Τσερνοβίτι: Ο κυρίως ναός

Ο ναός αρχιτεκτονικά εντάσσεται στην κατηγορία της τρίκλιτης ξυλόστεγης βασιλικής της τουρκοκρατίας με δικλινή στέγη και σαμαρωτή απόληξη στην κόγχη του ιερού.

Το κεντρικό κλίτος χωρίζεται από τα δύο πλάγια κλίτη με δύο κιονοστοιχίες (Εικ.1,2,3). Οι κιονοστοιχίες επιστέφονται από τόξα. Το δάπεδο ήταν στρωμένο με πέτρινες πλάκες από ντόπια πέτρα. Εντός του ναού υπάρχουν παλαιό δεσποτικό (Εικ.4) και προσκυνητάρι. Στο προσκυνητάρι εκτίθεται εικόνα με το «Γενέσιον του Προδρόμου», η οποία φέρει χρονολογία 1913 (Εικ.5). Ενδιαφέρον παρουσιάζει και ο πολυέλαιος της ίδια εποχής (Εικ.6).

Οι εικόνες του τέμπλου χρονολογούνται στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Οι εικόνες του Χριστού και του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου αγιογραφήθηκαν τη δεκαπενταετία 1855-1870 από τον Ιωάννη Αναγνώστου Γρεβενίτη ή όπως αλλιώς υπογράφει «ζωγράφος εκ Γρεβενών». Ο Ιωάννης Αναγνώστου από τα Γρεβενά και οι δύο γιοί του Αναστάσιος και Δημήτριος διατηρούσαν αγιογραφικό εργαστήριο στη Λαμία. Δραστηριοποιήθηκαν στη Φθιώτιδα και Ευρυτανία. Υπογεγραμμένα έργα τους απαντώνται τη χρονική περίοδο από το 1855 έως και το 1913 σε πολλούς παλαιούς ναούς της ευρύτερης περιοχής Φθιώτιδας και Ευρυτανίας (Άγιος Νικόλαος Πουγκακίων, Άγιος Ιωάννης Θεολόγος Στάγιας, Αγία Παρασκευή Σπερχειάδας, Αγία Τριάδα Καρπενησίου, κ.ά.)[1].

Η εικόνα της Παναγίας Ελεούσας αγιογραφήθηκε το 1862 από τον Γεώργιο Δημητριάδη, Μωραΐτη (Εικ.7). Στη βάση της αναγιγνώσκεται η επιγραφή «1862 χείρ Γ. Δημητριάδου Μοραΐτου». Ο Γεώργιος Δημητριάδης, καταγόμενος από το Μωριά, διατηρούσε κι αυτός εργαστήριο στη Λαμία. Βρισκόταν σε οξύ ανταγωνισμό με τον Ιωάννη Αναγνώστου Γρεβενίτη, όπως διαπιστώνεται από δημοσιεύματα του τοπικού τύπου της εποχής[2].

Η ωραία πύλη του ιερού φράσσεται από βημόθυρο με παράσταση των πρωτοκορυφαίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου (Εικ.8). Χρονολογείται στα τέλη του 19^ου αιώνα. Ο Μέγας Αρχιερεύς απεικονίζεται σε μουσαμά, ο οποίος προσαρμόζεται σε ξύλινο πλαίσιο ορθογωνίου σχήματος (Εικ.9). Οι δύο πλάγιες πύλες του ιερού φράσσονται από παραστάσεις σε μουσαμά των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ. Ο μουσαμάς είναι προσαρμοσμένος σε ξύλινο πλαίσιο ορθογωνίου σχήματος. Οι παραστάσεις του Μέγα Αρχιερέα και των αρχαγγέλων Μιχαήλ και Γαβριήλ προέρχονται από τον ίδιο αγιογράφο. Χρονολογικά τοποθετούνται στα τέλη του 19^ου αιώνα.

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ (Εικ.10αβ) φέρει στο δεξί του χέρι ρομφαία ενώ στο αριστερό το ζυγό της δικαιοσύνης και ανοιχτό ειλητάριο με την επιγραφή:

«Βροτοί βλέπον/

τες το ξίφος τετα/

μένον Όσοι βέβη/

λοι, και ράθυμοι/

τον τρόπον Συστα/

λείτε πρός μετά/

νοιαν τάχει. Ει δε/

μη προψαύσητε/

τη θεία πύλη Εγώ/

γάρ ο πρίν παλαι/

ας προστάτης/

Ταύτης δ’ ετάχθην/

της νέας Εδέμ/

φύλαξ».

Το κείμενο σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται: «Άνθρωποι θνητοί κοιτάξτε το προτεταμένο ξίφος. Όσοι είστε αμαρτωλοί και οκνηροί στην πνευματική σας ζωή, μετανοήστε γρήγορα. Διαφορετικά μην πλησιάσετε στη Θεία Πύλη γιατί εγώ που ήμουν από παλιά προστάτης, τοποθετήθηκα φύλακας αυτής της Νέας Εδέμ».

Ο αρχάγγελος Γαβριήλ (Εικ.11αβ) φέρει στο δεξί του χέρι κλαδί με άνθος ενώ στο αριστερό ανοιχτό ειλητάριο με την επιγραφή:

«Οξυγράφον κα/

λαμον τη χει/

ρι φέρων/

Των εισιόντων/

συνταγάς/

απογράφω./

Φρουρώ στέρ-/

γοντας ει δε/

μη φθείρω/

τάχει».

Το κείμενο προέρχεται από την «Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης» του Διονυσίου εκ Φουρνά[3] και σε ελεύθερη μετάφραση αποδίδεται: «Κρατώντας στο χέρι τον οξυγράφο κάλαμο καταγράφω τα έργα αυτών που εισέρχονται. Φρουρώ αυτούς που προσέχουν, διαφορετικά καταστρέφω αμέσως (αυτούς που δεν προσέχουν)».

ΣΧΟΛΙΑ-ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ

[1] Βλέπε και Κακκαβάς Γ.-Κύρκος Ν.-Υφαντή Α., Η εκκλησιαστική τέχνη στην περιοχή της Σπερχειάδας από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους έως την περίοδο του Μεσοπολέμου.

[2] Τα δημοσιεύματα για τον ανταγωνισμό των δύο ζωγράφων θα αποτελέσει θέμα μελλοντικής ανάρτησής μας στο ιστολόγιο.

[3] Διονυσίου του εκ Φουρνά, Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης: εκ χειρογράφου του ιη' αιώνος εκδοθείσα κατά το πρωτότυπον αυτής κείμενον / υπό Α. Παπαδοπούλου-Κεραμέως, σελίδα 283.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ.1. Το τέμπλο του ναού.

 Εικ.2. Μερική άποψη του τέμπλου, του κεντρικού και του αριστερού κλίτους.

Εικ.3. Μερική άποψη του κεντρικού και του δεξιού κλίτους.

Εικ.4. Το παλαιό δεσποτικό.

Εικ.5. Το προσκυνητάρι με την εικόνα του Γενεσίου του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.

Εικ.6. Ο πολυέλαιος.

α

β

Εικ.7αβ. Η Παναγία Ελεούσα του τέμπλου και η επιγραφή «1862 χείρ Γ. Δημητριάδου Μοραΐτου».

Εικ.8. Το βημόθυρο του τέμπλου.

Eικ.9. Ο Μέγας Αρχιερεύς.

α

β

Εικ.10αβ. Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ και η επιγραφή του ειληταρίου.

α

β

Εικ.11αβ. Ο Αρχάγγελος Γαβριήλ και η επιγραφή του ειληταρίου.

ΠΗΓΕΣ ΕΙΚΟΝΩΝ

Φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου.