Η ρυμοτομία της Λαμίας κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα (1833-1862)

Εισαγωγικά

Από τη διαδικτυακή έρευνα εντοπίσθηκαν πολεοδομικά σχέδια της Λαμίας, από τα οποία προκύπτει ο μετασχηματισμός του πολεοδομικού ιστού της πόλης κατά την περίοδο της βασιλείας του Όθωνα.

Η ρυμοτομία της Λαμίας πριν από το 1833 ήταν παρόμοια με αυτή των άλλων πόλεων της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η πόλη ήταν κτισμένη άναρχα στους πρόποδες του λόφου της Ακρολαμίας με ανατολίτικο στυλ (orientalischen stil), όπως σημειώνει ο Γερμανός ελληνιστής και πρώτος καθηγητής του «Οθωνείου Πανεπιστημίου» Αθηνών Ludwig Ross. O Ross συνόδευσε το βασιλικό ζεύγος του Όθωνα και της Αμαλίας κατά την επίσκεψή τους στη Φθιώτιδα (24-29 Σεπτεμβρίου 1843) και είδε από κοντά την πόλη (πηγή: Ludwig Ross, Reisen des Königs Otto und der Königinn Amalia in Griechenland, Erster Band, Εκδόσεις C. U. Schwetschke and Son 1848. Η αναφορά για τη Λαμία στη σελίδα 83).

Το 1835 ο George Finlay επισκέφτηκε τη Λαμία και διασώζει την πληροφορία ότι «...η πόλη εξαπλώνεται ακανόνιστα, τα σπίτια στέκουν μέσα σε κήπους σε μία απόσταση το ένα από το άλλο...» (πηγή: Νίκος Ταξ Δαβανέλλος - Γεώργιος Π. Σταυρόπουλος, Λαμία με τη γραφίδα των περιηγητών 1159-1940, Λαμία 2005, σελίδα 80).

Μετά το 1840 αρχίζει η διαμόρφωση της ρυμοτομίας της Λαμίας βάσει των νέων οικοδομικών προτύπων. Αυτά προέβλεπαν την ίδρυση πλατειών, μητροπολιτικού ναού, την διάνοιξη των οδών, κ.ά..

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους διασώθηκε η αλληλογραφία μεταξύ της Διοίκησης Φθιωτιδοφωκίδος, της ΙΙας Διευθύνσεως Μηχανικού, της «επί των Εσωτερικών Βασιλικής Γραμματείας (το τότε Υπουργείο Εσωτερικών), αποφάσεις του Δημοτικού Συμβουλίου του Δήμου Λαμίας, κ.ά. για το θέμα της πολεοδομικής χάραξης της βορειότερης τότε πόλης του Ελληνικού Βασιλείου. Ιδιαίτερα δύσκολη υπήρξε η ανάγνωση των σημειώσεων (Πίνακες, Υπομνήματα) επί των Σχεδίων και Διαγραμμάτων καθώς και των εγγράφων. Για το λόγο αυτό ζητείται η επιείκεια του αναγνώστη για ενδεχόμενο λάθος.

 

 

Η χρονική περίοδος των ετών 1841-1861

 

1. Η διάνοιξη του δρόμου στο σαράϊ του Χαλήλ μπεη.

Το πρώτο κρατικό έγγραφο για τη διάνοιξη νέου δρόμου στη Λαμία αφορά τη διάνοιξη δρόμου στη θέση που ήταν κτισμένο το σαράϊ του Χαλήλ μπεη. Συντάχθηκε από την ΙΙα Διεύθυνση Μηχανικού το 1841 με αριθμό 78, κατόπιν αναφοράς του Λαζάρου Παναγιώτου.

Το έγγραφο απευθύνεται στη Διοίκηση Φθιώτιδος και μεταξύ άλλων αναφέρει και τα εξής:

«...Η έκτασις εις την οποίαν ήτον οικοδομημένα διάφορα κτίρια, τα οποία εσχημάτιζον το ποτέ παλάτι Χαλίλμπεη είναι σχεδόν απέραντος, και ανήκουσαν εις ένα μόνον ιδιοκτήτην, ήθελε μεν δυσκολεύει την από την οδόν προς τα κάτω κοινωνίαν των γειτνιαζόντων κατοίκων ημπορούσε δε να κοινωνή διά των οδών αίτινες διεγράφησαν εις σχέδιον. Αλλά μη λαβόν το άνω κτήμα εις χείρας διαφόρων ιδιοκτητών της πόλης ταύτης, έπεται εξ ανάγκης να σταυρωθή εις διάφορα τεμάχια, ώστε οι αγορασταί και να οικοδομήσωσιν αναλόγως των κεφαλαίων των, και η πόλις να καλλωπισθή. όθεν φαίνεται της ανάγκης αποτέλεσμα να διατμηθή η άνω έκθεσις τουλάχιστον εις δύω μέρη της νέας οδού φερούσης από δυτικόν εις το ανατολικόν μέρος. ... Νομίζομεν λοιπόν, ανακεφαλαιώνοντες ότι ημπορεί να παραδεχθώμεν εις τούς εξής λόγους την διαγραφείσαν ήδη οδόν.

1^ον οι κατοικούντες προς το κεντρικόν δυτικόν μέρος της πόλεως ημπορούν να κοινωνώσιν εκάστης εις το κέντρον της πόλεως διά της νέας ταύτης οδού, χωρίς να διέρχωνται μεγάλην απόστασιν από το δεξιόν και αριστερόν μέρος.

2^ον αν εγκριθή η ρηθείσα οδός θέλει γίνοσιν οικοδομαί εις το εμπεριεχόμενον οικόπεδον, αίτινες θέλουν καλλοπίσει και το μέρος τούτο της πόλεως και αι οποίαι ήθελον λείψη παντελώς αποκλειομένης της εκτάσεως ταύτης πανταχόθεν.

3^ον η κατωφερής θέσις της οδού θέλει ευκολύνει την κυκλοφορίαν του αέρος και επομένως το πλάτος τεσσάρων ημίσεων μέτρων δεν θέλει είσθαι, νομίζομεν, επιβλαβές εις την υγείαν.

4^ον το υπάρχον κτίριον προς το αρκτικοανατολικόν μέρος της εκτάσεως ταύτης ενοικιάσθη ήδη παρά της επί των Στρατιωτ(ικών) Γραμματείας διά να χρησιμεύση ως στρατιωτικόν Νοσοκομείον ώστε η μη παραδοχή της οδού θέλει αποκλείσει εις το εξωτερικόν και το κατάστημα τούτο.

Νομίζομεν δε ότι είναι αναγκαίον να καθυποβληθώσιν τα έγγραφα ταύτα υπ’ όψιν της αρμοδίας Γραμματείας διά να πράξη τα περαιτέρω

Λαμία την 14 Φεβρουαρίου 1841...».

Ένα έτος αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1842 το Δημοτικό συμβούλιο Λαμίας με την υπ’ αριθμ. 15 πράξη του γνωμοδότησε θετικά για τη διάνοιξη του δρόμου (Εικ.1αβ).

 

α

β

Εικ.1αβ. Η υπ’ αριθμ. 15 πράξη του Δημοτικού συμβουλίου Λαμίας της 4^ης Μαρτίου 1842 για τη διάνοιξη δρόμου στη θέση που υπήρχε το σαράϊ του Χαλήλ μπεη (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Ο Διοικητής Φθιώτιδος Παναγιώτης Λιδωρίκης διαβίβασε την πράξη του Δημοτικού συμβουλίου Λαμίας στην «επί των Εσωτερικών Βασιλικήν Γραμματείαν» και το έργο εκτελέσθηκε.

 

2. Σχέδιο της περιοχής «Βαμπακοπάζαρο» του έτους 1841.

Εικ.2. Απόσπασμα Σχεδίου της πόλεως Λαμίας. Δεξιά της πλατείας σημειώνονται τα 50 εργαστήρια στη θέση «Βαμπακοπάζαρο» Λαμίας (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Το παραπάνω απόσπασμα του Σχεδίου (Εικ.2) αναδεικνύει τις δυσκολίες προέκυψαν κατά τη διάνοιξη των δρόμων της πόλης εξαιτίας των ιδιωτικών ιδιοκτησιών. Το Σχέδιο υπογράφει ο λοχαγός Αναστάσιος Πάνος, διευθυντής της ΙΙας Διευθύνσεως Μηχανικού. Για τον Αναστάσιο Πάνο γράφει η Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Πάνος Αναστάσιος αντισυντ(αγματάρχης) μηχ(ανικού), γεν(νηθείς) το 1812 εν Ιωαννίνοις, απεστρ(ατεύθη) 2 Ιουν(ίου) 1873» (πηγή: ΜΣΝΕ 5, σελίδα 472). Η πλατεία με το σύμβολο Α είναι η σημερινή πλατεία Ελευθερίας, τότε πλατεία Όθωνος.

Οι ιδιοκτήτες 50 εργαστηρίων στη θέση «Βαμπακοπάζαρο» διαμαρτύρονται ότι λόγω της εφαρμογής του Σχεδίου πόλεως κινδυνεύουν να χάσουν την μόνη ιδιοκτησία τους Σε έγγραφό τους «Προς την επί των Εσωτερικών Β(ασιλικήν) Γραμματείαν της Επικρατείας» αναφέρουν μεταξύ άλλων:

«...Οι υποφαινόμενοι ιδιοκτήται επέκεινας των 50 εργαστηρίων εις θέσιν Βαμπακοπάζαρον Λαμίας, αποκλειόμεθα πανταχόθεν εκ του Σχεδίου της Πόλεως, κινδυνεύομεν να χάσωμεν την μόνην ιδιοκτησίαν, ήτις μας θρέπτει και ήτις μας διετήρησεν άχρι τούδε Πρό του δε τεθή εις ενέργειαν το σχέδιον εις το μέρος τούτο, καθότι έπειτα ημείς μετά των πολυαρίθμων οικογενειών ημών αφανιζόμεθα, Παρακαλούμεν την Β(ασιλικήν) ταύτην Γραμματείαν, όπως ευαρεστουμένη και προνοούσα την σωτηρίαν ημών διατάξη, ώστε συμφώνως με τον σκοπόν του σχεδίου να μείνη εις την παρούσαν κατάστασιν ο παλαιός ούτος δρόμος ο φέρων από την Πλατείαν, καθώς και ο φέρων από το Τελωνείον, σχεδιασθείς πρότερον παρά του Β(ασιλικού) Μηχανικού παραλλήλως με τον νεοσυνταχθέντα ήδη δρόμον.

Προσπίπτομεν εις το έλεος της Β(ασιλικής) ταύτης Γραμματείας αναφερόμενοι ότι η αίσθησις ημών μη ούσα άδικος, δεν φέρη συνεπείας δυσκατορθώτως, αλλά μη βλάπτουσα διόλου την ευρυθμίαν του πρό του ο λόγος σχεδίου, δύναται ίσως να συγκριθή ευλογωτέρον, αφ’ ότι έγινε και γίνετε εις πολλάς παλαιάς πόλεις, όχι με μεγάλα τετράγονα αποκλείσεως πολλών ατόμων ιδιοκτησίας μικρών εκτάσεων.

Οι ευπειθέστατοι

δημητρούλης Ιατρός

Τριανταφ(υλλος) Χρηστιδης

ευσταθιος γιωργιου

Ι.Χ.Γεοργίου

Δημήτριος μάνου(?)

Στεφανος σκλυβανιοτης

κωνσταντίνος ευσταθίου

Γεωργιος Δ. παλαμίδης

Εβαγγελης διμιτριου

γιοργιος (...)

δανήλις αθανασιου

γεωργιος λασπια(?)

Νωντας ..πετριδης(?)

ρίζος μιρης

ευσταθιος τζοκαλης

ρίζος μπακογιάνης

σπύρος πετρόπουλος

θανασιος βασιλειου

Δ. Σασσιάς

Νικολαος αναραγκου(?)

γιανις νιοφοτιστος

νίκος (...)

τασιουλα χριστοδουλου

γεοργηος ποτης

δημητρης αθανασιου

Δημος πλεσηας

θανασις χριστου

Παπα βλασαρις

μαρκος βουτζης

νητσυλας αλεξιου

γεοργιος δημητριου».

Εν τέλει, το έγγραφο υπέγραψαν 31 από τους 50 ιδιοκτήτες των εργαστηρίων.

 

3. Απόσπασμα Σχεδίου της Λαμίας του έτους 1845.

Εικ.3. «Απόσπασμα σχεδίου της πόλεως Λαμίας». Η κεντρική πλατεία (Α) είναι η σημερινή πλατεία Ελευθερίας (τότε Όθωνος) (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Με ημερομηνία «Λαμία την 2 Απριλίου 1845» διασώζεται Σχέδιο της ΙΙας Διευθύνσεως Μηχανικού Φθιωτιδοφωκίδος με τίτλο «Απόσπασμα Σχεδίου της πόλεως Λαμίας» (Εικ.3). Το Σχέδιο υπογράφει ο διευθυντής λοχαγός Αναστάσιος Πάνος.

Αριστερά του Σχεδίου παρατίθεται επεξηγηματικός πίνακας:

«Πίναξ

Α: Κεντρική Πλατεία

Β: Πλατεία δι’ Εκκλησίαν

1: Στρατών Χωροφυλακής

2: Ιδιοτική Οικία παλαιά

3: Εργαστήρια νέα του Κ. Ζητουνιάτου».

Το Σχέδιο συνοδεύει το 5012 έγγραφο του Διοικητή Φθιώτιδος με ημερομηνία «Λαμία την 5 Απριλίου 1845» και θέμα «Περί γηπέδου του Αναγν(ώστου) Ζητουνιάτου προσλαμβανομένου παρά του Σχεδίου της πόλεως Λαμίας». Στο έγγραφο αναφέρεται ότι το Σχέδιο αφαιρεί ιδιοκτησία του Αναγνώστη Ζητουνιάτη για το σχηματισμό πλατείας και προτείνει την αποζημίωσή του από τον Δήμο Λαμίας (για τον Αναγνώστη Ζητουνιάτη βλέπε Υποσημείωση 1 στην ανάρτηση: Παραχώρηση στο Νικόλαο Ζητουνιάτη δικαιώματος εκμετάλλευσης δύο μεταλλείων στις περιοχές Σπαρτιάς και Πελασγίας). Ένα έτος πριν, το 1844, ο Δήμαρχος Λαμίας Γεώργιος Π. Χαλμουκόπουλος (ή Χαλμούκος) με έγγραφό του με ημερομηνία «Εν Λαμία τη 4 Φεβρουαρίου 1844» είχε δηλώσει αδυναμία καταβολής του χρηματικού ποσού, λόγω της ένδειας του δημοτικού ταμείου. Για το λόγο αυτό η Διοίκηση Φθιώτιδος ερωτά «περί του πρακτέου» το «Βασιλικόν υπουργείον επί των εσωτερικών».

Με ημερομηνία «Αθήναι τη 8 Σεπτεμβρίου 1848» και υπογραφή του υπουργού Εσωτερικών Μπενιζέλου Ρούφου της κυβέρνησης Γεωργίου Κουντουριώτη το «Βασιλικόν υπουργείον επί των εσωτερικών» απέστειλε το υπ’ αριθμ. 2698 χρηματικό ένταλμα «εκ δραχ(μών) 6» προς το Υπουργείο Στρατιωτικών και αυτό με τη σειρά του το διαβιβάζει έξι ημέρες αργότερα στην ΙΙα Διεύθυνση Μηχανικού Φθιωτιδοφωκίδος «...διά να κρατήση το έγκλειστον και επιτρέψη των παρόντων...».

 

4. Απόσπασμα Σχεδίου της Λαμίας του έτους 1847.

Εικ.4. «Απόσπασμα του Σχεδίου Λαμίας» του 1847 (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

Με ημερομηνία «Λαμία την 19 Νοεμβρίου 1847» διασώθηκε Σχέδιο με τίτλο «Απόσπασμα του Σχεδίου Λαμίας» (Εικ.4). Κάτω δεξιά του σχεδίου καταγράφονται οι εξής ιδιοκτησίες:

«Πίναξ

α. Γήπεδον Μαμωνά

β. Γήπεδον Τασιούλα Γεωργίου

γ. Γήπεδον Χατζηκωστόπουλου

δ. Γήπεδον Χρυσάνθης Γεωργίου

ε. Γήπεδον [...] Θεοδώρου

ζ. Στρατών Χωροφυλακής

η. Εργαστήριον του Γ. Κρίτσα.».

 

5. Απόσπασμα διαγράμματος της Λαμίας με τις οικίες των Θεοδώρου Ζιάκα και Γιαννακού Μαυραδέλη του έτους 1861.

 

Εικ.5. «Απόσπασμα διαγράμματος της πόλεως Λαμίας του μέρους εκείνου ένθα κείται η οικία του Θ. Ζάκα και Γιαννακού Μαυραδέλη» του 1861 (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Με τίτλο «Απόσπασμα διαγράμματος της πόλεως Λαμίας του μέρους εκείνου ένθα κείται η οικία του Θ. Ζάκα και Γιαννακού Μαυραδέλη» διασώζεται Διάγραμμα τροποποίησης του σχεδίου της πόλης με ημερομηνία «Εν Λαμία την 15 Σεπτεμβρίου 1861» (Εικ.5). Υπογράφεται από τον προϊστάμενο της Διεύθυνσης Μηχανικού Φθιωτιδοφωκίδος λοχαγό Παναγιώτη Έξαρχο. Γράφει γι’ αυτόν η Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Έξαρχος Παναγιώτης, ταγμ(ατάρχης) μηχ(ανικού) γεν(νηθείς) το 1809 εν Λεωνιδίω, απεστρ(ατεύθη) 22 Ιουλ(ίου) 1869» (πηγή: ΜΣΝΕ 3, σελίδα 404).

Στο Διάγραμμα σημειώνονται τα εξής:

«Υπόμνημα

ΑΑ οικόπεδον του Θεοδώρου Ζάκα.

ΧΨ οικίαι αυτού

ψ: οικία Γιαννακού Μαυραδέλη.

φ κήπος αυτού ή οικότοπος.

Α: τμήμα της αποτελειωθείσης δημοτικής οδού το οποίον εσφαλμένως νομίζει ο Θεόδωρος Ζάκας ότι ανήκει εις αυτόν (όρα διάγραμ(α) με κίτρινον χρώμα) και το οποίον φέρη μέτρ(α) τετρ(αγωνικά) 57, 80/00

αα αα Δημόσιος οδός ήτις αφαιρεί από του οικοπέδου του Γ. Μαυραδέλη μετρ(α) τετρ(αγωνικά) 84, 00/00

ββ ββ Δημόσιος οδός

γγ γγ ωσαύτως.

σσ: σσ: σσ: Δημοτικός ορομισθός.».

Ο Θεόδωρος Ζιάκας είναι ο γνωστός αγωνιστής του 1821 από τα Γρεβενά. Στο Διάγραμμα καταγράφεται μέρος της ακίνητης περιουσίας του στη Λαμία.

 

6. Η «τρίγωνος πλατεία» της Λαμίας.

Εικ.6. «Απόσπασμα εκ του Σχεδίου της πόλεως Λαμίας» του 1856 (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Με ημερομηνία «Αθήναι, την 21 Φεβρουαρίου 1856» σώζεται «Απόσπασμα εκ του Σχεδίου της πόλεως Λαμίας» (Εικ.6).

Στο απόσπασμα αυτό, το οποίο συνοδεύει έγγραφο της Διεύθυνσης Μηχανικού Φθιωτιδοφωκίδος προς «την Νομαρχίαν του αυτού νομού», τροποποιείται ο χώρος μπροστά στο τότε Στρατιωτικό νοσοκομείο: «αβγδ τροποποίησις της έμπροσθεν του Στρατ(ιωτικού) νοσοκομείου πλατείας εις γήπεδον παραχωρηθησόμενον εις τον Δήμον Λαμίας.». Το απόσπασμα «συνετάχθη εκ του γραφείου των Δημοσίων έργων» στην Αθήνα από τον αντισυνταγματάρχη Σ. Μακατάνη. Συνοδεύεται από το εξής υπόμνημα:

«Υπόμνημα

Δ. Στρατ(ιωτικόν) νοσοκομείον.

αα αα οδός ο ρήγας φερραίος εχέτω πλάτος μέτρ. 10 ....

ββ ββ οδός έχουσα αυτή 10 μέτρ. πλάτος, δυνάμει της οικείας τροποποιήσεως από 21 Φεβρουαρίου 1856

γγ γγ οδός διάκου έχουσα πλάτος 10 μέτρ.

αβγδ Δημοτικόν οικόπεδον.».

 

Εικ.7. «Δημοτικόν οικόπεδον κείμενον προς Μεσημβρίαν του Στρατιωτ(ικού) Νοσοκομείου Λαμίας» (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Στην Εικ.7 απεικονίζεται το αναφερόμενο «Δημοτικόν οικόπεδον», το οποίο βρίσκεται βόρεια του Στρατιωτικού νοσοκομείου της Λαμίας. Φέρει ημερομηνία «Λαμία τη .. Αυγούστου 1857». Σχεδιάστηκε από τον Δ. Ιατρού σε κλίμακα 1/200.

Η «τρίγωνος πλατεία» καταργήθηκε με Βασιλικό διάταγμα της 26^ης Ιουλίου 1861 (Εικ.8). Στη θέση της επιτράπηκε η ανέγερση οικοδομών.

 

Εικ.8. Το Βασιλικό διάταγμα της 26^ης Ιουλίου 1861 «Περί καταργήσεως της εν Λαμία τριγώνου πλατείας» (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Το Βασιλικό διάταγμα δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 42/Α/23-08-1861 ως εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί καταργήσεως της εν τη πόλει Λαμίας τριγώνου πλατείας.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ.

Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Η εν τώ σχεδίω της πόλεως Λαμίας παρά τη πλατεία Όθωνος κειμένη τρίγωνος πλατεία καταργείται, και επιτρέπεται η επί της θέσεως αυτής ανέγερσις οικοδομών, κατά το υποβληθέν και φέρον την Ημετέραν επικύρωσιν διάγραμμα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, την 26 Ιουλίου 1861.

Εν ονόματι του Βασιλέως

Η Βασίλισσα

ΑΜΑΛΙΑ.

Σ.ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ»

Το διάταγμα υπογράφει ο «Επί των Εσωτερικών Υπουργός» Χαράλαμπος Χριστόπουλος.

Ως παράρτημα στο Βασιλικό διάταγμα της 26^ης Ιουλίου 1861 είχε επισυναφθεί το «Διάγραμμα εκ του νέου Σχεδίου της πόλεως Λαμίας» (Εικ.9).

 

Εικ.9. Το «Διάγραμμα εκ του νέου Σχεδίου της πόλεως Λαμίας» σε κλίμακα 1/2000 (πηγή: Σταύρος Ελ. Καλογιάννης, Σχέδια πόλεως και δημόσιος χώρος κατά την οθωνική περίοδο: (1833-1862): ο σχεδιασμός των πόλεων μέσα από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τόμος ΙΙΙ, Ιωάννινα 2020, σελίδα 262).

 

Η έγκριση του νέου Διαγράμματος καταγράφεται κάτω αριστερά από τη βασίλισσα Αμαλία:

«Εγκρίνεται

ως παράρτημα του από 26 Ιουλίου 1861

Ημετέρου Διατάγματος

Εν ονόματι του Βασιλέως

Η Βασίλισσα

Αμαλία».

Δεξιά το υπογράφει ο «Επί των Εσωτερικών Υπουργός» Χαράλαμπος Χριστόπουλος.

 

7. «Σχέδιον της Ανατολικομεσημβρινής πλευράς της πόλεως Λαμίας» του έτους 1858.

 

Εικ.10. Το «Σχέδιον της Ανατολικομεσημβρινής πλευράς της πόλεως Λαμίας» με κλίμακα 1/2.000. (πηγή: Σταύρος Ελ. Καλογιάννης, Σχέδια πόλεως και δημόσιος χώρος κατά την οθωνική περίοδο: (1833-1862): ο σχεδιασμός των πόλεων μέσα από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τόμος ΙΙΙ, Ιωάννινα 2020, σελίδα 260).

 

Το 1858 δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 53/Α/22-11-1858 Βασιλικό διάταγμα της 1^ης Οκτωβρίου 1858 «Περί επεκτάσεως του σχεδίου της πόλεως Λαμίας». Συνοδεύεται από «Σχέδιον της Ανατολικομεσημβρινής πλευράς της πόλεως Λαμίας» (Εικ.10).

Επί του Σχεδίου σημειώνονται τα εξής :

Αριστερά:

«1. Αλαταποθήκη

2.3.4. Δημόσια Καταστήματα (η διόρθωση από το Γιώργο Σταυρόπουλο)

5. Δεξαμενή

6-7. Πηγάδια

8. Τελωνείον

9. Βρύσες

10. Αγίας Δέσποινας

11. Άγιος Νικόλαος

12. Άγιος Θεόδωρος

13. Κομμένο τζαμί (η διόρθωση από το Γιώργο Σταυρόπουλο)

14. Βρύση του Κάστρου

Γεωμετρικοί Σταθμοί».

Δεξιά:

«Εγκρίνεται ως Παράρτημα

του από 1 Οκτωβρίου 1858

Β. Διατάγματος

Εν Ονόματι του Βασιλέως

Η Βασίλισσα

Αμαλία».

Το Βασιλικό διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί επεκτάσεως του σχεδίου της πόλεως Λαμίας.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάττομεν.

Εγκρίνομεν την επέκτασιν της πόλεως Λαμίας προς το ανατολικομεσημβρινόν αυτής μέρος, κατά το δοθέν παρά της διευθύνσεως του Μηχανικού Φθιώτιδος και Φωκίδος, και φέρον την Ημετέραν υπογραφήν διάγραμμα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, την 1 Οκτωβρίου 1858.

Εν Ονόματι του Βασιλέως.

Η Βασίλισσα

ΑΜΑΛΙΑ

Κ. ΠΡΟΒΕΛΕΓΓΙΟΣ.»

Το Βασιλικό διάταγμα υπογράφει ο υπουργός Εσωτερικών Κωνσταντίνος Προβελέγγιος.

Το «Σχέδιον της Ανατολικομεσημβρινής πλευράς της πόλεως Λαμίας» καθυστέρησε να εγκριθεί από το υπουργείο και να επιστραφεί προς εκτέλεση δύο έτη.

Η λαμιώτικη εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» δημοσίευσε για την υπόθεση τα εξής:

1) Στις 27 Οκτωβρίου 1856:

«-Πρό μηνών κατά διαταγήν της Κυβερνήσεως εσχεδιάσθη και το μέχρι τούδε ένεκα του φρουρίου ασχεδίαστον βοῤῥεοανατολικόν μέρος της πόλεως Λαμίας, το δε σχέδιον απεστάλει παρά της διευθύνσεως του μηχανικού εις το υπουργείον των εσωτερικών προς έγκρισιν· Έκτοτε ανυπομόνως περιμένουσιν οι πολίται το σχέδιον ίνα κτίσωσι και ανεγείρωσι τάς οικίας των εντός του σχεδίου, αλλά το σχέδιον μήτε ενεκρίθη μήτε απεστάλη εισέτι. Πολλών αι οικίαι εχαρακτηρίσθησαν ως ετοιμόῤῥοποι, η αστυνομία τους βιάζει να τάς καταδαφίσωσι, αλλά πού; εις ποίαν γραμμήν να κτίσωσιν; μήτε οι πολίται, μήτε η διεύθυνσις του μηχανικού γνωρίζει, εις τρόπον ώστε, ένεκα της ελλείψεως του σχεδίου οι πολίται ευρίσκονται εις την μεγαλητέραν αβεβαιότητα και αμηχανίαν. Όθεν παρακαλούμεν την Κυβέρνησιν και ιδίως τον Υπουργόν των εσωτερικών, ή να επικυρώση το σχέδιον και το αποστείλη ταχέως εις την εν Λαμία διεύθυνσιν του μηχανικού ίνα επ’ αυτού κτίσωσιν οι πολίται τάς οικίας των, ή να το ακυρώση διά να δύνανται ούτοι κατ’ αρέσκειαν να ανεγείρωσι τάς οικοδωμάς των. Πεπεισμένοι λοιπόν εις την υπέρ των πολιτών πατρικήν μέριμναν της Σεβ(αστής) Κυβερνήσεως, δυνάμεθα από τούδε να βεβαιώσωμε τους συμπολίτας ημών, ότι όσον ένεστι τάχιον θέλει εγκριθή το σχέδιον της πόλεως και αποσταλεί προς εφαρμογήν, και ούτω θέλουσι παύσει τα βάσανα και αι στενοχωρίαι των» (πηγή: ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, φύλλο 28/27-10-1856, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 55).

2) Στις 10 Αυγούστου 1857:

«-Το σχέδιον της πόλεως Λαμίας εισέτι δεν ενεκρίθη από το μηχανικόν τμήμα του υπουργείου των εσωτερικών, ουδέ επεστράφη ενταύθα προς εφαρμογήν. Εις μάτην οι άστεγοι πολίται γογγύζουσι, εις μάτην θρηνούσι δια την ένεκα της ελλείψεως του σχεδίου δυστυχίαν των, ημείς τούς παρηγορούμεν διαβεβαιούντες αυτούς ότι το σχέδιον θέλει έλθη άμα εμβή εις ενέργειαν το διά του πορθμού της Ευοίας διελευσόμενον και εις Στυλίδα ελευσόμενον ατμοκίνητον, διότι από ταίς πολλές σκόναις τάς οποίας φέρει επάνω του, απεκατέστη βαρύτατον και δεν δύναται να μεταφερθή δια του ταχυδρομείου· άς έχωσι λοιπόν υπομονήν.» (πηγή: ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, φύλλο 69/10-08-1857, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 69).

3) Στις 8 Φεβρουαρίου 1858:

«-Επίσης δεν ελήφθη η δέουσα και σύντονος φροντίς όπως εγκριθή και αποσταλή το σχέδιον της πόλεως Λαμίας. Το ώντι ως τινες φρονούσι, δύω έτη καθά το υπουργείον των εσωτερικών κρατεί εις τάς χείρας του το σχέδιον, ήρκουν όπως ουχί μόνον έν μικρόν σχέδιον μικράς Ελληνικής πόλεως, αλλά πολλών μεγαλουπόλεων της Ευρώπης τα σχέδια να τελειοποιηθώσι· και όμως ας πάσχωσιν οι κάτοικοι Λαμίας, διότι οι αρμόδιοι υπάλληλοι δεν ευκαιρούσι από τους μπάλους, τα θέατρα και τάς διασκεδάσεις όπως εκπληρώσωσιν το καθήκον των. Είπομεν και άλλοτε και πάλιν το λέγομεν, ο Θεός πλέον να φωτίση τούς αγαθούς αυτούς υπαλλήλους διά να λάβωσιν οίκτον εις τα δυστυχήματα τοσούτων δυστυχών οικογενειαρχών!!» (πηγή: ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, φύλλο 96/08-02-1858, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 84).

 

8. Η Πλατεία Αμαλίας (σήμερα πλατεία Πάρκου, το μεσοπόλεμο Σιταγοράς).

Το Δημοτικό συμβούλιο Λαμίας με την υπ’ αριθμ. 59 πράξη σε συνεδρίασή του στις 16 Οκτωβρίου 1860 αποφάσισε παμψηφεί να ζητήσει την ονομασία της «παρά τη οδώ του Ρήγα Φερραίου πλατείας» σε Πλατεία Αμαλίας (Εικ.11αβ).

 

α

β

Εικ.11αβ. Η υπ’ αριθμ. 59 πράξη του Δημοτικού συμβουλίου Λαμίας της 16^ης Οκτωβρίου 1860 (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

 

Εικ.12. Το Βασιλικό διάταγμα για την ονοματοδοσία της πλατείας Αμαλίας (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Στις 11 Φεβρουαρίου 1861 δημοσιεύθηκε Βασιλικό διάταγμα με θέμα «Περί ονοματολογίας της κατά την είσοδον της πόλεως Λαμίας πλατείας» (Εικ.12).

Το διάταγμα αναφέρει τα εξής:

«Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών υπουργού εγκρίνομεν όπως η Μεσημβρινή της πόλεως Λαμίας πλατεία φέρη του λοιπού το όνομα της αγαπητής Ημών συζύγου και Βασιλίσσης Αμαλίας, κατά την περί τούτου πρότασιν του δημοτικού Συμβουλίου Λαμίας.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Αθήνησιν τη 11 Φεβρουαρίου 1861».

Ακολούθησε έγγραφη κοινοποίηση του διατάγματος προς τη Νομαρχία Φθιώτιδος και Φωκίδος από τον υπουργό με θέμα «Περί την μεσημβρινήν πλευρά της πόλεως Λαμίας ονομασίας Πλατεία Αμαλίας».

Ο υπουργός στη θετική εισήγησή του προς τον Όθωνα για την ονοματοδοσία της πλατείας, μεταφέρει και τα πλεονεκτήματα της θέσης της που επικαλείται το Δημοτικό συμβούλιο Λαμίας στην πράξη του, ότι δηλαδή «..η πλατεία αύτη κειμένη εις τα πρόθυρα σχεδόν της πόλεως θέλει αποκατασταθεί δια της ισοπεδώσεως και δενδροφυτεύσεως ωραία και τερπνή εις τα όμματα του κατά πρώτον εισερχομένου εις την πόλιν ξένου...».

Μετά το Βασιλικό διάταγμα ακολούθησε μια χρονική περίοδος διαμόρφωσης της πλατείας.

 

Εικ.13. Το «Διάγραμμα Μεταρρυθμίσεως» της πλατείας Αμαλίας (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Στο «Διάγραμμα Μεταρρυθμίσεως» (Εικ.13) σημειώνονται οι εξής επεξηγήσεις:

«Υπόμνημα

Ι οικόπεδον Κ. Δήμου Λούλια Συνταγματάρχου

ΙΙ Τεμάχιον παλαιάς οδού αντιποιούμενον παρά του κυρίου οικονομικού εφόρου ως εθνικόν, εκτάσεως Β(ασιλικών) τετραγωνικών πήχεων 57.85

Λαμία την 27 Μαρτίου 1862

ο επί της εκτελέσεως του σχεδίου της πόλεως Λαμίας Μηχανικός

Λ.Πάγκαλος Υπ(ολοχα)γός»

Για τον υπολοχαγό Λεωνίδα Πάγκαλο γράφει η Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Πάγκαλος Λεωνίδας, ταγμ(ατάρχης) μηχ(ανικού), γεν(νηθείς) το 1824 εν Τριπόλει, απεβ(ίωσεν) 4 Οκτωβ(ρίου) 1879» (πηγή: ΜΣΝΕ 5, σελίδα 460).

Λίγους μήνες αργότερα, η λαμιώτικη εφημερίδα «ΦΩΝΗ ΤΩΝ ΜΕΘΟΡΙΩΝ» άσκησε κριτική για υπερβολική δαπάνη κατά τη διαμόρφωση της πλατείας Αμαλίας:

«-Τέλος πάντων το κατόρθωσαν οι μηχανικοί μας να εξοδεύωσιν εις μάτην χιλιάδες τινές δραχμών διά την Πλατείαν “Αμαλίας” και διά την οδόν “Ρήγα” και όμως να μη γίνη τίποτε· διότι ό,τι έγινε μέχρι τούδε είναι ίσον τώ 0.-επετάξαμεν και δι’ αυτά 3-4 χιλιάδας δραχμών, αίτινες εδύναντο να μάς χρησιμεύσωσιν εις άλλα έργα και σπουδαιότερα και αναγκαιότερα.» (πηγή: ΦΩΝΉ ΤΩΝ ΜΕΘΟΡΙΩΝ, φύλλο 71/20-05-1861, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 62).

 

9. Διάγραμμα του οικοπέδου Δ.Κεμπρέκου για την ανέγερση μητροπολιτικού ναού.

Στα Γενικά Αρχεία του Κράτους διασώθηκε Διάγραμμα του οικοπέδου, το οποίο είχε παραχωρήσει ο Δημήτριος Κεμπρέκος για την ανέγερση του μητροπολιτικού ναού της Λαμίας (Εικ.14). Στη θέση αυτή σήμερα βρίσκεται ο μητροπολιτικός ναός του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου.

 

Εικ.14. Το «Διάγραμμα Μεταρρυθμίσεως» (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους).

 

Το Διάγραμμα τιτλοφορείται «Διάγραμμα οικοπέδου Δ. Κεμπρέκου, εφ’ ού αναγερθήσηται Κεντρικός Ναός εν Λαμία. θέσις πλατεία Όθωνος». Επί του Διαγράμματος σημειώνονται οι θέσεις «οικία Ζητουνιάτου», «παραπήγματα (αλαταριό) Κρίτζα», «Καφενείον Κριτζέων» και «Τυπογραφείον Οικονομίδη». Στο τυπογραφείο του Ευθυμίου Οικονομίδη εκτυπωνόταν η εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», την οποία εξέδιδε ο ίδιος.

Το Διάγραμμα περιλαμβάνει το εξής Υπόμνημα:

«Υπόμνημα

α,β,γ. κάτοψις οικοπέδου Κεμπρέκου=1^μ,036,32/100

Γ.2. Τομή κατά πλάτος

Σ.Ζ Τομή κατά μήκος

Παρατηρήσεις

1^ον η Κάτοψις και αι οριζόντιαι αποστάσεις εις τάς τομάς με Κλίμακα 1^μ=0,005.

2^ον Τα υψόμετρα εις τάς αυτάς κατατομάς με κλίμακα 1^μ=0,01.

3^ον Ουδείς παραπλήσιος του οικοπέδου εγκεκριμένος εις το Σχέδιον της πόλεως δρόμος πλήν του υπόψιν(Κ)

Λαμία 14 Νοεμβρίου 1858

Ο Μηχανικός της πλατείας Λαμίας

Χ.Σουΐδας».

Τον Μάρτιο του 1860 εκδόθηκε Βασιλικό διάταγμα με θέμα «Περί ανεγέρσεως ιερού Ναού εν Λαμία». Δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ 16/Α/18-04-1860 ως εξής:

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί ανεγέρσεως ιερού Ναού εν Λαμία.

ΟΘΩΝ

ΕΛΕῼ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Επί τη προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν.

Ο εν Λαμία εγερθησόμενος ιερός Ναός επί της αρκτικοανατολικής πλευράς της πλατείας Όθωνος, θέλει οικοδομηθή κατά το επισυνημμένον και φέρον την Ημετέραν έγκρισιν διάγραμμα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Αθήναις, τη 31 Μαρτίου 1860.

ΟΘΩΝ

Α.Γ. ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ.»

Το Βασιλικό διάταγμα υπογράφει ο υπουργός Εσωτερικών Ανδρέας Κουντουριώτης.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

 

1. Γενικά Αρχεία του Κράτους: «Σχέδια νομού Φθιωτιδοφωκίδος: Λαμία, φάκελος 30».

2. Σταύρος Ελ. Καλογιάννης, Σχέδια πόλεως και δημόσιος χώρος κατά την οθωνική περίοδο: (1833-1862): ο σχεδιασμός των πόλεων μέσα από την Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, Τόμοι Ι, ΙΙ, ΙΙΙ, Ιωάννινα 2020.

3. Συμπληρωματικά βλέπε: Χάρτες και πληροφορίες για την ιστορική πορεία της Λαμίας στο χρόνο.

 

Ο απόηχος της έξωσης του Όθωνα στη Λαμία και τη Στυλίδα

Εισαγωγικά

Στις 25 Ιανουαρίου 1850 γιορτάσθηκε στη Λαμία η 17η επέτειος της άφιξης του Όθωνα στο Ναύπλιο. Σε ανταπόκρισή της από τη Λαμία η αθηναϊκή εφημερίδα «ΑΙΩΝ» γράφει τα εξής:

«ΛΑΜΙΑ, 26 Ιανουαρίου….

Χθες ετελέσθη η εορτή των αποβατηρίων της Α.Μ. με την πρέπουσαν τάξιν. Πλήθος λαού συνέρρευσεν εις τον Ναόν, εκτός των Στρατιωτικών και υπαλλήλων, όπου μετά την δοξολογίαν εξεφώνησε μικρόν μέν, πλήν κατάλληλον διά τας περιστάσεις λογίδριον ο Σχολάρχης μας Κύριος Ζαχ. Παναγιωτίδης.» (εφημερίδα ΑΙΩΝ, φύλλο 1037/04-02-1850, σελίδα 4).

Ακριβώς δώδεκα χρόνια αργότερα, την 1η Φεβρουαρίου 1862, ξέσπασε κίνημα εναντίον του Όθωνα στο Ναύπλιο, όπου είχε αποβιβασθεί το 1833. Τα Ναυπλιακά, όπως ονομάσθηκε το κίνημα, απέτυχαν. Άνοιξαν όμως το δρόμο για την έξωση του Όθωνα (Εικ.1αβ) λίγους μήνες μετά, στις 12 Οκτωβρίου 1862.

 

 α

Εικ.1α. Η έξωση του Όθωνα σε σκίτσο γερμανόφωνου σατιρικού περιοδικού της εποχής με τίτλο “Aus Giechenland” (ελλ. Από την Ελλάδα). Ο Όθωνας βγαίνει από κτίσμα με την επιγραφή Provisorische Regie(rung) (ελλ. Προσωρινή κυβέρνηση) κλείνοντας με το αριστερό του χέρι την πόρτα με την επιγραφή Ausgang (ελλ. έξοδος). Στο δεξί του χέρι κρατάει το στέμμα, το σκήπτρο και το μανδύα του. Η Αμαλία ήδη έχει πλησιάσει και ετοιμάζεται να επιβιβαστεί σε βάρκα με δυσανάγνωστη επιγραφή (Πλειζε;) Στο βάθος η πινακίδα Pyräus (ελλ. Πειραιάς) προσδιορίζει τον τόπο. Στη βάση του σκίτσου η λεζάντα γράφει Auch einer, der-“zur Disposition” gestellt ist (ελλ. Ακόμη ένας, που τέθηκε σε διαθεσιμότητα). H μετάφραση έγινε από τον καθηγητή Γερμανικών κ.Νίκο Σωκράτους (πηγές: 1) περιοδική έκδοση Kladderadatsch, τεύχος 50/02-11-1862, σελίδα 200 και 2) https://www.kaliterilamia.gr/2019/11/blog-post_3468.html).

 

 

β

Εικ.1β. Η έξωση του Όθωνα σε ελληνική λιθογραφία της εποχής. Ο Όθωνας επιβιβάζεται σε βάρκα του ατμοδρόμωνα «Αμαλία», όπου ήδη καθισμένη και περίλυπη τον περιμένει η Αμαλία. Θα κατευθυνθούν στην αγγλική κορβέττα «HM Corviette Scylla», με την οποία θα αναχωρήσουν από την Ελλάδα (πηγή: http://arxeiomnimon.gak.gr/browse/resource.html?tab=tab02&id=567403).

 

Το πλοίο με τους εκπτώτους βασιλείς από τον Πειραιά κατέπλευσε στην Κέρκυρα και στη συνέχεια στη Βενετία. Γράφει ο «ΑΙΩΝ», «-Ο πρώην βασιλεύς Όθων, μετά της συνοδίας του, εκ Κερκύρας έπλευσε προς την Βενετίαν και εκείθεν μεταβαίνει εις Μόναχον. Διερχομένου του φέροντος τον βασιλέα πλοίου εκ Ζακύνθου, ο της νήσου ταύτης λαός, συναθροισθείς εις την παραλίαν, απεδοκίμασε τον έκπτωτον ηγεμόνα. Λέγεται, ότι η βασίλισσα Αμαλία προσεβλήθη υπό ημιπληγίας, αλλ’ εισέτι ουδέν αληθεύει» (πηγή: εφημερίδα «ΑΙΩΝ», φύλλο 2079/22-10-1862, σελίδα 4).

Ο «ΑΙΩΝ» αναδημοσιεύει και τα γεγονότα που συνέβησαν στη Λαμία και τη Στυλίδα, στον απόηχο της έξωσης του Όθωνα. Ως πηγή χρησιμοποιεί τη λαμιώτικη εφημερίδα «Φωνή του Λαού».

1. Η συγκέντρωση στη Λαμία

Στις 14 Οκτωβρίου 1862 πραγματοποιήθηκε αντιοθωνική συγκέντρωση στη Λαμία. Το πλήθος, πολίτες και στρατιωτικοί, συγκεντρώθηκε στη μέχρι τότε πλατεία Όθωνος (σήμερα πλατεία Ελευθερίας).

  

Εικ.2. Ο «αρηΐφιλος» (δηλ. αγαπητός στον Άρη, θεό του πολέμου) ομιλητής Τιμολέων Βάσσος (πηγή: https://www.haniotika-nea.gr/h-katalipsi-toy-pyrgoy-tis-malaxas/).

Σύμφωνα με την τοπική εφημερίδα «Φωνή του Λαού», ομιλητής ήταν ο αξιωματικός Τιμολέων Βάσσος (Εικ.2). Ανέβηκε πάνω σε ένα τραπέζι για να διακρίνεται από το πλήθος, το οποίο τον ζητωκραύγαζε. Στην ομιλία του, χρησιμοποιώντας παράδειγμα από τη ρωμαϊκή ιστορία, παραλλήλισε την πτώση του αυταρχικού βασιλιά της Ρώμης Λεύκιου Ταρκύνιου του Υπερήφανου με την έξωση του Όθωνα. Η συγκέντρωση των κατοίκων της Ρώμης εναντίον του αυταρχικού βασιλιά τους έλαβε χώρα στην πλατεία των ανακτόρων, την οποία με ψήφισμά τους ονόμασαν πλατεία της ελευθερίας. Έμμεσα ο Τιμολέων Βάσσος προτείνει το όνομα αυτό για τη μετονομασία της πλατείας Όθωνος της Λαμίας, όνομα που φέρει σήμερα η πλατεία. Επιπλέον προτείνει, η δεύτερη την εποχή εκείνη πλατεία της Λαμίας (σημερινή πλατεία Πάρκου), να μετονομασθεί από πλατεία Αμαλίας σε πλατεία Ομονοίας.

Γράφει ο «ΑΙΩΝ»:

“Εν τώ από 15 τ.μ. φύλλω της «Φωνής του Λαού,» (Λαμίας) αναγινώσκομεν τα επόμενα:

Χθές άπαντες συνήλθον εν τη ενταύθα κεντρική πλατεία, (του Όθωνος καλουμένη το πρίν,) ότε αναβάς επί μιάς τραπέζης ο αρηΐφιλος Τιμολέων Βάσος απήγγειλε στεντορεία τη φωνή το κατωτέρω ωραίον ψήφισμα. Ζητωκραυγαί του ενθουσιασθέντος στρατού και του εκβαχευθέντος πλήθους συνώδευσαν την ωραίαν ταύτην του Κυρίου Βάσου προσλαλιάν, ανωτέραν ούσαν παντός επαίνου.

«Συμπολίται και συστρατιώται!

Ο τόπος ούτος, εις τον οποίον συνηθροίσθημεν την ώραν ταύτην, φέρει έν όνομα, όπερ δεν αναφέρω. Είναι όνομα πικρών αναμνήσεων, είναι όνομα, όπερ καθιστά το παρελθόν πλήρες πικριών, πλήρες δυστυχημάτων.

Όταν της Ρώμης η εξουσία ευρίσκετο εις χείρας αυτογνώμονος και ανηθίκου ηγεμόνος Ταρκυνίου του υπερηφάνου, ότε ο μέγας ούτος λαός εγερθείς εζήτησε τα δίκαια αυτού, όταν Βρούτος ο παλαιός εξέσχιζε την αλλουργίδα του ηγεμόνος τούτου, και έθετον οι Ρωμαίοι υπό την των ανακτόρων πλατείαν τάς στερεάς εκείνας βάσεις της ελευθερίας των ενδόξων της δημοκρατίας ημερών, μεταξύ των πολλών ψηφισμάτων, άτινα εκεί εθέσπιζον, εκάλεσαν την θέσιν εκείνην πλατείαν της ελευθερίας. Η θέσις αύτη επί πολλούς αιώνας ανεμίμνησκεν εις τους Ρωμαίους την ωραίαν εκείνην νύκτα, καθ’ ήν ήρχισαν την οικοδόμησιν του μεγαλείου των· εις την θέσιν εκείνην εζήτησαν την ελευθερίαν του λαού οι δύο Γράκχοι· εις την θέσιν εκείνην απέδωκε την ελευθερίαν τοίς Ρωμαίοις ο Καμίλλος· εις την θέσιν εκείνην, οσάκις οι Ρωμαίοι έπραττόν τι υπέρ του μεγαλείου και της ελευθερίας των, συνήρχοντο και συνερχόμενοι ανεμιμνήσκοντο το παρελθόν, και, εάν ελησμόνουν ενίοτε τον τίτλον του πολίτου Ρωμαίου, εκεί πάντοτε τον ενθυμήθησαν.

Συμπολίται. Επέρχονται γενεαί μεθ’ ημάς· αφήσωμεν εις τά τέκνα μας το όνομα τούτο· και, αν ποτε τολμήση τύραννος όμοιος του Όθωνος να παραγνωρίση τα δικαιώματά των, ας ενθυμηθούν ημάς τους προγόνους των και άς φυτεύσωσι νέας δάφνας επί του τόπου τούτου, εις τον οποίον ημείς μέν έχομεν την ωραιοτέραν ανάμνησιν, εκείνοι δε το ηθικώτερον παράδειγμα.

Συμπολίται. Υπάρχει ακόμη εν τη πόλει ταύτη ετέρα πλατεία φέρουσα το όνομα της πριγκιπέσης της Ολδεμβούργης Αμαλίας συζύγου του Πρίγκηπος της Βαυαρίας Όθωνος.

Η ομόνοια υπήρξε πάντοτε η πρόξενος των μεγάλων έργων· ας ονομάσωμεν την πλατείαν εκείνην της ομονοίας· ημείς δε λησμονούντες το παρελθόν ας υπακούσωμεν εις τους νόμους της και ας προβώμεν εις την παγίωσιν του μεγάλου έργου και εθνικής ημών παλιγγενεσίας.

Ζήτω η ελευθερία».

Σ.Σ. του Αιώνος. Ομολογουμένως το λογίδριον τούτο είναι το ωραιότερον και ρητορικώτερον πάντων των μέχρι τούδε κατά τάς εσχάτας ταύτας ημέρας δημοσιευθέντων. Βεβαίως ο αξιωματικός Τιμολέων Βάσος είναι πεπροικισμένος δι’ αρετής ρητορικής ουχί κοινής.”.

Για τον Τιμολέοντα Βάσσο γράφει η Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία: «Βάσσος Τιμολέων. Αντιστράτηγος. γενν(ηθείς) εν Λαμία το 1836. Μετ(είχε) του πολ(έμου) 97 ως αρχηγός του Στρατού ο οποίος απεστάλη εις Κρήτην. Απεστρ(ατεύθη) την 29 Αυγ(ούστου) 1906» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 421).

 

2. Η αντίδραση του 10^ου Τάγματος Πεζικού Στυλίδας

Στη συνέχεια ο «ΑΙΩΝ» δημοσιεύει τις αντιδράσεις του 10^ου Τάγματος Πεζικού με έδρα τη Στυλίδα. Το τάγμα τάχθηκε υπέρ της έξωσης του Όθωνα. Εξέλεξαν αρχηγό τον γηραιό αγωνιστή του 1821 συνταγματάρχη Ιωάννη Κλίμακα (Εικ.3). Το «πρωτόκολλον» της εκλογής το έστειλαν με τον ανθυπολοχαγό Πέτρο Παπαγεωργίου στον Ιωάννη Κλίμακα που διέμενε την εποχή αυτή στη Λαμία.

  

Εικ.3. Ο αγωνιστής του 1821 συνταγματάρχης Ιωάννης Κλίμακας (πηγή: Ε.Λ.Ι.Α.).

Γράφει ο «ΑΙΩΝ»:

“Η αυτή Λαμιακή εφημερίς δημοσιεύει και το επόμενον πρωτόκολλον του εν Στυλίδι Τάγματος:

Σήμερον την 12 8βρίου 1862, συνελθόντες οι υποφαινόμενοι αξιωματικοί του 10 πεζικού τάγματος και συναισθανόμενοι τάς δεινάς της Πατρίδος περιστάσεις και θεωρούντες καθήκον ημών να συνεισφέρωμεν πάν ότι εις την ευημερίαν, το μεγαλείον και την δόξαν της, ανεφωνήσαμεν και απεφασίσαμεν τάδε:

Α) Ομνύομεν αμοιβαίαν σύμπραξιν και ειλικρίνειαν εις ό,τι ήθελε κριθή αναγκαίον προς τον σκοπόν, δι’ όν τα όπλα εδράξαμεν.

Β) Προς τον σκοπόν μας τούτον εκλέγομεν ως αρχηγόν μας τον γηραιόν αγωνιστήν συνταγματάρχην Ιω. Κλίμακαν μεγάλου σεβασμού και αγάπης προς τούτον ένεκεν, εις όν υποσχόμεθα τυφλήν υπακοήν αναθέτοντες αυτώ την τύχην ημών, την ζωήν και την τιμήν επ’ αγαθώ της Πατρίδος.

Γ) Δίδομεν τω ανθυπολοχαγώ Πέτρω Παπαγεωργίω την εντολήν ίνα παραλάβη το παρόν πρωτόκολλον και μεταβάς εις Λαμίαν παραδώση αυτό τω μνησθέντι αρχηγώ Ιω. Κλίμακα, όντινα αναμένομεν προς παραλαβήν της διοικήσεώς μας.

Εγένετο εν Στυλίδι.

Ζήσιμος Παπαδάτος, Σταμάτιος Αποστολίδης, Ν. Δουδουμόπουλος, Δημ. Παρνασίδης, Α. Ανδρέου, Λ. Αποστολίδης, Εμμ. Στεφανάκος, Κωνστ. Ασπρέας, Κ. Πονηρόπουλος, Πέτρος Παπαγεωργίου, Α. Κοκκάρριζας, Λ. Γκολφινόπουλος, Δ. Μανολίδης, Σ. Τριάντης, Δ. Μήλιος.”.

Πληροφορίες για τους παραπάνω στρατιωτικούς και τη μετέπειτα εξέλιξή τους αντλούνται από τη Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία. Διατηρήθηκε η σειρά των ονομάτων όπως καταχωρήθηκαν στο έγγραφο:

-Ζήσιμος Παπαδάτος: «Παπαδάτος Ζήσιμος, ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1808 εν Μηλιά Θεσ(σα)λίας, απεστρ(ατεύθη) 18 Ιουλ(ίου) 1865 και απεβ(ίωσε) 4 Απριλίου 1874.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 475).

-Σταμάτιος Αποστολίδης: «Αποστολίδης Σταμάτιος Συνταγ(ματάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1818 εν Δρεμίσση Παρνασσίδος. Μετέσχε της πολιορκίας της Ακροπόλεως ως παίς του Στρατού υπό τον Στρατηγόν Μαμούρην το 1826 και των μαχών Τροιζηνίας, Βετρενίτσης και Σαλώνων το 1827-1828.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 414).

-Ν.Δουδουμόπουλος: «Δουδουμόπουλος Νικόλαος ταγμ(ατάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1807 εν Μαρτίνω Λοκρίδος. Υπηρ(έτησε) εις τα άτακτα σώματα από του 1825-1833. Απεστρ(ατεύθη) 12 Ιουνίου 1872.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 3, σελίδα 188).

-Δημ.Παρνασίδης: «Παρνασίδης Δημήτριος, συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1813 εν Αμφίσση, μετ(είχε) των μαχών Πειραιώς, Ναυπάκτου, Θηβών, Στεβενίκου, Πέτρας και Κρήτης, απεστρ(ατεύθη) 31 Μαΐου 1885 και απεβ(ίωσε) 11 Φεβρουαρίου 1895.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 481).

-Α.Ανδρέου: «Ανδρέου Αντώνιος Ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1820 εν Στυλίδι απεστρ(ατεύθη) 3 Ν(οεμ)βρίου 1873.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 412).

-Λ.Αποστολίδης: «Αποστολίδης Λεωνίδας Συνταγ(ματάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1830 εν Ναυπλίω, απεβ(ίωσε) την 6 Ιουλ(ίου) 1894.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 414).

-Εμμ.Στεφανάκος: «Στεφανάκος Εμμανουήλ συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1822 εν Γυθείω, απεστρ(ατεύθη) 10 Μαρτ(ίου) 1890 και απεβ(ίωσε) 16 Μαρτ(ίου) 1898.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 6, σελίδα 286).

-Κωνστ. Ασπρέας: «Ασπρέας Κωνσταντίνος Ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1822 εν Κ(ωνσταντινου)πόλει απεστρ(ατεύθη) 21 Ιουλ(ίου) 1881 και απεβ(ίωσε) εν Αθήναις την 20 Μαΐου 1892.» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 2, σελίδα 416).

-Κ.Πονηρόπουλος: «Πονηρόπουλος Κυριάκος, συντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1824 εν Κυπαρισσία, απεστρ(ατεύθη) 21 Φεβρ(ουαρίου) 1891 και απεβ(ίωσε) 4 Φεβρ(ουαρίου) 1896.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 492).

-Πέτρος Παπαγεωργίου (ο ανθυπολοχαγός κομιστής του εγγράφου): «Παπαγεωργίου Πέτρος, αντ(ισυνταγματάρ)χης πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1828 εν Βυτίνη, απεβ(ίωσε) 25 Ιουλ. 1883» (πηγή: ΜΣΝΕ, τόμος 5, σελίδα 473).

-Α.Κοκκάρριζας: «Κοκάριτζας Αριστείδης, υποφαρμ(ακοποιός), γεν(νηθείς) το 1830 εν Θήβαις, απεβ(ίωσε) 12 Ιουλίου 1869.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 293).

-Λ.Γκολφινόπουλος. Με αυτό το ονοματεπώνυμο είναι καταγεγραμμένοι δύο στρατιωτικοί: 1)«Γκολφινόπουλος Λεωνίδας. Υπεπιμελητής γεν(νηθείς) το 1830 εν Πύργω. Απεστρ(ατεύθη) 4 Νοεμ(βρίου) 1891.» και 2)«Γκολφινόπουλος Λεωνίδας. Συνταγμ(ατάρχης) Πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1834 εν Πάτραις. Διετέλεσε Διευθυντής της Επιτ(ελικής) Υπηρ(εσίας) Στρατού και Φρούραρχος Αθηνών. Μετ(είχε) του πολ(έμου) (18)97. Απεστρ(ατεύθη) 12 Φεβρ(ουαρίου) 1901 και απεβ(ίωσε) 3 Ιαν(ουαρίου) 1914.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 517).

-Δ.Μανολίδης: «Μανωλίδης Δημήτριος αντισ(υνταγματάρχης) πεζ(ικού) γεν(νηθείς) το 1828 εν Ραυτοπούλω Ευρυτανίας, απεστρ(ατεύθη) 2 Νοεμβρ(ίου) 1890 και απεβ(ίωσε) 19 Ιαν(ουαρίου) 1915.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 654).

-Σ.Τριάντης: καταγράφεται ως «Τριάντου Σωτήριος ταγ(ματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1832 εν Τοπολίοις Αμφίσσης, απεστρ(ατεύθη) 21 Αυγούστου 1882 και απεβ(ίωσε) Απρίλιο του 1900.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 432).

-Δ.Μήλιος: Με αυτό το ονοματεπώνυμο είναι καταγεγραμμένοι δύο στρατιωτικοί: 1)«Μήλιος Δημήτριος, αντισυντ(αγματάρχης) πεζ(ικού), γεν(νηθείς) το 1829 εν Κέα, απεστρ(ατεύθη) 12 Απρ(ιλίου) 1890, και απεβ(ίωσε) 18 Αυγ(ούστου) 1893» και 2) «Μήλιος Διονύσιος, ανθ(υπασπι)στής μηχ(ανικού), γεν(νηθείς) το 1840 εν Γαργαλιάνοις, απεβ(ίωσε) 14 Φεβρ(ουαρίου) 1888.» (πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 660).

  

ΠΗΓΗ

Εφημερίδα «ΑΙΩΝ», φύλλο 2079/22-10-1862, σελίδα 4.

 

 

 

 

Ομιλία του Ιωάννου Θ. Κλάρα προς τους κατοίκους της Στυλίδας το 1876

Τον Οκτώβριο του 1876 δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ «ΛΟΓΟΣ Εκφωνηθείς εν τη εν υπαίθρω γενομένη συνελεύσει της κοινότητος Στυλίδος υπό του Ιωάννου Θ. Κλάρα τελειοφοίτου της Νομικής».

Από τον τίτλο προκύπτει ότι η ομιλία εκφωνήθηκε από τον Ιωάννη Θ. Κλάρα[1] σε υπαίθρια συγκέντρωση των κατοίκων της Στυλίδας. Αποσκοπεί στην τόνωση του εθνικού φρονήματος και την πολεμική προετοιμασία του λαού για την απελευθέρωση των υποδούλων Ελλήνων της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Αποτέλεσμα της κίνησης αυτής ήταν τα επαναστατικά κινήματα του 1878 στη Θεσσαλία, Μακεδονία και Κρήτη.

Στην εισαγωγή της ομιλίας του ο Ιωάννης Θ. Κλάρας αναφέρεται σε συγκέντρωση που πραγματοποιήθηκε στην Πνύκα με τη συμμετοχή των καθηγητών του Πανεπιστημίου. Οι συμμετέχοντες διαμαρτυρήθηκαν εκ μέρους του λαού εναντίον της Ευρώπης για την αδιαφορία της στο θέμα της καταπίεσης των υποδούλων Ελλήνων (Κρήτες, Θεσσαλοί, Ηπειρώτες Μακεδόνες, κ.ά.). Παράλληλα τόνισαν την ανάγκη για τον εξοπλισμό του έθνους και την γρήγορη προπαρασκευή του από την κυβέρνηση για την απελευθέρωση των υποδούλων αδελφών.

Στη συνέχεια της ομιλίας του αναφέρει ότι η συγκέντρωση αποσκοπεί στη δημιουργία και ενίσχυση ενός θεσμού για την εφαρμογή των παραπάνω, καθώς και στο σχηματισμό επιτροπής που θα πιέσει την κυβέρνηση για τη σύσταση ειδικού ταμείου για τον εξοπλισμό του στρατού.

Κλείνοντας, προτρέπει τους κατοίκους της Στυλίδας να συνεισφέρουν «εις την εθνικήν ανάγκην», διαθέτοντας ένα μέρος των χρημάτων της κοινότητας Στυλίδας «προς εξοπλισμόν του έθνους».

Το κείμενο της ομιλίας έχει ως εξής:

«ΛΟΓΟΣ

Εκφωνηθείς εν τη εν υπαίθρω γενομένη συνελεύσει της κοινότητος Στυλίδος υπό του Ιωάννου Θ. Κλάρα τελειοφοίτου της Νομικής.

Συμπολίται!

Βεβαίως ίδατε εις τάς εφημερίδας ότι εν Αθήναις, τη πρωτευούση του Βασιλείου μας, εγένετο συνέλευσις παρά τη Πνυκί εκλεκτού πλήθους, προεξαρχόντων των Κυρίων Καθηγητών του εθνικού Πανεπιστημίου, οίτινες λαβόντες αλληλοδιαδόχως τον λόγον εν τη ομηγύρει ταύτη διεμερτυρήθησαν διερμηνεύοντες τα αισθήματα των εντολέων των κατά της ακηδείας και εντελούς αδιαφορίας της Ευρώπης ως προς τούς βαρυαλγούντας και στενάζοντας υπό τον των Μουσουλμάνων ζυγόν αδελφούς ημών Κρήτας, Θεσσαλούς, Ηπειρώτας, Μακεδόνας και λοιπούς, και κατέδειξαι τη κυβερνήσει την ανάγκην της συντόνου και ταχείας παρασκευής και εξοπλίσεως του έθνους.

Βεβαίως θα ανεπλήσθητε ανεκλαλήτου χαράς ιδόντες εν τη εστία των φώτων και του πολιτισμού αναθάλλοντα θεσμόν, από πολλού χρόνου νεκρόν γράμμα εν τώ Συντάγματι κείμενον.

Όπως δώσωμεν σάρκα και ενισχύσωμεν τον ρηθέντα θεσμόν, εξ ού τεθειμένου εν πλήρει ενεργεία πολλά και μεγάλα προσδοκώνται αγαθά, συνήλθομεν αφ’ ενός ενταύθα, και αφ’ ετέρου όπως συσκεφθώμεν και συναποφασίσωμεν και ημείς επί των παρόντων· επιτρέψατέ μοι όμως, παρακαλώ, φίλοι συμπολίται πρίν ή εξενέγκω την εμήν γνώμην, ήτις πέποιθα ότι θέλει τύχει και της υμετέρας αποδοχής, να παρατηρήσω τοίς άνω σεβασμίοις Καθηγηταίς και Διδασκάλοις, ότι εκ της εν Αθήναις γενομένης ομυγήρεως δεν παρήχθη τι σωστικόν και πρακτικόν αποτέλεσμα· εξηγούμαι. Τώ όντι θα εδικαιούμεθα να διαμαρτυρηθώμεν και ίσως εντονώτερον κατά της αναλγησίας της χριστιανικής και φιλανθρώπου Ευρώπης, εν ή ουδ’ η ελαχίστη αντήχησε φωνή υπέρ των υποδούλων Ελληνικών Επαρχιών, ως να μη αχνίζη εισέτι το αίμα των τέκνων της πολυπαθούς Κρήτης και να μη αντηχώσιν έναυλα εις τάς ακοάς των τά ηρωϊκά ανδραγαθήματα του Αρκαδίου! Αλλά φεύ αντί να προσφεύγωμεν εις τον οίκτον τής υπό των αρχών δήθεν της ισότητος και της δικαιοσύνης εμφορουμένης Διπλωματίας, δεν ήθελεν είναι προκριτώτερον, γεραροί διδάσκαλοι, να είχομεν διαμαρτυρηθή κατά της κουφότητος και νωθρότητος ημών αυτών και ιδία των εν Αθήναις, οίτινες απαθείς όλως και ανάλγητοι εν τη πρό των ποδών μας αναφλεχθείση πυρκαϊά κατετρίβομεν τον πολύτιμον χρόνον διερχόμενοι τάς ωραίας νύκτας εν Φαλήρω και λοιποίς θερινοίς θεάτροις· και εις εξοχικάς επαύλεις επαναπαυόμενοι; Ίσως μας είπη τις δεν πρόκειται περί παρελθόντων· Δεδόσω· απαντώ. Αλλά τουλάχιστον δεν ήθελεν είσθαι συμφερότερον, αντί ν’ αποτεινώμεθα εις τούς Κυβερνήτας μας, όπως επιληφθώσι του γενικού εξοπλισμού του έθνους να είχομεν αναλάβη ημείς αυτοί την θεραπείαν της φθισιώσης και γαγγραινώδους καταστάσεώς μας; και τίς φιλόπατρις έλλην δεν συναισθάνεται ή δεν συνησθάνθη από πολλού την ανάγκην της εθνικής παρασκευής; Βεβαίως η ανεξάρτητος τάξις της κοινωνίας μας, η μη δηλητηριασθείσα έτι εν τη κονίστρα των πολιτικών παθών, πολλάκις εξέπεμψεν εκ του μυχού της καρδίας της γοεράς κραυγάς και εντούτοιςς οι πολιτευόμενοί μας, απολέσαντες το γόητρον τιμίου και ευσυνειδήτου πολιτικού και πάσαν ηθικήν ισχύν και πίστιν εν τη συνειδήσει του λαού, ουδόλως μεριμνήσαντες περί του μεγαλείου και της ευημερίας αυτού, αλλά τουναντίον εις φατριαστικάς διαμάχας κατακερματισθέντες και το ίδιον έκαστος θηρεύσαντες συμφέρον, εκώφευσαν και ημβλυώπησαν καίτοι έβλεπον την πυρκαϊάν επιτεινομένην εν Ανατολή και απειλούσαν την διατάραξιν της Ευρωπαϊκής ισορροπίας. Πλήν διεβουκολήθησαν, προβάλλουσιν ημίν προφασιζόμενοι, εκ των υποσχέσεων της Διπλωματίας αφ’ ενός και έχοντες πεποίθησιν αφ’ ετέρου εις την σύνεσιν και τα φώτα της τουρκικής κυβερνήσεως ότι δεν θέλει παρίδει εν ευθέτω καιρώ τ’ απερίγραπτα δικαιώματα του Ελληνισμού. Οίμοι οποία χλεύη! οποίος σαρκασμός!!!

Φρονώ λοιπόν, σεβαστοί Διδάσκαλοι, ότι κάλλιον ήθελεν είσθαι, η επιτροπή, ήτις εξελέχθη, ίνα παραστήση τη Κυβερνήσει την ανάγκην της παρασκευής ν’ ανελάμβανεν αυτή την φροντίδα να σχηματίση ειδικόν ταμείον προς εξοπλισμόν, πέποιθα δε, ότι την γενναίαν, εθνοσωτήριον και αποτελεσματικήν ταύτην επιχείρησίν της μετ’ επευφημιών και μεγίστου ενθουσιασμού ήθελεν ασπασθή και χειροκροτήσει ου μόνον το επαρχιακόν φρόνημα αλλά και οι απανταχού της γής οικούντες Έλληνες και πάντες ήθελον φιλοτιμηθή μετ’ αγαλλιάσεως μάλιστα να συνεισφέρωσι τον εαυτών οβολόν χάριν της εθνικής ανάγκης, τοσούτω μάλλον, καθόσον, ήθελον πιστεύσει, και ευλόγως, ότι του συλλεχθησομένου ποσού ήθελε γίνει η προσήκουσα χρήσις προς θεραπείαν των κατεπειγουσών αναγκών ημών.

Εν τοιαύτη περιπτώσει δεν αμφιβάλλω, φίλοι συμπολίται, ότι αθρόοι θέλετε συντρέξει εις την εθνικήν ανάγκην.

Ίνα όμως εκ προοιμίων και καταδείξωμεν ότι φλεγόμεθα υπό μαλερού και σφοδρού προς την πατρίδα μας έρωτος, ότι επιποθούμεν την ευημερίαν και την εύκλειαν αυτής σήμερον, ότε κατεπείγουσα ανάγκη παρίσταται, ας ψηφίσωμεν ποσόν τι εκ των υπαρχόντων κοινοτικών χρημάτων μας, χρησιμεύον αποκλειστικώς προς εξοπλισμόν του έθνους, ώμεν δε βέβαιοι, ότι το έργον ημών θέλουσιν ασπασθή άπαντες οι υπό των αυτών γενναίων και πατριωτικών αισθημάτων εμφορούμενοι.

Περαίνων τον λόγον μου αποτείνω τάς δεήσεις μου προς τον ύψιστον, όστις ποσώς μη αμφιβάλλετε, ότι θέλει είσθαι συναρωγός εις τάς γενναίας και πατριωτικάς αποφάσεις μας, όπως ενσταλάξη εις τούς απανταχού της γής Έλληνας το αίσθημα της ενότητος του γένους και όπως απαξάπαντες από κοινού μετά των δούλων αδελφών ημών συνεργαζόμενοι και συμμοχθούντες επιτελέσωμεν εν δέοντι χρόνω πάν ό,τι πάσα ελληνική καρδία πάλλουσα εύχεται και επιθυμεί. Γένοιτο.

Ζήτω ο Βασιλεύς και η ενότης του Γένους.»

 

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΗ

[1] Με το επώνυμο Κλάρας είναι εγγεγραμμένοι στον εκλογικό κατάλογο της Στυλίδας του έτους 1865 οι εξής:

-Με α/α 5 ο Ανδρέας Κλάρας του Ιωάννη, ετών 60, επάγγελμα έμπορος. Υπήρξε Α΄ Πάρεδρος του Δήμου Φαλάρων το 1856 (βλέπε: Τσερνοβίτι: Οιεκλογείς του Τσερνοβιτίου σε εκλογικό Κατάλογο του Δήμου Φαλάρων του 1856, Εικ.3).

-Με α/α 6 ο Αθανάσιος Κλάρας του Ιωάννη, ετών 47, επάγγελμα καφεπώλης.

-Με α/α 270 ο Ηλίας Κλάρας του Ανδρέα, ετών 22, επάγγελμα έμπορος. Στον Ηλία Α. Κλάρα είχε παραχωρηθεί το 1873 το δικαίωμα εκμετάλλευσης μεταλλείου στη θέση Παλαιά Νίκοβα του σημερινού Ανύδρου Φθιώτιδας (βλέπε: Παραχώρηση μεταλλείου μαγγανίτη στη θέση Παλαιά Νίκοβα του Δήμου Φαλάρων).

-Με α/α 275 ο Θεόδωρος Κλάρας του Ιωάννη, ετών 48, επάγγελμα έμπορος.

-Με α/α 292 ο Ιωάννη Κλάρας του Ανδρέα, ετών 24, επάγγελμα συμβολαιογράφος.

Ο Ιωάννης Θ(εοδώρου) Κλάρας δεν είναι εγγεγραμμένος στον εκλογικό κατάλογο του 1865 διότι τότε ήταν ανήλικος. Μάλλον ήταν γιός του Θεοδώρου Κλάρα (α/α 275) και σπούδασε νομικά στη Νομική Σχολή των Αθηνών.

 

 ΠΗΓΗ

Εφημερίδα ΝΕΟΛΟΓΟΣ ΑΘΗΝΩΝ, Έτος Γ΄, φύλλο 37/07-10-1876, σελίδες 3 & 4, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 529 & 530.

 

 

 

 

 

Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1928

 

Την Τρίτη 15 και Τετάρτη 16 Μαΐου 1928 διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο ελληνικό κράτος. Μία εβδομάδα νωρίτερα η αθηναϊκή εφημερίδα ΕΣΤΙΑ αναγγέλλει το γεγονός ως εξής:

«ΤΗΝ ΤΡΙΤΗΝ 15 ΜΑΪΟΥ ΘΑ ΓΙΝΗ Η ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

Από της πρωΐας της 15ης Μαΐου καθ’ όλην την Ελλάδα οι ειδικώς εξουσιοδοτημένοι απογραφείς θα διανείμουν εις τάς οικογενείας καθώς και εις τά ξενοδοχεία κ.λ.π. από ένα Δελτίον απογραφής, διά κάθε άτομον. Τα δελτία αυτά περιλαμβάνουν διάφορα ερωτήματα.

Σκοπός των ερωτήσεων είνε η εξακρίβωσις του αριθμού του πληθυσμού και της κατανομής αυτού κατά φύλον, κατά ηλικίας, κατά επαγγέλματα, κ.λ.π. διά να πληροφορηθώμεν, όλοι τί είνε η Ελλάς από απόψεως αριθμού κατοίκων, πώς κατατάσσονται ούτοι κατά ηλικίας, πόσοι είνε ύπανδροι ή μη, πόσοι είνε εγγράμματοι ή αγράμματοι, πόσους έχει η Ελλάς γεωργούς και πόσους βιομηχάνους, εμπόρους και λοιπούς επαγγελματίας.

Όλα τα ερωτήματα σκοπούν την αριθμητικήν εξακρίβωσιν των διαφόρων τάξεων και του πληθυσμού. Τα ονόματα δεν πρόκειται να γίνουν γνωστά από την Στατιστικήν Υπηρεσίαν.

Συμπληρούντες τα δελτία πρόκειται να εξυπηρετήσετε το Κράτος και σάς τούς ίδιους.

Όλα τα πολιτισμένα Κράτη έχουν σαφείς στατιστικάς αι οποίαι έγιναν και γίνονται δι’ απογραφών και χρησιμεύουν διά την καλήν διοίκησιν και πρόοδον των κρατών και την εξακρίβωσιν της κοινωνικής προόδου των κατοίκων των.

Ενισχύσατε την προσπάθειαν του Κράτους και της Στατιστικής αυτού Υπηρεσίας.

Συμπληρώσατε με ακρίβειαν και προσοχήν τά δελτία και παραδώσατε αυτά εις τούς απογραφείς που θα τα ζητήσουν την 16ην Μαΐου.» (πηγή: εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, φύλλο 12118/08-05-1928, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 206).

Στα αποτελέσματα της απογραφής περιλαμβάνεται ο νόμιμος και ο πραγματικός πληθυσμός.

Ως νόμιμος πληθυσμός μιας πόλης ή χωριού ορίζεται ο πληθυσμός των δημοτών με ελληνική υπηκοότητα και μόνιμη κατοικία τη συγκεκριμένη πόλη ή χωριό.

Ως πραγματικός πληθυσμός, ορίζεται ο πληθυσμός, ο οποίος την ημέρα της απογραφής βρέθηκε και απογράφηκε στην πόλη ή το χωριό, ανεξάρτητα αν κατοικεί εκεί μόνιμα ή προσωρινά. Επομένως, ο πραγματικός πληθυσμός περιλαμβάνει, εκτός από τους μόνιμους, και κατοίκους άλλων περιοχών που απογράφηκαν στη συγκεκριμένη πόλη ή χωριό.

Τα αποτελέσματα της απογραφής του νόμιμου και πραγματικού πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος είναι τα εξής:

Α. Νόμιμος πληθυσμός:

 

  

Β. Πραγματικός πληθυσμός:

 

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

1. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας-Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928. Νόμιμος πληθυσμός κυρωθείς δια του από 10 Δεκεμβρίου 1928 Διατάγματος, Εν Αθήναις 1929, σελίδες 36-37.

2. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας-Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928. Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 Διατάγματος, Εν Αθήναις 1929, σελίδες 340-354.