Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1928

 

Την Τρίτη 15 και Τετάρτη 16 Μαΐου 1928 διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο ελληνικό κράτος. Μία εβδομάδα νωρίτερα η αθηναϊκή εφημερίδα ΕΣΤΙΑ αναγγέλλει το γεγονός ως εξής:

«ΤΗΝ ΤΡΙΤΗΝ 15 ΜΑΪΟΥ ΘΑ ΓΙΝΗ Η ΑΠΟΓΡΑΦΗ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ

Από της πρωΐας της 15ης Μαΐου καθ’ όλην την Ελλάδα οι ειδικώς εξουσιοδοτημένοι απογραφείς θα διανείμουν εις τάς οικογενείας καθώς και εις τά ξενοδοχεία κ.λ.π. από ένα Δελτίον απογραφής, διά κάθε άτομον. Τα δελτία αυτά περιλαμβάνουν διάφορα ερωτήματα.

Σκοπός των ερωτήσεων είνε η εξακρίβωσις του αριθμού του πληθυσμού και της κατανομής αυτού κατά φύλον, κατά ηλικίας, κατά επαγγέλματα, κ.λ.π. διά να πληροφορηθώμεν, όλοι τί είνε η Ελλάς από απόψεως αριθμού κατοίκων, πώς κατατάσσονται ούτοι κατά ηλικίας, πόσοι είνε ύπανδροι ή μη, πόσοι είνε εγγράμματοι ή αγράμματοι, πόσους έχει η Ελλάς γεωργούς και πόσους βιομηχάνους, εμπόρους και λοιπούς επαγγελματίας.

Όλα τα ερωτήματα σκοπούν την αριθμητικήν εξακρίβωσιν των διαφόρων τάξεων και του πληθυσμού. Τα ονόματα δεν πρόκειται να γίνουν γνωστά από την Στατιστικήν Υπηρεσίαν.

Συμπληρούντες τα δελτία πρόκειται να εξυπηρετήσετε το Κράτος και σάς τούς ίδιους.

Όλα τα πολιτισμένα Κράτη έχουν σαφείς στατιστικάς αι οποίαι έγιναν και γίνονται δι’ απογραφών και χρησιμεύουν διά την καλήν διοίκησιν και πρόοδον των κρατών και την εξακρίβωσιν της κοινωνικής προόδου των κατοίκων των.

Ενισχύσατε την προσπάθειαν του Κράτους και της Στατιστικής αυτού Υπηρεσίας.

Συμπληρώσατε με ακρίβειαν και προσοχήν τά δελτία και παραδώσατε αυτά εις τούς απογραφείς που θα τα ζητήσουν την 16ην Μαΐου.» (πηγή: εφημερίδα ΕΣΤΙΑ, φύλλο 12118/08-05-1928, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 206).

Στα αποτελέσματα της απογραφής περιλαμβάνεται ο νόμιμος και ο πραγματικός πληθυσμός.

Ως νόμιμος πληθυσμός μιας πόλης ή χωριού ορίζεται ο πληθυσμός των δημοτών με ελληνική υπηκοότητα και μόνιμη κατοικία τη συγκεκριμένη πόλη ή χωριό.

Ως πραγματικός πληθυσμός, ορίζεται ο πληθυσμός, ο οποίος την ημέρα της απογραφής βρέθηκε και απογράφηκε στην πόλη ή το χωριό, ανεξάρτητα αν κατοικεί εκεί μόνιμα ή προσωρινά. Επομένως, ο πραγματικός πληθυσμός περιλαμβάνει, εκτός από τους μόνιμους, και κατοίκους άλλων περιοχών που απογράφηκαν στη συγκεκριμένη πόλη ή χωριό.

Τα αποτελέσματα της απογραφής του νόμιμου και πραγματικού πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος είναι τα εξής:

Α. Νόμιμος πληθυσμός:

 

  

Β. Πραγματικός πληθυσμός:

 

 

 

 

 

ΠΗΓΕΣ

1. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας-Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928. Νόμιμος πληθυσμός κυρωθείς δια του από 10 Δεκεμβρίου 1928 Διατάγματος, Εν Αθήναις 1929, σελίδες 36-37.

2. Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας-Γενική Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδος, Πληθυσμός της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 15-16 Μαΐου 1928. Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 23 Νοεμβρίου 1928 Διατάγματος, Εν Αθήναις 1929, σελίδες 340-354.

 

 

 

 

Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1920

Στις 18 Δεκεμβρίου 1920, εν μέσω της Μικρασιατικής εκστρατείας και δύο εβδομάδες μετά την επιστροφή του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄, διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο Ελληνικό βασίλειο. Πρόκειται για απογραφή του πραγματικού πληθυσμού του κράτους. Ως πραγματικός πληθυσμός ορίζεται ο πληθυσμός μίας πόλης ή χωριού, ο οποίος την ημέρα πραγματοποίησης της απογραφής βρέθηκε και απογράφηκε στη συγκεκριμένη πόλη ή χωριό, ανεξάρτητα αν κατοικεί μόνιμα ή βρέθηκε εκεί προσωρινά για άλλους λόγους (διερχόμενος, εμπορικοί λόγοι, κ.ά.). Αξίζει να σημειωθεί ότι στην απογραφή αυτή περιλαμβάνεται και ο πληθυσμός των τεσσάρων νομών της Ανατολικής Θράκης (Ανδριανούπολης, Καλλίπολης Ραιδεστού και Σαράντα Εκκλησιών) καθώς και ο πληθυσμός των νήσων Ίμβρου και Τενέδου. Οι περιοχές αυτές είχαν παραχωρηθεί στην Ελλάδα με τη Συνθήκη των Σεβρών.

Τα αναλυτικά αποτελέσματα της απογραφής του 1920 ανά νομούς, δήμους, πόλεις και χωριά δημοσιεύθηκαν στην έκδοση του Υπουργείου Εθνικής Οικονομίας «Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920. Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 31 Αυγούστου 1921 Β. Διατάγματος».

Ακολουθεί η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της απογραφής πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος, ο οποίος αποτελούνταν από τις επαρχίες Δομοκού, Δωρίδος, Λοκρίδος, Παρνασσίδος και Φθιώτιδος:

 

 

ΠΗΓΗ

Υπουργείον Εθνικής Οικονομίας-Διεύθυνσις Στατιστικής, Πληθυσμός του Βασιλείου της Ελλάδος κατά την απογραφήν της 19 Δεκεμβρίου 1920. Πραγματικός πληθυσμός κυρωθείς δια του από 31 Αυγούστου 1921 Β. Διατάγματος, Εν Αθήναις 1921, σελίδες 295-308.

Αγωνιστές του 1821 από το Κόμμα Φθιώτιδας

Η πρώτη γραπτή αναφορά για το χωριό Κόμμα Φθιώτιδας απαντά στο οθωμανικό κατάστιχο TD 367/96 του έτους 1530. Αναφέρεται ως συνοικία ή μαχαλάς της Λαμίας (τουρκ. Koba mahalle) και ανήκε στον καζά Ζητουνίου. Σε τουρκική έκδοση αναφέρεται ότι το Κόμμα καταγράφονταν ως χωριό στο φύλλο του Χάρτη της «Όμορφης Ρούμελης» (τουρκ. Rumeli-i Şahane), το οποίο απεικόνιζε τη Σκόπελο, το Βόλο, τη Χαλκίδα και τη Λαμία. Ο χάρτης κυκλοφόρησε το 1901.

Επόμενη γραπτή αναφορά για το Κόμμα απαντά σε χειρόγραφο του 1640 της πρόθεσης της Μονής Ρεντίνας. Στα φύλλα 241α-243α του χειρογράφου καταγράφονται ονόματα δωρητών και αφιερωτών κατοίκων του χωριού προς το μοναστήρι.

Από διαδικτυακή έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους βρέθηκαν τα ονόματα έξι αγωνιστών του 1821, στους οποίους απονεμήθηκαν αριστεία για τη συμμετοχή τους στην επανάσταση. Καταγόταν από την περιοχή του Ασπροποτάμου, πολέμησαν με το σώμα του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου και μετά το τέλος του αγώνα εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Κόμμα. Δύο από αυτούς ήταν υπαξιωματικοί, γι’ αυτό τιμήθηκαν με χάλκινο αριστείο. Οι υπόλοιποι τέσσερις ήταν στρατιώτες και τιμήθηκαν με σιδερένιο αριστείο. Τα ονόματά τους είναι τα εξής:

1) Με χάλκινο αριστείο τιμήθηκαν οι:

-Δημήτριος Παπανικολάου

-Διαμαντής Κιτζόγαμπρος

Ο Θεοδωρής Παπανικολάου, ετών 27, ο οποίος καταγράφεται το 1856 στον κατάλογο γεωργών, ίσως ήταν συγγενής του αγωνιστή Δημητρίου Παπανικολάου. Το Κιτζόγαμπρος ή Κιτσόγαμπρος δηλώνει συγγενική σχέση του Διαμαντή (γαμπρός του Κίτσου). Το όνομά του αρχικά είχε καταχωρηθεί στον κατάλογο των τιμηθέντων με σιδερένιο αριστείο. Διαγράφηκε και προστέθηκε στον κατάλογο των τιμηθέντων με χάλκινο αριστείο.

2) Με σιδερένιο αριστείο τιμήθηκαν οι:

-Νικόλαος Κρούμος

-Δρόσος Μπούρας

-Παπακώστας Ιερεύς

-Δημήτριος Παρμενόπουλος

Ο Δημήτριος Παρμενόπουλος καταγράφεται το 1856 στον κατάλογο γεωργών ως Μήτρος Παρμενόπουλος. Δηλώνει έγγαμος και ηλικία 60 ετών. Επομένως το 1821 ήταν 25 ετών.

Τα ονόματα των παραπάνω αγωνιστών βρέθηκαν καταχωρημένα σε δύο καταλόγους:

Α. Ο πρώτος κατάλογος τιτλοφορείται «Κατάλογος αριστείων διανομής των κατά την επαρχίαν κατοικημένων ασπροποταμητών» προς χρήσιν της διανομής των αριστείων». Αποτελείται από δέκα σελίδες και φέρει ημερομηνία 16 Μαΐου 1844. Περιλαμβάνει 352 ονόματα ασπροποταμιτών που κατοίκησαν στο Ελληνικό βασίλειο μετά το τέλος της επανάστασης και δικαιούνταν αριστείο. Υπογράφεται από τον Χριστόδουλο Χατζηπέτρου. Ο κατάλογος στάλθηκε στο υπουργείο Στρατιωτικών για τις απαραίτητες ενέργειες προς απονομή των αριστείων. Μεταξύ των 352 ονομάτων περιλαμβάνονται και έξι κατοίκων του Κόμματος (Εικ.1αβ).

α

β

Εικ.1αβ. Σελίδες του πρώτου καταλόγου. Με α/α 10, 11, 142, 143, 144 και 145 τα ονόματα των κατοίκων του Κόμματος. (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελος 286).

  

Β. Ο δεύτερος κατάλογος ακολουθεί χρονολογικά τον πρώτο και τιτλοφορείται «Ονομαστικός κατάλογος αριστούχων, προς χρήσιν της διανομής των αριστείων». Απευθύνεται στη Διοίκηση Φθιώτιδας και υπογράφεται από τον υπουργό Στρατιωτικών Παναγιώτη Ρόδιο. Αποτελείται από ένδεκα σελίδες και φέρει ημερομηνία 31 Μαΐου 1844. Πάνω από τον τίτλο διαβάζεται η σημείωση «Συνταγματάρχης Χ. Χατζη Πέτρου». Η σημείωση υποδηλώνει ότι οι αριστούχοι του καταλόγου έλαβαν μέρος στον αγώνα με το σώμα του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου. Μεταξύ των 355 ονομάτων καταγράφονται και τα έξι ονόματα των ασπροποταμιτών που κατοικούν το 1844 στο Κόμμα (Εικ.2αβ).

α

β

Εικ. 2αβ. Σελίδες του δευτέρου καταλόγου. Με α/α 10, 11, 141, 142, 143 και 144 τα ονόματα των κατοίκων του Κόμματος. (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελος 285).

 

 

ΠΗΓΗ

Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελοι 285 και 286.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση

1. Θεόδωρος Αθ. Γκέκας, Κόμμα το χωριό μας, Λαμία 2009.

2. Βασίλειος Κ. Σπανός, Οι οικισμοί της Φθιώτιδας στην πρόθεση της Μονής της Ρεντίνας 1460ci-19ος αι., σελίδες 95-104. Άρθρο στα Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), 3-4 Νοεμβρίου 2001 Συνεδριακό Κέντρο Κάστρου Λαμίας, Λαμία 2002.

Ξενόγλωσση

3. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Osmanlı Yer Adları: I, Rumeli Eyaleti (1514-1550), Ankara 2013.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων της Πρωθυπουργίας / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Οθωμανικά τοπωνύμια, Εγιαλέτι της Ρούμελης (1514-1550), Άγκυρα 2013.

4. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Defter-i Hâkânî Dizisi: XI, 370 numarali Muhâsebe-I Vilâyet-I Rum-ili defter ile. 101, 114 ve 390 numarali (920-937/1514-1530), I. Karli-ili, Agriboz, Mora, Rodos ve Tirhala Livâlari., Dizin, Ankara 2007.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων της Πρωθυπουργίας / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Βιβλίο Καταγραφής, Σειρά ΧΙ, Αριθμός 370 του βιβλίου λογιστικής του βιλαετίου των Ρωμιών. Αριθμοί 101, 114 και 390, Ι. Κάρλελι (Αιτωλοακαρνανία), Ευρίπου, Μωριά, Ρόδου και λιβάς Τρικάλων. Ευρετήριο, Άγκυρα 2007.

 

 

 

 

 

 

 

Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1896

Κατά τις 5-6 Οκτωβρίου 1896 διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο Ελληνικό βασίλειο. Τα αναλυτικά αποτελέσματά της ανά νομούς, δήμους, πόλεις και χωριά δημοσιεύθηκαν στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών «Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896».

Ακολουθεί η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της απογραφής πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Η περιοχή του Δομοκού τότε ανήκε στον νομό Λαρίσης.

Α΄. Τα αποτελέσματα του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος:

 

Β΄. Τα αποτελέσματα της περιοχής Δομοκού:

 

ΠΗΓΗ

  

Υπουργείον Εσωτερικών, Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896. Μέρος Δεύτερον Πίνακες, Εν Αθήναις 1897, σελίδες 33-41 & 157-158.