Πόλεις και οικισμοί της Φθιώτιδας μέσα από τα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα των ετών 1514-1550. Μέρος Β΄: Καζάς Πατρατζικίου (Badracık kazası)

 

Το δεύτερο μέρος της σειράς αναρτήσεων με θέμα τις πόλεις και τους οικισμούς της Φθιώτιδας μέσα από τα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα των ετών 1514-1550 περιλαμβάνει τον καζά Πατρατζικίου (από το 1833 Υπάτη).

Η Υπάτη ονομάσθηκε από τους Οθωμανούς Πατρατζίκ (οθωμ. بادره جق) (Badracik=Mικρή Πάτρα) προς διάκριση από την Πάτρα, σημερινή πρωτεύουσα της Αχαΐας, η οποία ονομαζόταν Παλιά Πάτρα [BalyaBadra (οθωμ. باليابادره) και Ballıbadra (οθωμ. باللى بادره)].

Από τα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα προκύπτει ότι η Υπάτη από το 1466 έως το 1506 αποτελούσε επαρχία (Nahiye) του σαντζακιού Τρικάλων, το οποίο υπαγόταν στο εγιαλέτι της Ρούμελης (Rumeli Eyaleti). Από το 1520 έως το 1570 αποτέλεσε καζά (Kaza) του σαντζακίου των Τρικάλων. Δηλαδή από επαρχία αναβαθμίσθηκε σε επίπεδο καζά (νομού). Τον 17^ο αιώνα ανήκε στον καζά Ζητουνίου, ο οποίος τότε υπαγόταν στο εγιαλέτι του Μωριά (Mora Eyaleti). Το 1829 ανήκε στον καζά Ζητουνίου, ο οποίος υπαγόταν στο Εγιαλέτι του Μωριά. Η ορολογία, που χρησιμοποιήθηκε από τους Οθωμανούς για την περιγραφή των γεωγραφικών διαμερισμάτων (Nahiye, Kaza, Eyaleti) αναλύεται στο Μέρος Α΄ του κύκλου αναρτήσεων ΦΘΙΩΤΙΔΑ-ΟΘΩΜΑΝΙΚΑ ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΑ ΚΑΤΑΣΤΙΧΑ (Tahrir Defterleri).

 

Χάρτης 1. Μέρος του λιβά Τρικάλων το 1521. Το Καρπενήσι (Kerpiniş) είναι πρωτεύουσα του καζά Καρπενησίου, η Ναύπακτος (İnebahtı) του καζά Ναυπάκτου και η Υπάτη (Badracik) του καζά Πατρατζικίου.

Ο καζάς της Υπάτης (Badracık kazası) καταγράφεται στα εξής φορολογικά κατάστιχα:

-στο αναλυτικό (mufassal) TD 36 του έτους 1505,

-στο συνοπτικό (icmāl) TD 101 του έτους 1521 (Εικ.1αβγδε),

-στο TD 225 του έτους 1543 (καταγράφονται οι Γιουρούκοι της Θεσσαλονίκης και οι Τάταροι των Τρικάλων),

-στο αναλυτικό (mufassal) TD 367 του έτους 1530 (Εικ.2αβγ) και

-στο TD 445, το οποίο είναι αχρονολόγητο λόγω απώλειας σελίδων στην αρχή του.

Τα στοιχεία του καζά Υπάτης που ακολουθούν, καταγράφονται στο φορολογικό κατάστιχο TD 367. Παρ’ ότι τιτλοφορείται καζάς της Πάτρας (Kazā-I Badra) διαχωρίζεται σαφώς από τον καζά της Πάτρας, πρωτεύουσας της Αχαΐας, λόγω της ένταξής του στο Λιβά Τρικάλων (Livā-I Tirhala). Ο καζάς της Πάτρας Αχαΐας στο ίδιο κατάστιχο τιτλοφορείται καζάς της Παλιάς Πάτρας (Kazā-I Balya-Badra) και εντάσσεται στο Λιβά του Μωριά (Livā-I Mora).

 

 

ΚΑΖΑΣ ΠΑΤΡΑΣ (KAZĀ-İ BADRA)

 

Χάσι του Μεγάλου Βασιλιά, Καταφυγίου του κόσμου

(Hāsshā-i Pādişāh-ı ‘Ālem-penāh)

Πόλη της Πάτρας (Nefs-i Badra)

Μύλοι (Āsiyāb) 18

 

Κοινότητα μουσουλμάνων (Cemā‘at-i Müslimānān)

Οικογένειες (Hāne) 127

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 31

Νοικοκυριά, οικογένειες (Ta‘allukāt, hāne) 12

 

Κοινότητα απίστων (χριστιανών) (Cemā‘at-i Gebrān)

Συνοικίες (Mahalle) 7

Οικογένειες (Hāne) 391

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 149

Χήρες (Bīve) 11

 

Κοινότητα Ιουδαίων (Cemā‘at-i Yahūdā)

Οικογένειες (Hāne) 10

Χήρες (Bīve) 4

 

Έσοδα (Hāsıl)107.292

 

Πόλεις και χωριά (Nefs ma‘a Kurā)

Χωριά (Kurā) 12

Κωμοπόλεις (Nefs-i şehr) 1

Κάστρα (Kal‘a) 1

Μύλοι (Āsiyāb) 23

Τζαμί (Cami‘)

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 1.306

Οικογένειες μουσουλμάνων και νοικοκυριά (Hāne-i müslim ma‘a Ta‘allukāt) 166

Άγαμοι άνδρες μουσουλμάνοι (Mücerred-i müslim) 33

Οικογένειες Γιουρούκων (Hāne-i yörük) 3

Οικογένειες ορυζοπαραγωγών (Hāne-i çeltükci) 1

Οικογένειες απίστων (χριστιανών) (Hāne-i gebrān) 747

Άγαμοι άνδρες άπιστοι (χριστιανοί) (Mücerred-i gebrān) 187

Χήρες απίστων (χριστιανών) (Bīve-i gebrān) 169

Ιουδαίοι, οικογένειες (Yahūdī, hāne) 10

Χήρες Ιουδαίων (Bīve-i Yahūdī) 4

Έσοδα (Hāsıl) 142.881

 

Χάσι του Μεγάλου βεζύρη Ιμπραήμ Πασά (Hāsshā-i Sadru'l-vüzerā İbrāhīm Paşa)

Χωριά (Kurā) 7

Μύλοι (Āsiyāb) 3

Οικογένειες ραγιάδων (Hāne-i re‘āyā*) 69

[*re‘āyā: ο υπήκοος της οθωμανικής αυτοκρατορίας, μουσουλμάνος και μη, ο οποίος υποχρεούται να καταβάλλει φόρους (βλέπε: Ε.Μπαλτά, η οθωμανική απογραφή των Κυθήρων 1715, σελίδα 256)].

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 36

Οικογένειες Γιουρούκων (Hāne-i yörük) 50

Οικογένειες απίστων (χριστιανών) (Hāne-i gebrān) 170

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 8

Χήρες (Bīve) 16

Έσοδα (Hāsıl) 23.146

 

Χάσι του Κασίμ Πασά (Hāsshā-i Kāsım Paşa)

Χωριό (Karye) 1

Μύλοι (Āsiyāb) 3

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 147

Οικογένειες (Hāne) 116

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 18

Χήρες (Bīve) 13

Έσοδα (Hāsıl) 7.453

 

Χάσι του Διοικητή της Περιφέρειας (Hāsshā-i Mīr-livā)

Χωριό (Karye) 1

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 12

Οικογένειες (Hāne) 9

Χήρες (Bīve) 3

Έσοδα (Hāsıl) 752

 

Τιμάρια Φεουδαρχών και Σπαχήδων (Tīmārhā-i Zu‘amā ve Sipāhiyān)

Χωριά (Kurā), αριθμός (kıt‘a) 80

Μύλοι (Āsiyāb) 107

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 3.516

Οικογένειες μουσουλμάνων (Hāne-i müslim) 107

Οικογένειες Γιουρούκων (Hāne-i yörük) 94

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 30

Οικογένειες ορυζοπαραγωγών (Hāne-i çeltükci) 12

Οικογένειες απίστων (χριστιανών) (Hāne-i gebrān) 2.714

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 204

Χήρες (Bīve) 355

Έσοδα (Hāsıl) 294.491

 

Τιμάριο της Φρουράς (γενιτσάρων) του Κάστρου της Πάτρας (Tīmārhā-i Mustahfızān-ı Kal‘a-i Badra)

Φρούραρχος (Dizdār) 1

Διαχειριστής (Οικονόμος) (Kethudā) 1

Φρουρά (Γενίτσαροι) (Mustahfızān), Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 10

Ιμάμης (İmām) 1

Χωριά (Kurā), αριθμός (kıt‘a) 3

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 104

Οικογένειες (Hāne) 80

Άγαμοι άνδρες (Mücerred) 15

Χήρες (Bīve) 9

Έσοδα (Hāsıl) 10.572

 

Βακούφια (Evkāf)

Μύλοι (Āsiyāb), πόρτες (bāb) 9

Κήποι (Bāğçe) 4

Γη (Zemīn), χωράφια (tarla), αριθμός (kıt‘a) 4

Βουβάλια (Cevāmīs), ζώα (re’s) 34

Καταστήματα (Dekākīn), πόρτες (bāb) 56

Μαύρα βοοειδή (Kara-sığır), ζώα (rü’ūs) 40

Πανδοχείο (Καραβάν σεράϊ) (Kābān-sarāy), πόρτα (bāb) 1

Έσοδα (Hāsıl) 17.000

 

ΣΥΝΟΛΑ ΤΟΥ ΚΑΖΑ ΠΑΤΡΑΣ (CEM‘AN KAZĀ-İ BADRA)

Κάστρα (Kal‘a) 1

Πόλεις (Nefs) 1

Χωριά (Kurā), αριθμός (kıt‘a) 104

Μύλοι (Āsiyāb), πόρτες (bāb) 131

Φορολογούμενα πρόσωπα (Neferan) 5.349

Οικογένειες έκτακτης φορολογικής εισφοράς (Hāne-i ‘avārız) 4.139

Οικογένειες μουσουλμάνων ραγιάδων (Hāne-i müslim-i re‘āyā) 342

Οικογένειες απίστων (χριστιανών) (Hāne-i gebrān) 3.797

Χήρες (Bīve) 465

Άγαμοι άνδρες έκτακτης φορολογικής εισφοράς (Mücerredān-ı ‘avārız) 541

Μουσουλμάνοι (Müslim 69)

Άπιστοι (Χριστιανοί) (Gebrān) 472

Οικογένειες ξένων έκτακτης φορολογικής εισφοράς (Hāne-i gayr-‘avārız) 174

Οικογένειες Γιουρούκων (Hāne-i yörükān) 127

Οικογένειες ορυζοπαραγωγών (Hāne-i çeltükciyān) 12

Οικογένειες φυλάκων διαβάσεων (δερβεναγάδων) (Hāne-i derbendciyān) 35

Έσοδα (Hāsıl) 48.693 [496.295]

 

Τα φορολογικά έσοδα κατανέμονταν ως εξής:

-τα έσοδα από το χάσι της πόλης της Υπάτης και 12 χωριών ανήκαν απευθείας στο Σουλτάνο.

-τα έσοδα από το χάσι 7 χωριών ανήκαν στο Μεγάλο βεζύρη (πρωθυπουργό) ελληνικής καταγωγής Ιμπραήμ πασά (1493-1536), τον επονομαζόμενο Πάργαλη.

-τα έσοδα από το χάσι ενός χωριού ανήκαν στον Κασίμ πασά (Cezerî-zade Koca Kasim Paşa), τότε διοικητή (sancakbeyi) της Θεσσαλονίκης (1520-1530).

-τα έσοδα από το χάσι ενός χωριού ανήκαν στο Διοικητή του Λιβά Τρικάλων (Tirhala Livası).

-τα έσοδα από ζιαμέτια και τιμάρια 80 χωριών ανήκαν σε φεουδάρχες (Zu‘amā) και σπαχήδες (Sipāhiyān).

-τα έσοδα από το τιμάριο 3 χωριών ανήκαν στη φρουρά των γενιτσάρων του Κάστρου της Υπάτης.

Στον καζά της Υπάτης μεταφέρθηκαν και Γιουρούκοι από τη Θεσσαλονίκη (Yörükan-ı Selanik), οι οποίοι καταγράφονται στο TD 225/67. Οι Γιουρούκοι ήταν νομαδικό φύλο της Μικράς Ασίας, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν σε γόνιμα πεδινά εδάφη της ηπειρωτικής Ελλάδας από τον Τουραχάν μπέη (περισσότερα για τους Γιουρούκους βλέπε: Μ.Τσακύρογλου, Περί Γιουρούκων εθνολογική μελέτη, Εν Αθήναις 1891).

Από την καταγραφή στο TD 367 οικογενειών ορυζοπαραγωγών (Hāne-i çeltükciyān) διαπιστώνεται ότι την εποχή αυτή υπήρξαν ορυζώνες στο τμήμα του Σπερχειού, που διέσχιζε την περιοχή της Υπάτης. Στο ίδιο φορολογικό κατάστιχο καταγράφονται οικογένειες φυλάκων ορεινών διαβάσεων (Hāne-i derbendciyān), γνωστότερων ως δερβεναγάδων. Ο θεσμός της φύλαξης των ορεινών περασμάτων διαδέχθηκε το βυζαντινό σύστημα των των δρούγγων και κλεισουρών. Η καταγραφή εδώ αποτελεί απόδειξη για τη συνέχεια του θεσμού.

Στο TD 101/11 καταγράφεται το όνομα διαχειριστή (Kethudā) μύλου (Āsiyāb), είναι ο Ουμούρ (Umūr). Η θέση του μύλου προσδιορίζεται στο σημερινό Φρατζόμυλο ή Υδρόμυλο.

Ως διαφορετική ομάδα πληθυσμού καταγράφονται στο TD 120/281 οι Kıbtiyan (çingeneler=τσιγγάνοι).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η καταγραφή του Σπερχειού ποταμού στο TD 445 ως Ελλάδα (Lada). Ειδικότερα:

-στο TD 445/602 καταγράφεται ως Lada nehri. Στα τουρκικά nehri είναι ο ποταμός. Επομένως ερμηνεύεται Ελλάδα ποταμός. Στο ίδιο κατάστιχο καταγράφεται και το ρέμα Μοζέρεβα (Mozereva çayı), παραπόταμος ο οποίος κατέληγε στον Σπερχειό ποταμό (βλέπε παρακάτω χωριό Mozereva).

-στο TD 445/601 καταγράφονται οι πηγές του Σπερχειού ως Lada ābı. Στα περσικά ābı είναι το νερό και κατ’ επέκταση η πηγή (βλέπε: Francis Johnson, A Dictionary, Persian, Arabic, and Englise, page 2). Αντίστοιχη λέξη στα ελληνικά είναι ο άμπλας ή άμπουλας, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως στη Φθιώτιδα. «Αμπλάδες λέγονται οι πηγές που βρίσκονται στις πλαγιές ή στα ριζά λόφων και στις οποίες το πόσιμο νερό αναβλύζει και στη συνέχεια ρέει προς τα ριζά του λόφου.» (βλέπε: Ιωάννης Ευαγ. Μακρής, Σταυρός (Μπεκή)-Φθιώτιδος, Η ιστορία του, Λαμία 1998, σελίδα 95).

Ο Σπερχειός ποταμός ονομαζόταν παλαιότερα Ελλάδα, όπως αποδεικνύεται μέσα από κείμενα Ευρωπαίων περιηγητών:

1) το έτος 1674 από τον Γάλλο καπουτσίνο μοναχό Robert de Dreux: «….Από τα Φάρσαλα πήγαμε στο Ζητούνι, το οποίο είναι μια μικρή πόλη, όλη, σχεδόν, κατεστραμμένη. Από ’κεί φθάσαμε στον ποταμό Ελλάδα, τον οποίο διαβήκαμε περνώντας πάνω από ένα καλό γεφύρι, που έχτισε η Βαλιντέ Σουλτάνα, για να εξυπηρετούνται οι διαβάτες, κοντά στα Λουτρά…». (πηγή: Ν.Δαβανέλλος-Γ.Σταυρόπουλος, Λαμία. Με τη γραφίδα των περιηγητών 1159-1940, Λαμία 2005, σελίδα 14).

2) το έτος 1705 από τον Γάλλο περιηγητή Paul Lucas: «…Έμπροσθεν του Ζητουνίου εκτείνεται λίαν εύφορος πεδιάς, ιδίως εις σιτηρά∙ κοσμείται υπό διαφόρων χωρίων, ών οι μετ’ οπωροφόρων δένδρων λαχανόκηποι παρουσιάζονται κατάφυτα τοπεία θαυμάσια, άτινα μετά του ωραίου ποταμού, όστις, διαρρέων την πεδιάδα ονομάζεται Ελλάδα, αποτελούσι θελκτικόν θέαμα. Ο ποταμός ούτος είναι ο Σπερχειός των αρχαίων…». (πηγή: Ν.Δαβανέλλος-Γ.Σταυρόπουλος, Λαμία. Με τη γραφίδα των περιηγητών 1159-1940, Λαμία 2005, σελίδα 20).

3) το έτος 1805 από το Βρετανό αρχαιολόγο Sir William Gell: «….Το χάνι, το οποίο ονομάζεται “Χάνι της Ελλάδας”, βρίσκεται κοντά στη γέφυρα, η οποία διασχίζει τον ποταμό Σπερχειό, στην κοιλάδα ανάμεσα στις Θερμοπύλες και το Ζητούνι. 13΄ Ο ποταμός ελίσσεται αξιοπρόσεκτα πλησιάζει το δρόμο από αριστερά και το σύγχρονο όνομά του φαίνεται πως είναι Ελλάδα….». (πηγή: Ν.Δαβανέλλος-Γ.Σταυρόπουλος, Λαμία. Με τη γραφίδα των περιηγητών 1159-1940, Λαμία 2005, σελίδα 28).

4) το έτος 1810 ο Pouqueville: “…Η πρώτη υποδιαίρεση λέγεται Βλαχοχώρια ή χωριά των Βλάχων και καταλαμβάνει, στο ανατολικό άκρο της κοιλάδας, τις δύο όχθες του Σπερχειού ή Ελλάδα…». (πηγή: Ν.Δαβανέλλος-Γ.Σταυρόπουλος, Λαμία. Με τη γραφίδα των περιηγητών 1159-1940, Λαμία 2005, σελίδα 37).

5) το έτος 1857 αναφέρεται το όνομα Ελλάδα ως όνομα του Σπερχειού στο λεξικό του Σκαρλάτου Βυζάντιου στο κεφάλαιο «Πίναξ κατά στοιχείον των αρχαίων και νεωτέρων γεωγραφικών ονομάτων» (πηγή: Σκαρλάτος Βυζάντιος, Λεξικόν της καθ’ ημάς ελληνικής διαλέκτου, μεθερμηνευομένης εις το αρχαίον ελληνικόν και το γαλλικόν. Έκδοση 2^α διορθωμένη, δαπάνη Κ.Βαρβάτη, Αθήνησι 1857, σελίδα 503).

Η ονομασία του Σπερχειού ως Ελλάδα τεκμηριώνεται και χαρτογραφικά (Χάρτες 2αβ, 3). Ακολουθούν ενδεικτικά δύο χάρτες των ετών 1828 και 1839:

α

β

Χάρτης 2αβ. Μέρος χαρτών του Aaron Arrowsmith του έτους 1828: α. Σύγχρονη Ελλάδα (Modern Greece) και β. Αρχαία Ελλάδα (Ancient Greece). Στο χάρτη που εμφανίζει την τότε σύγχρονη (Modern) Ελλάδα, ο Σπερχειός ονομάζεται R. Ellada. Σε ίδιο ακριβώς χάρτη που εμφανίζει την αρχαία (Ancient) Ελλάδα, ο Σπερχειός ονομάζεται Sperchius Fl. (πηγή: http://alabamamaps.ua.edu→Historical Maps of Greece (1800-1850).

 

Χάρτης 3. Μέρος χάρτη του Adolf Stieler του έτους 1839. Ο Σπερχειός ονομάζεται Hellada (Sperchius). Ο χαρτογράφος σημειώνει σε παρένθεση το αρχαίο όνομα του ποταμού (πηγή: http://alabamamaps.ua.edu→Historical Maps of Greece (1800-1850).

 

Η καταγραφή του Σπερχειού ποταμού στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα του 16^ου αιώνα ως Ελλάδα ποταμός (Lada nehri) αποτελεί πρώιμη γραπτή μαρτυρία. Οι Οθωμανοί τον ονόμασαν αργότερα Karasu (=μαύρο νερό), ονομασία που έδιναν κατά κανόνα σε ποτάμια, η οποία όμως δεν καθιερώθηκε.

 

 

ΥΠΑΤΗ

 

Στο φορολογικό κατάστιχο TD 367 αναφέρεται ότι η Υπάτη διέθετε κάστρο (kale). Στη δύναμή του καταγράφονται ο Φρούραρχος, ένας οικονομικός διαχειριστής, ένας Ιμάμης και η φρουρά αποτελούμενη από 10 γενιτσάρους. Για τη συντήρησή τους φορολογούνταν 3 χωριά, τα οποία αποτελούνταν από 104 φορολογούμενα πρόσωπα (neferam) [80 οικογένειες (Hāne), 15 αγάμους (Mücerred) και 9 χήρες (Bīve)].

Από το ίδιο κατάστιχο διαπιστώνεται η ύπαρξη πανδοχείου (Kārbān-sarāy) στην Υπάτη (η γραφή του κειμένου Kābān είναι λανθασμένη αντί της ορθής Kārbān). Στην περιοχή εκτρέφονταν βουβάλια (Cevāmīs) και μαύρα βοοειδή (Kara-sığır). Το πανδοχείο, τα ζώα, ορισμένοι μύλοι, καταστήματα, κήποι και χωράφια ήταν βακούφια, δηλαδή ανήκαν στα μουσουλμανικά θρησκευτικά ιδρύματα.

Στο TD 367 καταγράφεται ο αριθμός συνοικιών της Υπάτης: μία συνοικία μουσουλμάνων (müslim), 7 συνοικίες απίστων (χριστιανών) (gebran) και μία συνοικία Ιουδαίων (Yahudi). Με το πέρασμα όμως των ετών ο πληθυσμός της πόλης πύκνωσε και οι συνοικίες αυξήθηκαν.

Στην Υπάτη υπηρέτησε ως καδής ο Οθωμανός ποιητής Ρεβνάκ-ζαντέ Μεχμέτ (Revnâk-zâde Mehmed,?-1562-3 ή 1568).

 

Συνοικίες μουσουλμάνων (Mahalle-i müslim)

Οι συνοικίες (Mahalle) των μουσουλμάνων αποτελούνταν από οικογένειες (Hane) και αγάμους (Mücerred) και ήταν οι εξής:

1. Karaca Bey (ΤD 101/10, TD 445/31): αταύτιστη. Στο TD 445/602 έχει καταχωρηθεί ως χωριό (Karye).

2. Üveys Bey (TD 367/24): αταύτιστη. Ο Γιουβέης μπέης ήταν απόγονος του Εβρενός μπέη. Το χωριό ιδρύθηκε από αυτόν ή ήταν ιδιοκτησία του γι’ αυτό πήρε το όνομά του.

3. Bogoslov (TD 445/600): αταύτιστη. Η συνοικία διέθετε μικρό τζαμί του Χουσεΐν Χαλιφέ (Hüseyin-Halife). Bogoslov και Pogomilo (βλέπε παρακάτω) πιθανώς να είναι η ίδια ή γειτονικές συνοικίες. Στα ελληνικά Bogoslov ερμηνεύεται από τα βουλγαρικά ως θεολόγος. Οι κάτοικοι της συνοικίας ενδέχεται να ήταν χριστιανοί της αίρεσης των Βογομίλων, οι οποίοι μεταστράφηκαν στο Ισλάμ. Ως νεοφώτιστοι διέθεταν μικρό τζαμί για την προσευχή τους.

4. Hüseyin-Halīfe (TD 445/599): αταύτιστη.

 

Τζαμιά (Camiler) και μικρά τζαμιά (Mescidler)

Στην πόλη της Υπάτης υπήρχαν τα τζαμιά των Ιμπραήμ μπέη (İbrahim Bey) και Γιουβέης μπέη (Üveys Bey) (TD 445/599) καθώς και του Σινάν μπέη (Sinan Bey) (TD 445/599, 600, 602).

Μικρότερα τζαμιά (Mescidler) υπήρχαν:

-στην πόλη της Υπάτης του Κοτζά Μουσταφά (Koca Mustafa) ή Άκ (Akmescid, Ak=Λευκό) (TD 445/602).

-στη συνοικία Bogoslov της Υπάτης του Χουσεΐν Χαλιφέ (Hüseyin-Halife) (TD 445/599,600).

-στο χωριό Orhanobası ή Karayusuflu του Μεβλανά Εμίρ Αλαουντίν γιού του Μεχμέτ Σιρβανί (Mevlana Emir Alaüddin bin Mehmed-i Şirvani) (TD 445/602).

-στο χωριό Bazarlıfakih ή Yaycıağaç του Σινάν μπέη γιού του Ιμπραήμ μπέη (Sinan-Bey bin İbrahim-Bey) (TD 445/600).

-στο χωριό Bazarlıfakih ή Yaycıağaç μικρό τζαμί για την προσευχή της Παρασκευής του Ομέρ Τσελεμπή γιού του Μεχμέτ μπέη εγγονού Ιμπραήμ μπέη του Εβρενός (Ömerçelebi bin Mehmedbey veled-i İbrahimbey-i Evrenosi Cuma) (TD 367/31, TD 445/601).

 

Συνοικίες των απίστων (χριστιανών) (Mahalle-i gebrān)

Οι καταγεγραμμένες συνοικίες (Mahalle) των απίστων (χριστιανών) (gebrān) ήταν οι εξής:

1. Alpohor (TD 367/24): το Αλποχώρι. Σήμερα διαλυμένος οικισμός μεταξύ του ποταμού Ξηριά Υπάτης και Αμαλώτας. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Βλαχοχώρια με το όνομα Alpochori και 5 οικογένειες.

2. Ayo Dimitri (TD 367/24): αταύτιστη.

3. Aya Tiryada (TD 367/24): αταύτιστη.

4. İlişmani (?) (TD 105/573): αταύτιστη. Οι Τούρκοι ιστορικοί θέτουν ερωτηματικό στην ανάγνωση του ονόματος από τα οθωμανικά τουρκικά. Παρενθετικά, αναφέρεται εδώ ότι η χρήση του όρου παλαιοτουρκικά είναι αδόκιμη. Ο ορθός όρος είναι οθωμανικά τουρκικά. Σύμφωνα με τον ιστορικό Δημήτρη Λούπη, συνεργάτη του Ινστιτούτου Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών «Παλαιά Τουρκικά (αγγλ. Old Turkic) είναι η γλώσσα των Τούρκων, όσο βρίσκονται στην Κεντρική Ασία και διαρκεί μεταξύ 7ου και 13ου αιώνα. Οι Δυτικοί Ογούζ Τούρκοι που έρχονται στην Μικρά Ασία μετά το Ματζικέρτ το 1071 ομιλούν αυτή την γλώσσα, ωστόσο δεν έχουν βρεθεί σήμερα κείμενα αυτής, τα οποία έχουν παραχθεί στην Μικρά Ασία. Το κράτος των Σελτζούκων προτιμούσε την περσική γλώσσα στην διοίκηση, την ιστοριογραφία και την ποίηση. Το παλαιότερο χρονολογημένο τουρκικό κείμενο που παρήχθη στην Μικρά Ασία τοποθετείται στο 1273. Στην φάση αυτή η τουρκική γλώσσα που έχει διαμορφωθεί ονομάζεται “Παλαιά Τουρκικά της Ανατολίας (Old Anatolian Turkish)”. Αυτή διαρκεί από τα μέσα του 13ου αι. έως περίπου το 1500. Ψήγματά της διατηρήθηκαν έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Η γλώσσα αυτή εμπλουτίζεται με στοιχεία της περσικής και αραβικής και σχηματίζει την οθωμανική γλώσσα από τον ύστερο 15ο έως το 1928, οπότε ξεκίνησε η Γλωσσική Μεταρρύθμιση με τον Μουσταφά Κεμάλ».

5. İzlop (TD 105/573): αταύτιστη. Το φωνήεν İ, όπως και στο προηγούμενο, προστέθηκε από τον Οθωμανό γραφέα χάριν ευφωνίας. Ίσως ετυμολογείται İ-zlop→zlop→zlap=ζ’λάπ στην καθομιλουμένη της περιοχής, το ζουλάπι (βλαχ. zlápe, αλβαν. zulap).

6. Kopano (TD 367/24 & TD 445/599): αταύτιστη. Απροσδιόριστος διαλυμένος οικισμός δυτικά της Υπάτης. Από τον οικισμό αυτό καταγόταν ο Αρχιερέας Νέων Πατρών Ιωσήφ (1650-1657).

7. Portopapa (TD 105/720, TD 367/24 & TD 445/21): αταύτιστη. Αναγραμματισμός του ορθού Protopapa. Ο ορθόδοξος επίσκοπος στις περιοχές που είχε καταργηθεί η επισκοπική έδρα από τους Φράγκους, ονομαζόταν Πρωτόπαπας. Επομένως, το τοπωνύμιο υποδηλώνει τη συνοικία όπου διέμεινε ο Αρχιερέας των Υπάτης (Νέων Πατρών).

8. Pogomilo (TD 367/24, TD 445/599): το Αργυροχώρι (έως το 1926 Μπογόμυλος). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Bogomilos με 60 οικογένειες. Εκφράζει την άποψη ότι «…ο Μπογόμυλος οφείλει την ίδρυσή του σε μία αποικία Πατερνίων, των οποίων οι απόγονοι ασπάσθηκαν τον μωαμεθανισμό, όπως συνέβη στη Βοσνία, όπου οι ίδιοι ευνόησαν την εισβολή των Τούρκων…» (βλέπε: Pouqueville F.C.H.L., Voyage de la Grèce, tome quatrième, Paris 1826, page 72.). Η αναφορά του Πουκεβίλ στηρίζει την άποψη ότι οι χριστιανοί κάτοικοι της συνοικίας ανήκαν στην αίρεση των Βογομίλων και όσοι ασπάσθηκαν το Ισλάμ αποτέλεσαν τη μουσουλμανική συνοικία Bogoslov, που διέθετε μικρό τζαμί (βλέπε πιο πάνω Bogoslov). Στο TD 367/24 καταγράφεται ως συνοικία (Mahalle) ενώ στο TD 445/599 ως χωριό (Karye).

9. Poçani (TD 105/573): αταύτιστη. Η λέξη στα βλαχικά ετυμολογείται «πότσ^ου ουσ. ουδ., ποάτσȋ πληθ. (póts^u , poátsȋ)=μικρόν μετάλλινον αγγείον χρησιμεύον και ως λήκυθος, τσουκάλι. Εκ του αλβ. potši, ισπ. πορτ. pote. προβ. γαλ. pot. ελλην. ποτήριον. Και πότσιου∙ ῥουμ. uclior, λατ.» (πηγή: Κωνσταντίνου Νικολαΐδου, Ετυμολογικόν λεξικόν της Κουτσοβλαχικής γλώσσης, Εν Αθήναις 1909, σελίδα 437). Στα αλβανικά ετυμολογείται «πότσ-ι (γ) πότσε-jα (τα) πληθ. πότσατε, πότσετε=δοχείον, αγγείον κοινώς μπότσα.-πότσ’ ούθουλε=δοχείον όξους∙ πότσε βένε=δοχείον οίνου.-πότσεjα=ιδ. βορbε-jα∙ κοινώς τσουκάλι.» (πηγή: Κωνσταντίνου Χριστοφορίδου, Λεξικόν της Αλβανικής γλώσσης, Εν Αθήναις 1904, σελίδα 335).

10. Rahova (TD 105/573): αταύτιστη.

 

Κοινότητα των Ιουδαίων (Cemā‘at-i Yahūdā)

Ο πληθυσμός της κοινότητας των Ιουδαίων της Υπάτης εξελίχθηκε τον 16^ο αιώνα ως εξής:

-το 1521 καταγράφονται 10 οικογένειες και 4 χήρες (TD 101/723),

-το 1530 καταγράφονται 10 οικογένειες και 4 χήρες (TD 367/24),

-το 1563 καταγράφονται 14 οικογένειες και 4 άγαμοι (TK 50/58),

-το 1579 καταγράφονται 14 οικογένειες και 4 άγαμοι (TD 1060/72),

-το 1597 καταγράφονται 29 οικογένειες και 7 άγαμοι (MM 14604/19) (βλέπε: Mark Alan Epstein, The Ottoman Jewish Communities and their Role in the Fifteenth and Sixteenth Centuries, page 207).

 

Χωριά (Karye)

Στον πίνακα που ακολουθεί, παρατίθενται κατά αλφαβητική σειρά τα χωριά (Karye) του καζά Υπάτης (Badracık kazası), τα οποία είναι καταχωρημένα στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα. Για την ταυτοποίηση ορισμένων χρησιμοποιήθηκε και το «Κτηματολόγιο του Καντονίου Υπάτης» που συνέταξε ο Πουκεβίλ το 1810. Ο Πουκεβίλ κατατάσσει τα χωριά σε τέσσερις γεωγραφικές ενότητες ως εξής:

Ι. Βλαχοχώρια. Περιλαμβάνει 21 χωριά με μεγαλύτερο την έδρα του καντονιού Υπάτη (Nea-Patras) με 1.500 οικογένειες.

ΙΙ. Γιανουλάδι (Λιανοκλάδι). Περιλαμβάνει 10 χωριά με μεγαλύτερο το Λιανοκλάδι (Gianouladi) με 80 οικογένειες. Το Λιανοκλάδι παλαιότερα στην τοπική καθομιλουμένη προφερόταν Γιανουκλάδ’ και ο κάτοικος λεγόταν Γιανουκλαδίτ’ς (βλέπε: Βελέντζας, Αθανάσιος, Επισήμανση λαθών σε ονόματα και σε γεωγραφικά στοιχεία παλιών οικισμών της Ν-ΝΑ Φθιώτιδας, Πρακτικά 4^ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας, σελίδα 255).

ΙΙΙ. Βούκαια (Πουγκάκια). Περιλαμβάνει 18 χωριά με μεγαλύτερο τα Πουγκάκια (Boucaia) με 80 οικογένειες. Ο Πουκεβίλ ταυτίζει τα Πουγκάκια με την αρχαία πόλη Βούκαια. Ακουστικά, το σημερινό όνομα μοιάζει επιβίωση του αρχαίου: Βούκαια→Πουγκάκια με αντικατάσταση των συμφώνων β→π (χειλικά) και κ→σύμπλεγμα γκ. Πάντως, στο λεξικό του Ζαχαρία Καλλιέργη που εκδόθηκε το 1499 στη Βενετία, αναφέρεται: «Βούκαια, πόλις Φωκίδος εν τω Παρνασώ. ωνόμασται δε ότι ποτέ Δευκαλίων και Πύρρα, κατακλυσμόν Φεύγοντες, παρ’ αυτοίς διεσώθησαν. και σημείον τούτο∙κατ’ ενιαυτόν πυράν ανάπτοντες, μεγάλην βούν επελαύνουσιν αυτή επιβοώντες Έρπε βούς κατά τα πάτρια, και κατακαίουσιν αυτήν. από γούν του καίειν την βούν λέγεται Βούκαια, και Βουκαείς.» σε μετάφραση «Βούκαια, πόλη της Φωκίδας στον Παρνασσό. Ονομάσθηκαν έτσι επειδή κάποτε ο Δευκαλίωνας και η Πύρρα, επιβιώνοντας από τον κατακλυσμό, διασώθηκαν σε αυτά. Σε αυτό το σημείο κάθε χρόνο ανάβουν φωτιά, φέρνουν μεγάλη αγελάδα σε αυτήν και φωνάζοντας “Έρπε αγελάδα κατά τα πατροπαράδοτα έθιμα”, την ρίχνουν στη φωτιά. Από το κάψιμο λοιπόν της αγελάδας λέγεται Βούκαια και Βουκαείς (Φωκαείς)». (πηγή: Ζαχαρίας Καλλιέργης, Ετυμολογικόν Μέγα κατά αλφάβητον πάνυ ωφέλιμον, Βενετία 1499, λήμμα Βούκαια). Η ίδια άποψη κατατίθεται και στα λεξικά των Fridericus Sylburg (σελίδα 207, έκδοση 1594, σελίδα 188, επανέκδοση 1816), Μάρκου Μουσούρου (σελίδα 108, έκδοση 1714), Ιωάννη Ζωναρά (σελίδα 400, έκδοση 1808).

IV. Πολιτοχώρια. Περιλαμβάνει 23 χωριά με μεγαλύτερο την Παλιά Γιαννιτσού (Gianoutzi) με 300 οικογένειες. Η ονομασία Πολιτοχώρια δόθηκε επειδή οι κάτοικοί τους μετέβαιναν στην Κωνσταντινούπολη (Πόλη) για εργασία ή για εμπορικούς λόγους (βλέπε το παράδειγμα του Δημητρίου Γ. Παπανικολάου από το Ροβολιάρι: Απομνημονεύματα Δημητρίου Γ. Παπανικολάου. Μέρος Α΄).

Ορισμένα χωριά δεν κατέστη δυνατόν να ταυτισθούν στην έρευνά μας. Γεγονός είναι ότι χωριά της περιοχής, τα οποία καταγράφονται στα οθωμανικά φορολογικά κατάστιχα, καταστράφηκαν το 1694 από τον Λιμπεράκη Γερακάρη κατά την επιδρομή του στη Στερεά Ελλάδα.

Α/Α	Όνομα	Παλιά ονομασία	Σημερινή ονομασία	Φορολογικά κατάστιχα
1	Agdarmeni rahı	Γδαρμένη ή Γραμμένη Ράχη	Γραμμένη	TD 101/78
2	Amalot	Αμβλότα ή Αμαλότα	Αμαλώτα	TD 101/10 TD 445/599
3	Ambola			TD 101/287 TD 367/287
4	Arvanid			TD 101/285 TD 367/285
5	Aydınlı, Halilobası-i Kebir			TD 101/294
6	Ayo Argiri	Αργύρια	Αργύρια	TD 101/287
7	Ayo Dimitri	Λιζάνι		TD 101/288
8	Azvesti	Ασβέστης	Ασβέστης	TD 101/289
9	Bahşayiş	Μποξαΐς		TD 101/78
10	Bazarlıfakih, Yaycıağaç			TD 101/78 TD 367/31 TD 367/293 TD 445/599 TD 445/600 TD 445/601 TD 445/602
11	Biçi, Riçi, Goryani	Πιτσόν	Πίτσι	TD 36/1191 TD 445/463
12	Caca	Τσάτσα		TD 101/295
13	Çobanlar, Kayalar	Τσοπανλάτες	Λυγαριά	TD 101/293
14	Çoragornova	Κούρνοβο	Τρίλοφο	TD 101/282
15	Çuka	Τσούκα	Τσούκα	TD 101/27
16	Donato, İksinorevidi, İksino-Revit İksinorit			TD 101/280 TD 445/427 TD 445/600
17	Epano Prolifte	Περίβλεπτο	Περίβλεπτο	TD 101/292
18	Gardik	Γαρδίκι Ομιλαίων	Γαρδίκι Ομιλαίων	TD 101/279 TD 101/280 TD 101/288
19	Garıncı, Umurca			TD 101/78
20	Gavra	Γάβρος	καταργήθηκε το 1845	TD 101/279
21	Gavrostiyani			TD 101/78
22	Goryani	Γόργιανη	καταργήθηκε το 1961	TD 101/284 TD 101/286 TD 101/287
23	Hacı Mehmed			TD 101/286
24	Halilobası (-i diğer)	Χαλίλη	Μεσοποταμία	TD 101/10
25	Hızırfakih			TD 101/78
26	İfteriyani	Φτέρη	Φτέρη	TD 101/41
27	Ipsarı, Virisi Hırsova			TD 101/293
28	İskorla	Σκόρλια	καταργήθηκε το 1961	TD 101/283
29	İstaye	Στάγια	Πλάτανος	TD 101/286
30	İstonile, İstotil, Eynelobası			TD 101/288 TD 445/442
31	İstromiyani			TD 101/278
32	İzmikova			TD 101/27
33	Kalamaki			TD 101/278
34	Kalifa			TD 101/287
35	Kamyana	Άνω Καμπιά	Κάτω Καμπιά	TD 101/41
36	Kanalya	Άνω Κανάλια	Κανάλια	TD 101/288
37	Kapsi	Κάψη	Κάψη	TD 101/281
38	Karacabey			TD 101/10
39	Karya, Golemi, Kozköy	Καρυά	Καρυά	TD 101/277
40	Kastanyani	Καστανιά	Καστανιά	TD 101/285
41	Kastrovtiçe	Καστρίτσα		TD 101/27
42	Keleşot			TD 101/51
43	Kidonya	Κυδωνιά		TD 101/10 TD 101/289
44	Kiraşa			TD 101/284
45	Kiryakohor	Κυριακοχώρι	Κυριακοχώρι	TD 101/40
46	Kloni	Κλωνί	Κλωνί	TD 101/27
47	Kolo Koloni, Emelova			TD 101/27 TD 445/140
48	Kolokite	Κολοκυθιά	Κολοκυθιά	TD 101/28
49	Komiryani, Komoryani, Homoryani	Πέρα Χωμίργιανη & Εδώθε Χωμίργιανη	Ανατολή & Δάφνη	TD 101/285 TD 36/1192 TD 445/39
50	Koro Milya			TD 101/288
51	Kostiyani, Birle			TD 101/292
52	Kranya	Κρανία		TD 101/284 TD 101/288
53	Kuçuflani	Κουτσούφλιανη	Κουτσούφλιανη	TD 101/280
54	Lago	Λαγός		TD 101/288
55	Laka			TD 101/11
56	Lala	Λάλα	Ροδωνιά	TD 101/342
57	Laskova	Λιάσκοβο	Μεσοχώρι	TD 101/285
58	Lavaniçe	Λαβανίτσα		TD 101/289
59	Lefka	Λεύκα		TD 101/289
60	Leftokarya,   Tarmahorani       Dinato			TD 101/284
61	Lepeta, Lita, Lubica, Lubiçe, Ilıca, Luvicalu, Terma, Tırma	Λέτα		TD 36/353 TD 36/1157 TD 101/278 TD 101/279 TD 367/278 TD 367/279 TD 367/285 TD 367/289 TD 445/27 TD 445/231 TD 445/274 TD 445/462
62	Litosile	Λιτόσελο	Λιτόσελο	TD 101/283
63	Makreşi, Varibop	Μάκρυσι	Μάκρη	TD 101/290
64	Makri Mihal, Kabaril			TD 101/343 TD 445/586
65	Mandiçe	Μάντετσι	Περιστέρι	TD 101/288 TD 101/291
66	Marato			TD 101/27
67	Marmara, Lazari			TD 101/294
68	Mavril	Μαυρίλο	Μαυρίλο	TD 101/281
69	Mavroyani			TD 101/41
70	Mavrozo			TD 101/291
71	Mekşe, Paşte, Başta	Μεξιάτες	Μεξιάτες	TD 101/280 TD 445/601 TD 445/602
72	Mekşoliçe, Kozbükü			TD 101/291 TD 445/602
73	Mertikada	Μερκάδα	Μερκάδα	TD 101/40 TD 101/41
74	Mestan			TD 101/10
75	Mozereva			TD 101/277
76	Muncuraki	Μουτσαράκι	καταργήθηκε το 1889	TD 36/1195 TD 101/292
77	Narostiyani, Nehorçik			TD 367/283 TD 445/430
78	Nihor, Kirasya, Kirasye,	Νιχώρι	Νεοχώριο	TD 101/40
79	Nihor, Varibop	Βαρυμπόπη	Μακρακώμη	TD 101/294 TD 445/601
80	Nihor-i Küçük	Νεοχωράκι	Άγιος Γεώργιος	TD 101/342
81	Nikoliçe, Potamya	Νικολίτσι	Νικολίτσι	TD 101/40
82	Orhanobası, Karayusuflu			TD 101/293 TD 445/602
83	Osmanlı			TD 101/286
84	Palyofita, Megali İvrisi			TD 101/284
85	Palyo-İvraha	Παλαιοβράχα	Παλαιοβράχα	TD 101/40
86	Pandelimona, Ahiryan			TD 101/291
87	Papadopulo			TD 101/10
88	Platistimo	Πλατύστομο	Πλατύστομο	TD 101/280
89	Pogomilo	Μπογόμυλος	Αργυροχώρι	TD 445/599
90	Pongaki	Πουγκάκια	Πουγκάκια	TD 101/40
91	Proflani	Μπρούφλιανη	Δίλοφο	TD 101/27
92	Rogozano, Rogazano, Ugucana	Ριγόζανο	Καπνοχώρι	TD 101/10 TD 445/599
93	Rostiyani			TD 101/283 TD 101/288 TD 445/601
94	Selyani	Σέλιανη	Μάρμαρα	TD 101/70 TD 101/286
95	Sitova			TD 101/282
96	Solopyana, İstolopyana			TD 101/277
97	Trestenik, Direstik			TD 101/51 TD 445/235 TD 445/602
98	Uçmakderesi, İnceler			TD 101/280
99	Umur-obası			TD 101/281 TD 445/599
100	Vilarostiyani			TD 101/290
101	Vitoli	Βίτωλη	Βίτωλη	TD 101/282 TD 367/27 TD 367/282 TD 367/289 TD 445/599
102	Yaniçe, Mila			TD 367/288 TD 367/437
103	Yaniço, Sofu	Παλαιά Γιαννιτσού	Παλιά Γιαννιτσού	TD 101/286 TD 101/279 TD 101/285 TD 101/288
104	Yiftehor	Γυφτοχώρι	Κάτω Καλλιθέα	TD 101/286
105	Yorgi Lançonato			TD 101/286
106	Zimyano	Ζημιανή	Δίκαστρο	TD 101/278
107	Zipos	Ζιώψη	Ασπρόκαμπος	TD 101/290

 

Παρατηρήσεις:

-Agdarmeni rahı: η Γδαρμένη ή Γραμμένη Ράχη (από το 1912 Γραμμένη). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στο Γιανουλάδι ως Gardmeni-Rachi με 40 οικογένειες.

-Amalot: η Αμαλώτα. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στο Γιανουλάδι ως Amoli με 20 οικογένειες.

-Ambola: αταύτιστο. Οι Τούρκοι ιστορικοί το ταυτίζουν με την Άμπλιανη Ευρυτανίας.

-Arvanid: αταύτιστο.

-Aydınlı, Halilobası-i Kebir: αταύτιστο. Η ονομασία Aydinli δηλώνει τόπο καταγωγής το Αϊδίνιο, από το οποίο καταγόταν οι Γιουρούκοι κάτοικοι του χωριού. Η ονομασία Halilobası δηλώνει ότι το χωριό ιδρύθηκε ή ανήκε στον Χαλίλ. Το δεύτερο συνθετικό Όμπασης (-obası) είναι στρατιωτικός τίτλος κατώτερου Οθωμανού αξιωματούχου, Ενωμοτάρχης. Σε τοπωνύμια που απαντάται σαν δεύτερο συνθετικό δηλώνει ιδρυτή ή ιδιοκτήτη.

-Ayo Argiri: τα Αργύρια. Ο Πουκεβίλ τα κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Argyria με 10 οικογένειες.

-Ayo Dimitri: ο διαλυμένος οικισμός Λιζάνι. Ο Πουκεβίλι τον κατατάσσει στη Βούκαια ως Lizanis et Saint-Dimitri με 10 οικογένειες.

-Azvesti: ο Ασβέστης. Ο Πουκεβίλ τον κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Asvesti με 20 οικογένειες.

-Bahşayiş: σήμερα τοπωνύμιο στα Στύρφακα. Χωριά με το ίδιο όνομα καταγράφονται σε άλλες περιοχές ως χωριά Γιουρούκων (Βιζύη Ανατολικής Θράκης TD 226/7, Θεσσαλονίκη TD 225/195, κ.ά.). Στη γλώσσα φαρσί (περσικά) ερμηνεύεται ως δωρεά, παραχώρηση. Το 1835 αναφέρεται διορισμός ιερέα στο χωριό Μποξαΐς. Το 1853 αναφέρεται ως διεκδικούμενο λιβάδι του χωριού Στύρφακα από τους κληρονόμους του Δημάκη Χατζή. Το 1969 μετονομάσθηκε σε Βλαχόσπιτα (ΦΕΚ 208/Α/21-10-1969, σελίδα 1476).

-Bazarlıfakih,Yaycıağaç: αταύτιστο. Το όνομα Bazarlıfakih ερμηνεύεται ως Αγορά (Παζάρι) του νομομαθή. Χωριό με το όνομα Bazarlıfakih εντοπίζεται την ίδια χρονική περίοδο στην επαρχία Ελασσόνας (TD 101/18). Σύμφωνα με επίσημα οθωμανικά έγγραφα, οι κάτοικοι χωριών με συνθετικό -yaycı/yağcı ήταν Γιουρούκοι, στους οποίους παρέχονταν φοροαπαλλαγές για υπηρεσίες υλοτομίας που πρόσφεραν. Το δεύτερο συνθετικό –ağaç ερμηνεύεται δένδρο. Το χωριό διέθετε δύο μικρά τζαμιά, εκ των οποίων το ένα για προσευχή της Παρασκευής. Αυτό αποδεικνύει ότι ήταν πολυάνθρωπο μουσουλμανικό χωριό.

-Biçi, Riçi, Goryani: το Πίτσι. Καταγράφεται και ως Γκόριανη. Χωριό Bici υπάρχει σήμερα και στο νομό Ελμπασάν της Αλβανίας. Ως πίτσι ερμηνεύεται από τα αλβανικά υποκοριστικά το γεννητικό όργανο της γυναίκας (βλέπε: Kωνστ. Xριστοφορίδης, Λεξικόν της Αλβανικής γλώσσης, Εν Αθήναις 1904, σελίδες 329 & 325).

-Caca: διαλυμένος οικισμός. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Tzatzi και 20 οικογένειες. Πιθανώς βρισκόταν μεταξύ Παλιάς Γιαννιτσούς και Παππά (έως το 1957 Πάπα).

-Çobanlar, Kayalar: η Λυγαριά. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα χωριά του καντονίου Ζητουνίου ως Tzymbalatès με 30 οικογένειες. Η ονομασία Çoban-lar ερμηνεύεται ως τόπος τσοπάνηδων. Το Kaya-lar ερμηνεύεται ως βραχώδης τόπος. Η αλλαγή όμως του φωνήεντος a σε ı αλλάζει τη σημασία της λέξης κι έτσι Kayı-lar ερμηνεύεται ως τόπος με λάσπη (βλέπε την οθωμανική ονομασία της Πτολεμαΐδας).

-Çoragornova: το Κούρνοβο (από το 1957 Τρίλοφος). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στο Γιανουλάδι ως Cournovo με 30 οικογένειες. Σύνθετο από το Çora+gornova. Το πρώτο συνθετικό Çora (λατινικά Cora) μπορεί να ερμηνευθεί ως τόπος. Σύμφωνα με τον κ.Στάθη Ασημάκη «εάν η αρχική ονομασία ήταν Κόρνοβο, πιθανόν από τη βλάχικη λέξη κόρνου=κρανιά+οβο, σημαίνει κτηνοτροφική περιοχή όπου φύονται κρανιές. Τέτοιο τοπωνύμιο δεν έχει εντοπιστεί στο λοιπό βαλκανικό χώρο» (βλέπε: Στάθης Ασημάκης, Ερμηνευτικές προσεγγίσεις στα τοπωνύμια του ελληνικού χώρου με κατάληξη –οβα, -οβο, Αθήνα 2014, σελίδα 99).

-Çuka: η Τσούκα. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Tzoûca με 80 οικογένειες.

-Donato, İksinorevidi, İksino Revit, İksinorit: αταύτιστο. Το όνομα Donato υποδηλώνει τον Φράγκο ή Καταλανό ιδιοκτήτη του χωριού. Στα υπόλοιπα προστέθηκε από τον γραφέα στην αρχή του πρώτου συνθετικού το φωνήεν İ χάριν ευφωνίας, γνωστή συνήθεια των Οθωμανών γραφέων.

-Epano Prolifte: το Περίβλεπτο. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Perlevto με 100 οικογένειες.

-Gardik: το Γαρδίκι Ομιλαίων.

-Garıncı, Umurca: αταύτιστο. Το συνθετικό Garın του πρώτου ονόματος ερμηνεύεται σταθμός. Το δεύτερο όνομα Umurca απαντάται σήμερα σε πάρα πολλά χωριά της Τουρκίας. Μάλλον μουσουλμανικό χωριό.

-Gavra: ο οικισμός Γαύρος. Καταργήθηκε το 1845. Ο Πουκεβίλ τον κατατάσσει στη Βούκαια ως Gavrès με 10 οικογένειες.

-Gavrostiyani: απροσδιόριστο. Ίσως συνδέεται με το προηγούμενο. Σύνθετο από τις λέξεις Gavrosti+yani με το δεύτερο συνθετικό –yani να προσδιορίζει τόπο.

-Goryani: Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στη Βούκαια ως Agoriani με 10 οικογένειες. Ενσωματώθηκε στη Σπερχειάδα και καταργήθηκε το 1961.

-Hacı Mehmed: αταύτιστο. Μάλλον μουσουλμανικό χωριό.

-Halilobası (-i diğer): το Χαλίλι (από το 1930 Μεσοποταμία). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στη Βούκαια ως Khalyli με 40 οικογένειες. Καταγράφεται ως διαφορετικό από το Halilobası-i Kebir ή Aydınlı. Από τους Τούρκους ιστορικούς τοποθετείται ως Halilobası (-yi diter) κοντά στο Σπερχειό (χάρτης 1) και ταυτίζεται με τη Μεσοποταμία.

-Hızırfakih: αταύτιστο. Μάλλον μουσουλμανικό χωριό. Το πρώτο συνθετικό (Hızır) είναι όνομα ενώ το δεύτερο (fakih) ερμηνεύεται νομομαθής.

-İfteriyani: η Φτέρη. Το φωνήεν İ προστέθηκε από τον Οθωμανό γραφέα χάριν ευφωνίας. Το δεύτερο συνθετικό –yani προσδιορίζει τον τόπο και κυριολεκτικά μεταφράζεται «στη Φτέρη». Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στη Βούκαια ως Phtéri με 60 οικογένειες.

-Ipsarı, Virisi Hırsova: αταύτιστο. Μεταγράφεται στα ελληνικά πιθανώς ως Ψαρής ή Ίσαρης(?) και Βρύση Χίρσοβα. Ipsarı την ίδια χρονική περίοδο απαντάται στην Πελοπόννησο (Κόρινθο, Αρκαδία) και Αιτωλοακαρνανία.

-İskorla: τα Σκόρλια (από το 1930 Πτελέα). Ο Πουκεβίλ τα κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Scorlia με 10 οικογένειες.

-İstaye: τα Στάγια (από το 1957 Πλάτανος).

-İstonile, İstotil, Eynel-obası: αταύτιστο. Το Eynel δηλώνει τον ιδρυτή ή ιδιοκτήτη του χωριού.

-İstromiyani: αταύτιστο. Χωριό με το ίδιο όνομα καταγράφεται στο TD 101/28 στην επαρχία Κραββάρων του καζά Καρπενησίου (λιβάς Τρικάλων). Η Στρώμη Φωκίδας καταγράφεται στο TD 367/91 ως İstromi χωριό της επαρχίας Σαλώνων του καζά Λειβαδιάς (λιβάς Ευρίπου).

-İzmikova: αταύτιστο. Χωριό με το ίδιο όνομα καταγράφεται στο TD 101/37 στην επαρχία Φαναρίου του καζά Φαναρίου (λιβάς Τρικάλων).

-Kalifa: αταύτιστο. Μάλλον μουσουλμανικό χωριό.

-Kalamaki: διαλυμένος οικισμός στην περιοχή Λιανοκλαδίου.

-Kamyana: τα Άνω Καμπιά. Ο Πουκεβίλ τα κατατάσσει στη Βούκαια ως Campia με 15 οικογένειες.

-Kanalya: τα Κανάλια.

-Kapsi: η Μεγάλη Κάψη (Μεσαία, Πέρα και Μεγάλη). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Capsi (trios quartiers=τρείς συνοικισμοί) με 150 οικογένειες. (βλέπε παρακάτω Pandelimona, Ahiryan).

-Karacabey: αταύτιστο.

-Karya, Golemi, Kozköy: η Καρυά. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Poulcokarya με 20 οικογένειες. Παλαιότερα λεγόταν και Τουρκοκαρυά. Το Kozköy υποδηλώνει ότι μάλλον οι πρώτοι κάτοικοι ήταν μουσουλμάνοι.

-Kastanyani: η Καστανιά. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Castania με 30 οικογένειες.

-Kastrovtiçe: σύμφωνα με τον Πουκεβίλ υπήρξε χωριό Castritza (ruines=ερείπια), το οποίο κατατάσσει στα βλαχοχώρια με 20 οικογένειες. Το τοποθετεί στο χωριό Καστρίτσα, προχωρώντας 3 μίλια στην αριστερή όχθη του Σπερχειού ποταμού. Στο χωριό υπήρξε ερειπιώνας αρχαίων γι’ αυτό και ο Πουκεβίλ ισχυρίζεται ότι στην εποχή του όλοι συμφωνούσαν ότι πρόκειται για την αρχαία Υπάτη. Οι Τούρκοι ιστορικοί ταυτίζουν το χωριό με την Καστριώτισσα Φωκίδας.

-Keleşot: αταύτιστο.

-Kidonya: Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Kydonia με 5 οικογένειες. Σήμερα τοπωνύμιο στην Παλιά Γιαννιτσού. Στη θέση της υπήρξε η αρχαία πόλη Δολόπων Κτιμένη ή Κυμένη. Οι Τούρκοι ιστορικοί την ταυτίζουν με επιφύλαξη με τη σημερινή Κυδωνιά Ναυπακτίας.

-Kiraşa: αταύτιστο.

-Kiryakohor: το Κυριακοχώρι. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στη Βούκαια ως Kyriacochori με 60 οικογένειες.

-Kloni: το Κλωνί. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στη Βούκαια ως Clòni με 40 οικογένειες.

-Kolo Koloni, Emelova: αταύτιστο. Ίσως το προηγούμενο.

-Kolokite: η Κολοκυθιά. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Kolokythia με 10 οικογένειες.

-Komiryani, Komoryani, Homoryani: η Ανατολή και η Δάφνη. Είναι σύνθετη ονομασία: Komir, Komor, Homo+yani. Οι λέξεις Komir και Kömür ερμηνεύονται ως κάρβουνο. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Comirianès (deux quartiers=δύο συνοικίες) με 40 οικογένειες. Το 1835 καταγράφονται η Πέρα Χωμίργιανη (από το 1927 Ανατολή και η Εδώθε Χωμίργιανη (από το 1927 Δάφνη).

-Koro Milya: αταύτιστο.

-Kostiyani, Birle: αταύτιστο (Κοστράβα ή Κοστριάδα ή Γκοστριάδα Νεοχωρίου Τυμφρηστού?). Χωριό με το όνομα Kostiyani καταγράφεται στο TD 101/41 στον καζά Καρπενησίου (Kerpiniş kazasi).

-Kranya: αταύτιστο. Το 1836 καταγράφεται ως Κρανία του Δήμου Καλλιέων Υπάτης με 7 οικογένειες και 21 κατοίκους (πηγή: Αρχειακές ονομασίες οικισμών Πατρατζικίου).

-Kuçuflani: η Κουτσούφλιανη. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στη Βούκαια ως Outzphliani με 10 οικογένειες. Οικισμός με το ίδιο όνομα υπήρχε την ίδια εποχή κοντά στο Μορφοβούνι Καρδίτσας [βλέπε Levent Kayapinar-Κώστας Σπανός, Οι οικισμοί της Καρδίτσας στο οθωμανικό απογραφικό κατάστιχο 105 (1521), ΘΕΣΣΑΛΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 70 (2016), σελίδα 288].

-Lago: διαλυμένος οικισμός. Ο Πουκεβίλ τον κατατάσσει στη Βούκαια ως Lagos με 5 οικογένειες.

-Laka: αταύτιστο.

-Lala: η Λάλα (από το 1927 Ροδωνιά). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Lála με 20 οικογένειες.

-Laskova: το Λιάσκοβο (από το 1927 Μεσοχώρι). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Liascovo με 15 οικογένειες.

-Lavaniçe: η Λαβανίτσα. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Lavanitza με 10 οικογένειες. Διαλυμένος οικισμός στη Γιαννιτσού.

-Lefka: Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Levka με 10 οικογένειες.

-Leftokarya, Tarmahorani Dinato: αταύτιστο. Το δεύτερο όνομα ίσως δηλώνει φράγκο ή καταλανό ιδιοκτήτη. Το horani έχει ουγγρική προέλευση (επώνυμο) Horányi. Tarma=τάμα στα ισπανικά.

-Lepeta, Lita, Lubica, Lubiçe, Ilıca, Luvicalu, Terma, Tırma: διαλυμένος οικισμός κοντά στην Παλαιά Γιαννιτσού. Ο Πουκεβίλ τον κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Leta με 20 οικογένειες.

-Litosile: το Λιτόσελο.

-Makreşi, Varibop: η Μάκρυσι (από το 1927 Μάκρη). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στο Γιανουλάδι ως Makresi με 40 οικογένειες. Στο φορολογικό κατάστιχο καταγράφεται και ως Varibop (Βαρυμπόπη).

-Makri Mihal, Kabaril: αταύτιστο. To όνομα Kabaril πιθανώς ετυμολογικά συνδέεται με το Caparello (ιταλ.). Με το όνομα Καπαρέλος αναφέρεται στρατιώτης (stradioti) στο βενετικό στρατό το 1541 στο Άργος (βλέπε: Βενετσιάνοι μισθοφόροι stradioti στη Ναυπλία).

-Mandiçe: το Μάντετσι (από το 1927 Περιστέρι). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Mandetzi με 5 οικογένειες.

-Marato: αταύτιστο. Χωριό με το ίδιο όνομα καταγράφεται στο TD 101/238 στον καζά Φαναρίου, λιβά Τρικάλων.

-Marmara, Lazari: αταύτιστο.

-Mavril: το Μαυρίλο. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Mavrilos με 150 οικογένειες. Στο TD 101/65 καταγράφεται με το ίδιο όνομα χάσι στην επαρχία Τρικάλων.

-Mavrozo: αταύτιστο.

-Mavroyani: αταύτιστο. Με το ίδιο όνομα καταγράφονται χωριό στο TD 70/162 (καζάς Γιαννιτσών Βαρδαρίου) και συνοικία στο TD 367/166 (καζάς Μυστρά).

-Mekşe, Paşte, Başta: οι Μεξιάτες. Ο Πουκεβίλ τις κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Michadais με 40 οικογένειες. Με το όνομα Μέξης (Meza →Μέξα) αναφέρεται στρατιώτης (stradioti) στο βενετικό στρατό το 1473 (βλέπε: Βενετσιάνοι μισθοφόροι stradioti στη Ναυπλία). Και σήμερα το επώνυμο Μέξης είναι ευρέως διαδεδομένο. Στο TD 445/601 καταγράφεται η ονομασία Mekşe ābı, δηλαδή πηγές Μέξη (για την ερμηνεία του ābı βλέπε παραπάνω Lada ābı). Χωριά με το όνομα Mekşe καταγράφονται στην επαρχία Δομοκού (TD 101/269), στην Αχρίδα (TD 81/28) και αρκετά στην Πελοπόννησο (Αχαΐα, Αρκαδία). Με το όνομα Paşte καταγράφεται χωριό στην επαρχία Φαναρίου Καρδίτσας (TD 101/201) και Paşte Mazi στην Πάτρα Αχαΐας (TD 367/123).

-Mekşoliçe, Kozbükü: αταύτιστο. Χωριό με το ίδιο όνομα καταγράφεται στην επαρχία Λειβαδιάς (TD 367/90).

-Mertikada: η Μερκάδα. Λεγόταν και Μερτηκάδα. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Mercada με 20 οικογένειες. Ετυμολογείται από το καταλανικό Merkator=έμπορος.

-Mestan: αταύτιστο.

-Mozereva: αταύτιστο. Οι Τούρκοι ιστορικοί το τοποθετούν ανάμεσα στα Πουγκάκια και την Κάψη (Χάρτης 1). Καταγράφεται και το ρέμα του (Mozereva çayı) που καταλήγει στο Σπερχειό ποταμό (Lada nehri). Ίσως ταυτίζεται με το επόμενο (Muncuraki), αν και καταγράφονται σε διαφορετικές σελίδες του TD 101 (για το ρέμα Μουτζουράκη βλέπε: Οδοιπορικό στο Σπερχειό: από τις πηγές στις εκβολές).

-Muncuraki: διαλυμένος οικισμός. Είναι το Μουτζουράκι και Μαντσουράκι. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Moutzourachi με 20 οικογένειες. Για το Μουτζουράκι καταγράφεται η άποψη ότι «…Κατά την επανάσταση μετατράπηκε σε τσιφλίκι του Μήτσου Κοντογιάννη, ο οποίος το διατήρησε και μετεπαναστατικά, αφού πρώτα κατέστρεψε το χωριό και εξανδραπόδισε τους κατοίκους του. Ένα μεγάλο μέρος αυτών κατέφυγε στα περίχωρα την Κωνσταντινούπολης και οι υπόλοιποι διαμοιράστηκαν Πέρα Κάψη και στην κώμη Κουκιά….» (πηγή: Αρχειακές ονομασίες οικισμών Πατρατζικίου).

-Narostiyani, Nerostiyani Nehorçik: αταύτιστο. Το όνομά του σχετίζεται με τον χείμαρρο Ρουστιανίτη, παραπόταμο του Σπερχειού ποταμού. Καταγράφεται και ως μικρό Νεχώρι (Nehorçik).

-Nihor, Kirasya, Kirasye: το Νεοχώρι Υπάτης. Στα φορολογικά κατάστιχα καταγράφεται ως Nihor (Νιχώρ), όπως προφέρεται στην τοπική καθομιλουμένη. Καταγράφεται και ως Kirasya, Kirasye. Από τον Πουκεβίλ κατατάσσεται στα Βλαχοχώρια ως Coupochori με 60 οικογένειες.

-Nihor, Varibop: πιθανώς η σημερινή Μακρακώμη (έως το 1916 Βαρυμπόπη ή Βαρμπόπ). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Varibopi (ancienmement Barianès, évêché détruit=παλαιά Βάριανη, επισκοπή κατεστραμμένη) με 40 οικογένειες. Με το όνομα Varibop καταγράφονται την ίδια εποχή χωριά στην Αθήνα (TD 196/5), στην Αυλώνα Αττικής (TD 367/68), στην Κορυτσά (TD 167/176), στην Καστοριά (TD 167/163), στα Τρίκαλα (TD 101/84) και στα Γιάννενα (TD 367/267). (βλέπε και Makreşi).

-Nihor-i Küçük: το Νεoχωράκι δίπλα στη βόρεια όχθη του Σπερχειού. Ερμηνεύεται Μικρό (Küçük) Νεχώρι.

-Nikoliçe, Potamya: το Νικολίτσι. Καταγράφεται και ως Potamya.

-Orhanobası ή Karayusuflu: αταύτιστο μουσουλμανικό χωριό. Διέθετε και μικρό τζαμί. Και τα δύο ονόματά του υποδηλώνουν ως ιδιοκτήτες ή ιδρυτές μουσουλμάνους (Orhan, Karayusuf).

-Osmanlı: αταύτιστο μουσουλμανικό χωριό. Τo όνομά του υποδηλώνει ιδιοκτήτη ή ιδρυτή μουσουλμάνο (Osman).

-Palyofita, Megali İvrisi: αταύτιστο.

-Palyo-İvraha: η Παλαιοβράχα. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στη Βούκαια ως Calavracha (Turcs et Grecs=Τούρκοι και Έλληνες) με 30 σπίτια.

-Pandelimona, Ahiryan: αταύτιστο. Πιθανώς συνδέεται με οικισμό στην περιοχή που βρίσκεται το ξωκκλήσι του Αγίου Παντελεήμονα στην Μεγάλη Κάψη. Ο όρος Ahiryan και Ahriyan χρησιμοποιήθηκε υποτιμητικά από το πρώτο μισό του 15^ου αιώνα για να δηλωθούν όσοι μεταστράφηκαν από τον χριστιανισμό στο μουσουλμανισμό. Χρησιμοποιήθηκε και από τον περιηγητή του 17^ου αιώνα Εβλιγιά Τσελεμπή (βλέπε: Koyuncu, A., Evliya Çelebi seyahatnâmesi’nde Ahriyan/Ahiryan terimi ve etimolojik bir değerlendirme). Με το όνομα Ahiryan καταγράφονται αρκετά χωριά αυτή την εποχή με το πλησιέστερο στον καζά Πατρατζικίου να βρίσκεται στα Φάρσαλα (Çatalca) (TD 101/254).

-Papadopulo: αταύτιστο.

-Platistimo: το Πλατύστομο. Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Plati-Stomo με 40 οικογένειες.

-Pongaki: τα Πουγκάκια. Ο Πουκεβίλ τα κατατάσσει στη Βουκαία ως Boucaîa με 80 οικογένειες.

-Proflani: η Μπρούφλιανη (από το 1927 Δίλοφο). Ο Πουκεβίλ την το κατατάσσει στη Βούκαια ως Prophyliani με 15 οικογένειες.

-Rogozano, Rogazano, Ugucana: το Ριγόζανο (από το 1927 Καπνοχώρι). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Rogozana με 5 οικογένειες. Τοπωνύμια με το όνομα Rogozanu, Rogosan και Rogoz απαντώνται τον 16^ο και 17^ο αιώνα στη σημερινή Ρουμανία (βλέπε το άρθρο: Simion Dănilă, “Lugoj”: cîteva precizări, Rubrica «Onomastică», σελίδες 137,138). Rogoz στα ρουμανικά είναι το σπαθόχορτο.

-Rostiyani: διαλυμένος οικισμός σχετιζόμενος με το μοναστήρι της Παναγίας Ρουστιανίτισσας κοντά στον παραπόταμο του Σπερχειού Ρουστιανίτη. Σήμερα υπάρχει τοπωνύμιο Ρούστιανη κοντά στα χωριά Λευκάδα και Κουτσούφλιανη.

-Selyani: η Σέλιανη (από το 1927 Μάρμαρα). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Βλαχοχώρια ως Séliani με 50 οικογένειες. Στο κατάστιχο TD 105 του έτους 1521, στο οποίο καταγράφηκαν οι γαίες των Σπαχήδων, η Σέλιανη εμφανίζεται να έχει τρεις συνοικίες (Mahalle):

-Mihal Igligropulo (TD 105/236),

-Papa Yani (TD 105/236),

-Yani Toya (TD 105/235).

Τα ονόματα των συνοικιών είναι Μιχάλης Γρηγορόπουλος (στην τοπική καθομιλουμένη ο Γρηγόρης προφέρεται Γληγόρ’ς), Παπα Γιάννης και Γιάννης Τόγιας.

-Sitova: αταύτιστο.

-Solopyana, İstolopyana: αταύτιστο.

-Trestenik, Direstik: αταύτιστο. Πρόκειται για δύο γραφές του ίδιου τοπωνυμίου: Trestenik→Drestenik→Direstenik→Direstik. Τρεστενίκα τοπωνύμιο υπάρχει σήμερα στη Σιθωνία Χαλκιδικής. Ερμηνεύεται από τα παλαιοσλαβικά Καλαμιώνας, βάλτος (λεπτομερή ετυμολογική ανάλυση βλέπε: Μοναχός Κοσμάς Σιμωνοπετρίτης, Τα τοπωνύμια της Χαλκιδικής ως πηγή για την περιβαλλοντική ιστορία της). Περιοδική έκδοση ΧΡΟΝΙΚΑ ΤΗΣ ΧΑΛΚΙΔΙΚΗΣ 58-59 (2013-2014), σελίδες 48-50). Βάσει της ετυμολογίας του, ίσως θα μπορούσε να ταυτιστεί με τοπωνύμια της περιοχής που διαθέτουν ανάλογη μορφολογία εδάφους (π.χ. Βαλτονέρια Τυμφρηστού, έως το 1969 Βαρκά).

-Uçmakderesi, İnceler: αταύτιστο μουσουλμανικό χωριό. Χωριό με το όνομα Uçmakderesi καταγράφεται στο TD 225/68 ως χωριό Γιουρούκων της Θεσσαλονίκης (Yörükan-ı Selanik) και ερμηνεύεται ορμητικό ποτάμι. Σήμερα χωριό με το ίδιο όνομα (Uçmakdere) υπάρχει στην Προποντίδα, 21 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά από το Κούμπαο (Kumbağ).

-Umur-obası: αταύτιστο μουσουλμανικό χωριό.

-Vilarostiyani: αταύτιστο. Ίσως σχετίζεται με το χωριό Rostiyani (Vila-Rostiyani)

-Vitoli: η Βίτωλη. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Vitali με 15 οικογένειες.

-Yaniçe, Mila: αταύτιστο. Με το όνομα Mila καταγράφεται χωριό στην Άρτα (TD 350/104).

-Yaniço, Sofu: η Παλαιά Γιαννιτσού. Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Gianoutzi με 300 οικογένειες και το Σοφό ως Sopho με 15 οικογένειες. Το Σοφό ή Σοφού είναι σήμερα διαλυμένος οικισμός.

-Yiftehor: το Γυφτοχώρι (από το 1915 Κάτω Καλλιθέα). Ο Πουκεβίλ το κατατάσσει στη Βούκαια ως Gyphthochori με 30 οικογένειες.

-Yorgi Lançonato: αταύτιστο. Προφανώς υποδηλώνει τον ιδρυτή του χωριού. Επώνυμο Lançon υπάρχει και σήμερα στη Γαλλία. Στην Προβηγκία υπάρχει πόλη Lançon κοντά στη Μασσαλία.

-Zimyano: η Ζημιανή (από το 1927 Δίκαστρο). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Zimiani με 20 οικογένειες.

-Zipos: η Ζιώψη (από το 1927 Ασπρόκαμπος). Ο Πουκεβίλ την κατατάσσει στα Πολιτοχώρια ως Zopousi με 15 οικογένειες. Σήμερα είναι οικισμός του χωριού Άγιος Γεώργιος Τυμφρηστού.

 

 

 

ΕΙΚΟΝΕΣ

 

α

β

γ

δ

ε

Εικ. 1αβγδε. Σελίδες του φορολογικού κατάστιχου TD 101 με πληροφορίες για τον Καζά της Υπάτης.

 

α

β

γ

Εικ. 2αβγ. Σελίδες του φορολογικού κατάστιχου TD 367 με πληροφορίες για τον Καζά της Υπάτης.

 

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ-ΠΗΓΕΣ

1. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Osmanlı Yer Adları: I, Rumeli Eyaleti (1514-1550), Ankara 2013.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων του Πρωθυπουργού / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Οθωμανικά τοπωνύμια, Εγιαλέτι της Ρούμελης (1514-1550), Άγκυρα 2013.

2α. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Defter-i Hâkânî Dizisi: XI, 370 numarali Muhâsebe-I Vilâyet-I Rum-ili defter ile. 101, 114 ve 390 numarali (920-937/1514-1530), I. Karli-ili, Agripoz, Mora, Rodos ve Tirhala Livâlari. Dizin, Ankara 2007.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων του Πρωθυπουργού / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Βιβλίο Καταγραφής, Σειρά ΧΙ, Αριθμός 370 του βιβλίου λογιστικής του βιλαετίου των Ρωμιών. Αριθμοί 101, 114 και 390, Ι. Κάρλελι (Αιτωλοακαρνανία), Ευρίπου, Μωριά, Ρόδου και λιβάς Τρικάλων. Ευρετήριο, Άγκυρα 2007.

2β. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Defter-i Hâkânî Dizisi: XI, 370 numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Rum-ili defteri ile. 101, 114 ve 390 numaralı (920-937 / 1514-1530), II. Karlı-ili, Agrıboz, Mora, Rodos ve Tırhala Livâları. Tipkibasim, Ankara 2007.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων του Πρωθυπουργού / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Βιβλίο του Χακάν, Σειρά ΧΙ, Αριθμός 370 του βιβλίου λογιστικής του βιλαετίου της Ρούμελης. Αριθμοί 101, 114 και 390, IΙ. Κάρλελι (Αιτωλοακαρνανία), Εύριπος (Χαλκίδα), Μωριάς, Ρόδος και λιβάς Τρικάλων. Πανομοιότυπα, Άγκυρα 2007.

3. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Yayin 26, Osmanli Yer Adlari (Alfabetik Sirayla), Ankara 2017.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων του Πρωθυπουργού / Έκδοση 26, Οθωμανικά τοπωνύμια (αλφαβητική σειρά), Άγκυρα 2017.

4. Pouqueville F.C.H.L., Voyage de la Grèce, tome quatrième, Paris 1826, pages 68-70.

5. Ανάργυρος-Ιωάννης Δ. Μαυρομύτης, Ο καζάς Πατρατζικίου (Υπάτης) 1521 μ.Χ. (Συμβολή στην Ιστορία της Φθιώτιδας). Άρθρο στην περιοδική έκδοση Φθιωτικά Χρονικά 38(2017), σελίδες 67-78 (ευχαριστούμε την βιβλιοθηκονόμο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λαμίας κα Γκόγια Ευαγγελία για την ηλεκτρονική αποστολή του άρθρου).

6. Διαδίκτυο: Ιστολόγιο “Lavanitsa.gr …. το λεύτερο βουνό”, ανάρτηση «Αρχειακές ονομασίες οικισμών Πατρατζικίου».

7. Διαδίκτυο: http://alabamamaps.ua.edu/