Ιστορική εξέλιξη του νομού Φθιώτιδας. Μέρος Δ΄: Η Επαρχία Δομοκού.

Στο Δ΄ και τελευταίο μέρος της έρευνας παρουσιάζεται η εξέλιξη της επαρχίας Δομοκού από την ίδρυσή της έως το 1912.

 

Η Επαρχία Δομοκού

Με το νόμο ΠΜ΄ της 19^ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 16/Α/20-03-1882) «Περί εισαγωγής της Ελληνικής νομοθεσίας εις τάς άρτι προσαρτηθείσας Θεσσαλικάς και Ηπειρωτικάς Επαρχίας» σχηματίσθηκε η επαρχία Δομοκού και Φαρσάλων, η οποία ανήκε στο νομό Λαρίσης : «… καθίστανται εν αυταίς τρείς Νομοί· …. β) ο της Λαρίσσης, περιλαμβάνων ως Επαρχίας τάς εκλογικάς περιφερείας Λαρίσσης, Δομοκού και Φαρσάλων, Αγυιάς, Τυρνάβου, Αλμυρού και Βώλου …». Η εκλογική περιφέρεια Δομοκού και Φαρσάλων είχε ορισθεί με το ΒΔ της 10^ης Νοεμβρίου 1881 (ΦΕΚ 106/Α/13-11-1881). Η περιφέρεια Δομοκού περιελάμβανε τα χωριά: Δομοκός, Ομβριακή, Μπεριλέρ, Παλαμάς, Δερελή, Δραμάλα, Τούμπα, Αγόργιανη, Βελεσιώτες, Μπασιά, Τσοφλάρι, Παναγιά, Καραχασάν, Αβαρίτσα, Χιλιαδού, Πουρνάρι, Σκάρμιτσα, Δαουκλή, Δερβένι, Γιακαρόμπα, Ζαπάντη, Βαρδαλή, Κρολόμπα, Βούζι, Γιραλή, Τσιφλικάκι, Αϊδουμουσλή, Δραχανί, Λεύκα, Αλίφακα και Αλχανλή.

Με το ΒΔ της 21^ης Μαρτίου 1882 (ΦΕΚ 17/Α/24-03-1882) ως έδρα του επάρχου Δομοκού και Φαρσάλων ορίσθηκαν τα Φάρσαλα.

Με το ΒΔ της 31^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883) «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» σχηματίσθηκαν έξι δήμοι οι οποίοι αποτέλεσαν την επαρχία. Ήταν οι εξής: Φαρσάλων, Ευϋδρίου, Σκοτούσης, Θαυμακών, Ξυνιάδος και Μελιταίας (Πιν.1αβ).

α

β

Πιν.1αβ. Η διαίρεση σε δήμους της επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων.

 

Με το άρθρο 2 του νόμου ᾼϡΟΓ΄ της 1^ης Μαΐου 1891 (ΦΕΚ 122/Α/02-05-1891 «Περί καταργήσεως του νόμου ᾼΦΞΑ΄ περί μεταρρυθμίσεως του από 5 Δεκεμβρίου 1845 νόμου περί διαιρέσεως των νομαρχιακών και επαρχιακών αρχών και περί τροποποιήσεως του νόμου τούτου.» η επαρχία Δομοκού και Φαρσάλων «… διαιρείται εις δύο επαρχίας, την του Δομοκού και την των Φαρσάλων …». Την επαρχία Δομοκού αποτέλεσαν οι δήμοι Θαυμακών, Ξυνιάδος και Μελιταίας.

Με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» η επαρχία Δομοκού διατηρήθηκε και προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος.

Με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» η επαρχία Δομοκού διατηρήθηκε και επανήλθε στο νομό Λαρίσσης.

Με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» η επαρχία Δομοκού προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος:

«Περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος

Νόμος ΓΩΜΔ΄ (υπ’ αριθ. 3844).

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Ψηφισάμενοι ομοφώνως μετά της Βουλής, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Άρθρον 1.

Η επαρχία Δομοκού, αποσπωμένη του νομού Λαρίσης, υπάγεται διοικητικώς εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος.

Άρθρον 2.

Πάσαι αι εκκρεμείς υποθέσεις, αι αφορώσαι την επαρχίαν Δομοκού, ενώπιον του Νομάρχου Λαρίσης, μεταβιβάζονται εις την Νομαρχίαν Φθιώτιδος εντός δέκα ημερών από της δημοσιεύσεως του νόμου εν τη Εφημερίδι της Κυβερνήσεως,

Άρθρον 3.

Η Αστυνομική Υποδιεύθυνσις Δομοκού υπάγεται εφεξής εις την Αστυνομικήν Διεύθυνσιν Φθιωτιδοφωκίδος, αποσπωμένη της Αστυνομικής Διευθύνσεως Λαρίσης.

Άρθρον 4.

Πάσα διάταξις αντιβαίνουσα εις τον παρόντα νόμον καταργείται.

Ο νόμος ούτος, υπό της Βουλής ψηφισθείς και παρ’ Ημών σήμερον κυρωθείς, δημοσιευθήτω διά της Εφημερίδος της Κυβερνήσεως και εκτελεσθήτω ως νόμος του Κράτους.

Εν Αθήναις τη 23 Ιουλίου 1911.

Εν ονόματι του Βασιλέως

Ο Αντιβασιλεύς

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΔΙΑΔΟΧΟΣ

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

ΕΜΜ. ΡΕΠΟΥΛΗΣ

Εθεωρήθη και ετέθη η μεγάλη του Κράτους σφραγίς.

Εν Αθήναις τη 27 Ιουλίου 1911.

Ο επί της Δικαιοσύνης Υπουργός

Ν.Π.ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ».

O πληθυσμός της επαρχίας Δομοκού

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τον πληθυσμό της επαρχίας Δομοκού από το 1889 έως και το 1907.

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	10.213
1896	11.939
1907	13.114

 

Οι δήμοι της επαρχίας Δομοκού

Στη συνέχεια παρουσιάζονται τα εμβλήματα, ο σχηματισμός, η εξέλιξη και ο πληθυσμός των δήμων της επαρχίας Δομοκού.

 

1. ΔΗΜΟΣ ΘΑΥΜΑΚΩΝ

Ι. Έμβλημα.

 

Εικ.1. Το έμβλημα της σφραγίδας του Δήμου Θαυμακών, κατόπιν γνωμοδότησης του αρχαιολόγου Π.Ευστρατιάδη (1815-1888), καθορίσθηκε με το ΒΔ της 12^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 330/Α/17-08-1883):

«ΔΙΑΤΑΓΜΑ

Περί του εμβλήματος της σφραγίδος του δήμου Θαυμακών.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄.

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Προτάσει του Ημετέρου επί των Εσωτερικών Υπουργού, εγκρίνομεν ίνα η σφραγίς του δήμου Θαυμακών φέρη έμβλημα εν τω μέσω μέν “δύο πυροβόλα χιαστί τεθειμένα” κύκλωθεν δε τάς λέξεις “Δήμος Θαυμακών»”.

Ο αυτός Υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

ΕΝ Αθήναις την 12 Αυγούστου 1883.

Εν ονόματι του Βασιλέως

Το Υπουργικόν Συμβούλιον

Χ.ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ, Α.Α. ΚΟΝΤΟΣΤΑΥΛΟΣ, Δ.Σ.ΒΟΥΛΠΙΩΤΗΣ, Γ.ΤΟΜΠΑΖΗΣ, Κ.ΛΟΜΒΑΡΔΟΣ.

Ο Υπουργός των Εσωτερικών

Κ.ΛΟΜΒΑΡΔΟΣ.».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Θαυμακών σχηματίσθηκε ως δήμος της επαρχίας Δομοκού με το ΒΔ της 31^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883) «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 4.750 κατοίκους και έδρα το Δομοκό. Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Θαυμακός.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Δομοκός (1326), Σκάρμιτσα (282), Πουρνάρι (206), Τσιφλικάκι (40), Λεύκα (133), Γερακλί (206), Βούζι (253), Βελεσιώται (289), Αγόριανη (425), Τσιφλάρι (209), Τσιόμπα (209), Μπεκρηλέρ (193), Βαρδάλι (180), Γιακαρόμπα (247), Κρολόμπα (149), Παπαλί (ακατοίκητο), Αϊδομουσλί (37), Καρατσάλι(140), Τσιατμά (193).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις:

Αγόριανη Κάτω, Αγόριανη Άνω, Κοζιόμπα(?, Μαζά(?).

Στο δήμο λειτούργησε η κοινότητα Δομοκού.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Δομοκού από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	6.287
1896	6.250
1907	6.543

 

2. ΔΗΜΟΣ ΜΕΛΙΤΑΙΑΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.2. Το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα της σφραγίδας να τεθεί «ανήρ φέρων ελληνικήν ενδυμασίαν και όπλον καρυοφύλλι». Η πρόταση αυτή απορρίφθηκε και επιλέχθηκε ως έμβλημα αυτό που πρότεινε με γνωμοδότησή του ο αρχαιολόγος Π.Ευστρατιάδης (1815-1888). Καθορίσθηκε με το ΒΔ της 19^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 340/Α/24-08-1883) «Περί εμβλημάτων των σφραγίδων των δήμων Μελιταίας, Φαρκαδόνος, Σιλάνων, Αμπελακίων, Παραληθαίων και Φύλλου.», το οποίο αναφέρει «…εγκρίνομεν ίνα οι σφραγίδες των δήμων Μελιταίας … φέρωσιν εμβλήματα η μεν του δήμου Μελιταίας εν τώ μέσω μέν “μέλιτταν ορθήν με τάς πτέρυγας αναπεπταμένας”, κύκλωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Μελιταίας”…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Μελιταίας σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 29^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883 «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.713 κατοίκους και έδρα την Αβαρίτσα.

Το όνομα του δήμου προήλθε από την αρχαία πόλη Μελιταία. Αρχικά είχε ονομασθεί Πύρρα από το όνομα της γυναίκας του Δευκαλίωνος.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Αβαρίτσα (308), Χιλιαδού (184), Νεοχώρι (210), Καραχασάν (24), Μαντασιά (253), Αλήφακα (73), Δραχανί (52), Δραμάλα (256) και Παλαμάς (353).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Μαυρολείβαδον, Μονή Αγίας Τριάδος Αβαρίτσης.

Με το ΒΔ της 27^ης Σεπτεμβρίου 1890 (ΦΕΚ 324/Α/07-12-1890) «Περί προβιβασμού των δήμων Τυρνύ, Παγασών, Ογχήστου, Φακίου και Μελιταίας και υποβιβασμού του δήμο Αιαντείου.» ο Δήμος Μελιταίας κατατάχθηκε στην Β΄ τάξη με πληθυσμό 2.414 κατοίκους.

Το 1891 ο Δήμος Μελιταίας υπήχθη στην επαρχία Δομοκού, η οποία με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» επανήλθε στο νομό Λαρίσσης και τέλος με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Μελιταίας από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	2.114
1896	3.458
1907	3.821

 

3. ΔΗΜΟΣ ΞΥΝΙΑΔΟΣ

Ι. Έμβλημα.

Εικ.3. Το δημοτικό συμβούλιο πρότεινε ως έμβλημα της σφραγίδας να τεθεί «ιχθύς». Η πρόταση έγινε δεκτή από τον αρχαιολόγο Π.Ευστρατιάδη (1815-1888). Με το ΒΔ της 31^ης Αυγούστου 1883 (ΦΕΚ 355/Α/05-09-1883) «Περί εμβλήματος της σφραγίδος των δήμων Ιωλκού, Όθριος, Κρανώνος, Καλλιφρονίου, Αθαμάνων Ηρακλείας, Πέτα, Τετραφυλλίας, Καλαρρυτών και Αγνάντων.» δόθηκε και η έγκριση: «…εγκρίνομεν ίνα αι σφραγίδες των δήμων … Ξυνιάδος … φέρουσι τα εξής εμβλήματα· … η του δήμου Ξυνιάδος εν τώ μέσω μέν “κάνιστρον πλήρες ιχθύων” κύκλωθεν δε τάς λέξεις “δήμος Ξυνιάδος”…».

ΙΙ. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη.

Ο Δήμος Ξυνιάδος σχηματίσθηκε με το ΒΔ της 29^ης Μαρτίου 1883 (ΦΕΚ 126/Α/02-04-1883 «Περί διαιρέσεως εις δήμους της κατά τον νομόν Λαρίσης επαρχίας Δομοκού και Φαρσάλων» (Πιν.1αβ). Κατατάχθηκε στην Γ΄ τάξη με πληθυσμό 1.608 κατοίκους και έδρα την Ομβριακή. Το όνομα του δήμου προήλθε από τη λίμνη Ξυνιάδα.

Αρχική σύσταση και πληθυσμός: Ομβριακή (595), Δαουκλή (438), Δερβέν (73), Ζαπάντι (137), Δερελή (203), Παναγία (84), Αλχανί (78) και Οζερός (ακατοίκητο).

Μεταγενέστερες προσαρτήσεις: Άγιος Γεώργιος, Κορομηλιά, Νέα Μάκρυση, Αλχανί Άνω, Αλχανί Κάτω, Δραχμάναγα, Λειβαδάκι και Μονή Αγίου Αθανασίου.

Το 1891 ο Δήμος Ξυνιάδος υπήχθη στην επαρχία Δομοκού, η οποία με το νόμο ΒΧΔ΄ της 6^ης Ιουλίου 1899 (ΦΕΚ 136/Α/08-07-1899) «Περί Διοικητικής Διαιρέσεως του Κράτους» προσαρτήθηκε στο νομό Φθιώτιδος, με το νόμο ΓΥΛΔ΄ της 16^ης Νοεμβρίου 1909 (ΦΕΚ 282/Α/04-12-1909) «περί διοικητικής διαιρέσεως του κράτους» επανήλθε στο νομό Λαρίσσης και τέλος με το νόμο ΓΩΜΔ΄ της 23^ης Ιουλίου 1911 (ΦΕΚ 198/Α/28-07-1911) «περί υπαγωγής διοικητικώς της επαρχίας Δομοκού εις τον νομόν Φθιώτιδος και Φωκίδος» προσαρτήθηκε οριστικά στο νομό Φθιώτιδος και Φωκίδος.

ΙΙΙ. Πληθυσμός.

Ο πληθυσμός του Δήμου Ξυνιάδος από το 1889 έως και το 1907 διαμορφώθηκε ως εξής:

ΕΤΟΣ	ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ
1889	1.612
1896	2.231
1907	2.750

 

 

ΠΗΓΕΣ

1. Ελευθέριος Γ. Σκιαδάς, Ιστορικό διάγραμμα των Δήμων της Ελλάδος 1833-1912. Σχηματισμός-σύσταση-εξέλιξη-πληθυσμός-εμβλήματα. Προλογίζουν: ▪ Α.Μακρυδημήτρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών & ▪ Ν.Καραπιδάκης, Επίκουρος Καθηγητής, Διευθυντής των Γενικών Αρχείων του Κράτους. Αθήνα 1993. Σελίδες 148-151.

2. Εθνικό Τυπογραφείο.