Νικοβιώτες αγωνιστές του 1821

Από διαδικτυακή έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους εντοπίσθηκαν ονοματεπώνυμα κατοίκων της Νίκοβας Φθιώτιδας (σήμερα Άνυδρο), στους οποίους απονεμήθηκαν αριστεία για τη συμμετοχή τους στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821.

Ειδικότερα:

1. Ονομαστικός κατάλογος αριστούχων προς χρήσιν της διανομής των αριστείων

Στον Ονομαστικό κατάλογο αριστούχων (Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελος 284) με ημερομηνία «Αθήναι την 18 Μαΐου 1844», υπογεγραμμένο από τον Παναγιώτη Ρόδιο, Υπουργό Στρατιωτικών της κυβέρνησης Μαυροκορδάτου (30/3-4/8/1844), περιλαμβάνονται ονοματεπώνυμα 217 κατοίκων της Φθιώτιδας, σύμφωνα με το διαβιβαστικό έγγραφο «Περί απονομής αριστείων» του Υπουργείου Στρατιωτικών προς τον Δρόσο Μανσόλα, Γραμματέα της επικρατείας και Υπουργό Οικονομικών (Εικ.1-3):

Α/Α	Είδος αριστείου	Ονοματεπώνυμο		Διαμονή
				Χωρίον		Δήμος		Επαρχία
. .	. .		. .	. .	. .		. .
13	Χαλκούν		Αναγνώστης Καρακατσάνος	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
. .	. .		. .	.	. .		. .
131	Σιδηρούν		Γιάννης Γκέκας Σαπουνιώτης	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
132	Σιδηρούν		Σταμούλης Τριανταφύλλου	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
133	Σιδηρούν		Γιάννης Σταμούλης	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
134	Σιδηρούν		Παναγ. Ζέρβας	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
135	Σιδηρούν		Θανάσης Χασανδρινός	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
136	Σιδηρούν		Γεώργιος Νικοβαίος	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
137	Σιδηρούν		Γιάννης Καραμιτσόπουλος	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
138	Σιδηρούν		Τριαντάφυλος Καραμίτσου	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
139	Σιδηρούν		Κωνστ. Παπαγιάννης	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
140	Σιδηρούν		Γεώργ. Σκεπαρνάκος	Νίκοβα	Φαλάρων		Φθιώτιδος
. .	. .		. .	. .	. .		. .

-Ο Αναγνώστης Καρακατσάνος τιμήθηκε με το χαλκούν αριστείο.

-Το προσδιοριστικό Σαπουνιώτης υποδηλώνει τόπο καταγωγής το Σαπουνά.

-Το επώνυμο Χασανδρινός (Κασανδρινός, με μεταβολή του ουρανικού κ σε χ) υποδηλώνει τόπο καταγωγής την Κασσάνδρα Χαλκιδικής. Σε άλλους καταλόγους το ίδιο ονοματεπώνυμο αναγράφεται ως Κασανδρινός. Ο συγκεκριμένος αγωνιστής μετοίκισε στην Ανατολική Φθιώτιδα μετά την κατάπνιξη της Επανάστασης στη Χαλκιδική από τον πασά της Θεσσαλονίκης Αμπού Λουμπούτ και το «Χαλασμό της Κασάνδρας». Ακολούθησε δηλαδή το παράδειγμα πολλών Μακεδόνων αγωνιστών, όπως του οπλαρχηγού των Γρεβενών Νικολάου Ζιάκα, που εγκαταστάθηκε στο Αχλάδι.

-Τα επώνυμα Καραμιτσόπουλος και Καραμίτσου δεν διαφέρουν. Οι γραφείς του 19^ου αιώνα είχαν την τάση να προσθέτουν την κατάληξη –όπουλος, θεωρώντας ότι έτσι τα επώνυμα γίνονται πιο εύηχα.

2. Ο αγωνιστής Παναγιώτης Ζέρβας

O Παναγιώτης Ζέρβας γεννήθηκε το 1808. Πολέμησε επικεφαλής στρατιωτών (Μπουλουκτσής, δηλαδή αξιωματικός, βλέπε Μάγκα) κάτω από τις διαταγές διαφόρων οπλαρχηγών στη μάχη της Άμπλιανης. Υπό τον Νάκο Πανουργιά πολέμησε στη Μονή Ιερουσαλήμ Βοιωτίας, στον Προφήτη Ηλία, στο Χαϊδάρι, στη μάχη της Αράχωβας, στο Δίστομο κ.λ.π. μέχρι το 1829.

Στις 23 Φεβρουαρίου 1844 υπέβαλλε αίτηση για την απονομή αριστείου (Εικ.4,5). Συνοδεύεται από πιστοποιητικό, στο οποίο αναφέρονται οι μάχες που έλαβε μέρος. Υπογράφεται από τον Γ. Ζορμπά και τον ταγματάρχη Ευάγγελο Μπαλατσό (Εικ.6,7). Στον κατάλογο με ημερομηνία 18 Μαΐου 1844 τιμάται με σιδηρούν αριστείον.

Σε μεταγενέστερο όμως κατάλογο αποτελούμενο από 31 άτομα αναγράφεται:

ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

          Επί τη προτάσει του Ημετέρου Υπουργού των Στρατιωτικών απεφασίσαμεν και διατάζομεν τα εξής.

          Α. Ευαρεστούμεθα να χορηγήσωμεν το αργυρούν αριστείον εις τα κάτωθεν σημειούμενα άτομα, άτινα εκπληρώσαντα καθήκοντα Αξιωματικού έλαβον μέρος ενεργητικόν εις τας μάχας του υπέρ ανεξαρτησίας της πατρίδος πολέμου.

.

.

.

          9.) Παναγιώτην Ζέρβαν εκ Νίκοβας

.

.

.

          Β. Εις τον Ημέτερον Υπουργόν των Στρατιωτικών ανατίθεται η εκτέλεσις του παρόντος Διατάγματος.-Αθήναι την 6 Ιουνίου 1844. (Εικ.8,9).

Με ημερομηνία 5 Ιουλίου 1844 υπάρχει σχετική Απόφαση του Υπουργείου Στρατιωτικών για την απονομή του αργυρού αριστείου (Εικ.10,11).

Σε άλλο έγγραφο του σχετικού φακέλου (Εικ. 12,13) αναγράφονται τα εξής:

Κατάλογος Αργυρών αριστείων

Πιστοποιώ ο υποφαινόμενος, ότι τα παρακάτω συνημένα ονόματα έχουσι τα παρά τον νόμον απαιτούμενα δικαιώματα δια να λάβωσι το Αργυρούν αριστείον

Ευγενώς

Π.Ρόδιος

Α/Α	Ονοματεπώνυμο	Χωρίον	Δήμος		Επαρχία	Είδος αριστείου
. .	. .	. .		. .	. .	. .
9	Παναγιώτης Ζέρβας	Νίκοβα		Φαλάρων	Φθιώτιδος	Αργυρούν
. . .	. . .	. . .		. . .	. . .	. . .

Συμπερασματικά, για τον Παναγιώτη Ζέρβα προκύπτει ότι ενώ στην αρχή παρέλαβε Σιδηρούν αριστείο κατόπιν τιμήθηκε με Αργυρούν «εκπληρώσας καθήκοντα Αξιωματικού».

Ο συγκεκριμένος αγωνιστής το 1867 βρήκε τραγικό θάνατο από ληστοσυμμορία, σύμφωνα με αγόρευση στη Βουλή του βουλευτή Ιωάννη Βαλασόπουλου: «……Βουκόλον τινά καταδείξαντά ποτε ληστρικήν συμμορίαν εκρεούργησαν. Τον εκ του χωρίου Νίκοβας αγωνιστήν Ζέρβαν, διότι είχε ποτέ καταδιώξει την συμμορίαν Τσούκα, συλλαβούσα αυτόν, αφού απανθρώπως τον εβασάνισε, τον εκρεούργησεν…..»[Πηγές: 1) Πρακτικά των συνεδριάσεων της Βουλής και 2) ΤΣΕΡΝΟΒΙΤΙ ΤΟ ΚΕΦΑΛΟΧΩΡΙ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, 6α. Η εποχή της ληστοκρατίας].

3. Ο αγωνιστής Τριανταφύλλης Κωνσταντίνου

Ο Τριανταφύλλης Κωνσταντίνου πολέμησε ως μπουλουκτσής (αξιωματικός) κατά το 1821-1829 επικεφαλής αρκετών ανδρών υπό τις διαταγές διαφόρων οπλαρχηγών. Το 1824 και μετά υπό τον Νάκο Πανουργιά πολέμησε στις μάχες του Προφήτη Ηλία, στο Χαϊδάρι, στη μάχη της Αράχωβας στο Δίστομο και σε άλλες. Προκύπτει δηλαδή ότι πολέμησε με τον Παναγιώτη Ζέρβα κάτω από τους ίδιους οπλαρχηγούς.

Στις 24 Φεβρουαρίου 1844 υπέβαλλε αίτηση για την απονομή αριστείου (Εικ.14,15). Συνοδεύεται από πιστοποιητικό, στο οποίο αναφέρονται οι μάχες που έλαβε μέρος. Υπογράφεται από τον Γ. Ζορμπά και τον ταγματάρχη Ευάγγελο Μπαλατσό (Εικ.16).

4.Αγωνιστές από τη Θεσσαλία με τόπο διαμονής τη Νίκοβα.

Από την έρευνα προέκυψε ότι στη Νίκοβα εγκαταστάθηκαν μετά την Επανάσταση Θεσσαλοί αγωνιστές. Είναι οι Τριαντάφυλλος Τριανταφύλλου και Γιάννης Ζαρκαδούλας Ντρόλης, οι οποίοι τιμήθηκαν με το Χαλκούν αριστείο. Τα ονόματά τους υπάρχουν στην υπογεγραμμένη από τον Υπουργό Στρατιωτικών κατάσταση που ακολουθεί (Εικ. 17-19):

Κατάλογος των εχόντων δικαίωμα Αριστείου Θεσσαλών Ελλήνων

Χαλκούν

Α/Α	Ονοματεπώνυμο	Είδος αριστείου	Δήμος	Χωρίον διαμονής		Επαρχία
. .	. .	. .	. .	. .	. .
24	Τριαντάφυλλος Τριανταφύλλου	Χαλκούν	Φαλάρων	Νίκοβα	Φθιώτιδος
. .	. .	. .	. .	. .	. .
125	Γιάννης Ζαρκαδούλας Ντρόλης	Χαλκούν	Φαλάρων	Νίκοβα	Φθιώτιδος
. .	. .	. .	. .	. .	. .

5. Απόρριψη αίτησης του Ιωάννη Ζαφειρίου (τόπος καταγωγής Σπαρτιά, τόπος κατοικίας Νίκοβα).

Σε άλλο έγγραφο της Διοίκησης Φθιώτιδας υπάρχει λίστα ονοματεπωνύμων με απορριφθείσες αιτήσεις. Μεταξύ αυτών με α/α 4 είναι και αυτή του Ιωάννη Ζαφειρίου με τόπο καταγωγής τη Σπαρτιά αλλά τόπο κατοικίας τη Νίκοβα (Εικ. 20,21).

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων.

2) Γεωργίου Θεμ. Χαρίτου, Η Μάχη της Αράχωβας Υπό τον Στρατάρχη Γ. Καραϊσκάκη και οι συντελεσταί της (18-24 Νοεμβρίου 1826), Αθήναι 2001 (Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη Λεβαδείας).

[Ευχαριστούμε τον διαχειριστή του Ιστολογίου ΑΡΧΑΝΙ για την υπόδειξη του Ιστοτόπου και του βιβλίου].

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ.1: Η αρχή του καταλόγου με το ονοματεπώνυμο του Αναγνώστη Καρακατσάνου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.2: Τμήμα του καταλόγου με ονοματεπώνυμα κατοίκων της Νίκοβας. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Εικ.3: Το τέλος του καταλόγου με την υπογραφή του Υπουργού Στρατιωτικών. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.4: Η αίτηση του Παναγιώτη Ζέρβα για την απονομή αριστείου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.5: Η δεύτερη σελίδα της αίτησης. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Εικ.6: Το πιστοποιητικό του Παναγιώτη Ζέρβα. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.7: Η δεύτερη σελίδα του πιστοποιητικού με τις υπογραφές των οπλαρχηγών. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.8: Η αρχή του καταλόγου. με το ονοματεπώνυμο του Παναγιώτη Ζέρβα. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Εικ.9: Το τέλος του καταλόγου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.10: Η αρχή της απόφασης του Υπουργού Στρατιωτικών με το ονοματεπώνυμο του Παναγιώτη Ζέρβα. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.11: Το τέλος της απόφασης. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

  Εικ.12: Ο κατάλογος των δικαιούχων Αργυρών αριστείων με το ονοματεπώνυμο του Παναγιώτη Ζέρβα. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Εικ.13: Το τέλος της απόφασης. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.14: Η αίτηση του Τριανταφύλλη Κωνσταντίνου για την απονομή αριστείου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.15: Η δεύτερη σελίδα της αίτησης. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.16: Το πιστοποιητικό του Τριανταφύλλη Κωνσταντίνου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.17: Ο κατάλογος των Χάλκινων αριστείων με το ονοματεπώνυμο του Τριαντάφυλλου Τριανταφύλλου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.18: Ο κατάλογος των Χάλκινων αριστείων με το ονοματεπώνυμο του Γιάννη Ζαρκαδούλα Ντρόλη. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.19: Το τέλος του καταλόγου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Εικ.20: Ο κατάλογος με το ονοματεπώνυμο του Ιωάννη Ζαφειρίου. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

 Εικ.21: Το έγγραφο του Ιωάννη Ζαφειρίου προς το Δήμαρχο Φαλάρων. [Πηγή: arxeiomnimon.gak.gr].

Τσερνοβίτι: από το Τσερνοβίτι στο Ellis Island της Νέας Υόρκης το 1910

Από τη διαδικτυακή έρευνα και μετά από υπόδειξη του κ. Νικολάου Σωκράτους, εντοπίσθηκαν τα ονοματεπώνυμα δύο κατοίκων του Τσερνοβιτίου, οι οποίοι μετανάστευσαν στην Αμερική το 1910. Πρόκειται για τους Νικόλαο Ζήση (Nicolaos Zissis) (1887-;) και Ανδρέα Μπετένιο (Andreas Betenios) (1883-;). Είναι καταγεγραμμένοι στο φύλλο 1258 του καταλόγου αφίξεων «List or Manifest of Alien Passengers for the United States Immigration Officer at Port of Arrival» (Εικ.1).

Στη λίστα των επιβατών του υπερωκεανίου καταγράφονται πλήρη στοιχεία για τους δύο μετανάστες, τα οποία παρατίθενται στη συνέχεια:

Ως τόπος γέννησής τους καταγράφεται το Τσερνοβίτι (Tzernoviti) της Ελλάδας. Ταξίδεψαν με το υπερωκεάνιο Columbia (Εικ.2). Προερχόμενοι από το λιμάνι της Πάτρας (Εικ.3) αφίχθησαν στο Ellis Island της Νέας Υόρκης (Εικ.4 & 5) στις 22 Οκτωβρίου 1910. Διέθεταν εισιτήριο με τόπο τελικού προορισμού τους την πόλη Νάσουα του Νιού Χάμσαϊρ (Nashua, New Hampshire) (Εικ.6 & 7). Η Νάσουα διέθετε στις αρχές του 20^ου αιώνα μύλους και είχε ανάγκη εργατικού δυναμικού. Είχαν προσκληθεί εκεί και θα συναντούσαν τον φίλο (friend) Ευάγγελο Ευαγγελόπουλο. Η διεύθυνσή του ήταν Ev. Evagelopoulos, P.O. Box 261 ή 265, Nashua, N.H.. Δεν ήταν αναρχικοί (no anarchist) ούτε πολυγαμικοί (no polygamist). Καθένας είχε στην κατοχή του το ελάχιστο ποσό των 25 δολαρίων για να συνεχίσει το ταξίδι του. Οι ίδιοι πλήρωσαν για την είσοδό τους (passage) και δεν είχαν ταξιδέψει παλαιότερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Η κατάσταση της σωματικής και στοματικής υγείας τους ήταν καλή και δεν είχαν σωματική παραμόρφωση ή αναπηρία.

Ο Νικόλαος Ζήσης καταγράφεται στην κατάσταση με α/α 25. Ήταν 23 ετών, άγαμος (single) και η μητέρα του ονομαζόταν Δέσπω (his mother Despo). Δήλωσε επάγγελμα χειρώνακτας εργάτης (labourer), με γραμματικές ικανότητες ανάγνωσης και γραφής. Το ύψος του ήταν 5 πόδια (feet) και 81/2 ίντσες (inches), δηλαδή 1,74 μ.. Ήταν μελαχρινός με καστανά μαλλιά και καστανά μάτια. Μετά από χρόνια επέστρεψε στο χωριό και αποκαλούνταν από τους συγχωριανούς του «Αμερικάνος». Είναι εγγεγραμμένος στους εκλογικούς καταλόγους κοινότητας Τσερνοβιτίου του 1928 και κοινότητας Παλαιοκερασιάς του 1946.

Ο Ανδρέας Μπετένιος καταγράφεται στην κατάσταση με α/α 30. Ήταν 27 ετών, έγγαμος (married) και η σύζυγός του ονομαζόταν Ασήμω (his wife Assimo). Δήλωσε επάγγελμα χειρώνακτας εργάτης (labourer), με γραμματικές ικανότητες ανάγνωσης και γραφής. Το ύψος του ήταν 5 πόδια (feet) και 4 ίντσες (inches), δηλαδή 1,63 μ.. Ήταν μελαχρινός με καστανά μαλλιά και καστανά μάτια.

Eπέστρεψε κι αυτός στο χωριό και χειροτονήθηκε ιερέας. Είναι ο παπα-Αντρέας, ο οποίος λειτούργησε στο χωριό πριν τον ιερέα Παναγιώτη Κολιάτο. Απεβίωσε την δεκαετία του 1960 και τάφηκε έξω από την κόγχη του ιερού της εκκλησίας Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Παλαιοκερασιά, στο ίδιο σημείο που σήμερα είναι θαμμένος ο μακαριστός ιερέας π.Αλέξανδρος Λαμπράκης.

Από την εποχή της μετανάστευσης στην Αμερική προέρχεται και το τετράστιχο (πιθανώς τραγούδι), σύμφωνα με μαρτυρία του Νικολάου Θ. Χάδου:

«Πανάθεμά σε Αμερική

πού ’χεις το χρήμα το πολύ

σαράντα μέρες κύματα

φουρτούνες και σκοντάματα

 

Πανάθεμά σε Αμερική

πού ’χεις το χρήμα το πολύ

κι έχεις τις πολλές τις λίρες

μένουν οι γυναίκες χήρες».

 

 

 

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

 

 Εικ.1: Ο κατάλογος αφίξεων του Columbia της 22ας Οκτωβρίου 1910. [πηγή: https://cf.myheritageimages.com/records/original/usa_immigration/newyork_pl_1820_1957/007673856/007673856_01037-s.jpg?AWSAccessKeyId=AKIAIHBERNCXHARW424A&Expires=1625374800&Signature=eqOLnIoazb1E3Ny4ltUXX%2F6nTWQ%3D].

 

 

 

Εικ.2: Έλληνες μετανάστες στο λιμάνι των Πατρών το 1910 επιβιβάζονται σε βάρκες για να μεταβούν στο υπερωκεάνιο που θα τους μεταφέρει στην Αμερική. [πηγή: Φωτογραφική αναδρομή-Στιγμιότυπα από το λιμάνι της Πάτρας!].

 

 

Εικ.3: Το Columbia. Είχε μήκος 502 πόδια (153 μ.) και πλάτος 56 πόδια (17 μ.). Η ταχύτητά του ήταν 15 κόμβοι και μετέφερε 1303 επιβάτες (Α΄ θέση: 345, Β΄ θέση: 218 και Γ΄ θέση: 740). [πηγή: http://www.simplonpc.co.uk/Anchor.html#anchor132834].

 

 

 

Εικ.4: Το Ellis Island το 1905. [πηγή: βικιπαίδεια].

 

 

 Εικ.5: Το Ellis Island σήμερα. [πηγή: Αξιοθέατα στη Νέα Υόρκη].

 

 

 Εικ.6: Η Νάσουα το 1883. [πηγή: Wikipedia].

 

 

 Εικ.7: Η Νάσουα το 1908. [πηγή: Library of Congress].

 

 

 

 

ΠΗΓΗ

National Archives: Passenger and Crew Lists of Vessels Arriving at New York, New York, 1897-1957 (National Archives Microfilm Publication T715, roll 1580); Records of the Immigration and Naturalization Service, Record Group 85.

 

1) Ζήσης: https://www.myheritage.gr/research/collection-10512/ellis-island-other-new-york-passenger-lists-1820-1957?itemId=55601282-&action=showRecord&recordTitle=Nicolaos+Zissis 

2) Μπετένιος: https://www.myheritage.gr/research/collection-10512/ellis-island-other-new-york-passenger-lists-1820-1957?itemId=55601287-&action=showRecord&recordTitle=Andreas+Betenios