Φθιώτιδα από Οθωμανούς στρατιώτες και άλλα γεγονότα. Μέρος Α΄

Η προέλαση των Οθωμανών έως την Ταράτσα σταμάτησε στις 2.30 μ.μ. της 7^ης Μαΐου 1897 (οι ημερομηνίες με το Ιουλιανό ημερολόγιο) καθώς κηρύχθηκε εικοσιτετράωρος κατάπαυση του πυρός. Το απόγευμα της 8^ης Μαΐου, υπογράφηκε δεκαπενθήμερος ανακωχή, η οποία ανανεωνόταν έως ότου στις 6 Σεπτεμβρίου υπογράφηκε προσωρινή συνθήκη ειρήνης μετά από πεντάμηνες διαπραγματεύσεις των Μεγάλων Δυνάμεων με την Υψηλή Πύλη. Η τελική συνθήκη ειρήνης υπογράφηκε στις 22 Νοεμβρίου 1897 και ακολούθησε η εκκένωση της Θεσσαλίας από τον Οθωμανικό στρατό.

Κατά το χρονικό διάστημα της κατοχής της Θεσσαλίας η ουδέτερη ζώνη μεταξύ των εμπολέμων στη Φθιώτιδα, παραβιαζόταν πολύ συχνά εκ μέρους των Οθωμανών στρατιωτών κυρίως αλβανικής καταγωγής. Κύριος σκοπός τους ήταν η διαρπαγή και λαφυραγωγία ειδών πρώτης ανάγκης αλλά και κινητών περιουσιακών στοιχείων. Διάφορα περιστατικά παραβίασης της ουδέτερης ζώνης αλλά και άλλα γεγονότα (εμφάνιση ληστοσυμμοριών, επιστροφή των φυγάδων Φθιωτών στα σπίτια τους, κ.ά.) καταγράφονται σε ελληνικές εφημερίδες της εποχής.

Από την εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ» αποδελτιώσαμε ενδεικτικά γεγονότα, τα οποία παρουσιάζονται στη συνέχεια κατά χρονολογική σειρά καλύπτοντας δίμηνο χρονικό διάστημα, από την έναρξη της κατάπαυσης του πυρός έως τις αρχές του Ιουλίου. Η παρουσίασή τους πραγματοποιείται σε δύο μέρη λόγω του όγκου του υλικού.

Αναλυτικά τα γεγονότα έχουν ως εξής:

1. Περιστατικό παραβίασης όρων της εικοσιτετραώρου ανακωχής με προώθηση του οθωμανικού στρατού προς Νταϊτσιά (από το 1927 Αγριλιά) και Τσοπανλάτες (από το 1920 Λυγαριά). Διαμαρτυρία της Ελληνικής κυβέρνησης :

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΡΟΧΩΡΟΥΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΑΝΑΚΩΧΗΝ

Η ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΗΣΙΣ ΤΗΣ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΣ

Τηλεγράφημα του Διαδόχου εκ Λαμίας προς την Κυβέρνησιν την 3 και 30΄ μ.μ. χθές ανήγγειλεν ότι οι Τούρκοι εκ των προφυλακών των επροχώρησαν εις το χωρίον Δαϊτσά, μέχρι κάτωθεν της θέσεως Τσοπανάταις και ως την γέφυραν της σιδηροδρομικής γραμμής κατ’ αποσπάσματα και εκ διαλειμμάτων εις απόστασιν 400 μέτρων από των θέσεων, τάς οποίας κατείχον μετά την συνομολογηθείσαν σύμβασιν της ανακωχής.

Επίσης επροχώρησαν κατά το δεξιόν εκ διαλειμμάτων διαβαίνοντες προς το χωρίον Δίβρη και από την προπαρελθούσαν νύκτα εργάζονται εις οχυρωματικά έργα εις την θέσιν Κεφαλόβρυσο και εντεύθεν προς τά αριστερά της οδού.

Πάντα ταύτα, μαρτυρούντα προδήλως την κακοπιστίαν των Τούρκων, ηνάγκασαν την κυβέρνησιν, όπως προβή εις διαμαρτυρίαν διά την παράβασιν εκ μέρους του Τουρκικού στρατού ρητών διατάξεων της ανακωχής απαγορευουσών τοιαύτας κινήσεις.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5448/10-05-1897, σελίδα 3]

2. Η απάντηση του αρχηγού του οθωμανικού στρατού στις διαμαρτυρίες της Ελληνικής κυβέρνησης :

ΤΟ ΖΗΤΗΜΑ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΑΣ ΖΩΝΗΣ

Η ΑΠΑΝΤΗΣΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Οι Τούρκοι εξακολουθούσι να κατέχωσι τάς δύο θέσεις Δαϊτσάς και Τσοπανάτες, εναντίον των όρων του πρωτοκόλλου της ανακωχής. Εις την διαμαρτυρίαν της ελληνικής κυβερνήσεως διά την παρασπόνδισιν ταύτην, απήντησεν ο αρχηγός του τουρκικού στρατού ότι μόνον 200 και ουχί 800 μέτρα προυχώρησεν, ότι δε έπραξαν τούτο ίνα καταλάβωσι προσωρινώς μέρη προς στεγασμόν των στρατιωτών και τοποθέτησιν βέβαια κανονίων.

Οι εκ του ημετέρου στρατού και του τουρκικού απεσταλμένοι αξιωματικοί διά την υπογραφήν του πρωτοκόλλου της ουδετέρας ζώνης, έμελλον να συναντηθώσι χθές μετά μεσημβρίαν, αλλά μέχρι της εσπέρας δεν είχεν αγγελθεί επισήμως είδησις περί της υπογραφής.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5449/11-05-1897, σελίδα 1]

3. Ο κανονισμός και η συμφωνία για τη δημιουργία ουδέτερης ζώνης μεταξύ των δύο στρατών (κοιλάς Μαύρο μαντήλι=η Μαυρομαντήλα):

Η ΟΥΔΕΤΕΡΑ ΖΩΝΗ.

ΠΩΣ ΕΚΑΝΟΝΙΣΘΗ

ΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙ ΘΕΣΕΙΣ ΜΑΣ

Τηλεγράφημα του νομάρχου Φθιώτιδος προς την κυβέρνησιν της 8 και 30 μ.μ. αναφέρει τα εξής:

Αφίχθησαν πρό μικρού οι κ.κ. Αιμ. Καρβούνης και Πάτρ. Κοντογιάννης εκ Ταράτσας, όπου μετά των τούρκων απεσταλμένων συνεφωνήθη μικρά αμφοτέρων των στρατευμάτων υποχώρησις εις τρόπον ώστε να σχηματισθή η ουδετέρα ζώνη αποστάσεως 400 μέτρων αναλόγως των τοποθεσιών. Τα δυτικά πλάγια των μέν ελληνικών στρατευμάτων ορίζονται αι υπώρειαι του Προφήτου Ηλιού, των δε τουρκικών η Δαϊτσά και η Τσοπανάταις. Διά τα ανατολ. και πλάγια αμφοτέρων των στρατευμάτων ωρίσθη η κοιλάς Μαύρο μαντήλι.

Επίσης συνεφωνήθη όπως και οι πρόσκοποι των Τούρκων, οι οποίοι αποτελούνται εκ Γκέκηδων αντικατασταθώσι δι’ ανδρών του τακτικού τουρκικού στρατού.

Αι στενωποί και αι διαβάσεις της Όρθρυος συνεφωνήθη υπό των αντιπροσώπων αμφοτέρων των μερών να είνε ουδέτεραι δι’ αμφοτέρους τους στρατούς εξαιρέσει της Δερβέν Φούρκας, την οποίαν κατέχουν οι Τούρκοι.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5449/11-05-1897, σελίδα 3]

4. Περιστατικό εμφάνισης Οθωμανών ιππέων στο χωριό Λογγίτσι, όπως αναφέρεται από μαρτυρία χωρικού προς τον Νομάρχη κ.Έσλιν (από τυπογραφικό λάθος αντί Φαλάρων η εφημερίδα γράφει Φαρσάλων):

Η ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΕΝΟΣ ΧΩΡΙΚΟΥ

ΙΠΠΕΙΣ ΤΟΥΡΚΟΙ ΠΛΗΣΙΟΝ ΤΗΣ ΣΤΥΛΙΔΟΣ

Περίεργον είδησιν μεταδίδει ο νομάρχης Φθιώτιδος κ.Έσλεν προς την κυβέρνησιν.

Χθές μ.μ. ο δήμαρχος Φαρσάλων τώ επαρουσίασεν ένα χωρικόν, ο οποίος εβεβαίου ότι εις το χωρίον Λογγίτσαν απέχον 2 ώρας μακράν της Στυλίδος εθεάθησαν δύο Τούρκοι ιππείς, οι οποίοι διέτρεχον έφιπποι τα μέρη εκείνα.

Τους ιππείς τούτους μόλις είδον διάφοροι χωρικοί τους επυροβόλησαν, εκείνοι δε ετράπησαν εις φυγήν εν καλπασμώ.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5449/11-05-1897, σελίδα 3]

5. Εφαρμογή πρωτοκόλλου ουδέτερης ζώνης:

Η ΕΚΤΕΛΕΣΙΣ ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟΥ

ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΑΣ ΖΩΝΗΣ

Τηλεγραφικώς ανηγγέλθη χθές εκ Λαμίας προς την Κυβέρνησιν ότι το πρωτόκολλον το καθορίζον την ουδετέραν ζώνην και τάς θέσεις των δύο στρατευμάτων εξετελέσθη. Οι δύο στρατοί υπεχώρησαν μέχρι των οριζομένων υπό του πρωτοκόλλου σημείων, τα οποία κατέλαβον. Αι τουρκικαί προφυλακαί αι αποτελούμεναι από άτακτα στίφη Γκέγκηδων αντικατεστάθησαν διά τακτικού τουρκικού στρατού και επί της ουδετέρας ζώνης και εις αμφότερα τα στρατόπεδα υψώθησαν λευκαί σημαίαι.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5452/14-05-1897, σελίδα 1]

6. Εμφάνιση ληστρικών συμμοριών:

ΣΥΜΜΟΡΙΑΙ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΦΘΙΩΤΙΔΑ

Τηλεγραφήματα του Νομάρχου Φθιώτιδος προς την κυβέρνησιν αναγγέλουν ότι την επαρχίαν Φθιώτιδος ήρχισαν να λυμαίνονται ληστρικαί συμμορίαι απαρτισθείσαι εκ των λειψάνων των ανταρτικών στιφών. Εκ των συμμοριών τούτων η περισσότερον λυμαινομένη τον τόπον είνε η υπό τον Πετροκώσταν απαρτιζομένη εκ 35 ατόμων. Η συμμορία αύτη δεν ληστεύει μόνον τους χωρικούς, οι οποίοι μετά τον πανικόν ήδη επιστρέφουν εις τα χωρία των αλλά και τους στρατιώτας, οι οποίοι λιποτακτούν συλλαμβάνει καθ’ οδόν και τους αφαιρεί τον οπλισμόν.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5452/14-05-1897, σελίδα 4]

7. Καταπάτηση της ουδέτερης ζώνης κοντά στο χωριό Δίβρη :

ΚΑΤΑΠΑΤΗΣΙΣ ΤΗΣ ΟΥΔΕΤΕΡΑΣ ΖΩΝΗΣ

ΥΠΟ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

Η υπό των Γκέγκηδων καταταπάτησις της ουδετέρας ζώνης προχθές κατά την Δίβρην, δεν ενέχει μεγάλην σημασίαν, φαίνεται δε ότι οι 300 αυτοί γκέγκηδες ακουσίως έπεσαν εντός του ελληνικού εδάφους, διότι πυροβοληθέντες έφυγαν αμέσως χωρίς να αντιπυροβολήσουν.

Κατά τηλεγραφήματα δε εκ Λαμίας η καταπάτησις αύτη συνέβη ως εξής: Περί την χαραυγήν της προχθές σώμα εκ 300 γκέγκηδων εξημερώθη επί λοφίσκου τινός ύπερθεν της Δίβρης και εντός της ουδετέρας ζώνης ευρισκομένου· αι ημέτεραι προφυλακαί άμ’ αντιλήφθησαν την εμφάνισίν των έλαβον τάξιν μάχης, συνάμα δε απέστειλαν αγγελειοφόρους, όπως αναγγείλωσι την παρασπονδίαν εις το Αρχηγείον ζητούντες συνάμα οδηγίας περί του πρακτέου. Εν τω μεταξύ όμως ο υπομοίραρχος Κυρήκος μετά τινων χωροφυλάκων ευρεθείς απέναντι του λοφίσκου όπου ανεφάνησαν οι Γκέγκιδες επυροβόλησε κατ’ αυτών, οίτινες άμα αντήχησαν οι πυροβολισμοί κατήλθον του λόφου και εξηφανίσθησαν χωρίς να ανταποδώσωσι τους πυροβολισμούς.

Το αρχηγείον του στρατού όμως προέβη εις εντόνους παραστάσεις προς τον Τούρκον αρχιστράτηγον περί της καταπατήσεως ταύτης της ουδετέρας ζώνης, και έκτοτε ανώτερος Τούρκος αξιωματικός επιτηρεί τάς γραμμάς των προφυλακών των Τούρκων, προλαμβάνων πάσαν τυχόν κακόβουλον προέλασιν των Τούρκων. Επίσης εβεβαιώθη, ότι πάσαι αι προφυλακαί των Τούρκων συνιστάμεναι άχρι τούδε εξ ατάκτων γκέγκηδων αντικατεστάθησαν υπό τακτικών σωμάτων προς πρόληψιν παρεκτροπών και περιπλοκών.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5452/14-05-1897, σελίδα 4]

8. Κατάληψη του χωριού Στύρφακα :

ΝΕΑ ΠΑΡΑΣΠΟΝΔΙΑ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

ΚΑΤΕΛΑΒΟΝ ΤΟ ΧΩΡΙΟΝ ΣΗΦΑΚΑ

Τηλεγράφημα του Νομάρχου Φθιώτιδος την 11 της νυκτός προς την Κυβέρνησιν αναγγέλλει ότι παρετηρήθησαν πλάγιαι κινήσεις του Τουρκικού στρατού.

Ο Δήμαρχος Παραχελωϊτών τώ ανέφερεν ότι οι Τούρκοι κατέλαβον το χωρίον Σήφακα δεξιά του Λιανοκλαδίου και του χωρίου Τσοπανάταις 1 ώραν αυτών απέχον.

Η πλαγία αύτη κίνησις καίτοι μη γενομένη προς τα εμπρός, μαρτυρεί εν τούτοις την κακοπιστίαν των Τούρκων και η Κυβέρνησις διεμαρτυρήθη διά του Αρχηγού.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5455/17-05-1897, σελίδα 4]

9. Προώθηση του οθωμανικού στρατού :

ΑΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΤΟΥΡΚΩΝ

ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΑΜΙΑΝ

Αι πλάγιαι κινήσεις των Τούρκων αι παρατηρηθείσαι εις Λιανοκλάδι, καθώς και η κατάληψις του χωρίου Σήφακα μετά την διαμαρτύρησιν του Διαδόχου έπαυσαν. Αι πλευρικαί αύται κινήσεις δεν έχουσι σημασίαν καθόσον εγένοντο όπισθεν και δεξιά της ουδετέρας ζώνης αποτελούσαι κυρίως πλαγίαν υποχώρησιν.

Η μόνη εξήγησις, η οποία δίδεται περί των κινήσεων τούτων είνε ότι εγένοντο παρά Γκέγκηδων, οι οποίοι απαρτίζουν άτακτα στίφη παρακολουθούντα τον Τουρκικόν στρατόν.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5456/18-05-1897, σελίδα 3]

10. Λεηλασίες χωριών της Φθιώτιδας :

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΕΙΣ ΤΗΝ ΦΘΙΩΤΙΔΑ

ΕΝ ΤΗΛΕΓΡΑΦΗΜΑ ΤΟΥ ΝΟΜΑΡΧΟΥ

Τηλεγράφημα του Νομάρχου Φθιώτιδος ανήγγειλε χθές προς την Κυβέρνησιν κατά πληροφορίας χωρικού ότι από το χωρίον Δίβρη Τούρκοι στρατιώται του τακτικού στρατού εισήλθον και κατέλαβον το χωρίον Άγιος Δημήτριος, όπου έστησαν πέντε σκηνάς και το χωρίον Παλαιόκαστρον, όπου έστησαν άλλας τέσσαρας με δύναμιν εν συνόλω 200 ανδρών.

Η Κυβέρνησις άμα τη λήψει του τηλεγραφήματος τούτου αμέσως ετηλεγράφησεν εις το Αρχηγείον ζητούσα εξηγήσεις. Ο Διάδοχος πάραυτα απέστειλε μετ’ εφίππων χωροφυλάκων τον υπομοίραρχον κ.Φλώρον, ο οποίος επιστρέψας ανήγγειλεν ότι η είδησις αύτη είνε όλως ανακριβής και ότι μόνον Τούρκοι αντάρται περιπλανώμενοι εις τα διάφορα χωρία τα λεηλατούν και τα διαρπάζουν. Η μεγαλειώδης καταστροφή κατά την αγγελίαν του υπομοιράρχου εγένετο εις το χωρίον Σήφακα.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5457/19-05-1897, σελίδα 2]

11. Παρασπονδίες του οθωμανικού στρατού :

Η ΠΑΡΑΣΠΟΝΔΙΑ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ

Εκ Λαμίας τηλεγραφεί το άλλο Σάββατον ο πολεμικός ανταποκριτής των «Ημερησίων Νέων», ο παρακολουθών τον ημέτερον στρατόν: «Χθές και σήμερον όλα ήσαν ήσυχα εδώ. Αι προφυλακαί εξακολουθούν ν’ αντικρύζουν αλλήλας, αλλά χάρις εις την ολιγωρίαν των Ελλήνων να τοποθετήσωσι σειράν τινα πασσάλων, οι Τούρκοι την νύκτα της Πέμπτης κατήλθον την κλιτύν του όρους προς το αριστερόν μας εις το χωρίον Δαϊτσά, μέχρις ού παρετηρήθησαν, και τότε η πρόοδός των ανεκόπη. Ο σκοπός των προφανώς ήτο να διερπύσωσι πέριξ του όρους της Λαμίας εις τρόπον ώστε να δύνανται να καταφέρωσι πληγήν προς την οδόν των Θερμοπυλών εν περιπτώσει διαρρήξεως της ανακωχής.

Σήμερον το απόγευμα επιτροπή εκ δύο αξιωματικών παρ’ εκατέρου των στρατών εσημείωσε τάς τηρητέας κατά την ανακωχήν γραμμάς. Εις τα δυτικά οι Έλληνες θα κατέχωσι τον Προφήτην Ηλίαν εις Δίβρην, οι δε Τούρκοι Δαϊτσά και Στροπηνάδες. Εις τα ανατολικά αμφότεροι οι στρατοί κατέχουσι την κοιλάδα Μαυρομαντήλη. Αι δίοδοι επί της Όθρυος θα είνε ουδέτεραι. Οι Τούρκοι υποχρεούνται, αντί ατάκτων Γκέγκηδων, να θέσωσιν εις την προφυλακήν τακτικούς στρατιώτας. Ο κύριος ελληνικός στρατός απεχώρησεν ήδη εις Θερμοπύλας, όπου ηνώθη μετ’ αυτού και η ταξιαρχία Σμολένσκη.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5458/20-05-1897, σελίδα 3]

12. Οι θέσεις του ελληνικού στρατού στις Θερμοπύλες :

ΑΠΟ ΤΑΣ ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΣ

Ο πολεμικός ανταποκριτής των «Καιρών» γράφει εκ Λαμίας : Μεγάλη μεταβολή επήλθεν επί τάς Θερμοπύλας αφ’ ότου είδον αυτάς το Σάββατον, αι δε κλιτύες των λόφων βρίθουσιν εκ μυρμικυιάς στρατιωτών. Το 7^ον τάγμα των ευζώνων κατέχει ωραίαν θέσιν υπό το δάσος, κατά την καρδίαν των ορεινών οπλιτών. Δεξιόθεν είνε το 10^ον σύνταγμα του πεζικού, και πυρά δεικνύουσι περαιτέρω ανά τους ελιγμούς ότι αι άλλαι δυνάμεις σταθμεύουσιν. Η γέφυρα της Αλαμάνας υπερασπίζεται υπό έξ πυροβολαρχιών, και άλλα στρατεύματα είδον καθ’ οδόν απερχόμενα … Είνε τώρα προφανές ότι η αποχώρησις από την Φούρκαν ήτο αναγκαία.

Είδα αφ’ ύψους την χώραν την εκτεινομένην πρό των Θερμοπυλών. Τρείς οδοί διασχίζουσι τον Σπερχειόν από Λαμίας, η μία διά των πηγών, η δευτέρα προς τους Δελφούς, η τρίτη πλαγία και άβατος εις ίππους. Η θέσις του στόλου έναντι του Μώλου δεικνύει ότι υπάρχει αρκετόν βάθος ύδατος πλησίον των Θερμοπυλών ώστε ούτος να ενεργήση.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5459/21-05-1897, σελίδα 2]

13. Έκκληση της κυβέρνησης για επιστροφή των κατοίκων της Φθιώτιδας στις εστίες τους :

Η ΤΑΞΙΣ ΕΝ ΦΘΙΩΤΙΔΙ

ΝΑ ΕΠΑΝΕΛΘΟΥΝ

Η κυβέρνησις παρεκάλεσε τους εκ Φθιώτιδος βουλευτάς ίνα μεταβώσιν εις τάς επαρχίας των και συντελέσωσι και ούτοι εις την επάνοδον των κατοίκων όσοι κατειλημμένοι ακόμη υπό του πανικού, δεν επανήλθον. Προς τον σκοπόν τούτον απέρχεται σήμερον και ο βουλευτής κ.Χατζίσκος. Κώμαι και χωρία ολόκληρα είνε ήδη κενά, διότι οι κάτοικοι από της προσβολής του Δομοκού, εγκατέλειψαν τάς οικίας και τάς εργασίας των, εγκατελείφθη δε και το Γαρδίκιον, πέντε ώρας απέχον εκ της Στυλίδος. Επίσης και εκ Σούρπης και εκ Ν.Μιζέλης και εκ Πτελεού απήλθον οι κάτοικοι. Αυστηραί δε διαταγαί εδόθησαν προς τάς αρχάς προς αποκατάστασιν της τάξεως ήτις εις τινα μέρη της Φθιώτιδος δεν εξησφαλίσθη ακόμη, καθόσον όχι ολίγοι σταυραετοί παραμένουν εκεί συχνά κάμνοντες κατοπτεύσεις και επελάσεις κατά των ποιμνίων.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5460/22-05-1897, σελίδα 1]

14. Επιστροφή κατοίκων της Λαμίας :

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΙΣ ΕΝ ΛΑΜΙΑ

ΟΙ ΚΑΤΟΙΚΟΙ ΕΠΑΝΕΡΧΟΝΤΑΙ

Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΣΟΦΙΑ ΠΑΡΑ ΤΩ ΔΙΑΔΟΧΩ

(ΙΔΙΑΙΤ. ΤΗΛΕΓΡΑΦ. «ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ»)

ΛΑΜΙΑ, 22 Μαΐου, ώρα 10.30 μ.μ. Η όψις της πόλεως είνε πλέον ζωηρά ανοιγείσης σχεδόν όλης της αγοράς, καθόσον επανήλθον οι Λαμιείς καταστηματάρχαι. Την νύχτα ανάπτονται και οι δημοτικοί φανοί. Αι ζημίαι εκ της λεηλασίας και της διαρπαγής της πόλεως υπολογίζονται εις μισό εκατομμύριον. Αι οικογένειαι των Λαμιέων όλαι κατέφυγον εις Εύβοιαν, ιδίως εις Αιδηψόν και Χαλκίδα, τινές δε εις Άμφισσαν.

Τα πνεύματα ενταύθα είνε ήρεμα, αλλά ανά την Εύβοιαν οι Θεσσαλοί και Φθιώται πρόσφυγες ανυπομονούν διά την συνομολόγησιν της ειρήνης ένεκα της συγκομιδής των δημητριακών. Τα γεωργικά χωρία Φθιώτιδος είνε πανέρημα.

Η πριγκίπισσα Σοφία μόνη μετέβη εις Ιμίρβεη παρά τω Διαδόχω. Η Βασίλισσα έμεινεν εις Αγ. Μαρίναν όπου σήμερον εκκλησιάσθη.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5461/22-05-1897, σελίδα 3]

15. Διάφορα επεισόδια :

ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΝ

ΕΠΕΙΣΟΔΙΑ ΜΕ ΤΟΥΣ ΓΚΕΓΚΗΔΕΣ

ΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ ΘΕΡΙΖΟΥΝ ΕΙΣ ΤΗΝ ΛΑΜΙΑΝ!

ΙΔΡΥΟΥΝ ΚΑΙ ΠΥΡΟΒΟΛΕΙΑ

(ΙΔΙΑΙΤ. ΤΗΛΕΓΡΑΦ. «ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ»)

ΛΑΜΙΑ, 24 Μαΐου, Σήμερον περί την μεσημβρίαν τέσσαρες πέντε γκέκηδες παραβιάσαντες την ουδετέραν ζώνην κατήλθον από το χωρίον Τσαπανλάτες κείμενον δυτικώς της Δαϊτσάς μέχρι της δημοσίας οδού πλησιάσαντες το χωρίον Αμούρι εντός της Λαμιακής πεδιάδος. Δύο-τρείς Αμουριώται σκαλίζοντες τους αγρούς των ηρώτησαν πλησιάσαντες τι θέλουν. Οι γκέκηδες απήντησαν ότι πεινούν. και εζήτησαν ψωμί και τυρί! Οι χωρικοί τους έδωκαν μεθ’ ό οι γκέκηδες εξηφανίσθησαν διά των στάχυων προς την Όρθρυν.

Απόσπασμα ιππικού πληροφορηθέν περί των διατρεξάντων ετέθη εις κίνησιν, αλλ’ αργά διά να ανακαλύψη τους φυγόντας Γκέγκηδες.

Πληροφορούμαι ότι αξιόπιστοι βεβαιούν ότι το πλείστον του σίτου και της κριθής των χωρίων Δαϊτσάς Τσοπανλάτες και Στύρφακα εθερίσθησαν υπό των Τούρκων!

Άνωθεν της Δαϊτσάς λευκάζουν πολλαί σκηναί τουρκικαί, επί υψηλής κορυφής επί της Όρθρυος άνωθεν της θέσεως Καμηλόβρυσις, οι Τούρκοι ανήγειραν πυροβολεία τοποθετήσαντες έξ πυροβόλα, αριστερώτερα δε άλλα τρία. Προχθές από της θέσεως των προφυλακών μας εθεάθη σκηνή τουρκική επί της υψηλής κορυφής Νεραϊδόρραχη βορειοανατολικώς μιάμισυ ώραν μακράν της Λαμίας παρά το χωρίον Λιμογάρδιον επί της Όρθρυος.

Την επομένην εθεάθησαν εκεί και πολλά υποζύγια, εξ ού εικάζεται, ότι και εκεί ετοποθετήθη πυροβολικόν.

Πρό τεσσάρων ημερών, άγνωστον διατί οι Τούρκοι εκυλούσαν μεγάλους λίθους κάτωθεν της Δίβρης προς το ρεύμα, προξενούντες διαβολικόν θόρυβον.

Οι αποτελούντες τάς προφυλακάς άνδρες, ως και το λοιπόν στράτευμα καταυλίζονται εν υπαίθρω υπομένοντες καρτερικώς τάς βροχάς, το ψύχος και τάς λοιπάς κακουχίας. Ευτυχώς η υγεία του στρατού είνε καλή.

Λαχανοκάρδης

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5463/24-05-1897, σελίδα 3]

16. Μεταφορά του ελληνικού αρχηγείου από την Ανθήλη στην Αγία Μαρίνα, ταλαιπωρία του ελληνικού στρατού από τις καιρικές συνθήκες και εγκατάλειψη της επαρχίας Δομοκού από τον ελληνικό πληθυσμό :

ΤΟ ΑΡΧΗΓΕΙΟΝ ΕΙΣ ΑΓΙΑΝ ΜΑΡΙΝΑ

ΒΡΟΧΑΙ ΚΑΙ ΕΙΣ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΝ

ΤΑΛΑΙΠΩΡΙΑΙ ΤΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ

ΛΕΗΛΑΣΙΑΙ ΓΚΕΓΚΗΔΩΝ

(ΙΔΙΑΙΤ. ΤΗΛΕΓΡΑΦ. «ΑΚΡΟΠΟΛΕΩΣ»)

ΛΑΜΙΑ, 25 Μαΐου, Σήμερον ο αρχηγός Διάδοχος μετά του επιτελείου μετεστάθμευσαν από Ιμίρμπεη εις Αγίαν Μαρίναν, ήτις ωρίσθη ως έδρα του Αρχηγείου.

Ραγδαιόταται θυελλώδεις βροχαί, εξακολουθούσιν καθ’ εκάστην πίπτουσαι. Ο στρατός υποφέρει τρομερά εκτεθειμένος εις το ύπαιθρον. όχι ολιγώτερον υποφέρουν και αι χιλιάδες των προσφύγων Θεσσαλών οι οποίοι κατέφυγον εις τάς υπωρείας και τα υψώματα της Οίτης.

Πρόσφυξ εκ Δομοκού αξιόπιστος αφηγείται ότι όλα τα χωρία της επαρχίας Δομοκού ελεηλατήθησαν και εκάησαν υπό των Γκέγκηδων. Αι εκ τούτου ζημίαι ανυπολόγιστοι.

Είνε χαρακτηριστικόν ότι εξ όλου του πληθυσμού της επαρχίας Δομοκού ουδείς κάτοικος έμεινεν, όλων καταφυγόντων εις την Στερεάν Ελλάδα. Εντός του Δομοκού έμειναν μόνον δύο υπέργηροι γυναίκες και μία μεσήλιξ γυνή συγγενής των, όπως τάς διατηρή. Αι τρείς αύται γυναίκες ουδέν έπαθον έως τώρα υπό των τούρκων.

Λαχανοκάρδης

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5464/25-05-1897, σελίδα 3]

17. Επίσκεψη Υπουργού Στρατιωτικών, επεισόδιο στο Λιανοκλάδι και διαμαρτύρηση γραμματίων από το υποκατάτημα Εθνικής τράπεζας Λαμίας:

ΑΠΟ ΤΟ ΣΤΡΑΤΟΠΕΔΟΝ

Η ΑΦΙΞΙΣ ΤΟΥ Κ. ΤΣΑΜΑΔΟΥ

ΕΝ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟΝ

ΟΙ ΕΜΠΟΡΟΙ ΚΑΙ Η ΤΡΑΠΕΖΑ

(ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΑΠΕΣΤΑΛΜΕΝΟΥ ΜΑΣ)

ΛΑΜΙΑ, 27 Μαΐου.- Ο υπουργός των Στρατιωτικών αφίκετο απόψε εις αγίαν Μαρίναν ένθα θα διανυκτηρεύση. Αύριον πρωΐ έρχεται ενταύθα, οπόθεν θα μεταβή εις επίσκεψιν του στρατοπέδου.

Αξιόπιστον πρόσωπον αφηγείται ότι εις το χωρίον Λιανοκλάδιον πρό τινων ημερών έξωθεν του ανοικτού εκεί παντοπωλείου εκάθηντο τρώγοντες τρείς γκέκηδες ένοπλοι.

Την στιγμήν εκείνην διήρχετο εκείθεν εις υπολοχαγός του πεζικού, επί τη εμφανίσει του οποίου οι Γκέγκηδες αμέσως ηγέρθησαν παρουσιάσαντες όπλα. Ο αξιωματικός μας τους ηρώτησε τι θέλουν εκεί, και οι Γκέγκηδες απήντησαν ότι ήλθον να φάνε και θα φύγουν αμέσως. Πράγματι περιμαζεύσαντες τα λείψανα του λιτού γεύματος ετράπησαν ταχέως εις το χωρίον Στύρφακα εις τάς υπωρείας της Όρθρυος.

Συλληφθέντες κρατούνται εις τάς ενταύθα φυλακάς τριάκοντα άτομα ως ενεχόμενοι εις την διαρπαγήν και την λεηλασίαν της Λαμίας. Μεταξύ αυτών είνε ο Βέτραχος και Παυλόπουλος, ο μέν μηχανικός ο δε θερμαστής του σιδηροδρόμου, οι οποίοι εισέπραττον μεγάλα ποσά χρημάτων παρά των την νύκτα του πανικού φευγόντων διά του σιδηροδρόμου Λαμιέων, των οποίων υπεξήρεσαν επίσης πολυτίμους αποσκευάς, τινές των οποίων κατεσχέθησαν εις τα δωμάτιά των.

Πολλοί έμποροι Λαμιείς μου παρεπονέθησαν κατά του ληφθέντος μέτρου υπό του ενταύθα υποκαταστήματος της Εθνικής Τραπέζης, όπως διαμαρτυρηθούν τα γραμμάτιά των τα οποία ένεκα του γενομένου πανικού και της εξηκολουθούσης ανωμάλου καταστάσεως εστάθη αδύνατον ν’ ανανεώσουν. Το μέτρον κρίνεται άδικον, τόσον μάλλον όσω απευθύνεται κατ’ εμπόρων δειχθέντων πάντοτε συνεπών εις τάς υποχρεώσεις των. Και να θέλουν άλλως τώρα να ανανεώσουν δεν δύνανται μη ευρίσκοντες τους φυγόντας εγγυητάς. Απειλούνται προσέτι και με αγωγάς.

[ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ, φύλλο 5466/28-05-1897, σελίδα 3]

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

Υ.Γ. : Η αφορμή για την πραγματοποίηση της παρούσας έρευνας δόθηκε από την οικογενειακή προφορική παράδοση. Από μικρός είχα ακούσει ότι στο σπίτι του παππού μου Δημητρίου Αθ. Γκέκα (1877-1942), στο Σταυρό Λαμίας (το 1897 Μπεκή), πήγαιναν Τούρκοι! Δεν μπορούσα παλαιότερα να δώσω καμία εξήγηση για το γεγονός αυτό κι έμεινε το ερωτηματικό. Πάντα όμως προσπαθούσα, μέσα από την ιστορική έρευνα, να ξετυλίξω το μίτο της πραγματικότητας. Πρόσφατα πρώτη εξαδέλφη μου από την πλευρά της μητέρας μου, σε συζήτησή μας, μου μετέφερε χαρακτηριστικές λεπτομέρειες για το γεγονός αυτό. Της τα αφηγήθηκε πολλές φορές η μητέρα της (θεία μου, αδελφή της μητέρας μου) Μαρία Βλάχου (το γένος Γκέκα) (1904-1973). Η μαρτυρία-ντοκουμέντο έχει ως εξής :

«Οι Τούρκοι είχαν σκηνές κοντά στη Μπεκή κι ερχόταν στο σπίτι του προπάππου μας Θανάση Γκέκα (1838-;).

Μία μέρα ένας Τούρκος αξιωματικός είχε στείλει δύο στρατιώτες στη Μπεκή για να βρούν ψωμί. Έψαχναν οι στρατιώτες για ψωμί, είδαν μία γριά που ζύμωνε αλλά δεν ήταν καθόλου καθαρή. Έφυγαν γιατί σιχάθηκαν. Έφτασαν έξω από το σπίτι του προπάππου μας Θανάση του ράφτη και ζήτησαν από την προγιαγιά μας Μαρία ψωμί. Αυτή τους έδωσε όσα καρβέλια ψωμί είχε. Τα πήγαν στον καταυλισμό τους.

Την άλλη μέρα η οικογένεια του προπάππου μας Θανάση είδε έναν Τούρκο αξιωματικό με άλλους δύο Τούρκους να έρχονται προς το σπίτι τους από τον Κούκο, το βουνό, από τη μεριά της Νταϊτσιάς. Φοβήθηκαν, τι θα τους κάνουν. Φορούσαν κάτι κόκκινα φέσια, ο ένας είχε χρυσά σιρίτια στα μανίκια και στο πανωφόρι του, όλοι είχαν μακριά σπαθιά που γυάλιζαν. Ρώτησαν στα ελληνικά ποιοι έδωσαν χτες ψωμί στους στρατιώτες. Οι δικοί μας τους είπαν εμείς δώσαμε. Ο Τούρκος είπε ήρθαμε να σας ευχαριστήσουμε γιατί μας δώσατε ψωμί. Τους είπε ο προπάππος μας Θανάσης να περάσουν μέσα στο οικόπεδο να καθίσουν. Μπήκαν, κάθισαν και τους πρόσφεραν καφέ.

Μετά από λίγες μέρες ξαναπήγαν. Τις περισσότερες φορές πήγαιναν το γιόμα κι έπιναν καφέ, κάπνιζαν και κάτι μεγάλα τσιμπούκια. Μιλούσαν όλοι ελληνικά. Ο αξιωματικός, αυτός με τα σιρίτια, χτυπούσε παλαμάκια, τραγούδαγε και χόρευαν τα μικρά. Τους έδινε κάτι καραμέλες, που είχαν πάνω μισοφέγγαρο. Στον παππού μας Μήτσο έκανε δώρο ένα κομπολόϊ με μεγάλες χάντρες. Ήθελε μάλιστα να γίνουν και κουμπάροι, να του βαφτίσει παιδί, όταν παντρευτεί. Το κομπολόϊ αυτό το έχασε αργότερα ο παππούς Μήτσος πάνω από τη σιδηροδρομική γραμμή, λίγο παρακάτω από τον Αη Θανάση, το νεκροταφείο, όταν πήγε να ποτίσει και να σιδερώσει τα άλογα.

Μία μέρα που είχαν πάει οι Τούρκοι επίσκεψη, η προγιαγιά μας Μαρία δεν είχε φαγητό να τους ταΐσει κι έστειλε ένα από τα κορίτσια στην καλύβα που είχαν τις κότες, να μαζέψει αυγά να βράσει, να φάν. Από μέσα από την καλύβα ακούστηκε ένα σφύριγμα και αμέσως ο Τούρκος, αυτός με τα πολλά σιρίτια, χίμηξε μέσα στην καλύβα κι έκοψε κομμάτια με το σπαθί ένα μεγάλο φίδι που έτρωγε αυγά. Μάλωσε την προγιαγιά μας Μαρία να μη στέλνει άλλη φορά το κορίτσι μόνο του στη φωλιά για αυγά.

Μετά από καιρό, ήρθαν μια μέρα οι Τούρκοι στενοχωρεμένοι. Τους ρώτησε ο παππούς μας Μήτσος τι έχουν και του είπαν, θα φύγουμε Μήτσο σε λίγο καιρό. Ο παππούς μας δεν τους πίστευε αλλά αυτοί επέμειναν ότι θα φύγουν. Όταν ήρθε η ώρα να φύγουν ο Τούρκος αξιωματικός του άφησε δώρο την ξύλινη κασέλα που έχουμε, αυτήν την πολύ βαριά, που είχαν οι θείες μας και είχαν μέσα τα πλεκτά τους.».

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «ΑΚΡΟΠΟΛΙΣ»