[Αναδημοσιεύεται σε συνέχειες το Πολεμικό Ημερολόγιο του Ηλία Γ. Κωστή από τη Λαμία, ο οποίος έλαβε μέρος στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41, ως επιλοχίας στο 42 Σύνταγμα Ευζώνων Λαμίας. Διατηρήθηκε η ορθογραφία του δακτυλογραφημένου κειμένου. Το ημερολόγιο μας παραχωρήθηκε ευγενώς από τον κ.Χρήστο Μπούκλα, καταγόμενο από το χωριό Ρεμπετίστα Ιωαννίνων, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης και μνήμης των πεσόντων και ταφέντων Ρουμελιωτών ευζώνων στο χωριό του. Αξίζει να σημειωθεί η ευαισθησία και συγκίνηση του κ.Μπούκλα, όταν έμαθε τον τόπο καταγωγής μου].
ΑΤΟΜΙΚΟΝ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΝ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΟΑΛΒΑΝΙΚΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ 1940-41
ΗΛΙΑ ΓΕΩΡ. ΚΩΣΤΗ
Το ημερολόγιον τούτο είναι καθαρά προσωπικόν και περιγράφει την πολεμικήν μου περιπέτειαν στον πόλεμο του 1940-41.
Περιλαμβάνει δε περιληπτικώς και τας μάχας που έδοσε το 42ον Σύνταγμα Ευζώνων το οποίο ακολούθησα σε όλη τη διάρκεια του πολέμου από της στρατεύσεώς μου την 22-7-1940 μέχρι και το γυρισμό μου την 5-5-1941.
Είναι δε πιστή αντιγραφή, χωρίς την παραμεκρήν διόρθωσην, φραστικήν ή και ορθογραφικήν ακόμη, από τα μικρά μπλοκάκια και άλλα χαρτάκια που χρησιμοποίησα διά την τήρησήν του. Μόνο τα κωλλήμμένα ψειροτόμαρα δεν μετεφέρθησαν.
Μετά την κήρυξιν του πολέμου τα είχα πάντα στην εσωτερική τσέπη του σακκακιού μου, τηλιγμένο σε μία μουσαμαδένια κουκούλα, δια να το προφυλάξω κατά το δυνατόν από την υγρασία διότι προ του πολέμου είναι γραμμένο με μελανί μολύβι. Μετά την κήρυξιν του πολέμου είναι γραμμένο με πράσινο στηλό από τα Ιταλικά που προμηθεύτικα από τους Ιταλούς αιχμαλώτους. Παρά την προσπάθειαν όμως προφυλάξεώς του από την υγρασίαν δεν το κατάφερα απολύτως. Αλλά και πώς να το καταφέρω; Μήπως υπήρξα ποτέ στεγνός.
Φρόντιζα πάντα να το ενημερώνω, αν όχι καθημερινώς, το συντομότερο τα κάπως ήσυχα βράδυα και όταν η θέσις του καταυλισμού το επέτρεπε, μέσα στη σκηνή μου με το καντηλάκι μου, ένα κονσερβοκούτι με λίγο λαδάκι και πολύ χονδρό αλάτι, για φυτίλη δε ένα κομματάκι του υποκαμίσου μου ή από την κουλούρα του τσακμακιού που την είχα πάντα στον κόρφο μου. Εκπυρσοκροτούσε δε συνεχώς τόσο από το αλάτι όσο και από τις αμέτρητες κόνιδες των ψειριών. Φως αδύνατο που τρεμόσβυνε συνεχώς αλλά φως.
Όταν δεν είχα ιδίαν αντίληψιν των γεγονότων ελάμβανα πληροφορίες από τους συνδέσμους της Διμοιρίας μου, από τραυματίας, ασύρματο, ακόμη και από Αξιωματικούς της Διοικήσεως. Έτσι η περιγραφή των διαφόρων περιστατικών και γεγονότων είναι αυθεντική.
Ως προς τας γενικάς πληροφορίας, της όλης καταστάσεως του πολέμου εις τα διάφορα μέτωπα, που αναφέρομαι, χρησιμοποιούσα τις πληροφορίες του ταχυδρόμου, των ημιονηγών ακόμα και της αρβύλας και τούτο διότι σπάνια παίρναμε επίσημα ανακοινωθέντα.
ΙΟΥΛΙΟΣ 1940
Μηνιαία εκγύμνασις της κλάσεως 1933
Ο ουρανός της Ελλάδος αρχίζει να θολούται ύστερα από τα τελευταία γεγονότα της Τσαμουριάς, τα οποία δημιούργησαν και χρησιμοποιούν ως σημαντικήν αιτίαν οι Ιταλοί, με την δήθεν ή μάλλον καθαρώς φανταστικήν δολοφωνίαν του σεσημασμένου αρχιληστάρχου και κακοποιού της περιφερείας Ταούτ Χόντζια, με τας τόσας εις βάρος του καταδικαστικάς αποφάσεις εκ της Ελληνικής Δικαιοσύνης, πρόσκαιρα δεσμά, ισόβια δεσμά και θάνατον ακόμη, δι’ εκάστην των απείρων διαπραχθέντων εγκληματικών του πράξεων.
Τόσο ο προσχηματικός πόνος της Ιταλίας δια τον θάνατον του αρχιληστάρχου, όσο και από τας μετάπειτα ραδιοεκπομπάς του των σταθμών της και δη του σταθμού ΑΛΗΘΕΙΑ της πόλεως Αργυροκάστρου με τας τόσας χυδαίας φράσεις του εναντίον της Ελλάδος, αλλά και τας υπόπτους κινήσεις του στρατού της εις τα Ελληνο-αλβανικά σύνορα, κατέστησαν πλέον φανεραί οι προθέσεις της, με την οποίαν δυστιχώς προ έτους έχομεν υπογράψει σύμφωνον μη επιθέσεως.
Η Ελλάς παρά την αυστηράν ουδετερότητα που τηρεί, δεν είναι δυνατόν να μείνει με σταυρωμένα χέρια ύστερα από τας φανεράς προθέσεις της Ιταλίας ούτε και να πιστεύει εις τας υπούλους ανάνδρους και ατίμους υποσχέσεις του Μουσολίνη που κάθε τόσο διατυμπανίζει. Δι’ αυτό αρχίζει να λαμβάνει τα μέτρα της και μάλιστα με κάθε προφύλαξιν να μη γίνουν αντιληπτά.
Ένα από τα μέτρα αυτά είναι και η επιστράτευσις ηλικιών δια δήθεν εκγύμνασιν εις τα νέα όπλα, αλλά ουσιαστικά την αύξησιν της στρατιωτικής της δυνάμεως. Η πρώτη επιστράτευσις άρχισε το Μάϊο του 1940 με την κλάσιν του 1935, τον Ιούνιο της κλάσεως του 1934 και τον Ιούλιο της κλάσεως 1933 εις την οποίαν και ανήκο.
Δια των εφημερίδων ανακοινώθη η πρόσκλησις της κλάσεως μου την 13-7-40 με ημέραν παρουσιάσεως την 20ην και 22αν Ιουλίου προς μηνιαίαν εκγύμνασιν εις τα νέα όπλα.
Παρ’ ότι ευρίσκομαι εις τας αρχάς της επεγγελματικής μου σταδιοδρομίας εξασκών το επάγγελμα του Εργολάβου Δημοσίων Έργων με ευχαρίστησιν εδέχθην την ιεράν φωνήν της πατρίδος προς εκπλήρωσιν των υποχρεώσεών μου προς αυτήν.
Την 18ην Ιουλίου εγκαταλείπω την Κομοτινήν, εις την οποίαν μένο μονίμως προς κατάταξίν μου εις το 42ον Σύνταγμα Ευζώνων με έδραν την Λαμίαν εις το οποίο ανήκο στρατολογικως.
Την 20ην Ιουλίου, ημέραν της γιορτής μου, παρουσιάζομαι στο Σύνταγμά μου. Νέα όπλα φυσικά δεν υπάρχουν, αλλά εν αναμονή εξελήξεως της τόσο σκοτεινής καταστάσεως.
Ως ήτο επόμενον η μηνιαία εκγύνασις μετετράπει εις αόριστον διότι τα γεγονώτα πείραν πλέον τραγικήν μορφήν. Τορπιλισμός της Έλλης την ημέραν του εορτασμού της μεγαλόχαρης της Τήνου 15-8-40, από δήθεν αγνώστου υποβριχίου αλλά στη πραγματικότητα Ιταλικού τοιούτου, αλλά και ο βομβαρδισμός πλοίων μας εις τας βάσεις των υπό Ιταλικών αεροπλάνων, ακόμη και η συγκέντρωσις Ιταλικών μεραρχιών εις την Αλβανίαν, επιβεβαίωσε πλέον ουχί τας απλώς εχθρικάς προθέσεις της Ιταλίας αλλά τας πολεμικάς τοιαύτας.
Ευρισκόμεθα πλέον εις τας παραμονάς βεβαίου πολέμου. Οπότε άρχισε και η μετακίνησις στρατιωτικών δυνάμεων μας προς τα Ελληνο-αλβανικά σύνορα.
Μεταξύ των μετακινουμένων τμημάτων είναι και το Σύνταγμά μας εις το οποίον άρχισε η εσπευσμένη πολεμική οργάνωσις και ετοιμασία προς αναχώρισιν με άγνωστον τομέα κατευθύνσεως.
Την 3-9-40 το Ι/42 Τάγμα του Ταγματάρχου Καραμέρη ετοιμάσθη όλη τη νύκτα και την 9ην πρωϊνήν ανεχώρησε επιβιβασθείσα εις την αμαξοστοιχίαν με κατέθηνσιν την Λάρισαν. Συγχρόνως ετοιμάζονται και τα υπόλοιπα τμήματα.
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
Άρχισε πλέον η εντατική ετοιμασία του Συντάγματος. Εγώ εντάσομαι εις την Ομάδα Διοικήσεως του Συντάγματος με Διοικητήν τον Γεώργιον Περίδην Υπασπιστήν του Συν/τος, ως επικεφαλής της Ομάδος εφίππων ανιχνευτών και συνδέσμων.
Παραλαμβάνω τους άνδρας της Διμοιρίας μου και μέχρι το μεσημέρι τους έχω εφοδιάσει με ιματισμόν και οπλισμόν. Τας απογευματινάς ώρας παραλαμβάνω και τους ίππους.
-2-
Την 5ην απογευματινήν έγινε έκτακτος συγκέντρωσις του Συν/τος συνάμα και επιθεώρησις παρά του Σωματάρχου Παπαδόπουλου και επίσημος ανακοίνωσις αναχωρήσεως του Συν/τος την 9ην νυχτερινήν με άγνωστον προς το παρών κατεύθυνσιν. Ασφαλώς με αυτήν του Ι/42 Τάγματος.
Η ομιλία του Σωμ/χου ήτο πολύ σεγκενητική και ενθουσιώδης διεκόπτετο δε από τας ζητοκραυγάς και τα χειροκροτήματα τόσο των στρατιωτών όσο και των πολιτών που έχουν συγκεντρωθεί στα γύρω συρματοπλέγματα.
Την 7.50 νυχτερινήν δίδεται η διαταγή εκκινήσεως με την προκαθορισμένην σειράν των Ταγμάτων και των μεταγωγικών των.
Προπορευομένων των σαλπίγκων των Ταγμάτων με Εθνικά εμβατήρια άρχισε η εκκίνησις με κατεύθυνσιν τον Σ.Σ.Λαμίας.
Δεν θα ξεχάσω την ανδροπρεπή και Ελληνοπρεπή διέλευση των στρατιωτών προ του συγκεντρωμένου πλήθους των πολιτών καθ’ όλην την διαδρομήν στρατώνων Σ.Σταθμού με έκδηλον ενθουσιασμόν εδέχετο τα χειροκροτήματα και τας ζητοκραυγάς του λαού όλου του λαού της Πόλεος. Ανάμεσα στας ζητωκραυγάς ξεχώριζαν και οι ευχές στο καλό και με τη Νίκη.
Την 10ην νυκτερινήν έχει ολοκληρωθεί η επιβίβασις εις την αμαξοστοιχίαν και εν συνεχεία το σύνθημα αναχωρήσεως δια της σάλπιγγος προχωρείται-προχωρείται και μετά όλες οι σάλπιγγες ηχούσαν πολεμικά εμβατήρια. Ολόκληρος ο λαός της Λαμίας και των περιχώρων έχουν κατακλήσει τόσον τον Σ.Σταθμόν όσο και την σιδηροδρομικήν γραμμήν μέχρι και τον συνοικισμόν Καλυβίων αποχαιρετά με ευχάς τα παιδιά της.
4-9-40
Την πρωίαν γίνεται αποβίβασις εις τον Σ.Σταθμόν Παλιοφαρσάλων και μετά περίπου δύου ώρες επιβίβασις εις αμαξοστοιχίαν με κατείθυνσιν προς Καλαμπάκαν. Κατά την διαδρομήν πληροφορούμεθα ότι προοριζόμεθα διά τα Αλβανικά σύνορα του ρομέως Φιλιατών.
Καθ’ όλην την διαδρομήν προς Καλαμπάκαν τα ενδιάμεσα χωριά και πόλεις μας υποδέχονται με ζητοκραυγάς χειροκροτήματα και ευχές. Αξέχαστος θα μου μείνει η υποδοχή του λαού της Πόλεως των Τρικάλων. Το τραίνο σταμάτησε για λίγο και τα βαγόνια του γέμισαν από τα λουλούδια που έριχναν οι ωραίες κοπέλες αποκαλούσαν δε αδέλφια του στρατιώτες και με δάκρια τους εύχονται καλή ΝΙΚΗ. Γυναίκες και μικρά παιδιά σε κίνηση να προσφέρουν αυγά βρασμένα ψωμάκια φρούτα ακόμα και κρασί με κανάτες. Τα παιδιά πρόθυμα και γρήγορα γέμιζαν τα παγούρια με νερό.
Την 10ην νυκτερινήν έγινε η αποβίβασις πλησίον της Καλαμπάκας όπου και διανυκτερεύσαμε με διαταγήν την 7.30 πρωινήν θα γίνει αναχώρησις.
5-9-40
Μετά εξαντλιτικήν πορείαν 30 χιλιομέτρων περίπου φθάνομαι την 11ην νυκτερινήν στο χωριό ΠΕΥΚΗ όπου και διανυκτερεύομαι.
6-9-40
Την 6.35 πρωινήν αναχωρούμαι επί της Δημοσίας οδού Καλαμπάκας-Ιωαννίνων και το απόγευμα φθάνομαι και καταβλιζόμεθα στο Προφήτη Ηλία Μετσόβου 20 περίπου λεπτά από την Πόλιν. ..εταξύ των πολλών την επισκεύθην.
7-9-40
Αναχώρησις την 6.30 πρωινήν και ύστερα από εξαντλιτικήν πορείαν φθ’άνομαι την 10.15 νυχτερινήν στη ΓΕΦΥΡΑ ΜΠΑΛΤΟΥΜΑΣ. Νειστικοί και κατάκοποι πέσαμε στον ύπνο.
8-9-40
Ευτυχώς σήμερα δεν μετακινούμεθα. Το πρωί μας ανακοίνωσαν την ταχυδρομικήν μας διεύθυνσιν “42 Σύνταγμα Ευζώνων Τ.Τ. 712” και τα γραμματά μας άνευ γαμματοσήμου και την σύστασιν να αλληλογραφίσωμε με τους δικούς μας, αποφεύγοντας πληροφορίες στρτιωτικής φύσεως.
Σήμερα είναι ποιο αισθητή η κούρασις για τους πεζούς αλλά και ο πόνος για τους ιππείς από τα τραύματα που τους έχει προκαλέσει η σέλλα και το μόνο φάρμακο του γιατρού το τάλκ.
9-9-40
Την 9.45 αναχωρούν δι’ αυτοκινήτων τα μεταγωγικά Σώματος με προορισμό τον ΠΑΡΑΚΑΛΟΜΟ. Βάσει διαταγής τις ΥΙΙΙης Μεραρχίας, εις την οποίαν υπήχθημεν την 10.15 αναχωρεί και το Ι/42 Τάγμα δι’ αυτοκινήτων με προορισμό μαλον ΦΙΛΙΑΤΕΣ. Μετά 20σάλεπτο περίπου καταφθάνει μακρά σειρά αυτοκινήτων δια την μετακίνησιν και του υπολόίπου Συν/τος.
-3-
Τα πάντα είναι έτοιμα προς αναχώρησιν παρατηρείται όμως καθυστέρησις δύο ώρων περίπου και έχει κάπως εκνευρίσει τους στρατιώτες και η οποία οφείλεται εις την ασυνοησίαν των Αξιωματικών. Επιτέλους γίνεται η επιβίβασις και δίδεται το σύθημα αναχωρήσεως διά της σάλπιγγος με προορισμόν τον ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟ 85 περίπου χιλιόμετρα.
Η διαδρομή είναι θεαματική και ευχάριστος ανάμεσα στα ηρωικά της ιστορίας μας μέρη. Διερχόμεθα κατά μήκος της Λήμνης των Ιωαννίνων, διακρίνομεν την Πόλιν και ανατολικά της εις το βάθος τα υπερίφανα υψώματα του ΜΠΙΖΑΝΙΟΥ διά τάς μάχας των οποίων ως και τον ηρωισμόν των Ελλήνων που η ιστορία έχει γράψει πολλάς και χρυσάς σελίδας. Επίσης καθαρά διακρίνεται το νησάκι πρό των Ιωαννίνων εις το οποίο εφονεύθη ο Αλή Πασας και πού σήμερα υπάρχει ολόκληρος Συνοικισμός.
Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Οι ιστορικοί τόποι αφιπνίζουν το πατριοτικόν αισθημα. Λίγα λόγια του Υποδιοικητού κ.Κυριάκου Κυριακού Εφέδρου αντισυνταγματάρχου, διά τάς ιστορικάς τοποθεσίας φέρουν εις την φαντασίαν τάς φυσιογνωμίας των ηρώων που αγωνίστηκαν δια την απελευθερωσιν των . Και με σφιχτά τα όπλα ειςτας αγκάλας οι στρατιώτες με έκδηλο ενθουσιασμό τραγωδούν όλοι μαζί τα δημοτικά τραγούδια που η πηγή τους είναι τα ιστορικά αυτά μέρη.
Άφιξις εις ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΝ η 11η νυκτερινή. Σκότος και ραγδαία βροχή μα όμως οι κάτοικοι υποδέχονται τους τσολιάδες με ενθουσιώδεις ζητοκραυγάς και χειροκροτήματα. Η κατασκήνωσις λίγο έξω από το χωριό.
10-9-40
Δεν έχει ανατήλει ακόμη ο ήλιος και οι κάτοικοι του χωριού μας κάνουν επίσκεψιν όλο χαρα. Μας δείχνουν την γραμμήν των παλιών Ελληνο-Αλβανικών συνόρων επί του απέναντι όρους ΧΑΒΟΣ, ως και άλλας τοποθεσίας μαχών του 1918. Τα νέα σύνορα απέχουν 13 περίπου χιλιόμετρα. Ερείπια εκ της πυρκαγιάς του Χωριού το 1918 παραμένουν ως μάρτυρες εκδικήσεως.
Προς Α. του Χωριού διακρίνονται τα οχειρματικά έργα του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ ως και πρίφημος ΜΟΝΗ ΒΕΛΛΑ. Διακρίνεται το Χωριό ΔΙΛΙΑΝΗ-ΧΑΝΙ ΔΟΛΙΑΝΩΝ ως και τα γυνά και απότωμα βουνά της ΚΟΝΙΤΣΗΣ. Εις την Δ παρυφήν του Χωριού διακρίνεται ο ποταμός ΚΑΛΑΜΑΣ. Νοτίως διακρίνεται η μικρή πεδιάς του ΚΑΛΑΜΑ ως και διάφορα υψόματα στολισμένα με οφιωειδή χαρακώματα. Νοτιότερα δε η δασομένη και απότομος βουνοπλαγιά του όρους ΧΑΒΟΣ επί της κορυφής του οποίου άλλοται ήτο η γραμμή των συνόρων. Επί της δασομένης αυτής πλαγιάς διακρίνονται πολλά Μοναστηράκια όπως της ΠΑΛΑΙΟΓΡΙΜΠΙΑΝΗΣ-ΣΩΣΙΚΟΥ-ΑΓΙΑΣ ΠΑΡΑΣΚΕΥΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ. Διέρχεται δε και η δημοσια οδός ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ-ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ.
11-9-40
Άφιξις του Επιτελείου της ΥΙΙΙης Μεραρχίας προς υπόδειξιν τομέως επιτηρήσεως του Συντάγματος.
Αναχωρούμαι από παρακάλαμον την 7.30 πρωινήν προς το χωριό ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ έφιπποι και καθ’ οδόν συναντόμεθα με το Επιτελείο της Μεραρχίας με Επιτελάρχην τον Συν/χην Μαυρογιάννην, τον Αρχηγόν Μεραρχιακού Πεζικού Ταξίαρχον Γιαντζήν και λοιπούς Αξιωματικούς του Επιτελείου. Μας δείχνουν διάφορα αμυντικά έργα, χαρακώματα ημιτελή, αντιαρματικούς τάφρους, πυροβολεία και πολυβολεία, τα οποία όπως δείχνουν έχουν κατασκευασθεί από καιρό. Ύστερα από μιαμιση ωρα φθάνομαι στο Χωριό Μαυρονόρος. Αφίνομαι τους ίππους και προχωρούμε δια το ύψομα 1302 (υψηλότερο σημείο του ΧΑΒΟΣ) και υστερα από κουραστικήν ανάβασιν μέσω των αποτόμων και πικνοδασομένων πλαγιων φθάνομαι στο προορισμό μας.
Το ύψωμα 1302 είναι το τελευταίον άκρον του τομέως επιτηρήσεως, Πέραν αυτού συνεχίζουν γυμνά και απόκριμνα βουνά τα οποία χαρακτηρίζουν ως νεκράν ζώνην μεταξύ των ΦΙΛΙΑΤΩΝ και ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ ή ΚΑΛΑΜΑ γενικώς. Το δε δεξιόν άκρον του τομέως επιτηρήσεως είναι το ύψωμα ΧΡΥΣΟΡΡΑΧΗΣ. Ο μεταξύ χώρος αποτελεί τον κυρίως τομέα επιτηρήσεως, ο οποίος θεωρείται και ΚΥΡΙΑ ΓΡΑΜΜΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΕΩΣ.
Η κυρία γραμμή αντιστάσεως ως κέντρον έχει τα μικρά υψώματα της κοιλάδος του ΚΑΛΑΜΑ τα οποία διασχίζει από ανατολάς προς δυσμάς ο ποταμός ΚΑΛΑΜΑΣ και τα οποία είναι κλως οχειρωμένα και ικανά διά τήν υπερασπισιν τόσον της κοιλάδος όσον και της Δημοσίας οδού ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ-ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΥ πλαγιοβαλομένης εις μήκος πλέον των 10 χιλ/τρων επί της οποίας υπάρχουν
-4-
και τρείς μεγάλες γέφυρες ΑΓΙΟΥΣ-ΚΑΛΑΜΑ-ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Τα κυρίως αμυντικά έργα ευρίσκονται εις τα υψώματα ΜΟΝΗΣ ΣΩΣΙΝΟΥ-ΑΓΙΑΣ ΜΑΡΙΝΑΣ-ΣΙΑΣΤΗ-(παρατηρητήριο Συν/τος)ΡΕΠΕΤΙΣΤΑΣ ΚΑΙ ΓΡΙΜΠΙΑΝΗΣ.
Τα δύο επιτελεία αντήλλαξαν τας γνώμας των επί αρκετάς ώρας και την 5ην απογευματινήν αφίνομε το ύψωμα 1302 επιστρέφοντας εις ΜΑΥΡΟΝΟΡΟΣ.
12-9-40
Μετάβασις με Διοικητήν, Υπασπιστήν και πολλούς Αξ/κούς του Συν/τος προς αναγνώρισιν χώρων επισταθμίας των Ταγμάτων. Περάσαμε τα Χωριά ΚΟΚΛΙΟΙ-ΓΡΙΜΠΙΑΝΗ-ΡΕΜΠΕΤΙΣΤΑ-ΡΙΑΧΟΒΟ. Χώρος καταυλισμού του Συν/τος καθορίσθη το δάσος μεταξύ ΚΟΥΚΛΙΩΝ και ΓΡΙΜΠΙΑΝΗΣ.
13-9-40
Η μέρα πέρασε διαβάζοντας περιοδικά και ύπνο κατά βούλησιν.
14-9-40
Ο καιρός είναι ευχάριστος και χαρακτηρίζει αρχάς ωραίου φθινοπόρου. Ο στρατός ήρεμος και απηλλαγμένος πλέον από τας αδεσπότους φήμας των πόλεων φαίνεται ευχαριστημένος και ενθουσιασμένος από την εδώ μεταβασίν του. Ασχολείται με την αλληλογραφίαν του, το διάβασμα περιοδικών και την περιποιήσιν της κατοικίας του. Γράμματα δεν λάβαμε ακόμα.
15-9-40
Σήμερα απεφάσισα να νοικοκηρέψω τη σκηνή μου την οποία είχα στήσει προχείρως. Είχα φυσικά και κάθε μέρα μετακινήσεις. Την στεραίωσα με γερούς πασσάλους, με βαθύ χαντάκη γύρω για τα νερά έστρωσα πολλά ξηρά χόρτα και έκανα σωστό σουμιέ. Με ένα παλαιό μελισσοκούτι στέριωσα και το τραπεζάκι μου.
16-9-40
Κατόπιν παρακλήσεως του κ. Υπασπιστού βοήθησα στο πρωτόκολλο διότι λόγω των μετακινήσεων έχει γεμίσει ολόκληρο τσουβάλι αλληλογραφίας.
17-9-40
Πάλι οι αδέσποτες φήμες μας διασαλεύουν την ησυχίαν. Φαίνεται οι διαδοσίες μας ακολουθούν και εδώ. Φαίνεται όμως κάτι συνέβη διότι λάβαμε προφυλακτικά μέτρα. Ουδεμία όμως επίσημος πληροφορία ή διαταγή.
18-9-40
Την 9ην πρωϊνήν τρία εχθρικά αεροπλάνα αναγνωριστικά εμφανίζονται κατά μήκος των συνόρων μας με παραβίασιν του Ελληνικού χώρου και κατεύθυνσιν τις ΦΙΛΙΑΤΕΣ. Ουδεμία όμως αντιαεροπορική αντίδρασις δική μας. Ειδοποιήθη η Μεραρχία. Διαταγή επείγουσα δι’ ειδικού αγγελιοφόρου αφορώσα την δύναμιν και το υλικόν του Συν/τος με ενέβαλε εις ανησυχίαν κάπως.
Αλλαγή ταχυδρομικής διευθύνσεως. Μονάς 621 Τ.Τ 712.
19-9-40
Ουδέν αξιοσημείωτον. Έκανα μια βόλτα μέχρι το μύλο του Χωριού διότι έμαθα ότι ο μυλωνάς είναι κυνηγός και έχει καλά σκυλιά και πράγματι έχει.
20-9-40
Από το βράδυ της προηγουμένης επί ολόκληρον ωραν παρακαλούσα τον κ.Υποδιοικητή να μου επιτρέψη να ικανοποιήσω την κυνηγετικήν μου αδυναμία και τα κατάφερα. Το κυνήγη είναι αυστηρώς απηγορευμένω εις την περιοχήν. Είναι όμως άφθονο. Κυνηγετικό όπλο φυσικά δεν έχω. Ξημερώματα έτρεξα στο φίλο μου μυλωνά μου έδωσε το όπλο του και τα σκυλιά αφού με κατετόπισε προς τα πού θα κατευθυνθώ. Κατάλαβα όμως ότι ήθελε να με ακολοθήση. Του το επρότεινα και με χαρά το εδέχθη χωρίς όπλο όμως αυτός. Το κυνήγι υπήρξε πλούσιο τρείς λαγούς και τέσσερες πέρδικες. Το μαγείρευμα έγινε κρυφά διότι ο Διοικητής είναι πολύ αυστηρός. Ο κ.Υποδιοικητής όμως έφαγε με την ψυχή του.
21-9-40
Μετάβασις μετά του Διοικητού και Υποδιοικητού στη ΖΑΡΑΒΙΝΑ όπου η έδρα του ΙΙ/42 Τάγματος Ασημακόπουλου, μοίρα πεδινού πυροβολικού ως και το ανεξάρτητο Τάγμα Κονίτσης.
22-9-40
Την πρωίαν επισκέφθη το Συν/μά μας ο Ταξίαρχος Γιαντζής με Αξ/κούς του επιτελείου του και συνεργάσθη με το Επιτελείο του Συν/τος.
-5-
23-9-40
Καλός καιρός κατάλληλος για μπουγάδα. Γέμισαν τά δένδρα από ρούχα.
24-9-40
Ο καιρός μας τα χάλασε σήμερα. Μετεβλήθη απότωμα σε βροχερό και με σχετικό κρύο. Καιρός του είναι.
25-9-40
Μετάβασις μετά του Υπασπιστού εις ΖΗΤΣΑΝ προς αναγμώρισιν χώρων επισταθμίας του Συν/τος. Παραμονή μιάς ημέρας.
26-9-40
Μετά την επιστροφήν μου από τη Ζήτσα στρατιώτες της κλάσεώς μου με περιεκύκλωσαν και με χαρά με πληροφόρησαν ότι απολύεται η κλάσις μας του 1933. Ούτε πίστεψα ούτε χάρικα διά την πληροφορίαν διότι η κατάστασις είναι πολύ τεταμένη και η απόλυσις αδύνατος. Πράγματι από την Διοίκησιν επληροφορήθην ότι ήλθε σχετική διαταγή της Μεραρχίας. Και παρά την έγκυρον πληροφορίαν δεν ήθελε η χαρά μου να εκδηλωθεί. Μέσα μου πάλευε κάτι το αχαρακτήριστο. Ίσως δεν το είχα σκεφτεί ούτε υπολογίσει εδώ στην ερημιά πού τα πάντα έχουν ξεχασθεί ελπίδες όνειρα και πρό πάντων απόλυσις.
27-9-40
Σήμα νυκτερινό αναφέρει ότι εξαιρούνται της απόλύσεως της κλάσεως μας οι ευρισκόμενοι εις τομείς προκαλύψεως, όπως δηλαδή ημείς. Η προαίσθησίς μου επελήθευσε διότι δεν ήτο δυνατόν να πιστέψω απόλυσιν μάλλον πιστεύω σύντομον έναρξιν εχροπραξιών.
28-9-40
Η μη απόλυσις έφερε κάποια δυσαρέσκεια εις τους στρατιώτες της κλάσεως 1933 άνευ φυσικά σοβαρών εκδηλώσεων.
Την νύκτα μας αναστάτωσε η κλοπή ειδών ιματισμού στρατιωτών από τον στρατιώτην Κοκοράκην Χρήστον από το Χωριό Κριμπά Λεβαδείας.
29-9-40
30-9-40
1-10-40
2-10-40
Ουδέν το αξισημείωτον από στρατιωτικής πλευράς.
3-10-40
Μετάβασις μετά του Εφέδρου εκ μονύμων Ταγματάρχου Κωστάκη του Πυροβολικού προς αναγνώρισιν θέσεως εχθρικής πυροβολαρχίας έναντι του φυλακίου ΣΚΥΠΗ. Την πληροφορίαν έδοσε ο συληφθείς χωρικός λαθρέμπορος σιγαροχάρτου εκ του Χωρίου ΡΟΔΙΤΣΑ παρά την Αλβανικήν μεθόριον την εσπέραν της προηγουμένης.
Τίποτε το θετικόν όμως δεν διαπιστώσαμε. Υπήρχε φυσικά μεγάλη κίνησις ανθρώπων αλλά και ζώων. Ήσαν χωρικοί ή Ιταλοί στρατιώτες;
4-10-40
Άφιξις και μετάβασις του Επιτελείου της Μεραρχίας στο ΧΑΒΟΣ.
5-10-40
Επιθεώρησις των οχειρωματικών έργων παρά του Μεράρχου της ΥΙΙΙης Μεραρχίας ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΥ.
6-10-40 έως 9-10-40
Με άδειαν εις Ιωάννινα. Μοναδική ευκαιρία να γνωρίσω από κοντά την ιστορικήν Πόλιν.
Επικοινώνησα τηλεφωνικώς με το Γραφείο Νομομηχανικού Κομοτινής σχετικά με τα α εν ενεργεία έργα που άφισα με την επιστράτευσίν μου και έλαβα την πληροφορίαν ότι την εκκαθάρισιν των λογαριασμών ανέλαβε η Νομαρχία.
Τα βράδυα μια και βρήκα φώς έγραψα αμέτρητες επιστολές προς συγγενείς και φίλους. Παραία έχω και τον Δεκανέα Χαράλαμπο Βούλγαρη εκ Λαμίας και ταχυδρόμο του Συν/τος.
10-10-40
Το πρωί πρό της αναχωρήσεώς μου έμαθα ότι εις την Πόλιν είναι και ο Στρατηγός ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΜΠΑΚΟΣ. Δυστυχώς το έμαθα αργά και δεν είχα περιθόριο να τον επισκευθώ. Υπήρξα επί έτος ακολουθός του εις την Λάρισαν πού ήτο Διοικητής της Ιης Μεραρχίας ως κληρωτός φυσικά.
-6-
11-9-40
Μετάβασις μετά του Διοικητού της 4621 μονάδος (το Συν/μά μας) και των Ταγματαρχών Κωστάκη του Πυροβολικού Γιάννου του Πεζικού και δύο Λοχαγών του Πυροβολικού Δημοπούλου και Βασιλοπούλου προς αναγνώρισιν και χάραξιν ημιονικής οδού επί του Χαβός. Εξαντλητική κούρασις και περιπέτεια.
12-10-40
Ύστερα από την χθεσινήν κούρασιν κοιμήθηκα έως το μεσημέρι.
13-10-40
Μετάβασις μετά του Διοικητού και Υποδ/τού της 4621 μονάδος εις την ΛΗΜΝΗΝ ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ προς επιθεώρησιν του εκεί ΙΙ/42 Ταγματός μας.
14-10-40
Επίσκεψις εις το ΙΙΙ/42 Τάγμα προς συνάντησιν φίλων και συγγενών στρατιωτών. Και εκείνοι έχουν παράπονο διά την εξαίρεσιν της απολύσεως.
15-10-40
Η καλή ημέρα έδοσε την ευκαιρία για διάβασμα περιδικών και μπουγάδα.
16-10-40
Γενική επιθεώρησις παρά του Υπ/γου Χαραλάμπους Κατσιμήτρου. Μας ομίλησε σχετικά με την επικρατούσαν κατάστασιν καί την εδώ παραμονή μας και αποστολή μας. Μετά το πέρας της ομιλίας κάποιος ή κάποιοι της κλάσεως του 1933 εφέδρων διαμαρτυρήθηκαν διά την εξαίρεσιν της απολύσεώς των. Προσπάθησε ο Στρατηγός να δικαιολογήση τους ουσιαστικούς λόγους πού την επιβάλλουν. Όμως οι φωνές δυνάμωσαν και από κάποιον ακούγεται η λέξης «Φούσκοστον» προφανώς ήτο Λαμιεύς. Εγώ εις το άκουσμα της λέξεως γέλασα, αυθόρμητα φυσικά, ευρισκόμενος ακριβώς απέναντι του Διοικητού, οπότε δέχτικα το αυστηρό βλέμμα του Διοικητού, είπα δε μέσα μου ότι δεν θα γλυτώσω την καμπάνα. Πράγματι μετά το πέρας της ομιλίας και την αναχώρησιν του Μεράρχου μου έκανε δρυμητάτην παρατήρησιν έτοιμος να μου απαγγείλη την εικοσαήμερον ως συνήθιζε. Ψύχραιμα όμως του εξήγησα ότι το γέλοιο μου ήταν αυθόρμητο με το άκουσμα του Φούσκοστον και με το άκουσμά του θυμήθηκα το πρόσωπο εφευρέτου του τον γύφτο Δεννδρο της Λαμίας. Παρ’ ότι δεν έδειχνε τη διάθεση να με ακούση συνέχισα.
Ο Δένδρος ήταν ένας μέθυσος γύφτος της Λαμίας, ο οποίος κατά τα άλλα ήτο πολύ συμπαθείς και άκακος, αλλά καθ’ όλο το διάστημα του εικοσιτετραώρου μεθυσμένος επισκέπτης όλων των ταβερνών, που του χορηγούσαν δωρεάν τον άκρατον, όταν μετακινείτο από ταβέρνα σε ταβέρνα σκνίπα στο μεθύση ακομπούσε στον τοίχο και όποιος περνούσε μπροστά του απότωμα και δυνατά του φώναζε φούσκοστον ή φούσκοστον στο μπούτ. Πολλοί τρόμαζαν από την απότομη και δυνατή φωνή του αλλά το έριχναν στα γέλοια. Η φράσις αυτή του Δένδρου καθιερώθη από τους ταξιτζίδες τη μαστοράντζα τους μαθητάς και τους στρατιώτες ακόμα. Σε όποιο δρόμο και αν περνούσες θα την άκουγες οποσδήποτε υπό τον τύπον πειράγματος. Παρά την δυσφορίαν του ο Διοι/της είχε την υπομονήν να με ακούει για να μάθει την ένοιαν της φράσεως φαίνεται. Έτσι γλύτωσα την εικοσαήμερο.
17-10-40
Καταρακτώδης βροχή και τσουχτερό κρύο άρχισε από τα μεσάνυχτα.
18-10-40
Ο χειμώνας κάμνει επίσημα την εμφάνησή του κρύο τσουχτερό και καταρακτώδης βροχή μας έχει σαπίσει. Το χιόνι έχει ήδη καλύψει τας κορυφάς του όρους ΓΚΟΛΙ ή ΚΑΣΙΔΙΑΡΗ ως και τας κορυφάς του υψηλοτέρου όρους ΤΥΜΦΗ ή ΠΑΠΙΓΚΟΣ.
19-10-40
20-10-40
21-10-40
22-10-40
Εξακολουθεί ο ακατάστατος καιρός βροχές κατά διαστήματα χαλάζι και χιονόνερο. Το τσουχτερό κρύο και η λάσπη μας έχει κλείσει στα αντισκηνά μας και μόνον την ωραν του φαγητού κυκλοφορούμε.
23-10-40
Ο καιρός γίνεται χειρότερος. Το χιόνι κατέβηκε στους πρόποδας των βουνών. Ο καταβλησμός έχει μεταβληθεί σε λήμνη. Η λάσπη μέχρι το γόνατο.
24-10-40
Κατόπιν Διαταγής της 4621 μονάδος μετέβην εις ΖΗΤΣΑΝ και τα παραπλήσια χωριά ΛΙΓΟΨΑ-ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ-ΚΑΡΥΤΣΑ προς εξεύρησιν οικημάτων διά την επισταθμίαν του Συν/τος και των μεταγωγικών της. Την 10ην ωραν εγένετο συγκέντρωσις των
-7-
κατοίκων της ΖΗΤΣΑΣ εις τους οποίους ομίλησα διά τον σκοπόν της επισέψεώς μου. Ο Πρόεδρος κτύπησε την καμπάνα της Εκκλησίας διότι λόλγω του ψύχους οι περισσότεροι των κατοίκων έμειναν στα σπίτια των. Η προθυμία τόσον του Προέδρου όσο και των κατοίκων με ενθουσίασε. Ο Πρόεδρος έκανε μίαν κατάστασιν, με προσφοράν πολλών δωματίων, εκ των παρόντων κατοίκων, η δήλωσις των οποίων έγινε προθύμως. Το απόγευμα μετέβην με τον Πρόεδρο και τον Αστυνομικό Σταθμάρχη προς αναγνώρησιν των δηλωθέντων οικημάτων και καταγραφήν ετ’ερων. Η προσφορά από τους πτοχοτέρους υπήρξε συγκινητική, εν αντιθέσει προς τους προύχοντας, πολλοί των οποίων όχι μόνον δεν έδειξαν προθυμίαν αλλά και αντέδρασαν διά την επισταθμίαν του Συν/τος. Την αντίδρασίν των όμως επλήρωσαν με αναγκαστικήν επίταξιν παρά του αυστηρού Προέδρου και συγκεκριμένα του Ηλία Γύρα όστις δημοσία αντέδρασε. Του επιτάχθη η διόροφος οικοδομή του, εκ πολλών δωματίων, ως και οι αποθήκες του με χόρτο. Οι χώροι της Ζήτσας είναι αρκετοί διά την στέγασιν δύο Ταγμάτων, της Διοικήσεως της 4621 Μονάδος και των μεταγωγικών Σώματος.
25-10-40
Το πρωί αναχωρώ διά ΠΡΩΤΟΠΑΠΑ και ΛΙΓΟΨΑ Χωριά τα οποία απέχουν μίαν ώραν περίπου από τη Ζήτσα και έν τέταρτον μεταξύ των. Τους έχω ειδοποιήσει από την προηγουμένην, μέσω του Αστυνομικού Σταθμού τηλεφωνικώς διά τον σκοπόν της επισκεψεώς μου. Στις 8.10 με υποδέχεται ο ευγενέστατος Πρόεδρος και πολλοί κάτοικοι του Χωριού με έκδηλον ευχαρίστησιν. Είχε δε έτοιμον την κατάστασιν των οικημάτων και σταύλων. Ο χώρος των οικημάτων είναι αρκετός και δεν χρειάζεται αναγνώρισις. Δυστυχώς όμως η ύδρευσις είναι ανεπαρκής και αναγκαστικά θα χρησιμοποιηθεί και το γειτονικό Χωριό ΛΙΓΟΨΑ.
Παρ’ ότι έχω το χρόνο να μεταβώ στη ΛΙΓΟΨΑ η επιμονή του ευγενεστάτου Προέδρου και των κατοίκων με υποχρεώνει να μείνω. Αξέχαστη θα μείνει εμού και των δύο εφίππων που έχω η φιλόξενος περιποίησις.
26-10-40
Καιρός λίαν ακατάστατος. Βροχή χιονόνερο δυνατός αέρας. Παρά την κακοκαιρίαν όμως την 8.30 αναχωρώ δια ΛΙΓΟΨΑ. Ευτυχώς που η απόστασις είναι μικρά αλλά ο δυνατός αέρας και το χιονόνερο δεν μας επιτρέπει να καλπάσωμε.
Την 9ην ώραν εισερχόμεθα στο Χωριό. Σταματούμε στο πρώτο σπίτη να ερωτήσωμε πού μπορούμε να βρούμε τον Πρόεδρο. Ο Μάρκος Αστερίου είδε τα χάλια μας, μας κατεβάζει από τα άλογα μας βάζει στο σπίτη του. Αμέσος μπόλικο κονιάκ και συνέχεια φαγητό και καλό κρασί. Έξω χαλασμός κυρίου από τον τρομερό αέρα και το χιονόνερο. Στις 11.30 μεταβαίνομε προς συνάντηση του Προέδρου, ο οποίος ευρίσκετο πολύ κοντά σε ένα μαγαζάκι και πολλούς κατοίκους. Άλλη περιποίησις και εκεί. Ευτυχώς ο Πρόεδρος έχει και εκεί έχει έτοιμες τις καταστάσεις των οικημάτων και σταύλων.
Καταφθάνει έκτακτος αγγελιοφόρος του Συν/τος να αναφέρω επειγόντως το αποτέλεσμα της αποστολής μου ίνα την επομένην μετακινηθεί το Συν/μα λόγω του ενσκήψαντος χειμώνος. Συντάσω την αναφοράν και την παραδίδω στόν αγγελιοφόρο όστις και αναχωρεί αμέσος. Εγώ κατά την επιστροφήν μου ειδοποιώ τους Προέδρους των Χωριών να ετοιμάσουν τους δηλωθέντας χώρους.
27-10-40
Καιρός εξακολουθεί ακατάστατος. Συνεχής βροχή και δρυμή ψύχος. Όλη την ημέρα σε συνεργασία με τους Προέδρους και κυρίως της ΖΗΤΣΑΣ, που θα στεγασθεί η μεγαλυτέρα δύναμις, τακτοποιούμεν τας καταστάσεις και αναθέτομεν εις ανθρώπους του Χωριού να κατευθύνουν τους στρατιώτες εις τα οικήματα.
Είναι υπόθεσις πέραν της αρμοδιοτητός μου η τοποθέτησις των τμημάτων. Ας τοποθετηθούν προσωρινά και οι αρμόδιοι ας κάνουν τας μετακινήσεις όπως θέλουν.
Την 6.30 μ.μ. αναχωρώ διά την έδραν μου. Την επομένην θα κάνω χρήσιν της 10ημέρου αδεθας μου διά Κομοτηνήν προς τακτοποίησιν επαγγελματικών μου υποθέσεων που λόγω επιστρατεύσεως εκκρεμούν και την τακτοποιησίν των έχει αναλάβει η Νομαρχία. Η άδειά μου έχει ήδη υπογραφεί, αλλά λόγω της αποστολής μου ανεβλήθη.
Η βροχή η πικνή ομίχλη και το σκότος με έκαναν να παραπλανηθώ ώρας ολοκλήρους. Επί τέλους η γέφυρα της ΓΛΥΝΤΖΑΝΗΣ (θεογέφυρα) με επανέφερε στον προσανατολισμό μου. Βαδίζοντας συναντώ το χωριό ΒΑΣΛΟΠΟΥΛΟΥ. Βαθύ σκοτάδυ και νεκρική ησυχία στο Χωριό. Μένομε επί ένα τέταρτο περίπου στριμογμένοι κάτω από μια μικρή μαρκίζα ενός παντοπωλείου. Ευτυχώς που αρχισαν τα
-8-
σκυλιά του νοικοκύρη να γαυγίζουν δαιμονιοδώς οπότε ο ιδιοκτήτης παντοπώλης ξύπνισε και μας βλέπει τρεμουλιασμένους από το κρύο. Ανοίγει αμέσως ανάβει τη σόμπα μας προσφέρει κονιάκ και σύκα μπόλικα. Αφού συνήλθαμε κάπως μας ανοίγει κονσέρβες και κρασί. Πέρασε μια ώρα περίπου. Έξω το χιονόνερο συνεχίζει. Ετοιμαζόμεθα να φύγωμε αλλά ο καλός παντοπώλης επιμένει να μείνομε. Τον ευχαριστήσαμε και του ζητήσαμε το λογαριασμό. Εκείνος όχι μόνο λεπτά δεν δέχτικε αλλά μας γέμισε ένα μποκάλη κονιάκ με μπόλικες σταφίδες για το δρόμο.
Αφού κατατοπισθήκαμε και για το δρομολόγιο που θα ακολουθήσωμε ξεκινσαμε. Από το σκοτάδι και την ομίχλη δεν βλέπομε τίποτα μόνο τα άλογα μας κατευθύνουν και όπου μας βγάλουν. Από ενδεικτικά σημεία του δρόμου βεβαιονόμεθα ότι πηγαίνομε κανονικά στον προορισμό μας. Περασμένα μεσάνυκτα φθάνουμε επί τέλους στην έδρα μας. Η σκηνή του ΥποΔ/του έχει φώς. Μπένω μέσα. Εκτός του Υπ/του είναι και πολλοί Αξ/κοί. Τους χαιρέτησα και αμέσως βγάζω τη χλαίνη μου που στάζει νερό. Ζήτησα αμέσως τσιγάρο διότι καθ’ όλην την διαδρομήν ήτο αδύνατο από τη βροχή να καπνίσω. Μου προσέφεραν και κονιάκ. Αφού με είδαν ότι συνήλθα κάπως άρχισαν τις ερωτήσεις. Ανέφερα στον ΥΠ/τη ότι έχω τακτοποιήσει τα πάντα. Άρχισαν τις ερωτήσεις οι Αξιωματικοί με το σχετικό κουτσομπολιό. Άλλος ερωτούσε αν τα Χωριά είναι καλά και άλλος αν έχει καλά κορίτσια. Δεν έδιδα απαντήσεις. Θυμίθηκα όμως την παραιμία άλλος ξεψυχάει και άλλος……… . Οι περισσότεροι είναι νεαροί και δικαιολογούνται.
Ο σκοπός με ειδοποιεί ότι με ζητά ο Διοικητής. Πετώ τη βρεγμένη μου χλαίνη στις πλάτες και μπαίνω στη σκηνή του. Τον βρήκα συσπειρωμένο πάνω σε μια καρέκλα. Η σκηνή του λημμυρεσμένη από νερά όπως όλες. Είναι τύπος ολιγόλογος αυστηρός αλλά δίκαιος. Με δέχθηκε με καλοσύνη και αφού με ερώτησε πως τα πέρασα στην αποστολή μου, αν οι κάτοικοι εφάνησαν πρόθυμοι ή αν εχρησιμοποίησα βίαν. Του απάντησα ότι δεν έλαβα θέσιν προσωπικώς ούτε επίταξιν έκανα. Τα πάντα τακτοποιήσαν οι πρόθυμοι Πρόεδροι. Πολύ τον ευχαρίστησε η απαντησή μου. Επιχείρησα να του δόσο τις βρεγμένες καταστάσεις και μου λέγει κρατησέ της.
Δεν έχασα την ευκαιρία να τον ερωτήσω διά την άδειά μου και αν μπορώ από αύριο να κάνω χρήσιν. Έτοιμη μου είπε είναι αλλά θα σε παρακαλέσω να φύγης μετά την επισταθμίαν μας, άλλωστε αύριο αναχωρούμε. Δικαιολογημένη και λογική η άποψίς του. Έχω διαπιστώσει ότι πολύ με συπαθεί και εκτιμά και με μεγάλην εμπισωσύνην με περιβάλει. Δεν με αποχωρίχεται εις όλας του τας μετακινήσεις, παρ’ ότι πολύ αυστηρός μου φέρνεται πολύ ευγενικά. Και διερωτώμαι που οφείλεται η τόση καλοσύνη και συμπάθειά του; Στη προθυμία και εργατικοτητά μου. Ή στη γνωριμία που διεπίστωσε τόσο με το Στρατηγό Μπάκο του οποίου εις συζήτησιν του ανέφερα ότι υπήρξα ακόλουθός του ως κληρωτός ή την γνωριμίαν μου με τον Ταξίαρχο Γιντζή τον οποίο αποκαλώ στο μικρό του όνομα κατά τας επισκέψεις του. Ο ίδιος το ξέρει.
Φεύγοντας από το Διοικητή πήγα στη σκηνή μου η οποία είναι σε κακά χάλια.Επάνω στο τραπεζάκι μου ο ταχυδρόμος μου έχει αφήσει την αλληλογραφίαν. Το μάτι μου έπεσε στο πένθιμο γράμμα. Γνώρισα από το γραφικό χαρακτήρα ότι προήρχετο από τον αδελφόν μου. Το ανοίγω και διαβάζω το θληβερό άγγελμα του θανάτου της μονάκριβης αδελφής μου μέσα στα επτά αγόρια. Τα δάκρυά μου τρέχουν χωρίς λιγμούς ποτάμι. Κάθομαι ανάλαφρα πάνω στο κυβότιο που χρησιμοποιούσα για καρέκλα κρατόντας το γράμμα κάπως σφιχτά στο χέρι. Παραμένω στη θέση αυτή κάμποση ώρα ακίνητος χωρίς να ανοίξω τα άλλα γράμματα. Το σπαρματσέτο τρεμοσβύνη από τις σταγώνες που πέφτουν επάνω του. Τι ωφελούν τα τόσα δάκρυα διά την νεκράν πού είμαι τόσο μακρυά και δεν της έδοσα τον τελευταίο μου ασπασμό. Ασυναίσθητα αρχίζω να βγάζω τις μπότες μου και ξαπλώνω στις βρεγμένες μου κουβέρτες, αλλά μήπως εγώ είμαι στεγνός και θα με πηράξουν. Άλλωστε ύπνος δεν πρόκειται να με πάρη. Με το κάπνισμα θα ξημερωθώ. Η βροχή έχει κάπως κοπάσει.
ΕΚΣΤΡΑΤΕΙΑ
Την χαραυγήν και ώραν 4.30, μόλις προ ολίγο με είχε πάρει ο ύπνος, ακούω σαν σε όνειρο καταιγισμόν οβίδων πυροβολικού και φωνές Αξ/κών και στρατιωτών πόλεμος μας επιτέθησαν οι Ιταλοί. Σε μας φυσικά δεν έπεφταν βλήματα.
Σύνχισις και πανζουρλισμός στον καταυλισμό από τους στρατιώτες. Πετάγομαι
-9-
έξω και κατευθύνομαι στο ασύρματο. Γεμάτος Αξ/κούς και στρατιώτες.
Το ΙΙ/42 Τάγμα ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ μας πληροφορεί ότι βάλεται σφοδρώς από το εχθρικό πυροβολικό και απότωμα διακόπτει. Πριν ακόμα ξημερώσει πολλά σμήνη εχθρικών αεροπλάνων βομβαρδίζουν και πολυβολούν τας θέσεις των προφυλακών μας. Το εχθρικό πυροβολικό δυναμώνει τας ομοβροντίας του. Σμήνη αεροπλάνων εχθρικών κατευθύνονται προς τα Ιωάννινα και οι υπόκοφοι κρότοι των βομβαρδισμών ακούγονται παντού. Το παρατηριό μας αναφέρει ότι οι θέσεις του ΙΙ/42 Τάγματος βάλονται σφοδρώς από το εχθρικό πυροβολικό. Ήδη ακούγονται ευκρινώς και τα πολυβόλα μας εις τα υψώματα ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ. Όσο η ώρα περνα τόσο δυναμώνουν τα πυρά των προφυλακών μας. Ο σύνδεσμος με το Τάγμα έχει διακοπεί πλέον. Ανησυχούμε διά την τύχην του και των προοθημένων φυλακίων του. Το μόνο που μας παρηγορεί είναι ότι τα αυτόματα όπλα του βάλουν δαιμονιωδώς κατά του εχθρού που σημαίνει ότι απέτυχε ο αιφνιδιασμός του εχθρού.
Ώρα 9.05 άνδρες του ΙΙ/42 Τάγματος καταφθάνουν πανικόβλητοι και μερικοί άοπλοι και μας πληροφορούν ότι τα φυλάκιά μας αιφνιδιασθέντα αιχμαλωτίσθησαν. Επίσης πυκναί φάλλαγκες εχθρικού πεζικού σε διάταξη πορείας κινείται επί της Δημοσίας οδού ΑΡΓΥΡΟΚΑΣΤΡΟΥ-ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. Οι εν λόγω στρατιώτες προέρχονται από τα προκεχωρημένα φυλάκια (Κακαβιά) και εσώθησαν ως εκ θαύματος χάρις εις το πυκνοδασομένον έδαφος που ακολούθησαν. Είναι δε κατάκοποι και καταξεσχισμένοι.
Επί τέλους αποκαθίσταται ο δια ασυρμάτου σύνδεσμος με το ΙΙ/42 Τάγμα το οποίο αναφέρει ότι παρά τον αιφνιδιασμόν και τον επιτυχή βομβαρδισμόν του εχθρικού πυροβολικού κρατά σταθερώς τας θέσεις του. Βαθειά αναπνοή ανακουφίσεως. Επίσης αναφέρει ότι τμήματα του 15ου Συν/τος προς ΧΑΝΙ-ΔΕΛΒΕΝΑΚΙΟΥ.
Ύστερα από πισματώδη αντίστασιν πιεζόμενον υπό υπερτέρων εχθρικών δυνάμεων και πυρός αναγκάζεται τας απογευματινάς ωρας να συμπυχθεί υποστηριζόμενον από έν και μόνον πολυβόλον του υπαξιωματικού Τζαβέλλα όστις θερίζει κυριολεκτικώς εχθρικόν Λόχον που επιμένει να αποκόψει την Δημοσιαν οδόν. Δυστυχώς όμως επισημαίνεται η θέσις του και με βλήματα εχθρικών όλμων καταστρέφεται με νεκρούς τον σκοπευτήν Τζαβέλλαν και τον γεμεστήν του και έναν ελαφρώς τραυματίαν όστις διέφυγε την αιχμαλωσίαν. Θετική πληροφορία αναφέρει ότι λυσώδης μάχη συνάπτεται μεταξύ εχθρού και 15ου Συν/τος παρά τα υψώματα ΔΕΛΒΕΝΑΚΙΟΥ. Η υπεροχή όμως του εχθρού εις όγκον και δύναμιν πυρός αναγκάζουν και τούτο να συμπτυχθεί προς τα υψώματα ΝΤΟΥΝΑΣ και ΧΑΝΙ ΔΕΛΒΕΝΑΚΙΟΥ. Πάντος η τελευταία εξέληξις είναι ανεπιβεβαίωτος.
Από την μοναδικήν και δύβατον οδόν του ΧΑΒΟΣ ακούγονται φωνές των πολιτών των μεθορών Χωριών ΑΝΩ και ΚΑΤΩ ΛΑΒΔΙΑΝΗΣ-ΚΤΙΣΜΑΤΩΝ-ΚΑΣΤΑΝΙΑΝΗΣ και ΚΕΡΑΣΟΒΟΥ που υποχωρούν πανικόβλητοι προς ΚΑΛΑΜΑΝ. Το θέαμα πολύ τρομερό.
Εξακολουθούν να καταφθάνουν άνδρες του ΙΙ/42 Τάγματος με ηθικόν πολύ κλονισμένο από τον αιφνιδιασμόν. Εις το σύνολον όμως η υποχώρησις γίνεται κανονικά με συγκροτημένα τα τμήματα. Η μάχη εξακολουθεί να μαίνεται εις την περιοχήν ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ άγνωστον όμως από ποιους. Αργά πληροφορούμεθα ότι ο Λοχαγός Συνάνης με δύο διμοιρίας εμάχετο μέχρι αργά την νύχτα λόγω ελλείψεως πυρομαχικών υποχώρησε προς ΔΟΛΙΑΝΑ. Περί το μεσονύκτιον έφτασε εις την έδραν του Συν/τος. Από απολείας κανείς δεν γνωρίζει ακόμη.
Μετά την αποχωρησίν μας από τη ΖΑΡΑΒΙΝΑ ο εχθρός προώθησε πυροβολαρχίας διαφόρων διαμετρημάτων. Φώτα διακρίνονται όλη τη νύχτα από ΖΑΡΑΒΙΝΑ μέχρι ύψωμα ΜΠΙΡΠΙΛΗ. Ο εχθρός έχει εισβάλει εις βάθος πλέον των 10 χιλ/τρων.
Το βαρύ μας πυροβολικό βάλλει συνεχώς όλη τη νύχτα την ΓΕΦΥΡΑΝ ΑΓΥΟΥΣ προς παρεμπόδισιν του εχθρού.
Λαμβάνομεν πλέον θέσεις επί της κύριας γραμμής αντιστάσεως. Το ΙΙ/42 Τάγμα μένει ως εφεδρεία προς ανασυγκροτησίν του και ανάκτησιν του κλονισμένου του ηθικού. Αύριο περιμένομε την επίθεσιν του εχθρού από την οποίαν θα κριθεί η τύχη μας αλλά και η τύχη ολοκλήρου της Ελλάδος. Ο θεός βοηθός.
29-10-40
Η μαρτυρική νύχτα πέρασε. Το πρωί ουδεμία κίνησις εξεδηλώθη. Ώρα 8.20 κίνησις εχθρικού ιππικού από το ύψωμα ΜΠΙΡΠΙΛΗ προχωρεί κατά μήκος του ΚΑΛΑΜΑ προς ΚΑΛΠΑΚΙ. Η πυροβολαρχία του Λοχαγού Δημοπούλου τσακίζει και διαλύει κυριολεκτικά το εχθρικό ιππικό. Πολλά άλογα αφνιασμένα κατευθύνονται προς εμάς αλλά τα περισσότερα έχουν σκοτωθεί. Επίσης με καταπληκτικήν ευστοχίαν
-10-
και η πυροβολαρχία του Λοχαγού Βασιλόπουλου βάλλει κατά κινουμένου εχθρικού πεζικού πρό της ΣΙΤΑΡΙΑΣ. Κατά του αυτού στόχου βάλλει και πυροβολαρχία Δημοπούλου μετά την διάλυσιν του ιππικού. Οι οβίδες των πυροβόλων μας περνούν πάνω από τα κεφάλια μας και με υπερηφάνεια παρακολουθούμε την ευστοχίαν των πλέον από μισή ώρα. Η χαρά και ο ενθουσιασμός μας δεν περιγράφεται αλλά και πόσο θάρρος μας δίνει. Χάνεται η χθεσινή απογοήτευσις και μέσα μας χορεύει χαρά και αισιοδοξία. Μόνο χειροκροτήματα δεν ακούγονται αλλά τα μπράβο και γειά στα χέρια σου Παππού (τον γερο Κωστάκη) χαλούν τον κόσμο. Και παραγγελία να το είχαμε το θέαμα αυτό δεν θα μας γέμιζε με τόση χαρά και προπαντός θ α ρ ρ ο ς.
Ώρα 10.45 το εχθρικό πυροβολικό εξαπολύει σφοδρόν πύρ κατά των θέσεών μας, η έκριξις όμως των οβίδων ουδεμίαν σχέσιν έχει με το στόχο παρά το γυμνόν του εδάφους και τα ακάλυπτα χαρακώματά μας. Οι δικές μας πυροβολαρχίες δεν απαντούν. Οι θέσεις των εχθρικών πυροβολαρχιών είναι κάπου κοντά στα ΔΟΛΙΑΝΑ αλλά λόγω της ομίχλης είναι δύσκολο να επισημανθούν. Β.Α. των ΔΟΛΙΑΝΩΝ ο εχθρός έχει καταλάβει το ύψωμα ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ μεγίστης στρατηγικής σημασίας διότι δεσπόζει και ελέγχη τόσο την Δημοσίαν οδόν όσο και την κοιλάδα του ΚΑΛΑΜΑ.
Το 15ον Συν/μα Ιωαννίνων έχει και εκείνο καταλάβει την κυρίαν γραμμήν αντιστάσεως από ΚΑΛΠΑΚΙ προς ΚΟΝΙΤΣΑΝ. Προς το παρών ησυχάζει και αναμένει την επίθεσιν του εχθρού.
Ώρα 2 μ.μ. η ομίχλη έχει αραιώσει εμφάνησις 11 εχθρικών αεροπλάνων εις αρκετόν ύψος με κατεύθυνσιν τα Ιωάννινα. Έτερα 4 βομβαρδιστικά σε χαμηλό ύψος βομβαρδίζει τα ΔΟΛΙΑΝΑ ανεπιτυχώς όμως διότι εκεί δεν υπάρχουν δικές μας δυνάμεις. Το βαρύ μας πυροβολικό βάλλει συνεχώς κατά του υψώματος του ΠΡΟΦΗΤΗ ΗΛΙΑ και το έχει αναποδογυρίσει κυριολεκτικά.
Ώρα 5μ.μ. η ομόχλη έχει υποχωρίσει και ο γεροταγματάρχης Κωστάκης Διοικητής του ορειβατικού πυροβολικού από το παρατηρητήριο επισημαίνει την θέσιν εχθρικής πυροβολαρχίας παρά τα ΔΟΛΙΑΝΑ (είμαι κοντά του την ώρα αυτή) και αμέσως δίδει στοιχεία βολής εις την πυροβολαρχίαν Δημοπούλου της οποίας οι τρείς πρώτες βολές πλησιάζουν το στόχο. Ο εχθρός βάλλει συνεχώς και επιμηκίνει βολή προς την κατεύθυνσιν της δικής μας πυροβολαρχίας αλλά με αποτυχίαν. Η μονομαχία συνεχίζεται επί αρκετήν ώραν με αποτέλεσμα να σιγήσει η εχθρική που δεν μας ενόχλησε μέχρι τα μεσάνυκτα. Και το θέαμα αυτό υπήρξε απολαυστικόν και το παρακολούθησε ολόκληρο το Συν/μά μας διότι τα ΔΟΛΙΑΝΑ είναι ακριβώς απέναντί μας. Άλλη τονοτική ένεσις του ηθικού μας μετά το βάπτισμα πυρός.
Εκείνο που μου έκανε κατάπληξιν με τα στοιχεία βολής του Παππού (έτσι πλέον αποκαλούμε τον Ταγ/χη Κωστάκη) είναι το ότι δεν χρησιμοποίησε κανένα όργανο σκοπεύσεως παρά μόνο τη γροθιά του δεξιού του χεριού και τον αντίχειρα μόνον. Αυτό θα πεί πειρα και τέχνη. Γειά στα χέρια του.
30-10-40
Μεγάλη νυκτερινή κίνησις μηχανοκινήτων μονάδων του εχθρού. Τα φώτα δεν σταμάτησαν όλη τη νύχτα μεταξύ ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ και ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Φαίνεται κατασκεύασε ή παρέκαμψε την καταστραφείσαν γέφυραν ΑΓΥΟΥΣ. Όλην την ημέραν ελαφρά δράσι πυροβολικού εκατέρωθεν.
Προς τον τομέα ΚΟΝΙΤΣΗΣ έχει ρίξει το βάρος του ο εχθρός με σκοπό να παρακάμψει το ΚΑΛΠΑΚΙ. Το 15ο συν/μα Ιωαννίνων προβάλλει σθεναράν αντίστασιν και αποδεκατίζει κυριολεκτικά τα επιτιθέμενα τμήματα του εχθρού τα οποία αναγκάζει εις υποχώρησιν και άτακτον μάλιστα. Έτσι η προσπάθεια του εχθρού να παρακάμψει τα οχυρά ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ απέτυχε. Ο θεός και η Μεγαλόχαρι μαζύ μας.
Κατά πληροφορίας του γενικού Στρατηγείου ο εχθρός έχει εισβάλλει καθ’ όλον το μήκος των συνόρων μας με μεγαλυτέραν πρόοδον στον τομέα ΦΙΛΙΑΤΩΝ.
31-10-40
Ο καιρός ακατάστατος. Το πυροβολικό μας βάζει από του μεσονυκτίου εναντίον εχθρικού στόχου πρό των ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Προωθηθείσα τη νύκτα Διμοιρία του 10του Λοχου αιχμαλωτίζει Ιταλόν στρατιώτην τον οποίον προωθεί αμέσος εις την ταξιαρχίαν ΖΗΤΣΑΣ.
Το απόγευμα εβλήθη επιτυχώς από το πυροβολικό μας εχθρικόν ιππικόν και φάλαγξ μουτοσυκλεστών παρά τα ΔΟΛΙΑΝΑ. Επίσης επισημανθείσα μοίρα εχθρικού
-11-
πυροβολικού παρά τα ΔΟΛΙΑΝΑ κατεστράφη. Φάλαγξ αυτοκινήτων εχθρικών, εποφελουμένη της ομίχλης, επιχειρεί να προωθήσει πεζικόν προ των ΔΟΛΙΑΝΩΝ, γενομένη αντιλητή εβλήθη σφοδρώς παρά του πυροβολικού μας με τεραστίας απολείας ηναγκάσθη να οπισθοχωρήσει.
Ο εχθρός κατόπιν της αποτυχίας του στο τομέα ΚΟΝΙΤΣΗΣ εγκατέλυψε το σχέδιον παρακάμψεως του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ και αποφασίζει την κατά μέτωπον επίθεσι.
Ο δικός μας τομεύς δεν έχει ρίξει ακόμη τουφεκιά πλήν του πυροβολικού μας με τάς θαυμαστάς επιτυχίας του.
Ο εχθρός επιχειρεί νυκτερινήν επίθεσιν κατά του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ υποστηριζομένην υπό σφοδρού πυρός πυροβολικών του, πλήν όμως επεκρούσθη υποστάς σοβαράς απωλείας. Κατά την γνώμιν των Αξ/κών η επίθεσις αυτή είχε περισσότερο αναγνωριστικόν σκοπόν και όχι καταλήψεως.
1-11-40
Το παράπονό μας είναι ότι δεν έχομε δελτίο πληροφοριών να μάθωμε τι γίνεται εις τους άλλους τομείς του μετόπου. Αλλά πώς να μας έλθει αυτή την ωρα και από πού; Μόνον τας πληροφορίας της αρβύλλας διασκεδάζομε πού άλλοτε είναι ενθαριντικές και άλλοτε αποκαρδιοτικές. Πάντως και ο τελευταίος στρατιώτης ξέρει ότι το βαρόμετρο ο δικός μας τομεύς, που προς στιγμίν αντιμετωπίζομε σθεναρά τον εχθρό. Ας μας βοηθήσει ο Θεός στο δίκαιο αγώνα μας.
Εμφάνησις δικών μας αναγνωριστικών αεροπλάνων υπεράνω των εχθρικών θέσεων. Το βαρύ μας πυροβολικό εκτελεί φραγμόν πυρός πρό της ΖΑΡΑΒΙΝΑΣ προς παρεμπόδισιν των εμφανισθέντων εχθρικών αρμάτων τα οποία με την εμφάνησίν των κλονίζουν κάπως το ηθικόν μας, διότι ημείς δεν διαθέτομεν ούτε ένα στο τομέα μας. Παρά το σφιροκόπημα του πυροβολικού μας μέρος των αρμάτων περνά τον φραγμόν πυρός και κατευθύνεται προς ΔΟΛΙΑΝΑ-ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΝ. Εκτός του βαρέως πυροβολικού μας λαμβάνουν μέρος και αι δύο ορειβατικές πυροβολαρχίες μας, που με τα σφοδρά των πυρά αναγκάζουν τα άρματα να εγκαταλείψουν την Δημοσίαν οδόν κατευθυνομενα προς ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΝ μέσα στους αγρούς. Τα πυροβόλα μας όμως τα φέρνουν εις απόγνωσιν με την ευστοχίαν τους και προσπαθούν μάλον να οπισθοχωρίσουν αλλά το βαλτώδες έδαφος τα βουλιάζει και έτσι οι χειριστεί των αναγκάζονται να τα εγκαταλείψουν, Το παρατηρητήριο μας πληροφορεί ότι πρόκειται περί τεσσάρων βαρέων αρμάτων και περί των 8 έως 10 ελαφρών. Τρείς συνεχείς βομβαρδισμούς ενήργησαν τα αεροπλάνα μας εις τας θέσεις του εχθρού από χαμηλό ύψος και κυρίως εναντίον των πικνών φαλάγκων του εχθρού που ακολουθούσαν τα άρματα μάχης. Έτσι απέτυχε και σήμερα η προσπάθεια του εχθρού, η οποία κατά γενικήν εντύπωσιν δεν ήτο αυτή που έπρεπε.
2-11-40
Τάς πρωινάς ωρας εχθρικά αεροπλάνα βομβαρδίζουν ανεπιτυχώς εφοδιοπομπήν μας ως και το βαρύ των πυροβολικό με αρκετάς οβίδας. Ωρα 9.20 ο εχθρός επιχειρεί συνδιασμένην επίθεσιν με διαδοχικά τμήματα βαρέων αρμάτων και πεζικού προς ΚΑΛΠΑΚΙ η οποία συντρίβεται πρό της σθεναράς αντιστάσεως των τμημάτων μας που βάλλουν με παντός είδους όπλα εναντίων των. Ο ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟΣ πλημμύρισε από Ιταλικό αίμα. Εκ των αρμάτων δύο μόνο κατόρθωσαν να σωθούν, τα δε υπόλοιπα έμειναν στους βάλτους του ΚΑΛΑΜΑ όπου και τα προηγούμενα. Άνδρες του 15ου Συν/τος πήραν μερικά από τα άρματα αυτά αφού τα τμήματα πεζικού του εχθρού υποχώρησαν ατάκτως πανικόβλητα. Η επίθεσις αυτή ήταν ουσιαστική και απαιτιτική. Τας απογευματινάς ωρας αερομαχία μεταξύ τεσσάρων εχθρικών αεροπλάνων και ενός Ελληνικού το οποίο ανεφλέγη και κατέπεσε στο ΡΙΑΧΟΒΟ.
3-11-40
Λίαν πρωί δεχόμεθα πυκνά πυρά εχθρικού πυροβολικού διαφόρων μετρημάτων. Προετοιμασία επιθέσεως. Ο τσολιάς είναι έτοιμος να δεχθεί και αυτήν με θάρρος και αυτοπεποίθησιν ότι και αυτή θα αποβεί άκαρπος και δαπανηρά σε αίμα για τον εχθρό.
Ωρα 9.45 φάλγξ μουτοσυκλετιστών αρμάτων μάχης και πικνή φάλαγξ πεζικού πορεύεται πάλι προς ΚΑΛΠΑΚΙ. Τμηματά του έχουν την νύκτα προωθηθεί και καταλάβει τα υψώματα προ των ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Επίσης πεδεινά και ορειβατικά πυροβόλα έχουν καταλάβει θέσεις παρά τα υψώματα ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Το πανηγύρι θα είναι σήμερα πλούσιο και αποφαστικό. ΟΘεός βοηθός.
Την φοράν αυτήν ο εχθρός δείχνει πιο αποφασιστικός και ψύχραιμος. Παρά τα καταιγιστικά μας πυρά και τας τρομακτικάς απωλείας του επιμένει και τα άρματά του προσεγγίζουν τα πρώτα χαρακωματά μας που τα πολυβολούν συνεχώς.
-12-
Η προχωρησίς των εμποδίζεται από τα οδοφράγματα και αντιαρματικάς τάφρους αλλά και τα καταιγιστικά πυρά των αμεινομένων τμημάτων μας. Κόλασις πυρός και σιδήρου, οπότε αναγκάζονται να επιστρέψουν στο ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟ άθικτα όμως την φοράν αυτήν. Τα πυροβολικά τους όμως συνεχίζουν να μας σφυρωκοπούν επί ωρας ολοκλήρους. Κατά τους υπολογισμούς ειδικών 1200 οβίδες δεχόμεθα την ώρα. Το εχθρικό πεζικό δεν τολμά να πλησιάσει τας θέσεις μας. Το πεζικό κατακτά τα άλλα μέρη είναι βοηθητικά. Αι απώλειαι εκατέρωθεν σοβαραί με πολλούς κυρίως τραυματίας δικούς μας. Αι πυροβολαρχίες μας βάλλουν συνεχώς κατά διαφόρων στόχων αλλά κυρίως στον ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟ όπου έχουν συγκεντρωθεί πολλά άρματα μάχης και εχθρικό πεζικό. Η μάχη συνεχίζεται με συνεχείς επιθέσεις του εχθρού παρά τας τρομεράς απωλείας του. Το αποτέλεσμα άδηλον ακόμη.
Από του απογεύματος άρχισε η προετοιμασία διά την συμπτυξίν μας εις δευτέραν γαμμήν αντιστάσεως η οποία ευρίσκεται εν ευθυγραμμία προς τα υψώματα ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ και με σκοπόν την ενίσχησιν του τομέως ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ διότι δεν έχουν ακόμη φθάσει ενισχήσεις εκ της Γενικής επιστρατεύσεως.
Την 7.15 ώραν τα πρώτα τμηματά μας αρχίζουν να εγκαταλείπουν την πρώτην γραμμήν αντιστάσεως συμπτυσσόμενα προς την περιοχήν ΖΙΤΣΑΣ. Η συμπτυξίς μας γίνεται κάπως εσπευσμένα διότι βάσει της διαταγής τας πρώτας πρωινάς ωρας της επομένης θα πρέπι να έχομεν καταλάβει θέσεις εις την δευτέραν γραμμήν αντιστάσεως διότι ο εχθρός με τας μεγάλας του δυνάμεις εις έμψυχο υλικό και δύναμιν πυρός καθίσταται πλέον επικίνδυνος και απαιτητικός διά την κατάληψιν του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ. Ύστερα από μαρτυρικήν πορείαν και υπό ραγδαίαν βροχήν λάσπη και σκότος στις 2.45 πρωινήν έχομεν περάσει την γέφυραν ΜΑΖΑΡΑΚΙΟΥ και διά της νεοκατασκευαζομένης οδού ΖΙΤΣΑΣ-ΜΑΖΑΡΑΚΙΟΥ με υποφερτήν πλέον πορείαν μετά μίαν περίπου ώραν φθάνομεν εις τον προορισμό μας και χωρίς καθυστέρησιν καταλαμβάνομεν θέσεις. Αι νέες μας θέσεις είναι επί των υψωμάτων ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ-ΠΕΝΤΕ ΑΛΩΝΙΑ-ΧΡΥΣΟΡΡΑΧΗ-ΒΑΤΑΤΑΔΕΣ όπου και το βαρύ μας πυροβολικό. Στο σημείο αυτό συνδεόμεθα με το 15ον Συν/μα Ιωαννίνων. Επόμενον είναι το ηθικό μας να κλονισθεί κάπως αλλά η μέχρι τώρα αντιμετώπιση του εχθρού δεν μας αποκαρδιώνει. Θα συνέλθωμεν όταν και πάλι αρχίσει η αυριανή μας αποφασιστική ίσως μάχη.
4-11-40
Πρωί πρωί δεχόμεθα σφοδρά πυρά πυροβολικού παντός διαμετρήματος και διαδοχικά σμήνη αεροπλάνων τα οποία ευτυχώς βομβαρδίζουν τας εγκαταληφθείσας θέσεις μας της πρώτης γραμμής. Τα αντιαεροπορικά μας καταρίπτουν δύο εχθρικά αεροπλάνα παρά το ΔΕΡΒΕΝΙ. Αναμένομεν την μεγάλην και αποφασιστικήν επίθεσιν των μεγάλων δυνάμεων και μέσων πυρός που έχει συγκεντρώσει ο εχθρός. Ο θεός ας μας βοηθήσει και την φοράν αυτήν. Ουδεμία όμως κίνησις παρατηρείται πεζικού πλην της δράσεως των πυροβόλων. Κερδίζουμε ύπνο ύστερα από την εξαντλητικήν πορείαν.
5-11-40
Ο εχθρός όλη τη νύχτα έχει προωθείσει μεγάλην δύναμιν πεζικού και αρμάτων μάχης ως και αμέτρητα πυροβόλα, και αρκετά σμήνη αεροπλάνων ακινδύνων φυσικά λόγω της αστοχίας των. Ωρα 9.05 η μεγάλη επίθεσις αρχίζει. Αρχικά την επιθεσίν του εκδηλώνει παραπλανιτικώς προς το δεξιόν του υποτομέως διά την απασχόλησιν των πυροβόλων μας, ενώ ο κύριος όγκος του κατευθύνεται προς το κέντρο διά της Δημοσίας οδού προς ΚΑΛΠΑΚΙ. Έχει καταλάβει και το νεκρό ύψωμα με βάσιν πυρός διά τους επιτεθεμένους. Την κατάληψίν του πλήρωσε με αρκετό αίμα.
Τα επιτεθέμενα επί της οδού διαδοχικά τμήματα πεζικού θερίζονται κυριολεκτικώς από τα πυρά μας. Αλλά πατόντας επί των πτωμάτων των επιμένουν και συνεχίζουν με λύσσαν την επιθεσίν των μέχρι των απογευματινών ωρών, άνευ όμως αποτελέσματος. Τα άρματα μάχης έχουν αποδεκατισθεί τόσο από το πυροβολικό όσον και τα ναρκοπέδια.
Την 4.25 μ.μ. ο εχθρός με μεγάλην δύναμιν πεζικού όλμους και πυροβολικό ύστερα από την αποτυχίαν εις το κέντρον, εξαπολύει νέαν επίθεσιν εις τον δεξιόν τομέα του 15ου Συν/τος, με σκοπό την υπερφαλάγγισιν του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ που υπήρξε ο τάφος των, το οποίο με την σθεναράν αντίστασίν του, αγωνιζόμενο σώμα προς σώμα αναγκάζει τον εχθρό να υποχωρίσει με τεραστίας απωλείας. Ενισχεθέν δε και υπό του ανεξαρτήτου Τάγματος ΚΟΝΙΤΣΑΣ και Λόχον του 42 Συν/τος, αποθεί και καταδιώκει τον εχθρόν πέραν του χιλ/τρου. Παραδόξως η επίθεσις δυναμώνει και στο κέντρο και μάλιστα με προτοφανές πείσμα και ηρωισμόν παρά τας
-13-
τρομεράς του απωλείας επιμένει αλλά δεν κατορθώνει να σπάσει την σθεναράν αμεινά μας.
Κατόπιν των απεγνωσμένων και δαπανηρών εις αίμα προσπαθειών του ο εχθρός τρέπεται εις άτακτον φυγήν και εγκαταλείπει τον βαρύ του οπλισμόν τα άρματα μάχης ακόμη και ατομικά όπλα. Όλη τη νύχτα ακούγονται σπαρακτικές φωνές των εγκαταλειφθέντων τραυματιών να καλούν σε βοήθεια τους συναδέλφους των, αλλά εκείνοι από το τράκ που έπαθαν δεν τολμούν να ατενίσουν πλέον το ΚΑΛΠΑΚΙ.
Την επομένη άνδρες του 15ου Συν/τος κατέβηκαν στον ΠΑΡΑΚΑΛΑΜΟ και γύρισαν μηχανοκίνητοι στο Καλπάκι αλλά και με πλούσια λάφυρα.
Πιστεύομεν ότι οι Ιταλοί θα πίστεψαν πλέον ότι το ΚΑΛΠΑΚΙ που υπήρξε ο τάφος των είναι απόρθητον και υπερασπίζεται από Έλληνας που ξέρουν να μάχονται και γιατί μάχονται.
Ο ενθουσιασμός και η χαρά των στρατιωτών δεν περιγράφεται, Χαιρετιούνται φιλιούνται μεταξύ των και δίδεται η εντύπωσις ότι έληξε ο πόλεμος. Ο πόλεμος φυσικά δεν έληξε αλλά η μεγάλη ήττα των Ιταλών γιορτάζεται σήμερα και είναι σημαντική διότι αν σημειωθεί ότι από του ανωτάτου Αξιω/κού μέχρι και του τελευταίου στρατιώτου έχει γίνει συνείδησις ότι η νίκη του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ είναι η νίκη υπέρ βωμών και εστιών δι’ ολόκληρον την Ελλάδα. Με την βοήθεια του θεού επιτελέσθη μέγα κατόρθωμα που ισοδυναμεί με θαύμα ο ηρωισμός και αυτοθυσία των Ελλήνων στρατιωτών και δή της ΥΙΙΙης Μεραρχίας υπό την γεναίαν ηγεσίαν του Μεράρχου της ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥ ΚΑΤΣΙΜΗΤΡΟΥ, η οποία σήκωσε όλο το βάρος του μένους και της επιθετικότητας των οκτώ εκατομυρίων λογχών του Μουσολίνη, με τας σιδηριφράκτους Μεραρχίας του με ασίγκριτον υπεροχήν δυνάμεος και πολεμικών μέσων. Σήμερα ο Έλλην στρατιώτης επαναλαμβάνει την ένδοξον ιστορίαν των προγόνων του.
Από τους άλλους τομείς δεν έχομεν πληροφορίας και κυρίως των ΦΙΛΙΑΤΩΝ και Καστριάς. Αλλά και εκεί Έλληνες μάχονται.
6-11-40
Ελαφρά δράσις πυροβολικού εκατέρωθεν. Κινήσεις εχθρικού πεζικού επί των υψωμάτων των ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Η εχθρική αεροπορία βομβαρδίζει την περιοχήν των ΝΕΓΡΑΔΩΝ όπου και η θέσις του βαρέος πυροβολικού μας με την συνήθη αστοχίαν του όμως.
7-11-40
Κατά το μεσονύκτιον Διμοιρία του 10ου Λόχου με Διμοιρήτην τον Ανθ/την Τσώνην Αθανάσιον εκ Μακρακώμης εις ενέδραν αιχμαλώτησε εχθρικήν περίπολον. Το πρωί τους αιχμαλώτους περικύκλωσαν οι στρατιώτες μας και τους περιεργάζοντο. Είναι αξιολύπητοι και τρέμουν από το φόβο τους. Η καλοσύνη όμως των Ελλήνων στρατιωτών τους ενθαρρίνει δίδοντάς τους τσιγάρο κονιάκ κ.λ. οπότε άρχισαν, με νοήματα φυσικά, διότι δεν ξέρουν τη γλώσσα μας, να εκφράζουν το θαυμασμό τους διά την γεναίαν αντιστασίν μας, την ευστοχίαν του πυροβολικού μας και τας τεραστίας απολείας των κατά τις επιθέσεις των.
Αραιά πτήσις εχθρικών αεροπλάνων υπεράνω των γραμμών μας αλλά σε μεγάλο ύψος. Το πυροβολικό τους βάλλει συνεχώς τας θέσεις μας ως και το δικό μας εναντίον των θεσεών των.
8-11-40
Το εχθρικό βαρύ πυροβολικό σφυροκωπεί συνεχώς τας θέσεις μας και παραδόξως ευστόχως. Ευτυχώς που τα περισσότερα βλήματα δεν σκάζουν αλλά μας κρατούν καθηλωμένους στα χαρακώματα που είναι γεμάτα νερό. Την πρώτην γραμμήν αντιστασεώς μας έχει ήδη καταλάβει και κατέχει ο εχθρός. Υπεράνω της γραμμής ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ κατερίφθησαν δύο εχθρικά αεροπλάνα. Ο πιλότος του ενός διασωθείς και αιχμαλωτισθείς αποκαλύπτη ότι διέμεινε επί έτη στα Ιωάννινα ως εργάτης και ότι εβομβάρδισε επιτυχώς στόχους των Ιωαννίνων.
9-11-40
Κατόπιν των συνεχών και αποτυχιμένων επιθεσεων του ο εχθρός φαίνεται να εγκατέλειψε την ιδέαν νέας προς το παρών επιθέσεως. Συμτύσεται από ορισμένα υψώματα των ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Πάντως τα αυτιά μας σήμερα ησύχασαν ουδεμία τουφεκιά εκατέρωθεν.
Επί τέλους το Γενικό Επιτελείο μας πληροφορεί ότι ο εχθρός έχει καθηλωθεί και εις τους άλλους τομείς του μετώπου. Επίσης ότι η εξαποληθείσα επίθεσις της επιλέκτου μεραρχίας του Ντούτσε Αλπίνη δια των χιονοσκεπών κορυφών της ΠΙΝΔΟΥ με σκοπό την υπερφαλάγκισιν του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ διά καταλή-
-14-
ψεος της γραμμής ΜΕΤΣΟΒΟΥ αντιμετώπισε και διέλυσε η ΙΧ μεραρχία αιχμαλωτίσασα το μεγαλύτερο μέρος της δυναμεός της. Η νίκη αυτή είναι εξ ίσου σημαντική μετά την του ΚΑΛΠΑΚΙΟΥ.
10-11-40
Μέχρι το μεσημέρι απόλυτος ησυχία. Τμήματά μας κινούνται προς κατάληψιν των υπό του εχθρού εγκαταληφθέντων υψωμάτων ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Τας μεσημβρινάς ώρας δεχόμεθα βροχήν οβίδων εχθρικού βαρέος πυροβολικού. Την 3.10 μ.μ. σκληράν μάχην συνάπτουν τμήματα των προφυλακών μας με εχθρικόν Λόχον εις ύψωμα των ΔΟΛΙΑΝΩΝ. Η μάχη διήρκεσε μέχρι αργά το βράδυ.
11-11-40
Από το πρωί άρχισε η έντονος κυκλοφορία εχθρικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων κατά σμήνη που κατευθύνονται προς τα Γιάννενα, ίσως και πέραν αυτών. Η αεροπορική αυτή δράσις διήρκεσε όλη την ημέρα. Στον τομέα μας επικρατεί ησυχία πλήν της συνηθισμένης δράσεος των εχθρικών πυροβολικών τα οποία δεν υπολογίζομε διότι μόνο από τη συνήθη αστοχίαν των μπορεί να μας δημιουργήσει θύματα.
Την 5.30 μ.μ. το πυροβολικό μας βάλλει δαιμονιωδώς κατά εχθρικής δυνάμεος πεζικού παρά τα ΔΟΛΙΑΝΑ που μάχεται σκληρά με τμήματα του 15ου Συν/τος. Λόγω του σκότους δεν δυνάμεθα να παρακολουθήσωμε την εξέληξιν της μάχης. Πάντως προ του μεσονυκτίου τα πυρά έχουν καλμάρει. Κατά ανεπίσημον πληροφορίαν αιχμαλωτίσθη εχθρική Διλοχία.
12-11-40
Από του μεσονυκτίου προωθήθη διλοχία του ΙΙ/42 Τάγματος υπό τον Ταγματάρχην Ασημακόπουλον προς τα υψώματα της πρώτης γραμμής αντιστάσεος με σκοπό την αναγνώρισιν που επικρατεί εκεί και την επισήμανσιν των τυχόν εχθρικών τμημάτων και των κατεχομένων υψωμάτων. Την πρωίαν ενεργεί επίθεσιν κατά του υψώματος ΣΙΑΣΤΗ το οποίο καταλαμβάνει άνευ αντιστάσεως. Μετά την εγκαταστασίν του επ’ αυτού προωθεί Λόχον του Λοχαγού Σινάνη προς το χωριό ΓΡΥΜΠΙΑΝΗ το οποίο κατέχεται παρά του εχθρού και ο Λόχος δίδει σκληράν μάχην κατά του οχειρωμένου εντός του χωριού εχθρού. Ο Λοχαγός Σινάνης, ο ψύχραιμος και γενναίος αυτός Λοχαγός, ευρισκόμενος προ καλώς οχειρωμένων δυνάμεων, εντός κατοκειμένου χώρου, ανέρχεται εις το απέναντι ύψωμα και με το πιστόλι στο χέρι ενθαρύνει τους άνδρας του και μεγαλοφώνως διατάσσει από εδώ ο πρώτος Λόχος από εκεί ο δεύτερος και από εκεί ο τρίτος, ενώ ουσιαστικά διευθύνει ένα και μόνον Λόχον. Το κόλπο αυτό μεταχειρίστηκε διότι από τις φωνές διεπίστωσε ότι η εχθρική αντίστασις αποτελείτο από Αλβανούς που καλούσαν στα Ελληνικά τους στρατιώτες μας να παραδοθούν. Το κόλπο επέτυχε ο εχθρός πιεζόμενος άρχισε να υποχωρεί ατάκτως εγκαταλείπων και τον βαρύ οπλισμόν του. Συνέλαβε και αιχμαλώτους τραυματίας όμως.
Η διλοχία αφού εξεπλήρωσε την αποστολήν της, παρέμεινε ολην την ημέραν και τας βραδινάς ώρας υποχώρησε δια την βάσιν του.
13-11-40
Ο εχθρός από του μεσονυκτίου και όλην σχεδόν την ημέραν σφυροκωπεί αγρίως με το πυροβολικό του τα υψώματα της κυρίας γραμμής αντιστάσεως μη αντιληφθείς την υποχώρησιν της Διλοχίας μας. Πυρομαχικά διαθέτει μπόλικα ας τα καταναλώσει.
Το απόγευμα ειδοποιούμεθα να είμεθα έτοιμοι προς αναχώρησιν. Για πού όμως άγνωστον. Η αρβύλλα άρχισε με υποθετικάς διαδόσεις ανυσηχιστικός ότι δηλαδή έσπασαν τα μέτωπα ΦΙΛΙΑΤΩΝ και ΚΟΖΑΝΗΣ και ο εχθρός προχωρεί κυκλοτικώς. Αρβύλλα πάντος είναι.
Την 5ην μ.μ. διατάσσεται συγκέντρωσις των Ταγμάτων. Επιραιασμένοι κάπως από την αρβύλλα ανυπόμονοι αναμένομε την εντολήν κατευθύνσεως. Καταφθάνει ο Διοικητής του Συν/τος με το Επιτελείο του και γεμάτος ενθουσιασμό μας αναγγέλη ότι από αύριο το πρωί θα γίνει ΓΕΝΙΚΗ ΑΝΤΕΠΙΘΕΣΗ εις όλους τους τομείς των μετώπων ως επίσης ότι καταφθάνουν και αι ενισχύσεις μας.
Συνεχίζοντας δε εξυμνεί την γεναίαν πολεμικότητα και αντίστασιν των Ελληνικών στρατευμάτων κατά του ατίμου εισβολέως.
Ο ενθουσιασμός και η χαρά των στρατιωτών δεν περιγράφεται. Χειροκροτήματα ζητοκραυγές υπέρ των Ελληνικών όπλων, του Βασιλέως και της Κυβερνήσεως χαλούν τον κόσμο. Ακόμα και φιλιά ανταλάσσονται μεταξύ των στρατιωτών. Και από συνθήματα άλο καλό. Και το επικρατέστερο ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΣΤΗ ΡΩΜΗ.
-15-
Και η χαρά και ο ενθουσιασμός μας δεν είναι αδικαιολόγητος ύστερα από 16 ημέρες σθεναράς και αποφασιστικής αντιστάσεως κατά του καθ’ όλα πανίσχυρου αντιπάλου μας, χωρίς ενίσχυσιν αεροπορικήν, άρματα μάχης, ελατωμένην δύναμιν πυρός και το σπουδαιότερον αριθμητικής δυνάμεως. Και όμως αντιμετωπίσαμε τα πάντα με μίαν και μόνον πανίσχυρον δύναμιν την ψυχικήν.
Έτσι εξευτελίσαμε την άναδρον, ύπουλον και άτιμον αιφνιδιαστικήν επίθεση του Μουσολίνη με τα οκτώ εκατομμύρια των λοχών του και τας σιδηροφράκτους μεραρχίας του με την υπερυφανή μας νίκη και θαυμαστήν μας γεναιώτητα.
Τιμή και δόξα στα παληκάρια που έπεσαν στο πεδίο της τιμής και της δόξας. Ίσως το χώμα ανταμώσει τα κοκκαλά τους εκείνα των προγόνων τους που αγωνίστικαν για τα ίδια ιδεώδη. Τιμή και σε κείνους που θα πέσουν συνεχίζοντας τον ιερό αγώνα της τιμής και της ελευθερίας.
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ
