Από έρευνα στα ψηφιοποιημένα αρχεία της Ακαδημίας Αθηνών εντοπίσθηκε το αρχείο του Δημητρίου Χατζίσκου. Στο αρχείο του περιέχονται πολλά έγγραφα που αφορούν τη Φθιώτιδα. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ορισμένα έγγραφα, από τα οποία αντλούνται πληροφορίες για τη διεξαγωγή των βουλευτικών εκλογών του 1859.
Οι εκλογές προκηρύχθηκαν για τον Αύγουστο από την κυβέρνηση Αθανασίου Μιαούλη, γιού του ναυάρχου Ανδρέα Μιαούλη με υπουργούς τους Α. Κουμουνδούρο, Γ.Α. Ράλλη, Ρήγα Παλαμίδη, Θ.Α. Ζαΐμη, Α.Γ. Κουντουριώτη και Δ. Μπότσαρη. Σημειωτέον ότι το 1859 ο, καταγόμενος από τη Λαμία, Δημήτριος Χατζίσκος, ανηψιός του Κωλέτη, ήταν γερουσιαστής.
Στις περισσότερες επαρχίες του ελληνικού κράτους οι εκλογές διεξήχθησαν μέσα σε κλίμα τρομοκρατίας υπέρ της εκλογής των κυβερνητικών υποψηφίων. Παρατηρήθηκε και το φαινόμενο εξαγοράς ψήφων. Η κυβερνητική εφημερίδα «Ο Έλλην» (17.10.1859) γράφει σχετικά: «Τινές των βουλευτών δεν επλειοψήφησαν ει μή δι’ αδράς χρηματικής καταβολής. Αι ψήφοι αναφανδόν εδημοπρατήθησαν και εδόθησαν στους πλειοδοτούντας. Λέγεται ότι εις μίαν τινά επαρχίαν οι βουλευταί επλειοψήφησαν δυνάμει 30.000 δραχμών. Εις άλλην δε τινά δυνάμει 100.000. Αν λάβωμεν ως μέσον όρον 50 ή 60.000 δραχμών, επειδή όλαι αι επαρχίαι είναι 48, έν και ήμισυ εκατομμύριον ήθελεν αρκέσει ίνα σχηματισθή κατά το δοκούν η πλειοψηφία της Βουλής».
Στις 18 Αυγούστου οι δημότες Στυλίδας διαβεβαιώνουν το Γερουσιαστή Δημήτριο Χατζίσκο ότι θα συμμορφωθούν με τις αποφάσεις του υπουργείου σχετικά με τούς υποψηφίους βουλευτές (βλέπε το έγγραφο στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=101998).
Όμως η τοπική εφημερίδα ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ γράφει στις 26 Σεπτεμβρίου 1859:
«ΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ
Προ τινών ημερών ο Δήμαρχος Φαλάρων Μανσόλας εξέδωκε, το κατωτέρω δημοσιευόμενον έγγραφον, προς τους παρέδρους του Δήμου του, δι’ ού προσεκάλεσεν αυτούς και τινάς άλλους κατοίκους διά λόγους δήθεν υπηρεσίας, πράγματι δε, όπως τους κατηχήση διά τας εκλογάς∙ απήλθον αληθώς εις [Στυλίδα] ούτοι την παρελθούσαν Κυριακήν, αλλ’ αντί να εύρωσι τον Δήμαρχον εις το Δημαρχ. Κατάστημα, προσεκλήθησαν εις την οικίαν του Κυρι. Τυρτύπη εν ή ήσαν συνηγμένοι ο υποψήφιος Σκουμπουρδής, και τινές άλλοι οπαδοί του, υφ’ ών προετράπησαν και ηπειλήθησαν όπως ψηφοφορήσωσιν υπέρ των υπουργικών υποψηφίων τούτο ακούσαντες ανεχώρησαν οι Πάρεδροι αφήσαντες και τον υποψήφιον και τον Δήμαρχον χαίροντας δια την πλάνην των, ότι με τοιαύτα μέσα ήλπιζον να παρασύρωσι τους πολίτας.
Ιδού το έγγραφον!
Αριθ. 1207.
ΒΑΣΙΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ
Ο
ΔΗΜΑΡΧΟΣ ΦΑΛΑΡΩΝ
Προς άπαντας τους Παρέδρους του Δήμου.
Άμα Λάβετε την παρούσαν να πάρετε μαζί σας χωρίς αναβολήν και δύο ή τρείς εκ των συγχωριανών σας και μεταβήτε ενταύθα την 20 Σεπτεμβρίου ημέραν Κυριακήν, διά λόγον υπηρεσίας.
Ο Δήμαρχος
(Τ.Σ.) Δ.Μανσόλας
Ωσάν τε μη ήρκεσαν οι υπό του ανωτέρου Δημάρχου απειλαί, προσετέθη φανερά πλέον ως επικουρίαν και ο εκεί Δασονόμος, περιοδεύει λοιπόν εις τα χωρία, και ασυστόλως απειλεί τους κατοίκους ότι αν δεν ψηφοφορήσωσιν υπέρ των υπουργικών υποψηφίων, θα τους εμποδίσει τα καυσόξυλα και θα τους καταμηνύσει ως καταστροφείς των δασών, διάφορον αν κόψουν χαμόκλαδα. Σημειωτέον ότι ο Κύριος Δασονόμος κατηγγέλθη προχθές, αλλ’ αντί να περιορισθή από την αρμοδίαν Αρχήν, εθρασύνθη περισσότερον, καθ’ όσον πλησιάζει η ψηφοφορία.
Τα τοιαύτα ολίγον θα ωφελήσουν τους εναντίους, αλλ’ ο Κύριος Νομάρχης δέον να μην ανεχθή μέχρι τέλους να διασύρεται η ειλικρίνεια της Κυβερνήσεως από τοιούτους υπαλλήλους παραγνωρίζοντας το καθήκον των».
(Εφημερίδα: ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ 26/9/1859, : http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=102213)
Στις 5 Οκτωβρίου 1859 με επιστολή του κάποιος Σαπούνας ενημερώνει το Δημήτριο Χατζίσκο ότι στη Στυλίδα ο Πρόεδρος και ο Δήμαρχος επηρεάζουν τους ψηφοφόρους ή δεν δίνουν το δικαίωμα ψήφου σε άλλους με απώτερο σκοπό την αλλοίωση των αποτελεσμάτων (βλέπε την επιστολή: http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=102227).
Ενδεικτικό της οξυμένης κατάστασης είναι το πρόχειρο σημείωμα που αναφέρει πιθανότα αριθμό ατόμων που αποστέλλονταν στα χωριά Σπαρτιά και Τσερνοβίτι για τον επηρεασμό ή επιτήρηση της ψηφοφορίας:
«Εις Σπαρτιά 20-25-
Τζιρνοβίτ 7
Στέλνω τον Νικολάκη Γιαννούλη εκεί έως να αρχίση η ψηφοφορία και να επιστρέψητε εις Στυλίδα με τους ψηφοφόρους εν καιρώ εκλογής».
Το σημείωμα υπάρχει στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=102410 (μας υποδείχθηκε από τον διαχειριστή του Ιστολογίου ΑΡΧΑΝΙ π.Ιωάννη Καραμέρη).
Στις 8 Οκτωβρίου 1859 στην εφημερίδα ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ, ανάμεσα σε άλλες καταγγελίες για νοθεία, διατυπώνεται λεπτομερώς αναφορά-καταγγελία προς τη Βασιλική Νομαρχία Φθιωτιδοφωκίδος για ωμή παρέμβαση στη διαδικασία της ψηφοφορίας υπέρ των κυβερνητικών υποψηφίων στην έδρα του Δήμου Φαλάρων, στη Στυλίδα:
«Ιδού και άλλας αναφοράς καταγγελούσας τρομεράς παρανομίας.
Προς την Β.Νομαρχίαν Φθιωτιδοφωκίδος.
Εν Στυλίδι την 8ην Οκτωβρίου 1859.
Άμα αρξαμένης σήμερον της ψηφοφορίας ενταύθα, επαρουσιάσθησαν 20 ψηφοφόροι εκ του χωρίου Σπαρτιά όντες εγγεγραμμένοι εις τον βουλευτικόν κατάλογον∙ αλλά τα 4 μέλη της εφορευτικής επιτροπής, φατριάζοντα αρχήθεν υπέρ των υπουργικών υποψηφίων, δεν παρεδέχθησαν αυτούς να ψηφοφορήσωσιν, επί λόγω ότι δεν τους γνωρίζουσι, πράγματι δε διότι δεν έφεραν ψηφοδέλτια υπέρ των υπουργικών υποψηφίων. Εις μάτην απέβησαν αι παρατηρήσεις του προέδρου της επιτροπής και των υποφαινομένων μελών της αντεφορευτικής επιτροπής, περί της γνησιότητος των ψηφοφόρων αυτών. Τα ρηθέντα τέσσερα μέλη και κυρίως ο Γ.Τριανταφυλλίδης γραμματεύς του ταμείου ήν διαρκώς εν τω ναώ της ψηφοφορίας και χρησιμεύων ως υποστηρικτής των ειρημένων 4 μελών, ούτε τα πρακτικά μας εχορήγησαν να καταχωρήσωμεν τας ενστάσεις μας. Αποκλεισθέντων των ανωτέρω ψηφοφόρων, ήρχισαν να έρχωνται ως τοιούτοι άνθρωποι άγνωστοι υπό πλαστά ονόματα, σημειούμενα μεν εν τω βουλευτικώ καταλόγω ανύπαρκτα όμως∙ ηρχίσαμεν να διαφιλονικώμεν την ταυτότητα των προσώπων αυτών, αλλά τα 4 μέλη της επιτροπής προεξάρχοντος του Γ.Τριανταφυλλίδου, ελάμβανον τα ψηφοδέλτια από τας χείρας των εν λόγω ψηφοφόρων, τα εμονόγραφεν αυθαιρέτωςο Αναστ. Σκουμπουρδής μέλος της επιτροπής και τα έρριπτεν εις την Κάλπην.
Ταύτα ηκολούθησαν μέχρι της ώρας 2 μ.μ. ότε παρατηρήσαντα τα 4 μέλη της επιτροπής ότι δεν υπάρχουσι έτεροι πλαστοί ψηφοφόροι πρόχειροι, επρόσθησαν μέσον αναβολής της ψηφοφορίας, διά να οικονομήσωσι τοιούτους∙ όθεν εκήρυξαν, ότι αναβάλλεται η ψηφοφορία επί δύο ημέρας, και παραλαβόντα τα εν λόγω μέλη, τον Γ.Τριανταφυλλίδην, τον Δήμαρχον Μανσόλαν και τον Συμβολαιογράφον Γ.Ριζόπουλον, διακεκριμένους φατριαστάς υπέρ των υπουργικών υποψηφίων, συνεσκέφθησαν μετ’ αυτών και εν τω κρυπτώ συνέταξαν έκθεσιν αναβολής της οποίας τα περιεχόμενα αγνοούμεν, και την υπέγραψαν άπαντες. Εις μάτην εζητήσαμεν επιμόνως να καταχωρήσωμεν τας παρατηρήσεις μας κατά της παρανόμου ταύτης πράξεως της αναβολής. Τα άνω ειρημένα πρόσωπα δεν ηθέλησαν να μας παραχωρήσωσι το δικαίωμα τούτο.
Τας σκανδαλώδεις ταύτας πράξεις υποβάλομεν υπ’ όψιν της Νομαρχίας, διά να ευαρεστηθή και ενεργήσει ταχέως ότι νόμιμον διά να εξακολουθήση η ψηφοφορία, της οποίας η στάσις κυρίως εγένετο προς τον σκοπόν του να λάβωσι πληροφορίας οι ενταύθα φίλοι και συγγενείς των υπουργικών υποψηφίων, περί του αριθμού των ψηφοφορησάντων καθ’ όλην την επαρχίαν, και αν η αντίθετος των υπουργικών μερίς πλειοψηφή τότε να ρίψωσιν εις την κάλπην τας ψήφους όλων των ανυπάρκτων προσώπων, των σημειουμένων εν τω βουλευτικώ καταλόγω του Δήμου τούτου, υπέρ των υπουργικών, ώς εβεβαιώθημεν παρ’ αυτών των ιδίων και παρ’ άλλων προσώπων.
Πεπηθότες ότι η Β. Νομαρχία, δεν θέλει πρώτη ανεχθεί εναντίον των αρχών του υπουργικού προγράμματος, τας σατανικάς ταύτας ενεργείας των εργατών των υπουργικών υποψηφίων, υποσημειούμεθα ευσεβάστως.
Ο Πρόεδρος
της εφορευτικής επιτροπής
Α.Κουτίμπας
Τα μέλη της αντεφορευτικής επιτροπής
Δ.Καραμήτζος
Γ.Φιλαρδής
Ι.Γερμανός»
[Εφημερίδα: ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ 10/10/1859 : http://psifiakaarxeia.academyofathens.gr/rec.asp?id=103249 (Εικ.1 & 2)]:
ΕΙΚΟΝΕΣ
Εικ.1 Η πρώτη σελίδα της εφημερίδας.
Εικ.2 Η δεύτερη σελίδα της εφημερίδας.
ΠΗΓΕΣ
