Η ιστορία του Ανύδρου Φθιώτιδας. Μέρος Β΄

Η εγκατάσταση στην Παλιονίκοβα (οικισμοί Σταμάτας ή Σταυρού και Αγίου Κωνσταντίνου).

Όπως αναφέρθηκε στο Μέρος Α΄ μετά το κάψιμο του χωριού από το τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα στην Αγία Παρασκευή, όσοι κάτοικοι γλύτωσαν από τη σφαγή τράπηκαν σε φυγή. Άλλοι κατέφυγαν σε γειτονικά χωριά και άλλοι έμειναν μόνοι τους σε ακατοίκητα μέρη στη γύρω περιοχή. Το μεγαλύτερο μέρος των διασωθέντων εγκαταστάθηκαν νοτιότερα και δημιούργησαν οικισμούς στην Παλιονίκοβα (θέσεις Σταμάτα ή Σταυρός και Άγιος Κωνσταντίνος) (Εικ.1).

 Εικ.1. Οι θέσεις στην περιοχή Παλιονίκοβας όπου υπήρξαν οι οικισμοί Σταμάτας ή Σταυρού και Αγίου Κωνσταντίνου. Δεξιά στο κίτρινο πλαίσιο η Σταμάτα ή Σταυρός. Εκεί σταμάτησαν οι περισσότεροι διασωθέντες μετά τη σφαγή κι έχτισαν το ναό της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού. Αριστερά στο κίτρινο πλαίσιο υπήρξε ο οικισμός δίπλα στο ναό των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης που διακρίνεται χαμηλά στη ρεματιά.

Πρέπει εδώ να διευκρινισθεί ότι ως Παλιονίκοβα οριοθετείται μία ευρεία περιοχή, η οποία προσδιορίζεται βόρεια από τη θέση Λεύκα, νότια από τη θέση Μόρφου χωράφι και Κακόρεμα χαμηλά, δυτικά από το όρος Αμυγδαλιά και ανατολικά καταλήγει στον ποταμό Βελλά (περιοχή Κανάλας) και έκταση σημερινής Παλαιοκερασιάς.

Για τη μετεγκατάσταση των κατοίκων στη Σταμάτα ή Σταυρό και στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας γράφει στο βιβλίο του ο Δημήτριος Αθ. Μπλούνας:

«…Επέλεξαν να πάνε νοτιοανατολικά, δηλαδή να πλησιάσουν λίγο προς την περιοχή Τσερνοβίτι, σε μια περιοχή που περιστοιχιζόταν από δύσβατες ρεματιές. Ανατολικά υπήρχε η ρεματιά της Κανάλας, νότια ήταν το Κακόρεμα και ανατολικά το Σαπουνόρεμα που προστάτευαν το χωριό και εμπόδιζαν την πρόσβαση των Τούρκων. Γι’ αυτό εγκαταστάθηκαν εκεί, στο σημείο που σήμερα βρίσκεται το εξωκλήσι του Αγίου Κωνσταντίνου και Ελένης ενώ η εκκλησία του Σταυρού κάηκε από τους Τούρκους. Αυτή ήταν η πρώτη μετακίνηση της Νίκοβας, σημερινού Άνυδρου. Αυτό σήμερα είναι το παλιό χωριό που λέγεται και Παλιονίκοβα. Εκεί έχτισαν τα σπίτια τους, πέτρινα, μονώροφα, με κεραμοσκεπές, χαμηλή είσοδο και μικρά παράθυρα, όπως χτιζόταν τα σπίτια στα ορεινά χωριά εκείνη την εποχή. Έφτιαξαν και μία όμορφη βρυσούλα σε μια πηγή που ανάβλυζε κρυσταλλένιο νερό.

Η βρύση εκείνα τα χρόνια ήταν σημείο συνάντησης και κοινωνικής συναναστροφής. Εκεί πήγαιναν οι κοπέλες με τις βαρέλες και τις στάμνες να πάρουν νερό για το σπίτι, για να μαγειρεύουν και να πίνουν. Εκεί πήγαιναν και οι νέοι να δροσιστούν και να ποτίσουν τα ζώα τους, με την ελπίδα να συναντήσουν την κοπέλα που τους άρεσε και να ανταλλάξουν κρυφές ερωτικές ματιές. Οι μανάδες όμως των κοριτσιών ήταν πάντα από κοντά, κουτσομπόλευαν με τις άλλες γυναίκες, μάθαιναν τα νέα του χωριού, όμως η ματιά τους δεν έφευγε πάνω από τα κορίτσια τους που τα πρόσεχαν να μη παραστρατίσουν, γιατί αυτό ήταν μεγάλη ντροπή εκείνη την εποχή. Αν σε κάποιο παλληκάρι άρεσε μια κοπέλα έπρεπε να τη ζητήσει από τους γονείς της και να την παντρευτεί. Όταν παντρευόταν όμως, οι γυναίκες συχνά είχαν αποβολές από λόγους που δεν μπορούσαν να εξηγήσουν. Για να επιβιώσουν ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παρόλο το μόχθο τους, η παραγωγή στην περιοχή ήταν περιορισμένη, επειδή το χωριό ήταν σε ζερβό και κρύο μέρος. Γι’ αυτούς τους λόγους είχαν σκεφτεί να το εγκαταλείψουν, αλλά έμεναν μόνο και μόνο γιατί ένοιωθαν ασφαλείς και ανεξάρτητοι.

Κάποια στιγμή όμως οι Τούρκοι, ανακάλυψαν τη θέση Σταμάτα, η οποία ήταν στο ανατολικό μέρος, προς την Παλαιά Παλαιοκερασιά. Ο Αγάς κατηγόρησε τους κατοίκους για φοροδιαφυγή πολλών ετών και διέταξε να κάψουν την περιοχή. Έτσι κάηκαν πολλά σπίτια και η εκκλησία του Σταυρού. Οι κάτοικοι των άλλων περιοχών σκόρπισαν και κατευθύνθηκαν προς το Κακόρεμα. Επειδή θεώρησαν ότι οι κάτοικοι της Παλαιάς Παλαιοκερασιάς, τους πρόδωσαν στον Αγά που είχε την έδρα του στο χωριό τους, άρχισε έχθρα ανάμεσα στα δύο χωριά που κράτησε για πολλά χρόνια. Γι’ αυτό συνήθως δε γίνονταν πολλοί γάμοι μεταξύ των κατοίκων των δύο χωριών. Παρόλα αυτά, μετά την απελευθέρωση τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν και γίνονταν γάμοι, όπως φαίνεται από τις άδειες γάμου της Επισκοπής Ζητουνίου (Λαμίας), που καταχωρίζονται στο περιοδικό «Φθιωτικά Χρονικά» τόμος 3 (1982) Λαμία, του Δημητρίου Θ. Νάτσιου, στο «Ενορίες και εφημέριοι της Επισκοπής Ζητουνίου (Λαμίας) το 1834».» (πηγή: Μπλούνας, Άνυδρο, σελίδες 13-15).

Ακολουθεί η μαρτυρία του Δημητρίου Γ. Στεργίου (1915-2017):

«Όταν οι Τούρκοι κάψανε το χωριό στην Αγία Παρασκευή οι κάτοικοι κυνηγημένοι εγκαταστάθηκαν στη Σταμάτα ή Σταυρό, δύο διαφορετικά τοπωνύμια στον ίδιο χώρο και στον Άγιο Κωνσταντίνο (Παλιονίκοβα). Το μέρος ονομάστηκε Σταμάτα γιατί σταματήσανε εκεί μέσα στο δάσος. Εκεί φτιάξανε την εκκλησία του Σταυρού και σπίτια πρόχειρα με πέτρες, οι σωροί φαίνονται ακόμα.

Στην Σταμάτα ή Σταυρός το μέρος ήταν καλύτερο, είχε ίσιωμα και ήταν καλύτερα για καλλιέργεια της γης. Εδώ είχε μεγάλες πουρνάρες, πολλά δένδρα και για τον φόβο των Τούρκων είχαν εγκατασταθεί μέσα στο δάσος.

Όμως οι Τούρκοι μετά την σφαγή της Αγίας Παρασκευής δεν τους άφηναν ήσυχους, τους κυνηγούσαν. Ναι, τους κάψανε, τους σκοτώσανε αλλά ήθελαν να τους αφανίσουν όλους να μην ζει κανείς και γνωρίζει το ρεζιλίκι αυτό που έπαθαν και δεν μπορούσαν να το διασκεδάσουν παρόλο που είχαν περάσει χρόνια.

Κάποια ημέρα λάλησε ένας κόκορας και τον άκουσαν οι Τούρκοι που ήταν απέναντι στο Τσερνοβίτι. Οι Τούρκοι έκαναν περιπολίες απέναντι στην σημερινή Παλιοκερασιά και αμέσως έφτασαν στην Σταμάτα αλλά ήταν ημέρα. Πριν φτάσουν οι Τούρκοι οι κάτοικοι τους είδαν και έφυγαν αμέσως για τα Καμπιά χωρίς απώλειες.

Οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά κι έκαψαν το δάσος μαζί με τα σπίτια των κατοίκων και την εκκλησία του Σταυρού.».

Σύμφωνα λοιπόν με τις παραπάνω μαρτυρίες, μετά την καταστροφή και σφαγή των περισσοτέρων κατοίκων του αρχικού οικισμού της Νίκοβας στην Αγία Παρασκευή, όσοι γλύτωσαν τράπηκαν σε φυγή. Το μεγαλύτερο μέρος τους σταμάτησε στην τοποθεσία Σταμάτα ή Σταυρός και στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας. Ειδικότερα:

α) Ο οικισμός στη θέση Σταμάτα ή Σταυρός

Στη Σταμάτα υπήρχε την εποχή εκείνη πυκνό δάσος. Θεώρησαν ότι εκεί θα μπορούσαν να παραμείνουν κρυμμένοι, αθέατοι από τους Τούρκους. Κατασκεύασαν πρόχειρα σπίτια ανάμεσα στα δένδρα. Για τις θρησκευτικές τους ανάγκες ανήγειραν ναό και τον αφιέρωσαν στην Ύψωση του Τιμίου Σταυρού. Από το ναό αυτό προέρχεται το τοπωνύμιο Σταυρός. Σε κοντινή απόσταση και λίγο χαμηλότερα στο τοπωνύμιο Καλαμάκι, βρισκόταν πηγή νερού, από όπου το μετέφεραν στον οικισμό (Εικ.2αβγ).

α

β

γ

Εικ.2αβγ. Μερική άποψη του χώρου στη Σταμάτα ή Σταυρός:

α: άποψη της χαράδρας της Κανάλας από το χαμηλότερο σημείο του οικισμού.

β: μερική άποψη του δάσους όπου είχε κτισθεί ο οικισμός.

γ: διακρίνεται το μονοπάτι που οδηγεί στο Καλαμάκι. Αριστερά άλλο μονοπάτι οδηγεί στον Άγιο Κωνσταντίνο.

Παράλληλα με τη Σταμάτα εγκαταστάθηκαν και στον κοντινό Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας (Εικ.3αβ.).

α

β

Εικ.3αβ. Τμήματα του παλιού μονοπατιού που οδηγεί από το Σταυρό στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας.

Γεγονός είναι ότι οι οθωμανικές αρχές για πολλά χρόνια δεν αντελήφθησαν την ύπαρξη του μικρού αυτού οικισμού. Κάποια στιγμή όμως τον ανακάλυψαν. Είτε από τη συνεχή αναζήτηση των φυγάδων κατοίκων, είτε τυχαία από το λάλημα ενός κόκορα, όπως αναφέρει ο Δημήτριος Γ. Στεργίου. Αντέδρασαν στέλνοντας στρατιωτικό απόσπασμα. Επειδή όμως ήταν ημέρα, οι κάτοικοι είδαν από μακριά το στρατιωτικό απόσπασμα να πλησιάζει από την πλευρά της σημερινής Παλαιοκερασιάς και εγκατέλειψαν αμέσως τον οικισμό. Το απόσπασμα έκαψε το δάσος, που αποτελούνταν κυρίως από βελανιδιές, και μαζί με αυτό τα σπίτια και το ναό της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

Από τα σπίτια της εποχής αυτής σώζονται σήμερα μόνο μικροί λιθοσωροί (Εικ.4), οι οποίοι με αρκετή δυσκολία δίνουν την εντύπωση ύπαρξης οικισμού. Η ύπαρξη όμως δειγμάτων κεραμικής (όστρακα) ανάμεσα στις πέτρες τεκμηριώνει την ανθρώπινη παρουσία στο Σταυρό. Από επιτόπια έρευνα εντοπίσθηκε κεραμική, η οποία περιλαμβάνει τεμάχια και βάσεις από εφυαλωμένα πιάτα (γαβάθες), σπασμένες λαβές από στάμνες καθώς και τεμάχια από πιθάρια.

 

Εικ.4. Μερική άποψη της περιοχής του Σταυρού. Το πλήθος των λίθων και τα όστρακα κεραμικών υποδηλώνουν την ύπαρξη του οικισμού.

Από τον αρχικό ναό της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού σωζόταν έως το τέλος του 20^ου αιώνα λιθοσωρός κάτω από τη συστάδα των βελανιδιών. Ένα μικρό πέτρινο εικόνισμα που είχε κατασκευασθεί κοντά στο ιερό, υποδήλωνε την ιερότητα του χώρου (Εικ.5).

 Εικ.5. Το πέτρινο εικόνισμα στο Σταυρό. Αριστερά στις βελανιδιές είχε κτισθεί ο ναός της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού που κάηκε από το τουρκικό στρατιωτικό απόσπασμα.

Στο τέλος της δεκαετία του 1990 κάτοικοι του Ανύδρου, στο ίδιο ακριβώς σημείο που υπήρξε ο παλιός ναός, ανήγειραν εκ βάθρων νέο (Εικ.6αβγδεστ).

α

β

γ

δ

ε

στ

Εικ.6αβγδεστ. Ο νέος ναός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού και η περιοχή που τον περιβάλλει. Αναλυτικότερα:

α: η θέα από την περιοχή της Σταμάτας ή Σταυρού. Μέσα στο Μαλιακό κόλπο διακρίνονται τα Λιχαδονήσια και αριστερά οι κορυφές των βουνών της Βόρειας Εύβοιας. Το χωριό που φαίνεται χαμηλά είναι η σημερινή Παλαιοκερασιά.

β: ο σημερινός ναός της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.

γ: το εσωτερικό του ναού.

δ: ο ναός και μερική άποψη του περιβάλλοντος χώρου με τις βελανιδιές.

ε, στ: ο χώρος δίπλα στο ναό, όπου είχε δημιουργηθεί ο οικισμός της Σταμάτας ή Σταυρού.

Στο ναό της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού είναι αφιερωμένο το παρακάτω ποίημα του Κωνσταντίνου Χρ. Μαντζίκου:

«ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΑΚΙ ΣΤΟ ΣΤΑΥΡΟ

Πάνε χρόνια τώρα στα μισά περίπου του

περασμένου αιώνα. Δυο άνθρωποι είχαν τάμα να

κτίσουν ξανά την εκκλησία που βρίσκονταν εδώ από

παλιά (τουρκοσκλαβιά)

Πέρασαν τα χρόνια, οι άνθρωποι εδώ στην γη δεν

ζούνε αιώνια. Μα το τάμα είχε μείνη, στην καρδιά και

στην μνήμη, των παιδιών, και εγγονών και πολλών

φίλων και συγχωριανών.

Έτσι μια μέρα σχεδόν τρία χρόνια

πριν την λήξη του εικοστού αιώνα

Δυο άνθρωποι ξαναπήραν απόφαση τρανή

Και έδωσαν όρκο και ευχή την εκκλησία

Σύντομα να κτίσουν πάλι εκεί

Μα το τάμα είναι τάμα και ο λόγος μένει πάντα

και τα δυο είναι το ίδιο πράγμα

Έτσι κτίσθηκε ξανά η μικρούλα εκκλησία

Η ιστορία της δεν σταματάει εδώ είναι πολύ παλιά

Θυμίζει τούρκους και σκλαβιά χρόνια αμαρτωλά

Νίκοβα και Βαλσέρα έτσι ονομάζονταν παλιά

Τα δυο μας τα χωριά στου Σταυρού την εκκλησιά

Με το ιερό της να κοιτά την σημερινή Παλιοκερασιά

Και τον σταυρό της που έχει εκεί ψηλά

να αγναντεύει την Παλιονίκοβα και την Αμυγδαλιά

Έτσι ανταμώνουν πάλι, αδέλφια, φίλοι, χωριανοί

Όπως την παλιά εποχή όταν δίναμε όρκο πιστά

Και παίρναμε μεταλαβιά εδώ στου σταυρού την

εκκλησιά

Της μοίρας ήταν πάλι γραφτό να γεννηθούμε στον

τόπο αυτόν εδώ, να γίνουμε αδέλφια ,φίλοι χωριανοί.

έτσι ας μείνουμε πιστοί, και στου σταυρού τη γιορτή

Να ξαναβρισκόμαστε πάλι όλοι εκεί

Όπως την παλιά εποχή, Ποιος ξέρει; ίσως κάτι

θυμηθούμε;

Και τότε σίγουρα θα βρούμε το δρομάκι που οδηγεί

Στης ψυχής μας το μεράκι, στου χριστού μας το

σπιτάκι.

Κώστας Χρ. Μαντζίκος

Λαμία Μάρτιος 1997

(πηγή: facebook).»

β) Άγιος Κωνσταντίνος Παλιονίκοβας

Όπως προαναφέρθηκε, ένα άλλο μέρος των διασωθέντων κατοίκων εγκαταστάθηκε στη θέση Άγιος Κωνσταντίνος Παλιονίκοβας (Εικ.7αβ), όπου ανήγειραν το ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (βλέπε: Ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στη θέση Παλιονίκοβα του Ανύδρου Φθιώτιδας.).

α

β

Εικ.7αβ. Η περιοχή του Αγίου Κωνσταντίνου Παλιονίκοβας όπου ιδρύθηκε ο οικισμός.

Η θέση του οικισμού τεκμηριώνεται από επιτόπια έρευνα στη λοφοπλαγιά: πάνω από το ναό των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης διαπιστώθηκε η ύπαρξη θεμελίων δέκα έως ένδεκα σπιτιών. Μάλιστα στην κορυφή του λόφου υπήρξε ένα μεγαλύτερο κτίσμα και αλώνια (Εικ.8αβγδεστ).

α

β

γ

δ

ε

στ

 Εικ.8αβγδεστ. Θεμέλια σπιτιών στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας. Στην Εικ.8α η θέα από την κορυφή του μικρού λόφου. Διακρίνεται από αριστερά η χαράδρα της Κανάλας, η χιονισμένη Όθρυς, η κορυφή της Μπομπόκας χωρίς χιόνι, κ.ά..

Ο οικισμός του Αγίου Κωνσταντίνου δεν καταστράφηκε από το στρατιωτικό απόσπασμα που έκαψε τον οικισμό του Σταυρού ή Σταμάτας, άγνωστο γιατί. Πιθανώς μετά την καταστροφή του Σταυρού ή Σταμάτας ορισμένοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στον Άγιο Κωνσταντίνο. Ο οικισμός αυτός δεν έγινε αντιληπτός από τις οθωμανικές αρχές κι έτσι οι κάτοικοί του κατάφεραν να ριζώσουν εδώ.

Μετά όμως από αρκετά έτη διαβίωσης διαπιστώθηκε ότι η συγκεκριμένη τοποθεσία ήταν ακατάλληλη για κατοίκηση. Έπρεπε να εγκαταλειφθεί και να αναζητηθεί άλλη θέση για τη μεταφορά του οικισμού. Ορισμένοι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στη θέση του σημερινού Ανύδρου ενώ άλλοι δημιούργησαν τον οικισμό Καμπιά κοντά στη Στυλίδα.

Σύμφωνα με την τοπική προφορική παράδοση το χωριό εγκαταλείφθηκε γιατί «πέθαινε ο κόσμος συνέχεια, οι γυναίκες απέβαλαν και τα ζώα ψόφαγαν». Η μαρτυρία προέρχεται από τον καταγόμενο από τη γειτονική Παλιοκερασιά Αλέξανδρο Δημ. Αλεξόπουλο (1890-1986) (Εικ.9), όπως την άκουσε από τον πατέρα του Δημήτριο Αλεξ. Αλεξόπουλο (1871-1952). Ο ίδιος κατά τα λεγόμενά του δεν «θυμήθηκε την μετεγκατάσταση του χωριού».

Εικ.9. Ο Αλέξανδρος Δημ. Αλεξόπουλος (1890-1986).

Η ακαταλληλότητα της τοποθεσίας του Αγίου Κωνσταντίνου Παλιονίκοβας για κατοίκηση, πιθανότατα πρέπει να συσχετισθεί με την ύπαρξη του μεταλλεύματος μαγγανίτη και τις παρενέργειες από την υψηλή συγκέντρωση του μαγγανίου στον ανθρώπινο οργανισμό. Είναι γνωστό ότι στην Παλιονίκοβα υπάρχει μετάλλευμα μαγγανίτη (Εικ.10).

 Εικ.10. Μερική άποψη της περιοχής της Παλιονίκοβας.

Για το μετάλλευμα μαγγανίτη αναφέρει ο Ιωάννης Βορτσέλας (1841-1913) στο μνημειώδες έργο του για τη Φθιώτιδα: «Παρεχωρήθησαν υπό της Κυβερνήσεως δικαιώματα εκμεταλλεύσεως….:Γ΄ εν τω Δήμω Φαλάρων…2) Μαγγανίτου εν τη περιφερεία του χωρίου Παλαιάς Νικόβης επί εκτ. στρεμ. 815 διά Β.Δ. της 10 Ιουλίου 1873.» (πηγή: Βορτσέλας, Φθιώτις, σελίδες 34 & 35).

Η έκταση του κοιτάσματος προσδιορίσθηκε, οριοθετήθηκε και παραχωρήθηκε προς εκμετάλλευση με το Βασιλικό Διάταγμα της 10^ης Ιουλίου 1873 (ΦΕΚ 47/29-9-1873). Το θέμα της παραχώρησης του μεταλλεύματος μαγγανίτη της Παλιονίκοβας εξετάζεται αναλυτικά στην ανάρτηση Παραχώρηση μεταλλείου μαγγανίτη στη θέση Παλαιά Νίκοβα του Δήμου Φαλάρων του ιστολογίου ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ. Το κοίτασμα τελικά μάλλον κρίθηκε ασύμφορο προς εκμετάλλευση και δεν πραγματοποιήθηκε εξόρυξή του.

Η μετεγκατάσταση του οικισμού του Αγίου Κωνσταντίνου Παλιονίκοβας στο σημερινό Άνυδρο και στα Καμπιά πραγματοποιήθηκε τους χρόνους αμέσως μετά την απελευθέρωση. Σε χάρτη των συνόρων, ο οποίος σχεδιάστηκε το χειμώνα του 1833 από τους αξιωματικούς της οροθετικής επιτροπής χάραξης των συνόρων και επικυρώθηκε το 1834, εντοπίζεται η Νicova στον Άγιο Κωνσταντίνο της Παλιονίκοβας (Εικ.11αβ). 

α

β

Εικ.11αβ. Χάρτης των συνόρων του 1834. Στη λεπτομέρεια (Εικ.11β) δίπλα στο Βελλά ποταμό (R.Tria Potamia) διακρίνεται η Nicova στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας.

Το ποτάμι που διακρίνεται (R.Triα Potamia) είναι ο Βελλάς. Από τη θέση που βρίσκεται ο οικισμός στο χάρτη προκύπτει το συμπέρασμα ότι δεν είχε πραγματοποιηθεί ακόμη η μετεγκατάστασή του.

Σε δίγλωσσο (ελληνικά-γαλλικά) οκτάφυλλο χάρτη του 1838, ο οποίος δωρίθηκε στον Όθωνα από τον Βαυαρό αξιωματικό τοπογράφο-μηχανικό Φερδινάνδο Αλδενχόβεν (Ferdinand Aldenhoven), η Νίκοβα τοποθετείται επίσης κοντά στο Βελλά ποταμό (στο χάρτη αναφέρεται ως ποτ. Τρία ποτάμια) στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας (Εικ.12αβ). 

α

β

Εικ.12αβ. Χάρτης του 1838 του Βαυαρού Ferdinand Aldenhoven. Στη λεπτομέρεια (Εικ.12β) διακρίνεται η Νίκοβα στον Άγιο Κωνσταντίνο Παλιονίκοβας.

Συνεχίζεται

ΠΗΓΕΣ

1) Βορτσέλας Ιωάννης, Φθιώτις, η προς Νότον της Όθρυος: ήτοι απάνθισμα ιστορικών και γεωγραφικών ειδήσεων από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς, Εν Αθήναις 1907.

2) Δημητρίου Αθ. Μπλούνα, Άνυδρο Φθιώτιδας, οι ρίζες μου, Λαμία 2012.

3) ΑΓΝΩΣΤΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΕΛΙΔΕΣ ΤΗΣ ΦΘΙΩΤΙΔΑΣ (ανάρτηση: Παραχώρηση μεταλλείου μαγγανίτη στη θέση Παλαιά Νίκοβα του Δήμου Φαλάρων).

ΠΗΓΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΩΝ

Εικ.1. Google Earth (αναζήτηση Άνυδρο, Φθιώτιδα).

Εικ.2-10. Φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου.

Εικ. 11. Από το βιβλίο Λιβιεράτος Ε., Χαρτογραφικές Περιπέτειες της Ελλάδας 1821-1919, Με αφορμή ένα χειρόγραφο του Κωνσταντίνου Νίδερ (1898), Αθήνα 2009, σελίδα 93.

Εικ.12αβ. Χάρτης Carte du Royaume de la Grèce, έκδοση 1838.