Ο νομός Φθιώτιδας και Φωκίδας το 1890

Κατά τη διάρκεια έρευνας στο διαδίκτυο εντοπίσθηκε το ετήσιο πολιτειακό, οικονομολογικό και στατιστικό ημερολόγιο του 1890 «Πανελλήνιος Σύντροφος». Στη συνέχεια πραγματοποιήθηκε αποδελτίωση των στοιχείων που αφορούν το νομό Φθιώτιδας και Φωκίδας και παρουσιάζονται στην παρούσα ανάρτηση. Πρέπει να σημειωθεί ότι η περιοχή του Δομοκού ανήκε τότε διοικητικά στην επαρχία Φαρσάλων του Νομού Λαρίσης. Εντάχθηκε στο νομό Φθιώτιδας το 1899, επανήλθε στο νομό Λαρίσης το 1909 και το 1911 επανεντάχθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδας. Η περιοχή της Σούρπης και Πτελεού αποσπάσθηκε το 1911 από το νομό Φθιώτιδας και εντάχθηκε στο νομό Μαγνησίας (για τη μετεπαναστατική σύσταση και εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας βλέπε: Η μετεπαναστατική σύσταση & εξέλιξη του Νομού Φθιώτιδας.].

Ο πληθυσμός του νομού ανέρχεται το 1861 σε 102.291 κατοίκους, το 1879 σε 128.440 κατοίκους και το 1889 σε 136.470 κατοίκους. Κατά φύλο, το 1889 ο πληθυσμός του νομού ανέρχεται σε 68.136 άρρενες και 68.334 θήλεις.

Ο πληθυσμός των πρωτευουσών των δήμων του νομού είναι:

Πόλη	Κάτοικοι
Λαμία	6.888
Άμφισσα	5.180
Λειβανάτες	1.021
Γαρδίκιον	1.321
Μοσκοχώρι	538
Γρανίτσα	1.139
Γραβιά	579
Βιτρινίτσα	1.008
Γαρδίκιον	1.236
Μαρτίνον	1.434
Κάτω Πέλλη	202
Αγά	855
Γαλαξείδιον	4.594
Δραχμάνιον	903
Μώλος	1.124
Λοιδορίκιον	967
Σούρπη	1.255
Βαρυμπόπη	612
Δεσφίνα	2.212
Μαυρολιθάριον	920
Παλαιοκάτουνον	853
Άνω Παλιοαξάριον	706
Αγία Ευθυμία	1.275
Αρτοτίνα	1.226
Κτήμα	616
Δαδίον	3.289
Χρισσόν	1.261
Βελίτσα	1.440
Αταλάντη	1.708
Θρόνιον	168
Νέα Μιζέλη	845
Τοπόλια	944
Μαυρίλλον	328
Λιανοκλάδι	560
Υπάτη	1.891
Στυλίς	1.817
Δομοκός	1.580
Ομβριακή	756
Αβαρίτσα	386

Α. Πολιτικές αρχές

Στον πληθυσμό του νομού (128.440, απογραφή 1879) αναλογούν 9 βουλευτές, οι οποίοι εκλέγονται σε 52 εκλογικά τμήματα. Το 1887 είναι εγγεγραμμένοι 32.077 εκλογείς, το 24,9% του πληθυσμού. Στι εκλογές της 4ης Ιανουαρίου 1887 ψήφισαν 19.313 εκλογείς, το 60,1% των εγγεγραμμένων. Εξελέγησαν οι εξής βουλευτές:

Αναγνωστόπουλος Κωνσταντίνος, δικηγόρος,

Ζουλούμης Δημήτριος, δικηγόρος,

Κοντογιάννης Νικόλαος, κτηματίας,

Λιδωρίκης Γεώργιος, κτηματίας,

Παπαλουκάς Αλκιβιάδης,

Πετρόπουλος Οδυσσεύς, κτηματίας,

Σιμόπουλος Ανάργυρος, τραπεζίτης,

Χαλκιόπουλος Κωνσταντίνος, δικηγόρος,

Χατζίσκος Κωνσταντίνος, ιατρός,

Τρείς βουλευτές δηλώνουν δικηγόροι, ένας ιατρός, τρείς κτηματίες, ένας τραπεζίτης ενώ για τον Αλκιβιάδη Παπαλουκά δεν αναφέρεται επάγγελμα. Είναι γνωστό όμως ότι υπήρξε δικηγόρος.

Νομάρχης Φθιώτιδος και Φωκίδος είναι διορισμένος ο Ιατρού Γ..

Ο Πίνακας που ακολουθεί περιέχει στοιχεία για τους δήμους του νομού:

Δήμοι	Έδρες δήμων	Δήμαρχοι	Έμμεσοι δημοτικοί φόροι
Λαμίας	Λαμία	Θε. Λάζος	70.230
Ηρακλειωτών	Μοσκοχώρι	Ι. Γκρίζας	450
Κρεμ. Λαρίσσης	Γαρδίκιον	Ι. Κυρίτσης	850
Μακρακώμης	Βαρυμπόπη	Ι. Στεργιόπουλος	200
Νέας Μιζέλας	Νέα Μιζέλα	Ν. Γριζάνος	1.680
Ομιλαίων	Γαρδίκιον	Γ. Σπανός
Παραχελωϊτών	Λιανοκλάδι	Αναγ. Τραγωδάρας
Πτελεατών	Σούρπη	Ι. Τσούκας	680
Σπερχειάδος	Αγά	Δ. Κοντογιάννης	400
Τυμφρηστού	Μαυρίλλον	Π. Σιανόπουλος
Υπάτης	Υπάτη	Χρ. Τσακνιάς	11.447
Φαλάρων	Στυλίς	Ματθ. Μαρκίδης	3.850
Αιγιτίου	Λοιδωρίκιον	Β. Ανδρίτσου	600
Βωμέας	Αρτοτίνα	Μιλτ. Κουτσαγγέλου
Κροκυλίου	Παλαιοκάτουν.	Αναστ. Σακαρέλος
Ευπαλίου	Κλήμα	Γ. Σεπεντσής
Ποτιδανείας	Άνω Παλαιοξ.	Κ. Ηλιόπουλος	100
Τολοφώνος	Βιτρινίτσα	Αγησιλ. Δρόσου	2.600
Υαίας	Γρανίτσα	Γ. Γαρδίκης
Αταλάντης	Αταλάντη	Σπ. Φλ. Παναγιώτου	3.130
Δαφνουσίων	Λειβανάταις	Γ. Ευσταθίου	875
Δρυμίας	Δαδίον	Ι. Καραμαρτζάνης	600
Ελατείας	Ελάτεια	Δ. Παπαλουκάς	1.725
Θερμοπυλών	Μώλος	Κ. Σιαφάς	2.000
Θρονίου	Θρόνιον	Ανδρ. Κίτσου	500
Λαρύμνης	Μαρτίνον	Ανδρ. Γιάγκου	200
Νέας Πέλλης	Κάτω Πέλλη	Γ. Ζήσης	700
Τιθορέας	Βελίτσα	Λουκάς Σκλαβούνος
Αμφίσσης	Άμφισσα	Ν. Κόκαλης	21.670
Αντικύρρας	Δεσφίνα	Ι. Παπαστάθης
Γαλαξειδίου	Γαλαξείδιον	Ν. Λουκέρης	13.450
Δωριέων	Γραβιά	Ι. Βισβίκης
Καλλιέων	Μαυρολιθάριον	Αναγ. Παπαδόπουλ
Κρίσσης	Χρισσόν	Ευθ. Πολίτης	890
Μυονίας	Αγ. Ευθυμία	Δεδούσης Γλυμής	600
Παρνασσίων	Τοπόλια	Αντ. Μαντσαβίνος	5.300
Θαυμακών	Δομοκός	Αντ. Οικονομίδης	6.100
Μελιταίας	Αβαρίτσα	Δ. Παπαφρέζος
Ξυνιάδος	Ομβριακή	Αναστ. Σακελλαρίου

Την 1^η Δεκεμβρίου 1886 απονεμήθηκε στον πρώην δήμαρχο Ελάτειας Δ. Κοτοπούλη ο τίτλος του «Ιππότη του Χρυσού Σταυρού».

Β. Στρατιωτικές αρχές

Στρατιωτικά ο νομός ανήκει στην στρατιωτική περιφέρεια του 1^ου Αρχηγείου Στρατού με έδρα τη Λάρισα.

1. Στρατολογικό Γραφείο Φθιωτιδοφωκίδος

Εδρεύει στη Λαμία με διευθυντή τον ταγματάρχη Αισωπίδη Αντώνιο. Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Αισωπίδης Αντώνιος. Αντισυντ. πεζ. γεν. το 1834 εν Κύθνω. Απεστρ. την 17 8)βρίου 1896 και απεβ. εν Κύθνω την 28 Νοεμβρίου 1899.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 407].

Στελεχώνεται από το λοχαγό Αντωνίου Δημ., τον υπολοχαγό Καμπέρη Ιωάννη και τον ανθυπολοχαγό Κρίτσα Δημήτριο.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Αντωνίου Δημήτριος. Λοχ. πεζ. γεν. το 1836 εν Αιγίω. Απεστρατ. την 22 Μαΐου 1891 και απεβ. την 10 Μαρτ. 1917.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 413], «Καμπέρης Ιωάννης ταγ. πεζικού γεν. το 1842 εν Καπαριά Άνδρου, μετ. πολ. 1897. απεστρ. 30 Σ)βρ. 1905.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 278] και «Κρίτσας Δημήτριος, συνταγμ. πεζ. γεν. το 1858 εν Λαμία, μετ. πολ. 97, απεστρ. 4 Ιουλ. 1912, απεβ. 17 Δεκ. 1915.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 305].

Για τον Κρίτσα (Εικ.2) περισσότερα στοιχεία δημοσιεύει ο Θεόδωρος Αθ. Γκέκας στη μελέτη του για το γενεαλογικό δένδρο της οικογένειας Κρίτσα:

«Δημήτριος Ιωάν. Κρίτσας (1855-1916). Γιός του Ιωάννη ή Γιαννούσου Γ. Κρίτσα και της Ελένης Γ. Γριζάνου. Παντρεμένος με την Ελένη Δημητρίου Λάππα, με την οποία και αποκτά μία κόρη, την Αικατερίνη.

Ήταν λοχαγός πεζικού με σπουδές στη Βιέννη. Αποστρατεύθηκε ως Συνταγματάρχης.

Πήρε μέρος στον πόλεμο του 1897 και το 1910 αποστρατεύθηκε και τέθηκε σε δικαστική απαγόρευση. Διαχειριστής της μεγάλης ακίνητης περιουσίας του, κατά το χρονικό διάστημα 1910-1916, ανέλαβε ο πεθερός του Δημήτριος Λάππας. Μετά από κακοδιαχείριση και ατασθαλίες που είχαν παρατηρηθεί, διαχειριστής αναλαμβάνει ο ανιψιός του Κωνσταντίνος Οικονόμου.

Εκλέχθηκε βουλευτής Φθιωτιδοφωκίδος τρείς φορές: α) μία με τον Τρικουπικό συνδυασμό το 1892 (εφημ. ΘΕΡΜΟΠΥΛΑΙ, αρ. φ. 67/Β΄/2-5-1892) και β) δυο με τον συνδυασμό Δεληγιάννη το 1895 και το 1899.

Ήταν ιδιοκτήτης αρκετών εκατοντάδων στρεμμάτων γης στο χωριό Κόμμα και είχε ακίνητα στην πόλη της Λαμίας, σπίτι στο Πτελεό και σπίτι στην Αθήνα. Κατοικεί σχεδόν μόνιμα στην Αθήνα μέχρι το θάνατό του.» [Πηγή: Θεόδωρος Αθ. Γκέκας, Οικογένειες Κρίτζα ή Κρίτσα, Επιμέλεια Σοφία Βακιρτζηδέλη, Λαμία 2017, σελίδα 52].

2. Εφορεία Υλικού Πολέμου

Εδρεύει στη Λαμία με έφορο τον λοχαγό Φαρμάκη Τιμολέοντα και μέλος τον ανθυπολοχαγό Φοντάνα Διονύσιο.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Φαρμάκης Τιμολέων, λοχ. πυροβ. γεν. το 1846 εν Ναυπλίω. απεστρατ. 12 Σεπτ. 1890.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 541] και «Φοντάνας Διονύσιος, λοχ. πυρ. γεν. το 1851 εν Ναυπλίω, μετ. πολ. 97, απεστρ. 17 Οκτ. 1899.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 543].

3. Οικονομική Υπηρεσία Στρατού.

Στη Λαμία εδρεύει το Επιμελητήριο Φθιωτιδοφωκίδος της Οικονομικής Υπηρεσίας του στρατού. Διευθυντής είναι ο λοχαγός Ριζόπουλος Γεώργιος και ελεγκτής ο ανθυπολοχαγός Δαλιανούδας Δημήτριος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Ριζόπουλος Γεώργιος, Γεν. Επιμελ., γεν. το 1844 εν Στυλίδι, μετ. πολ. 97, απεστρ. 16 Ιουλ. 1909 και απεβ. 11 Νοεμβρ. 1916.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 572] και «Διαλιανούδας Δημ.,. Επιμελητής γεν. το 1856 εις Λειβανάτες Λοκρίδος. Μετ. πολ. 97, απεστρ. 16 Απρ. 1912.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 3, σελίδα 184].

4. Στρατιωτικά Θεραπευτήρια

Στρατιωτικά θεραπευτήρια υπάρχουν στη Λαμία, στην Άμφισσα και στο Δομοκό. Στο θεραπευτήριο της Λαμίας διευθυντής είναι ο ιατρός Ανδριτσόπουλος Σκαρλάτος, στο θεραπευτήριο της Άμφισσας ο ανθυπίατρος Κουρτάκης Ιωάννης και στο θεραπευτήριο του Δομοκού ο υπίατρος Φαρμακίδης Αλέξανδρος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Ανδριτσόπουλος Σκαρλάτος, Επίατρος γεν. το 1852 εν Άργει, μετ. πολ. 1897. Απεβ. εν Αθήναις την 2 Ιαν. 1905.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 412] και «Κουρτάκης Ιωάννης του Αναγνώστου, ανώτ. γεν. αρχ. (υποστράτ.) γεν. το 1863 εν Καλάμαις, μετ. πολ. 1897, 12-13 και 17-23, απεστρ. 15 Ιουνίου 1925.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 302]. Για τον Φαρμακίδη δεν υπάρχει πληροφορία

5. Θρησκευτική Υπηρεσία

Στο Φρουραρχείο Λαμίας εκτελεί θρησκευτική υπηρεσία ο Ιερέας Β΄ τάξεως Κουγιάτσος Λεόντιος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Κουγιάτσος Λόγγος, στρ. ιερεύς., γεν. το 1840 εν Δαδίω, απελ. 13 Απριλ. 1891.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 299].

6. Τάγμα Ευζώνων Υπάτης

Στην Υπάτη έχει την έδρα του το 9^ο Τάγμα ευζώνων. Η ιεραρχία του τάγματος είναι η εξής:

Διοικητής: αντισυνταγματάρχης Κουμουνδούρος Αλέξανδρος. Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Κουμουνδούρος Αλέξανδρος, συνταγμ. πεζ., γεν. το 1820 εν Μικρώ Λακωνίας, διετέλεσε κατ’ επανάληψιν βουλευτής, απεστρ. 22 Ιουνίου 1890.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 301].

Υποδιοικητής: ταγματάρχης Αϊβαλιώτης Αναστάσιος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Αϊβαλιώτης Αναστάσιος. Ταγμ. πεζ. γεν. το 1831 εν Κάδι Καρυστίας. Απεστρ. απεστρ. 28 Σεπτεμβρίου 1891 και απεβ. εν Αθήναις την 9 Αυγ. 1903.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 407].

Υπίατρος: Βατσινέας Αντώνιος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Βατσινέας Αντώνιος. ιατρός γενν. το 1856 εν Μιστρά, μετ. του πολ. 97, απεβ. εν Αθήναις την 29 Σ)βρίου 1909.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 421].

Υπολοχαγός Οικονομικού Διαχειριστής: Μαστροκώστας Eυθύμιος. Για τον Μαστροκώστα δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Λοχαγοί: Μαυροδήμος Ε., Καραδήμος Ε., Ξυδέας Δ..

Για τους Μαυροδήμο και Καραδήμο δεν υπάρχουν πληροφορίες ενώ για τον Ξυδέα στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Ξυδέας Δημήτριος. ταγμ. πεζ. γεν. το 1836 εν Αθήναις, απεστρατεύθη 2 Ιαν. 1891 και απεβ. 23 Νοεμβ. 1897.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 104].

Υπολοχαγοί: Παπαθεοδοσίου Μ., Συρόπουλος Α., Σούμιλας Ν., Κολοβός Σ.. Για τους Παπαθεοδοσίου και Σούμιλα δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Για τους Συρόπουλο και Κολοβό στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Συρόπουλος Αναστάσιος. λοχ. πεζ. γεν. το 1848 εν Αταλάντη, μετ. πολ. 97, απεβ. 8 Ιαν. 1899.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 238] και «Κολοβός Σπυρίδων. υπολ. πεζ. γεν. το 1839 εν Καλεσμένω, απεστρ. 2 Ιαν. 1891.». [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 294].

Ανθυπολοχαγοί: Γιαννέλος Λ., Καΐλας Λ., Κοτρότσος Β., Σκληρός Β., Δερλερές Μ., Πάλαος Ν., Κοτρονόπουλος Κ., Πάνου Γ.. Για τους Καΐλα, Σκληρό, Δερλερέ και Πάλαο δεν υπάρχουν πληροφορίες.

Για του Γιαννέλο, Κοτρώτσο, Κοτρωνόπουλο και Πάνου στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται αντίστοιχα «Γιαννέλος Λουκάς. Υπολ. Πεζ. γεν. το 1840 εν Πενταγοίς-Δωρίδος. Απεστρ. 13 Μαΐου 1890.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 513], «Κοτρώτσος Βασίλειος. υπολ. πεζ. γεν. το 1851 εν Γιαννιτσού, απεβ. 4 Δ]βρίου 1893.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 298,299], «Κοτρωνόπουλος Κωνσταντίνος. υπολ. πεζ. γεν. το 1845 εν Βοστινίτση Δωρίδος, απεστρ. 22 Ιουλ. 1897.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 4, σελίδα 298,299] και «Πάνου Γεώργιος. λοχ. πεζ., γεν. το 1848 εν Στυλίδι, μετ. πολ. 97, απεστρ. 27 Ιουν. 1901 απεβ. 4 Φεβρ. 1914.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 472]. (για το Τάγμα ευζώνων Υπάτης βλέπε και στην ανάρτηση: Το ευζωνικό κατά τα τέλη του 19ου αιώνα).

Γ. Αστυνομικές αρχές.

Στη Λαμία εδρεύει η Μοιραρχία Χωροφυλακής Φθιωτιδοφωκίδος. Η ιεραχία της είναι η εξής:

Μοίραρχος διοικητής: Ζαφειρόπουλος Χρ..Για τον συγκεκριμμένο δεν υπάρχει κάποια πληροφορία.

Αντιμοίραρχος: Αντιμοίραρχος Βασιλείου Σπύρος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Βασιλείου Σπυρίδων, Αντιμοίρ. Χωρ. γενν. το 1835 εν Αθήναις. απεστρατ. 12 Σεπτ. 1890.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 420].

Ανθυπολοχαγός Οικονομικού, Διαχειριστής: Μαντάς Δημήτριος. Για τον συγκεκριμμένο δεν υπάρχει κάποια πληροφορία.

Υπομοίραρχος: Γκαλούφος Ανέστης τοποθετημένος στην Υπομοιραρχία Παρχασσίδος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Γκαλούφος Ανέστης, Αντιμοίρ. γεν. το 1836 εν Αποκρήμνω Χαλκίδος, απεστρατ. 20 Μαρ. 1896.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 2, σελίδα 515].

Ανθυπομοίραρχοι:

Σκαντσίκας Δημ., τοποθετημένος στην Υπομοιραρχία Δωρίδος. Για τον συγκεκριμμένο δεν υπάρχει κάποια πληροφορία.

Σακελλαρόπουλος Παν., τοποθετημένος στην Υπομοιραρχία Υπάτης.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Σακελλαρόπουλος Παναγιώτης, συντ. χωρ., γεν. το 1854 εν Βονίτση, μετ. πολ. 97, 12-13, απεβ. 20 Ιουλ. 1914.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 6, σελίδα 223].

Ραζέλος Παύλος (Εικ.1), τοποθετημένος στην Υπομοιραρχία Λοκρίδος.

Στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία αναγράφεται «Ραζέλος Παύλος, υποστρ., γεν. το 1857 εν Οιτύλω, κατετ. αρχικώς εις το πεζικόν και την 5 Δ]βρίου 1880 εις την χωροφυλακήν με τον βαθμόν ενωμοτάρχου. Το 1895 εξελέγη βουλευτής της επαρχίας του, μετ. πολ. 97 και 12-13, διετελέσας εκτός Σώματος 17-20, ανεκλήθη εις την ενέργειαν 18 Ν[βρ. 1920, απεστρ. 27 Σ]βρ. 1922, διετέλεσεν αρχηγός Χωροφυλακής.» [Πηγή: ΜΣΝΕ τόμος 5, σελίδα 570]. Περισσότερα για τον Ραζέλο βλέπε: Ν.Κτενιάδη, Παύλος Ραζέλος, Υποστράτηγος αρχηγός Χωροφυλακής, ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ 102 (1978), σελίδες 410-411.

Δ. Εκκλησιαστικές αρχές

Η αρχιεπισκοπή Φθιώτιδος και η επισκοπή Φωκίδος χηρεύουν. Αντίθετα στην επισκοπή Θαυμακού υπηρετεί ο επίσκοπος Μισαήλ. Χειροτονήθηκε στις 29 Ιουλίου 1869.

Οι ιερές μονές, όλες ανδρικές, που διατηρούνται ανά επισκοπή και δήμο είναι οι εξής:

Νομός	Επισκοπή	Δήμος	Μονή
Φθιώτιδος & Φωκίδος	Φθιώτιδος	Υπάτης	Κοίμ. Θ. ή Αγάθωνος
		Λαμίας	Γένν. Θ. ή Αντινίτσης
		Δρυμίας	Γένν. Θ. ή Δαδίου
		Δαφνησ.	Άγιος Κωνσταντίνος
		Λαρύμνης	αγ. Γ. ή Μαλεσσίνης
	Φωκίδος	Παρνασ.	Προφήτης Ηλίας
Νομός Λαρίσσης	Θαυμακού	Ξενειάδος	Άγ. Αθ. ή Ομβριακή
		Μελιταίας	Αγ. Τρ. ή Αβαρίτσα

Ε. Δικαστικές Αρχές

Στη Λαμία εδρεύει Πρωτοδικείο. Πρόεδρος είναι ο Λέκκας Π. και πρωτοδίκες οι Βοϊατζής Αθαν. Κ., Βοβολίνης Αντ., Παρασκευόπουλος Γεράσ. και Κωλέττης Δημ.. Εισαγγελέας είναι ο Μπράβος Κωνστ., αντιεισαγγελέας ο Δεκάριστος Μιλτ. και γραμματέας ο Παπαναστασίου Κωνστ..

Πρωτοδικείο εδρεύει και στην Άμφισσα, πρωτεύουσα της επαρχίας Παρνασσίδος, με πρόεδρο τον Νικολόπουλο Κωνστ.. Πρωτοδίκες είναι οι Μπούσκος Γ., Κατσάμβας Χρ., Οικονομόπουλος Σπ. και Θαλασσινός Π.Ν.. Εισαγγελέας είναι ο Κατσαούνης Ηλίας, αντιεισαγγελέας ο Ραβδάς Ορέστης και γραμματέας ο Γεωργίου Νικόλαος.

Στη Λαμία και Άμφισσα λειτουργούν καταστήματα φυλακών με την επωνυμία «Επανορθωτικαί και γυναικείαι φυλακαί Λαμίας» και «Επανορθωτικαί και γυναικείαι φυλακαί Αμφίσσης» αντίστοιχα.

Στις φυλακές της Λαμίας βρίσκονται έγκλειστοι 280 κατάδικοι. Οι 22 είναι πρόσκαιρα φυλακισμένοι, στην ειρκτή (αυστηρά φυλάκιση) είναι 106 και σε κανονική φυλάκιση 152. Στις φυλακές της Άμφισσας βρίσκονται έγκλειστοι 63 κατάδικοι. Ένας είναι πρόσκαιρα φυλακισμένος, στην ειρκτή (αυστηρά φυλάκιση) είναι 25 και σε κανονική φυλάκιση 37.

Στις φυλακές Λαμίας είναι φυλακισμένες και τρείς γυναίκες ενώ στις φυλακές Άμφισσας μία.

ΣΤ. Εκπαίδευση

1. Γυμνάσια

Στην Άμφισσα λειτουργεί Γυμνάσιο (Εικ.3), στο οποίο φοιτούν 127 μαθητές. Γυμνασιάρχης είναι ο Κουβελάς Δημήτριος με μηνιαίο μισθό 350 δρχ.. Υπηρετούν τρείς καθηγητές, οι Μπόγδανος Ι. με μηνιαίο μισθό 250 δρχ., Πόταρης Κ. με μηνιαίο μισθό 250 δρχ. και Καμαρινός Ιωάννης με μηνιαίο μισθό 300 δρχ..

Στη Λαμία λειτουργεί Γυμνάσιο, στο οποίο φοιτούν 122 μαθητές. Γυμνασιάρχης ςίναι ο Παναγιωτίδης Π.Ζ. με μηνιαίο μισθό 350 δρχ.. Υπηρετούν πέντε καθηγητές, οι Σπεράντζας Ιωάννης με μηνιαίο μισθό 300 δρχ., Κλάρας Νικόλαος με μηνιαίο μισθό 250 δρχ., Ρέντζος Γ. με μηνιαίο μισθό 300 δρχ., Ζαγκογιάννης Δ. με μηνιαίο μισθό 300 δρχ. και Κορωναίος Νικόλαος με μηνιαίο μισθό 300 δρχ..

2. Δημοτικά Σχολεία

Στον Πίνακα Α΄ που ακολουθεί παρουσιάζεται η γενική κατάσταση των δημοτικών σχολείων του νομού Φθιωτιδοφωκίδος κατά δήμο:

 

Συγκεντρωτικά στους 36 δήμους των 4 επαρχιών του νομού Φθιωτιδοφωκίδος λειτουργούν 160 δημοτικά σχολεία, στα οποία φοιτούν 4.877 άρρενες μαθητές και 841 θήλεις. Υπηρετούν 108 δημοδιδάσκαλοι και 61 γραμματοδιδάσκαλοι. Η δαπάνη της ετήσιας μισθοδοσίας των δημοδιδασκάλων ανέρχεται στο ύψος των 122.160 δρχ. ενώ η δαπάνη του ενοικίου τους σε 17.040 δρχ.. Η δαπάνη της ετήσιας μισθοδοσίας των γραμματοδιδασκάλων ανέρχεται στο ύψος των 24.400 δρχ.. Για ενοίκιο των διδακτηρίων δαπανώνται 8.632 δρχ. ενώ οι δήμοι για τη λειτουργία των δημοτικών σχολείων εισφέρουν 11.300 δρχ..

Στον παραπάνω Πίνακα Β΄ παρουσιάζονται τα στοιχεία που αφορούν την περιοχή του Δομοκού.

Στα δημοτικά σχολεία των δήμων υπηρετούν οι εξής δημοδιδάσκαλοι:

Δήμος Λαμιέων: Μακρυναίος Αλέξ., Ιωάννης Λάζος. Πετρόπουλος Κωνστ. Θηλ. Μιχαλοπούλου Γ. Ουρανία. Μαρία Θεοδωράκη. Βαλσάμη Ασπασία. Μαριγώ Τριαντάρη. Κόμμα: Πέτρου Δημ. Δίβρης: Αθανασίου Δ. Στυλ.

Δήμος Φαλάρων: Στυλίδος: Ευθυμίου Νικόλ. Θηλ. Μανσόλα Λουκία. Νίκοβας: Μπογιατζόπουλος Κωνστ. Σπαρτιά: Οδυσσεύς Γαρδίκης.

Δήμος Κρ. Λαρίσσης: Γαρδικίου: Ευσταθίου Γρηγόριος Λουκάς. Ράχαις: Κόντος Ιωάνν.

Δήμος Πτελεατών: Σούρπη: Λεωνίδας Αναγνώστου, θηλ. Μαρία Σπυροπούλου. Πτελεού: Σκούρα Χριστ..

Δήμος Νέας Μιζέλης: Ν.Μιζέλας: Κωνσταντάρας Κωνστ., θηλ. Γαρουφαλιά Λαμπρούτσου.

Δήμος Σπερχειάδος: Αγά: Παπαγηλιάς Σεραφείμ, θηλ. Μεθενίτου Άννα. Παλαιοβράχου[Παλαιοβράχας]: Κ.Μητσάκης. Μπρούφλιας[Μπρούφλιανης]: Γεραντώνης Γεώργ..

Δήμος Ομιλαίων: Γαρδικίου: Γαρδίκης Δ. Σέλιανι: Κοτσόβολος Ιωάν..

Δήμος Υπάτης: Υπάτης: Βασακάρης Αλέξ. θηλ. Βαλσαμή Ξανθή, Μαρία Αγαπητού. Μεξιάταις: Μουτζούνης Πέτρος

Δήμος Ηρακλειωτών: Μοσχοχώρι: Σακελλαρίου Βάϊας. Παύλιανη: Παπανικολάου Ηλ..

Δήμος Μακρακώμης: Βαρυμπόπης: Ρίζος Αθανάσιος. Γιανιτζού: Παπαχριστοδούλου Αθαν. Μάκρυσι: Παπαϊωάννου Αθανάσιος.

Δήμος Παραχελωϊτών: Μαγκλάρας Κ. Στύρφακα: Γρηγόριος Ελαφογιάννης.

Δήμος Τυμφρηστού: Σταυρακάκης Δημ. Νεοχωρίου: Αναστασόπουλος Γ. Κάζης[Κάψης]: Παπακωνσταντίνου Δημ. ιερεύς. Παλαιοκάστρου: Λικόπουλος Κ. Ζώψης: Παπαγεωργίου Ιωάν. Πιτσιωτών: Βορτσέλας Γεώρ.

Δήμος Αιγιτίου: Λιδωρικίου: Παπανικολάου Νικόλ. Θηλέων Λιδωρικίου: Μαριγώ Κόκκιζα. Σεβεδίκου: Παπαθανασίου Αθανάσ. ιερεύς. Καρουτών: Παπανδρέου Ιωάν. Λευκαδίτι: Παπαγεωργίου Κωνστ. Μαλανδρίνου: Θωμάς Δημόπουλος.

Δήμος Υαίας: Γρανίτσας: Παπαϊωάννου Αθαν. Κλήματο;: Α. Παπαδημητρίου. Βοστενίτσης: Στυλιανός Κ. Αθαν.

Δήμος Τολοφώνος: Βιτρινίτσης: Κασιδάκης Π. Πλέσσης;: Χρυσανθάκης Χ. Ξυλογαϊδάρας: Βασιλόπουλος Ευθυμ. Μαραζιάς: Καλλίνικος Κ. Κίσελης: Κοντολάτος Λουκάς.

Δήμος Ποτιδανείας: Κάτω Παλαιοαξαρίου: Δημητριάδης Κων. Στύλιας;: Κουρεμένος Χαράλαμπος.

Δήμος Κροκιλίου: Παλαιοκατούνης: Ιω. Αθανασόπουλος. Ζωριάνου: Ζωγράφος Κωνστ. Δρεστενών: Παπαγεωργίου Σ.

Δήμος Βωμαίας: Κωσταρίτσας: Παπακωνσταντίνου Διαμ.

Δήμος Αταλάντης: Αταλάντης: Λεοντίδης Βασίλειος, Ξενιάς Βασίλειος. θηλ. Αταλάντης: Ζήση Ελένη.

Δήμος Λαρύμνης: Βασίλειος Βέλιας. Μαλεσίνα: Ευλόγιος Οικονομίδης. Προσκυνά: Λάϊος Κωνσταν. Παύλου: Νικόλαος Μαμαλέτος.

Δήμος Δαφνησίων: Λιβανάτων: Θεοδοσίου Κωνστ. Αγ. Κωνσταντίνου: Αναγνωστόπουλος Νικόλαος.

Δήμος Τιθορέας: Βελίτσας: Κωνστ. Παπαδημητρίου. Αγ. Μαρίνας: Γεώρ. Σπυρόπουλος. Μοδίου: Δρίβας Αλέξ. Καλυβίων Βελίτσης: Παπαθανασίου Γ.

Δήμος Θερμοπυλών: Μώλου: Καροφύλης Γ. θηλ. Μώλου: Χριστοδούλου Μάρκος. Μενδενίτσης: Ακρίδας Τρ. Άντερα: Οικονόμου Αθ.

Δήμος Δρυμίας: Δαδίου: Χριστόπουλος Λ. Αγραφιώτης Σωτήρ. Δ. Συκάς. Θηλ.: Σκαρή Μαριγώ.

Δήμος Ελατείας: Δραχμάνιον: Τσικόπουλος Ζαχαρίας.

Δήμος Αμφίσσης: Αμφίσσης: Σουρή Γ.. Παπαντωνίου Λάμ., Χαρ. Παπαϊωάννου, Βακάλης Γεώρ. θηλ. Καρατσέλη Αγλαΐα. Σεγδίτσης: Σιμιτσόπουλος Γ. Σερνικάκι: Ηλίας Κουκκίδης. Ιτέας: Αντωνίου Δήμος.

Δήμος Γαλαξειδίου: Γαλαξειδίου: Τσαταλός Αθαν. ιερεύς. Κων. Κοίτας θηλ. Βούλγαρη Ολυμπιάς.

Δήμος Μυονίας: Αγ. Ευθυμίας: Ηλίας Δρίβας. Βουνιχώρας: Δημ. Ιω. Δροσερός.

Δήμος Κρίσσης: Χρυσού: Δήμου Μαργαρίτης. θηλ. Στυλιανή Μπάση. Καστρί Δελφών: Αθανασίου Νικόλαος. Αγ. Νικολάου: Πετάνης Ιωάν..

Δήμος Αντικύρας: Δεσφίνας: Ηλίας Περδίκης.

Δήμος Παρνασσίων: Τοπόλιας: Παπαδημητρίου Πολυξ. θηλ. Αγγελακοπούλου Καλλιόπη. Κολοβάτων: Μαμαλουκόπουλος Θεοδ.

Δήμος Δωριέων: Γραβιάς: Δροσερός Ιωάν. Αγόριανης: Παπαργυρόπουλος Γεώρ. Σουβάλας: Παπαργυρόπουλος Θεόδ. Κουκουβίστης: Παπανικολάου Δημ. Παλαιοχωρίου: Καινούριας Αθαν. Καστελίων: Παπαευθυμίου Αθαν.

Δήμος Καλλιέων: Μαυρολιθαρίου: Παπαγεωργίου Ι. Νικόλ. άνω Μουσουνίτσης: Κουτρουμπάσης Παναγ..

Δήμος Θαυμακών: Δομοκού: Τσουτιολόπουλος Γεώρ. Ελπίς Βρατσάνου

Δήμος Ξυνιάδος: Ομβριακής: Παπάζογλους Δημ.

Δήμος Μελιτέας: Αβαρίτσης: Παναγιωτοπούλου Αφροδίτη.

Ζ. Αρχαιολογικές Συλλογές

Στους Δελφούς και στην Ελάτεια υπάρχουν Αρχαιολογικές Συλλογές, οι οποίες περιέχουν επιγραφές και «ήττονος λόγου» γλυπτά. Είναι ανοικτές καθημερινά.

Η. Βιομηχανία

Στο νομό λειτουργούν τα εξής εργοστάσια:

Δήμος	Έδρα εργοστασίου	Όνομα ιδιοκτήτου	Έτος ιδρύσεως	Είδος βιομηχανίας	Δαπάναι ιδρύσεως	Δύναμις μηχανών εις ίππους
Λαμ.	Λαμία	Α.Μίτ και Π.Τζαμζ	1884		20000	8
Φαλάρ.	Στυλίς	Κ.Π.Αγαθοκλ. Σας	1870	Κλωστήρ.	2500000	35
				ατμόμυλ.
Αμφίσ.	Άμφισσα	Αδελφοί Κ.Γάτου	1886	ελαιοτριβ.	25000	8
»	»	Π.Ζαφειρίου και Σας	1872	»	20000	8
»	»	Π.Δελμούζος	1870	»	20000	8
»	»	Ξ. και Ζ. Ζαφειρόπ.	1874	»	12000	5
Αταλ.	Αταλάντη	Βελ. και Βέλλος	1880	αλευρόμυλ.	15000	8

Θ. Καταστήματα τραπεζών

Στις πόλεις Λαμία, Άμφισσα και Αταλάντη λειτουργούν υποκαταστήματα της Εθνικής Τράπεζας.

Ι. Ναυτιλία

Στο λιμάνι του Γαλαξειδίου μέχρι το τέλος του 1888 είναι νηολογημένα 119 πλοία συνολικών τόνων 13.356,11.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ.1. Ο Πέτρος Ραζέλος (1857-1926), αρχηγός της Χωροφυλακής. Το 1890 είχε τοποθετηθεί ως ανθυπομοίραρχος στην Υπομοιραρχία Λοκρίδος. [Πηγή: Ν.Κτενιάδη, Παύλος Ραζέλος, Υποστράτηγος αρχηγός Χωροφυλακής, ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ 102 (1978), σελίδα 410.].

Εικ.2. Η υπογραφή του Δημητρίου Κρίτσα. [Πηγή: Θεόδωρος Αθ. Γκέκας, Οικογένειες Κρίτζα ή Κρίτσα, Επιμέλεια Σοφία Βακιρτζηδέλη, Λαμία 2017, σελίδα 52].

 Εικ.3. Το Γιάγτζειο Γυμνάσιο Άμφισσας. [Πηγή: Εν Αμφίσση.]

ΠΗΓΗ

«Πανελλήνιος Σύντροφος: Ετήσιον Πολιτειακόν Οικονομολογικόν και Στατιστικόν Ημερολόγιον 1890». Ἐν Ἀθήναις Ἐκ τῶν Καταστημάτων τῆς «Ἀκροπόλεως» Β. Γαβριηλίδου 1889.