«…..Η μάχη της Μπεκής αποτελεί γεγονός άγνωστο στο ευρύ κοινό, αλλά αδιαμφισβήτητο. Μας εκπλήσσει δε που δεν έχει διασωθεί με την προφορική παράδοση…..
Γραπτές αναφορές στη μάχη της Μπεκής έχουμε σε πολλές πηγές[1], βιβλία του περασμένου αιώνα. Από τις πηγές αυτές αντλούν τις πληροφορίες τους οι σύγχρονοι συγγραφείς[2], όταν αναφέρονται στη μάχη της Μπεκής.
Όπως είναι φυσικό οι αναφορές στη μάχη της Μπεκής είναι ολιγόλογες, γιατί η σημασία της δεν ήταν καθοριστική για τη συνέχιση του Αγώνα. Ακόμη και η ακριβής χρονολογία της διεξαγωγής της μάχης δεν αναφέρεται στις πρωταρχικές πηγές. Ο Φιλήμων βέβαια αναφέρει ότι στις 10 Απριλίου έφθασαν οι Διάκος και Δυοβουνιώτης στην Αλαμάνα. Στη συνέχεια αναφέρει ότι ήθελαν να έλθουν σε συνεννόηση με τον Κοντογιάννη, πριν επιτεθούν στη Λαμία, που είχε ενισχυθεί από τα τουρκικά στρατεύματα της Θεσσαλίας. Συνεχίζει ότι ήθελαν να δοκιμάσουν τη δύναμη της πόλης αυτής και έστειλαν ένα σώμα μέχρι τα Καλύβια. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι το έκαναν αμέσως μόλις έφθασαν στην Αλαμάνα, δηλ. στις 10 Απριλίου.
Άλλωστε ο Γούδας αναφέρει ότι το εγχείρημα έγινε όταν οι οπλαρχηγοί βρίσκονταν στις Κομποτάδες. Προσωπικά δεχόμαστε ως πλέον αξιόπιστη την εκδοχή του Γούδα, γιατί στο κεφάλαιο του βιβλίου του που αναφέρεται το συμβάν έχει ως κεντρικό ήρωα τον Τράκα κι είναι φυσικό να έχει συγκεντρώσει πιο θετικές πληροφορίες για τις κινήσεις του ήρωά του. Σημειωτέον ότι ο Τράκας ήταν υφοπλαρχηγός του Πανουριά και στην Αλαμάνα, στις 10 Απριλίου, βρισκόταν μόνο οι Διάκος-Δυοβουνιώτης κατά το Φιλήμονα. Η μάχη λοιπόν πρέπει να έγινε μεταξύ, 11ης και 15ης Απριλίου, γιατί στις 17 Απριλίου ο Τράκας πολεμάει στη Δερβέν-Φούρκα. Κατά την άποψή μας είναι προτιμότερο να λέμε ότι η μάχη έγινε περί τα μέσα Απριλίου.
Τα γεγονότα-σύμφωνα με τη μελέτη των πηγών-έχουν κατά την άποψή μας ως εξής:
Στις αρχές του Απρίλη του 1821 η επανάσταση είχε φουντώσει για καλά στη Ρούμελη και στο Μοριά. Οι Τούρκοι θορυβήθηκαν. Για την καταστολή της εξέγερσης καταστρώνουν το εξής σχέδιο. Δυο στρατιές συγκεντρώνονται η μια στην Ήπειρο κι άλλη στη Θεσσαλία. Θα κατέβουν αντίστοιχα από τη Δυτική και από την Ανατολική Στερεά Ελλάδα. Αφού-σύμφωνα με το τουρκικό σχέδιο-κατέπνιγαν την επανάσταση στη Ρούμελη, οι δυο στρατιές θα περνούσαν στην Πελοπόννησο. Εκεί με συντονισμένες ενέργειες θα έκαναν το ίδιο κι η επανάσταση θα είχε σβήσει…
Το σχέδιο των επαναστατημένων Ελλήνων προέβλεπε τα εξής: Κατάληψη των τουρκικών κάστρων σε Ρούμελη και σε Μοριά και στη συνέχεια απόκρουση της καθόδου των τουρκικών στρατιών.
Οι Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί Διάκος, Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης συσκέπτονται στις Κομποτάδες. Θέλουν να είναι κοντά στα δυο ισχυρά-άπαρτα ακόμα-κάστρα της Λαμίας και της Υπάτης. Θέλουν να τα κυριέψουν το συντομότερο δυνατόν, για να μην έχουν στα νώτα τους τουρκικές φρουρές απείραχτες, για να μπορούν να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικότερα τη στρατιά που θα κατέβει από τη Θεσσαλία.
Έχουν καλέσει και τον οπλαρχηγό της Υπάτης Μήτσο Κοντογιάννη, ο οποίος διστάζει να μετάσχει στον αγώνα. Θέλοντας να εξακριβώσουν τι δυνάμεις διαθέτουν οι Τούρκοι στη Λαμία, στέλνουν τον Κομνά Τράκα, υφοπλαρχηγό του Πανουργιά, επικεφαλής ενός μικρού σώματος επαναστατών, για να χτυπήσεις δήθεν το Ζητούνι από την πλευρά των Καλυβίων.
Όμως οι Τούρκοι κινήθηκαν εναντίον τους με πολύ στρατό, πεζούρα και καβαλαρία, κι ο Τράκας υποχώρησε προς τα υψώματα της Μπεκής. Εκεί οχυρώθηκε στην εκκλησία του χωριού και “εμάχετο γενναίως”.
Απ’ τις Κομποτάδες παρακολουθούσαν με αγωνία τα τεκταινόμενα. Έβλεπαν την αψιμαχία των Καλυβίων να εξελίσσεται σε κανονική μάχη γύρω από τον Ιερό Ναό του Αγίου Αθανασίου της Μπεκής (Eικ.1). Διαπίστωσαν τη δεινή θέση στην οποία είχε περιέλθει ο Τράκας και τα παλικάρια του περικυκλωμένοι από υπέρτερες εχθρικές δυνάμεις και έκαναν την εξής παραπλανητική κίνηση αντιπερισπασμού. Συγκέντρωσαν όσο περισσότερα υποζύγια μπορούσαν απ’ τις Κομποτάδες και τα γύρω χωριά, τα καβαλίκεψαν τα παλικάρια τους και μερικοί χωρικοί και κινήθηκαν δήθεν προς τη Λαμία από τα νότια-νοτιοανατολικά. Φοβούμενοι οι Τούρκοι επίθεση κατά της Λαμίας, έλυσαν την πολιορκία του Αϊ-Θανάση της Μπεκής κι επέστρεψαν στη βάση τους, για να ενισχύσουν τη φρουρά του Κάστρου. Ελεύθεροι τώρα ο Τράκας και τα παλικάρια του επέστρεψαν στις Κομποτάδες. “Επανέκαμψεν ο Τράκας όλως αβλαβής, φονεύσας πρότερον ουκ ολίγους Τούρκους” γράφει ο Γούδας.
Αυτή ήταν η μάχη της Μπεκής, μια απ’ τις πρώτες μάχες του 1821, προάγγελος της μάχης της Αλαμάνας. Τα αποτελέσματά της:
1) Πολλά παλικάρια πήραν το “βάπτισμα του πυρός” στη μάχη αυτή, κοντά σε έμπειρους κλέφτες.
2) Ο Κομνάς Τράκας αναδείχτηκε σε ηγετική φυσιογνωμία. Έκτοτε ονομάζεται και “ήρωας της Μπεκής”.
3) Η αναγνωριστική αυτή επιχείρηση πέτυχε το σκοπό της. Διαπιστώθηκε ότι το Ζητούνι φρουρούνταν από ισχυρές δυνάμεις κι επομένως μια επίθεση εναντίον του τη συγκεκριμένη στιγμή δεν είχε καμμιά τύχη.
4) Η συμμετοχή των Μπεκιωτών στη μάχη δεν μπορεί ούτε να υποστηριχτεί ούτε να απορριφτεί. Μπορεί όμως να πιθανολογηθεί. Πάντως η Μπεκή και οι κάτοικοί της έγιναν αποδέκτες της εκδικητικής μανίας και των αντιποίνων των Τούρκων. Το χωριό κάηκε και οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν “τήδε κακείσε” και μόλις το 1828 άρχισαν να συγκεντρώνονται ξανά στις εστίες τους[3].
Στο σημείο αυτό πρέπει να γίνει μια αναγκαία διευκρίνιση σχετικά με το ακριβές σημείο που ταμπουρώθηκε ο Τράκας στη Μπεκή. Ο Γούδας-κι όσοι χρησιμοποίησαν το βιβλίο του ως πηγή-αναφέρει απλά ότι ο Τράκας οχυρώθηκε στην εκκλησία του χωριού, χωρίς να αναφέρει ποια εκκλησία. Ο Γ. Σκούρας όμως στο δημοσίευμά του τοποθετεί την εκκλησία στο κέντρο του χωριού, οπότε υπονοείται η εκκλησία των Εισοδίων της Θεοτόκου, γιατί αυτή βρίσκεται στο σημείο αυτό. Ο ισχυρισμός του όμως δεν είναι σωστός, γιατί η εκκλησία αυτή χτίσθηκε μόλις το 1930, χωρίς να υπάρχει προηγουμένως στη θέση της άλλος ναός. Το 1821 ενοριακός ναός της Μπεκής ήταν ο Άγιος Αθανάσιος, όπως μπορεί να διαπιστώσει ο αναγνώστης σε άλλα κεφάλαια αυτού του βιβλίου[4].
Στον Αϊ-Θανάση της Μπεκής λοιπόν οχυρώθηκε ο Κομνάς Τράκας με τους συντρόφους του. Μέσα στο ναό και στον περίβολό του, που μάλλον ήταν περιμανδρωμένος…».
ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1] α. Ιωάν. Φιλήμονος, “Δοκίμιον Ιστορικόν περί της Ελληνικής Επαναστάσεως” Αθήνα 1860, τ.3ος, σελ. 91
β. Αναστ. Ν. Γούδα, “Βίοι παράλληλοι” Εν Αθήναις 1876, τ. Η, σελ. 365-366
γ. Ιωάν. Πετρώφ, “Ιστορικός Άτλας του Εικοσιένα”, Λειψία 1886.
Ο Φιλήμων γράφει: “Μάλιστα δε, όπως δοκιμάσωσι την δύναμιν της πόλεως αυτής (σ.σ. της Λαμίας), απέστειλαν εν σώμα προχωρήσαν μέχρι του χωρίου Καλυβίων. Εκεί, εξελθόντες πεζοί και ιππείς οι Τούρκοι, συνεπλάκησαν και δια της υπεροχής του ιππικού υπεχρέωσαν τούτο, όπως αποσυρθεί εις το χωρίον Βεκί (σ.σ. Μπεκί) και οχυρωθεί, πολέμησαν έτι επί δύο ώρας…
Ο Γούδας είναι αναλυτικότερος: “…άπαντες οι οπλαρχηγοί μετέβησαν εις Κομποτάδες εκεί δε απεφασίσθη να εξακριβωθώσιν αι δυνάμεις των εν Λαμία Τούρκων και προς τούτο παραλαβών ο Τράκας τους υπ’ αυτόν και διαβάς τον Σπερχειόν έφθασε μέχρι των Καλυβίων του Γκόγκα, τέταρτον της ώρας απεχόντων της Λαμίας κ’ εκεί συνήψε μάχην εν τω πεδίω ίνα δε μη υπερφαλαγγισθή, απεσύρθη τέταρτον της ώρας εις το χωρίον Μπεκί, ωχυρώθη εν τη εκκλησία κ’ εμάχετο γενναίως· οι δ’ εν Κομποτάδες, βλέποντες ταύτα, και φοβούμενοι μη πάθωσιν οι περί τον Τράκαν ένεκα της πληθύος των εχθρών, κατέφυγαν εις το εξής στρατήγημα: ίππευσαν τα υποζύγια των χωρικών και προσεποιούντο ότι ήθελον να διαβώσιν αλλαχού τον Σπερχειόν, ίνα προσβάλωσιν εκείθεν την Λαμίαν. Τούτο ειδόντες οι Τούρκοι έλυσαν την πολιορκίαν του Μπεκί και ούτως επανέκαμψεν ο Τράκας όλως αβλαβής, φονεύσας πρότερον ουκ’ ολίγους Τούρκους”.
Ο Πετρώφ αναφέρει λακωνικά: “…Μπροστά στη Λαμία χτυπήθηκαν με τους Τούρκους και αναγκάσθηκαν να αποσυρθούν στο χωριό Μπεκί και να αντιτάξουν ισχυρή άμυνα…”.
[2] α. Κώστα Αβραάμ, “Ρουμελιώτες Αγωνιστές του Εικοσιένα” Έκδοση 1957, σελ. 49
β. Τριαντ. Δ. Παπαναγιώτου, “Η Φθιώτις το ’21” παραπέμπει στον Αναστ. Γούδα.
γ. Παναγ. Τσώνη, “Ο Νομός Φθιώτιδος”, Αθήνα 1983, σελ. 93
δ. Γεώργ. Αθ. Σκούρας, “Οι μάχες στα καλύβια και Μπεκί (Λαμίας)”, περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, τ.6ος, 1994, σελ.62.
[3] Θεόφ. Ν. Σιμόπουλου, Δύο ανέκδοτοι κώδικες της Ι. Μ. Φθιώτιδος 1834-35, Αθήνα 1975, σελ. 81.
[4] Παράβαλε και σχετική επιστολή μας που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΦΘΙΩΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, τ.8ος,9ος, 1995, σελ. 185-187.
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικ.1: Ο Άγιος Αθανάσιος Μπεκής (Σταυρού) σήμερα ως κοιμητηριακός ναός. Κάτω από την εκκλησία η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας-Θεσσαλονίκης. Απέναντι οι πρόποδες της Οίτης. (φωτογραφία: Ιωάννης Μακρής).
ΠΗΓΗ
Ιωάννης Ευαγ. Μακρής, Σταυρός (Μπεκή)-Φθιώτιδας. Η ιστορία του, Λαμία 1998, σελίδες 56-58.
