Διήγηση του Βαυαρού Λοχαγού Κουχενράυτερ για την παραλαβή του Ζητουνίου (Λαμίας) από τους Οθωμανούς

Ελληνικός εθνικός χορός στο Ζητούνι/Λαμία το Πάσχα του 1835 (υδατογραφία) του Ludwig Köllnberger (1811-1892).

Στο κέντρο της υδατογραφίας δεσπόζει το «μεγαλοπρεπές νεόδμητον ξύλινον μέγαρον», που αναφέρει ο Κουχενράυτερ στη διήγησή του. Το κτίριο, όπως φαίνεται από την παρουσία Βαυαρών στρατιωτών στο εσωτερικό του και στον προαύλιο χώρο, χρησίμευε σαν στρατώνας. Φέρει δύο σαχνισιά με δύο νεοκλασικά τριγωνικά ξύλινα αετώματα, δείγματα λαϊκής βαλκανικής αρχιτεκτονικής. Θυμίζουν έντονα τα αετώματα του διατηρητέου κτιρίου της οδού Θεοφίλου στη Θεσσαλονίκη (βλέπε την έβδομη φωτογραφία στην ανάρτηση: Τσινάρι και Κουλέ Καφέ η «καρδιά» της άνω πόλης). Λίγο πίσω από το κτίριο υπάρχει χαγιάτι. Άλλο ένα κτίριο απλούστερης αρχιτεκτονικής σχεδίασης, λιγότερο ευήλιο με μικρότερα παράθυρα καταλαμβάνει τον υπόλοιπο χώρο στην πίσω πλευρά προς το λόφο. Ίσως χρησίμευε ως αποθηκευτικός χώρος. Και τα δύο κτίρια φέρουν ψηλές καπνοδόχους για την καλύτερη διαφυγή του καπνού από τα αντίστοιχα τζάκια.

Το όλο οικοδομικό συγκρότημα περιβάλλεται από μισογκρεμισμένο αμυντικό τείχος, το οποίο στηρίζεται εμπρός από τέσσερις αντηρίδες. Κατά μήκος, σε όλη τη διαδρομή του τείχους διακρίνεται πλήθος πελαργών(?).

Δίπλα στο μέγαρο διακρίνεται ο μιναρές με την ημισέλινο στην κορυφή του και δύο κεραμοσκεπείς τρούλοι από το Κουρσούμ Τζαμί. Το συγκεκριμένο τζαμί κτίσθηκε το 1816 από τον Οθωμανό διοικητή του Ζητουνίου Χαλήλ μπέη δίπλα στο σεράϊ του για την εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών του ιδίου και του χαρεμιού του.

Ψηλά στο Κάστρο κυματίζει η Γαλανόλευκη μετά από αιώνες δουλείας.

Από αριστερά: ένας ιερέας συζητάει ελαφρά σκυμμένος με έναν καθιστό άνδρα που φοράει κόκκινο φέσι και πολυτελές κόκκινο φόρεμα, δείγμα ανωτάτου πολιτικού αξιώματος που κατείχε στη διοίκηση της νεοαπελευθερωμένης πόλης. Στο δεξί χέρι του κρατάει μάλλον πίπα με τσιγάρο. Πίσω από τον ιερέα διακρίνεται ένας Βαυαρός στρατιώτης μέσα στην πύλη του αμυντικού περιτειχίσματος. Δίπλα τους δύο όρθιες γυναίκες ντυμένες με την παραδοσιακή ρουμελιώτικη φορεσιά συζητούν. Η μία γυναίκα φέρει στο δεξί χέρι της μαντήλι. Πιο πίσω άλλη μία μισοκαθισμένη γυναίκα κρατάει στα χέρια της ένα βρέφος ενώ ακριβώς πίσω της διακρίνονται δύο Βαυαροί στρατιώτες μάλλον ιππείς.

Την παράσταση κλέβουν έξι φουστανελοφόροι με κόκκινα φέσια που χορεύουν (συρτό ή τσάμικο χορό) με έκδηλο ενθουσιασμό. Δίπλα τους καθισμένος σταυροπόδι, φορώντας κόκκινο φέσι και φέροντας κάπα στους ώμους, ένας άνδρας παίζει ταμπουρά, όπως έπαιξε κι ο Μακρυγιάννης το Σεπτέμβριο του 1826 κατά την πολιορκία της Ακρόπολης. Ο οργανοπαίχτης παρακολουθεί με ενδιαφέρον τους φουστανελοφόρους χορευτές. Τέλος δίπλα του ένας άλλος καθιστός άνδρας με κόκκινο φέσι καπνίζει ένα μακρύ τσιμπούκι. [Πηγή εικόνας: History of dance in Greece and Turkey 1300-1850].

Tη Μεγάλη Τρίτη 28 Μαρτίου 1833 (Ιουλιανό ημερολόγιο) αναχώρησαν οι τελευταίοι Οθωμανοί από τη Λαμία (τότε Ζητούνι). Η πόλη παραλήφθηκε από τον Βαυαρό Αντισυνταγματάρχη Ντ’ Άλμπερτ και τον «επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίας Εκπαιδεύσεως» Γραμματέα της Επικρατείας (Υπουργό) Ιακωβάκη Ρίζο Νερουλό (Εικ.1) [1].

Τις συνθήκες, κάτω από τις οποίες έγινε η παραλαβή της Λαμίας και η αναχώρηση των Οθωμανών από αυτή, μεταφέρει ο Βαυαρός Υπολοχαγός Χριστόφορος Νέεζερ (γερμ. Christoph Neeser) (1808-1883) (Εικ.2), παππούς των δύο εξαδέλφων ηθοποιών (α.Χριστόφορος Νέζερ 1887-1970 και β.Χριστόφορος Νέζερ 1902-1995)[2]. Ειδικότερα, στο βιβλίο των απομνημονευμάτων του, ο αυτόπτης μάρτυρας και υπεύθυνος για την παραλαβή της Λαμίας Βαυαρός Λοχαγός Κουχενράυτερ περιγράφει στον Χριστόφορο Νέεζερ τα γεγονότα.

Πριν την περιγραφή του Κουχενράυτερ ο Χριστόφορος Νέεζερ, παραθέτει ορισμένες πληροφορίες για τους Βαυαρούς στρατιώτες του Λοχαγού Κουχενράυτερ: οι στρατιώτες του 7^ου λόχου έχουν αποκτήσει αντοχή στις κλιματολογικές συνθήκες της Ελλάδας και πειθαρχούν στον τρόπο σιτισμού τους. Αντίθετα με Βαυαρούς στρατιώτες άλλων λόχων, κάθε πρωΐ τρώνε ζωμό με αλεύρι. Ο ίδιος ο Λοχαγός Κουχενράυτερ επιθεωρεί τους στρατιώτες κρατώντας το ραβδί του. Οι παραβάτες αντί λεκτικής παρατήρησης, δέχονται χτύπημα με το ραβδί.

Πλέκοντας το εγκώμιο του Κουχενράυτερ τον περιγράφει ως «...πρακτικός ανήρ..... τολμηρότατος και άφοβος στρατιώτης....».

Στη συνέχεια ακολουθεί η αφήγηση της παραλαβής της Λαμίας και πως ο Κουχενράυτερ συμπεριφέρθηκε στους Οθωμανούς που κωλυσιεργούσαν την παράδοσή της.

Σύμφωνα, λοιπόν, με το Λοχαγό Κουχενράυτερ μαζί με τον 7^ο λόχο τάχθηκε υπό τη διοίκησή του ο 8^ος λόχος και ο Υπολοχαγός πυροβολικού κόμης Βόθμερ, επικεφαλής ορειβατικής τηλεβολοστοιχίας[3]. Όμως ο Οθωμανός στρατιωτικός διοικητής της πόλης, αρνήθηκε την παράδοση γιατί ο Μπέης (Έπαρχος) της Λαμίας, είχε ξύλινο μεγαλοπρεπές νεόδμητο μέγαρο και ανέμενε εντολές από την Κωνσταντινούπολη, εάν η Λαμία θα περιλαμβάνονταν στο Ελληνικό Βασίλειο. Προφανώς ο Μπέης ήθελε να κερδίσει χρόνο προκειμένου να μην εγκαταλείψει το νεόδμητο ξύλινο μέγαρό του.

Ο Λοχαγός Κουχενράυτερ έστειλε αξιωματικό με διερμηνέα στον Οθωμανό στρατιωτικό διοικητή δίνοντας προθεσμία 24 ωρών να εκκενωθεί η πόλη. Κατόπιν παρέταξε τους δύο λόχους του σε κατάλληλο ύψωμα, στο οποίο έδωσε εντολή να ανεβεί η τηλεβολοστοιχία με τα δύο ολμοβόλα της. Οι εναπομείναντες Οθωμανοί μαζί με το Μπέη και το χαρέμι του είχαν κλειστεί στο κάστρο. Μπροστά στη σθεναρή στάση του Λοχαγού Κουχενράυτερ, το επόμενο πρωΐ ο Μπέης έστειλε μήνυμα ότι μετά το μεσημέρι τα βαυαρικά στρατεύματα θα μπορούσαν να εισέλθουν στο κάστρο.

Η αποχώρηση των Οθωμανών ήταν εσπευσμένη. Έγινε τόσο βιαστικά ώστε «από των οπισθίων τοίχων του φρουρίου» έριχναν τα σκεύη τους, τα προσκεφάλια, δέματα με φορέματα, παπλώματα και διάφορα έπιπλα, που γέμισαν το περιχαράκωμα γύρω από το κάστρο. Επίσης έριξαν από τα τείχη και μερικά τηλεβόλα με τους κιλλίβαντες. Όταν αναχώρησαν οι Οθωμανοί, ο Κουχενράυτερ έστειλε ένα απόσπασμα να μπει στο κάστρο. Αυτός και οι υπόλοιποι Βαυαροί στρατιώτες κατέλυσαν στο ξύλινο νεόδμητο μέγαρο του Μπέη.

Ακολουθεί το κείμενο από το βιβλίο των απομνημονευμάτων του Υπολοχαγού Χριστόφορου Νέεζερ:

«...Τουναντίον ο λοχαγός Κουχενράυτερ

Ήτο μέν αξιωματικός της παλαιάς σχολής, αλλ’ όμως και πρωτοτύπως πρακτικός ανήρ, ουδέποτε εν ουδενί απορών. Διά τούτο και ο λόχος αυτού ήκιστα εβλάβη υπό του ελληνικού κλίματος, οι δε στρατιώται χάριν επί τούτοις ώφειλον αυτώ. Ο έβδομος ούτος λόχος, εξ ανδρών εκατόν πεντήκοντα απώλεσε μόνον έξ, εν ώ χρόνω οι λοιποί λόχοι απώλεσαν 46, 54, 65 και καθ’ εξής. Όθεν εξ ενεακοσίων ανδρών, των βαθμοφόρων μη υπολογιζομένων, επανέκαμψαν μόνον 588, των τριακοσίων δέκα του τάγματος εκείνου ταφέντων εν Ελλάδι.

Αλλ’ εις τούτο δεν έπταισε το κλίμα της Ελλάδος, αλλά τα κατά της υγιεινής διαίτης πλημμελήματα των στρατιωτών ημών. Έτρωγον οπώρας και έπινον ισχυροτάτους ελληνικούς οίνους, άνευ θερμού τινος γεύματος. Λίχνοι δε επέπιπτον επί των σικύων, εξέλεγον όμως πάντοτε τα κίτρινα και σπορώδη, καίτοι ελέγετο αυτοίς ότι πυρετούς προξενούσιν. Ούτως έπαθον πυρετόν, αλλά και κατά τούτο διήγον ατάκτως, μη υποβαλλόμενοι εις δίαιταν, τρώγοντες δε πάν το βλαβερόν. Όθεν οι πυρετοί κατήντων νευρικοί και η έκβασις απέληγεν εις θάνατον.

Αλλ’ εν τω εβδόμω λόχω υπήρχεν αυστηρά επιταγή να τρώγωσιν οι στρατιώται, κατά πάσαν πρωΐαν, έτι και εν καιρώ πορείας, ζωμόν μετ’ αλεύρου. Ο λοχαγός αυτών αυστηρότατα επέβλεπε, πάση δε πρωΐα, φέρων την εαυτού ράβδον, επεθεώρει πάντας, ίνα πεισθή περί της πληρώσεως των διαταγών αυτού. Όστις έπραττε ταναντία, ελάμβανε, φιλίως μεν και άνευ κακών λέξεων, ικανήν διά της ράβδου αμοιβήν.

Ο λοχαγός Κουχενράυτερ ήτο τολμηρότατος και άφοβος στρατιώτης. Μια των ημερών διηγήσατο ημίν πώς, εν τη παραλαβή της Λαμίας, προσηνέχθη τοίς Τούρκοις, οίπερ παρείχον αυτώ πράγματα και δυσχερείας.

Ότε επορεύθην εις Λαμίαν μετά του εμού λόχου και του ογδόου, ταχθέντος και αυτού υπό την διοίκησίν μου, ίνα παραλάβω την πόλιν εκείνην μετά του αρχαίου αυτής

φρουρίου παρά των κατεχόντων αυτά Τούρκων, ήλθε μετ’ εμού και ο υπολοχαγός του πυροβολικού κόμης Βόθμερ, άγων ορειβατικήν τηλεβολοστοιχίαν.

Ο τούρκος στρατιωτικός διοικητής ηρνήσατο την παράδοσιν της πόλεως, διότι ο εν Λαμία μεγαλοπρεπές νεόδμητον ξύλινον έχων μέγαρον Βέης, έπαρχος ών, ανέμενεν αμέσως εκ Κωνσταντινουπόλεως οδηγίας, ίνα μάθη εάν και η Λαμία περιελαμβάνετο εν τη συμβάσει. Ευκόλως κατενόησα ότι ο Βέης δεν ήθελε να καταλίπη το νεόδμητον ξύλινον μέγαρον αυτού, φρονών βεβαίως ότι ο κερδαίνων καιρόν κερδαίνει πάντα. Τότε εξέπεμψα αξιωματικόν μετά του ημετέρου διερμηνέως προς τον στρατιωτικόν διοικητήν, διαμηνύσας αυτώ ότι μόνον 24 ωρών παρέχω προθεσμίαν. Είτα έστησα τους δύο μου λόχους επί προσφόρου υψώματος, εις ό προσέταξα ν’ αναβή η ορειβατική τηλεβολοστοιχία μετά των δύο ολμοβόλων αυτής. Οι Τούρκοι διετέλουν αποκεχωρηκότες εν τω αρχαίω ενετικώ φρουρίω, εις ό, ο τε βέης και το χαρέμιον αυτού είχον μεταβή. Όταν οι Τούρκοι είδον την σταθεράν στάσιν μου, ο βέης μοί διεμήνυσε, τη επιούση πρωΐα, ότι μετά μεσημβρίαν ηδυνάμην να εισέλθω εις το φρούριον. Οι Τούρκοι αποχωρούντες τόσον εσπευσμένως κατέλιπον αυτό, ώστε έρριπτον από των οπισθίων τοίχων του φρουρίου πάντα τα σκεύη αυτών, πολλά προσκεφάλαια, δέματα φορεμάτων, εφαπλώματα και παντοειδή έπιπλα, άπερ επλήρωσαν τα περιχαρακώματα. Προς δε έρριψαν υπέρ τα τείχη και τινα τηλεβόλα μετά των κιλλιβάντων, καίτοι ουδέν εκώλυε την ελευθέραν αυτών αποχώρησιν. Έπεμψα τότε απόσπασμα εις το κενωθέν φρούριον, εγώ δε και οι λοιποί στρατιώται κατελύσαμεν εις το ξύλινον κονάκιον, ευρόντες εν αυτώ θέσεις αρκούσας και ικανάς.

Ταύτα είπεν ο λοχαγός Κουχενράυτερ.»

Η παραλαβή της Λαμίας αναφέρεται ως είδηση και στο πρωτοσέλιδο του φύλλου 102/12-04-1833 της εφημερίδας «Η Αθηνά» (Εικ.3):

«ΕΛΛΑΣ

Ναυπλία 1 Απριλίου

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

Από ανθρώπους, ελθόντας από Ζητουνίου μανθάνομεν ότι παρεδόθη και η ακρόπολις τούτου εις τα Βασιλικά στρατεύματά μας. Λέγουν ότι οι Οθωμανοί ηθέλησαν να περιπλέξουν τρόπον τινα το πράγμα ως προς την παράδοσιν της Ακροπόλεως ταύτης, αλλά τα στρατεύματά μας χωρίς να χάσουν καιρόν επλησίασαν εις την Πύλην της Ακροπόλεως, απαίτησαν αποτόμως την παράδοσίν της. και παί ούτως εκπλαγέντες οι Οθωμανοί, χωρίς να χάσουν ούτε στιγμήν εσυμφώνησαν και την παρέδωκαν εις ολίγον διάστημα ωρών.

Οι Οθωμανοί ίσως ενόμισαν ότι ο Σ.Μόναρχός μας ήθελε τους θεωρήσει με το όμμα εκείνο με το οποίον ούτοι εθεώρουν τους ραγιάδας των, όθεν και μετά την παράδοσιν της Ακροπόλεως δεν ετολμούσαν να πλησιάζουν ούτε εις αυτούς τους Ναούς των διά να προσεύχωνται εις τον Θεόν κατά την θρησκείαν των, αλλ’ ούτε εις τους μιναράδες των να ναβαίνουν, διά να προσκαλούν τους ομοθρήσκους των εις τάς τελετάς των κατά την συνήθειάν των. Τούτο παρατηρήσας ο αρχηγός των στρατευμάτων μας επροσκάλεσε τους σημαντικωτέρους Οθωμανούς, προς τους οποίους εξέφρασε την θρησκευτικήν ελευθερίαν την οποίαν χορηγούν επίσης εις όλους οι Νόμοι της Ελλάδος, και την διάθεσιν του Σ. Μονάρχου μας εις το να υπερασπίζη απροσωπολήπτως όλους τους υπηκόους του, και όχι μόνον κατά την θρησκευτικήν των ελευθερίαν, αλλά και κατά την ασφάλειαν των προσώπων των, της ιδιοκτησίας και της τιμής (ίρτζι[4]) των κλ.. δικαιώματα τα οποία βέβαια δεν έχαιρον ποτέ πραγματικώς και αυτοί οι Οθωμανοί υπό την Κυβέρνησίν των· εις ένα λόγον τους είπεν ότι οποία δικαιώματα έχουν και οι Έλληνες θέλουν έχει και αυτοί, και ούτω τους παρεκίνησε να εξακολουθούν τάς Θρησκευτικάς των τελετάς κατά τα έθιμά των. Οι Οθωμανοί λοιπόν του μέρους εκείνου απολαύοντες ήδη δικαιώματα τοιαύτα, είναι κατά πάντα ευχάριστοι, και ζώντες με άκραν ασφάλειαν και ησυχίαν εύχονται υπέρ του Σ.Βασιλέως μας. Αι ακρόπολεις λοιπόν των Αθηνών Καραμπαμπά, Ευρίπου Καρύστου και Ζητουνίου, ευρισκόμεναι μέχρι τούδε εις χείρας Οθωμανών επέρασαν ήδη υπό την εξουσίαν της Κυβερνήσεώς μας.»

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ήδη η Αντιβασιλεία είχε απευθύνει στο ΦΕΚ 2/22-02-1833 (σελίδες 8-9) προσρήσεις προς τους κατοίκους των απελευθερωμένων ελληνικών επαρχιών του Ελληνικού Βασιλείου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στα πρώτα Φύλλα Εφημερίδας της Κυβερνήσεως οι δημοσιεύσεις των Βασιλικών Διαταγμάτων γινόταν σε δύο γλώσσες: στην αριστερή στήλη δημοσιευόταν το κείμενο στην ελληνική γλώσσα και στη δεξιά στήλη στη γερμανική. Επίσης, επειδή τότε στο Ελληνικό Βασίλειο ίσχυε το Ιουλιανό ημερολόγιο, η ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1833 αναφέρεται σε αυτό. Στη διπλανή στήλη του κειμένου στη γερμανική γλώσσα αναγράφεται η ημερομηνία 6 Μαρτίου 1833 (Γρηγοριανό ημερολόγιο).

Το κείμενο στην ελληνική γλώσσα του παραπάνω ΦΕΚ έχει ως εξής:

«ΟΘΩΝ

ΕΛΕΩ ΘΕΟΥ

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

Απονέμομεν εις πάντας και εις ένα έκαστον των όσων ήθελαν αναγνώσει ή ακούσει το παρόν μας, τάς προσρήσεις μας, και γνωστοποιούμεν εις αυτούς τα εξής·

Επειδή διά της συνθήκης, ήτις, συμφωνηθείσα κατά την 9/21 Ιουλίου 1832 εις Κωνσταντινούπολιν μεταξύ των Πληρεξουσίων των τριών Συμμάχων Αυλών Γαλλίας, Μεγάλης Βρεταννίας και Ρωσίας αφ’ ενός, και της Υψηλής Οθωμανικής Πόρτας αφ’ ετέρου μέρους, επεκυρώθη διά του υπ’ αρ. 52 Πρωτοκόλλου του εν Λονδίνω Συμβουλίου, κατά την 30 Αυγούστου του αυτού έτους, και διά της κατά συνέπειαν της ρηθείσης συνθήκης παρά των επιτρόπων των τριών Συμμάχων Δυνάμεων κατά τους μήνας Σεπτέμβριον, Οκτώβριον και Νοέμβριον του παρελθόντος έτους γενομένης οροθεσίας, προσδιωρίσθησαν θετικώς και αμεταβλήτως τα σύνορα του Βασιλείου της Ελλάδος, και επειδή η εκκένωσις όλων εκείνων των επαρχιών και μερών, αι οποίαι εννοούμεναι εντός του νέου κράτους εδιοικούντο άχρι τούδε από Οθωμανικάς Αρχάς, ή κατείχοντο από Οθωμανικά στρατεύματα, έπρεπε να ενεργηθή κατά την 31 Δεκεμβρίου 1832 τελευταίαν προθεσμίαν, απεφασίσαμεν, δυνάμει των χορηγηθέντων εις ημάς δικαιωμάτων διά των 4 και 5 άρθρων της εν Λονδίνω Συνθήκης της 7 Μαΐου 1832, να διατάξωμεν να κατασχεθώσιν όλαι αι ρηθείσαι επαρχίαι ονομαστί, η της Αττικής, της Ευβοίας, του Ζητουνίου, και εν γένει όλα τα λοιπά μεταξύ των κόλπων της Άρτης και του βώλου κείμενα μέρη, τα οποία, διά της συνθήκης της Κωνσταντινουπόλεως της 9/21 Ιουλίου 1832, και διά της κατά συνέπειαν γενομένης οροθεσίας, παρεχωρήθησαν ομού με όλας τάς ανηκούσας εις αυτά ιδιοκτησίας, εις την παντοτεινήν και πλήρη Κυριαρχίαν του Βασιλείου της Ελλάδος, και να ναδεχθώμεν την διοίκησίν των.

Επιχειρίζομεν λοιπόν, δυνάμει της παρούσης δηλοποιήσεως, την κατοχήν ταύτην, και απαιτούμεν επομένως και περιμένομεν από όλους τους κατοίκους και υπηκόους των υπό το σκήπτρον μας ‘ηδη μεταβαινουσών επαρχιών και μερών, ώστε εις το εξής να μας αναγνωρίσωσιν ως νόμιμον Βασιλέα και ηγεμόνα των, να απονέμωσιν προς ημάς την ανήκουσαν υπακοήν και πίστιν, να εκπληρώσιν, εν συνειδήσει και καθ’ όλην την έκτασιν τα νόμιμα προς ημάς καθήκοντά των ως υπήκοοι, και να κάμωσι τον όρκον της πίστεως ότε προσκληθούν.

Δίδομεν δε εις αυτούς την υπόσχεσιν, ότι θέλομεν τους υπερασπισθή πάντοτε εις όλα τα νόμια δικαιώματα και τας ελευθερίας των, και ότι θέλομεν έχει διηνεκή φροντίδα να επαυξήσωμεν την ευδαιμονίαν των.

Ενταυτώ προσθέτομεν πανδημεί την υπόσχεσίν μας, ότι θέλομεν εκτελέσει ακριβώς όλας, όσας, διά της ρηθείσης συνθήκης της Κωνσταντινουπόλεως της 9/21 Ιουλίου 1832 και του 52 Πρωτοκόλλου του εν Λονδίνω Συμβουλίου της 30 Αυγούστου του αυτού έτους, ανεδέχθημεν υποχρεώσεις, όχι μόνον να μη προξενήσωμεν το παραμικρόν εμπόδιον εις τους κατοίκους και ιδιοκτήτας των ενσωματονωμένων με την επικράτειάν μας επαρχιών και μερών, όσοι επιθυμούν να μεταναστεύσουν και να πωλήσουν τάς ιδιοκτησίας των, ως προς την εκτέλεσιν των διά της ρηθείσης από 9/21 Ιουλίου 1832 συνθήκης περί μεταναστάσεως και εκποιήσεως συμφωνιών και όρων, αλλ’ εκ του εναντίου να χορηγήσωμεν εις αυτούς πάσαν αντίληψιν· και ότι δεν θέλομεν λείψει να δώσωμεν και εις τους πρεσβεύοντας την Οθωμανικήν θρησκείαν, όσοι ήθελαν προτιμήσει να διαμείνουν εις το Βασίλειόν μας, πάσαν υπεράσπισιν, την οποίαν πρέπει να περιμείνωσιν από ημάς όλοι επίσης οι υπήκοοί μας οποιασδήποτε και αν ήναι θρησκείας, και ότι θέλομεν απονέμει εις αυτούς την εντελεστάτην, ως προς τάς θρησκευτικάς των δοξασίας, ελευθερίαν.

Αναθέσαμεν δε την κατοχήν των ανωτέρω επαρχιών και μερών εις τον ημέτερον επί των Εκκλησιαστικών και της Δημοσίου Παιδείας Γραμματέα της Επικρατείας Κύριον Ρίζον, και περιμένομεν, ώστε όλοι οι κάτοικοι και υπήκοοι να υπακούσωσι κατά χρέος εις τάς εν ονόματί μας εκδοθησομένας παρ’ αυτού διατάξεις.

Προς ένδειξιν επεθέσαμεν εις την παρούσαν δηλοποίησιν την υπογραφήν μας και την Βασιλικήν σφραγίδα μας.

Εξεδόθη εν τη Βασιλική καθέδρα μας, εν Ναυπλίω,

την 10/22 Φεβρουαρίου 1833.

ΕΝ ΟΝΟΜΑΤΙ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΕΩΣ

Η Αντιβασιλεία

Ο Κόμης ΑΡΜΑΝΣΠΕΡΓ Πρόεδρος, ΜΑΟΥΡΕΡ, ΕΪΔΕΚ.

Ο επί των Εξωτ. και του Εμ. Ναυτ. Γραμ. Σ. ΤΡΙΚΟΥΠΗΣ»

[Πηγή: Εθνικό Τυπογραφείο].

[2] Ο Χριστόφορος Νέεζερ γεννήθηκε στο Rüdenhausen της Φραγκονίας το 1808. Η ανατροφή του πραγματοποιήθηκε κάτω από συνθήκες σκληραγωγίας. Σπούδασε νομικά και κατατάχθηκε στο στρατό. Στην Ελλάδα ήρθε με τα βαυαρικά στρατεύματα και παρέμεινε έως το 1835. Επέστρεψε στη Γερμανία και απολύθηκε από το στρατό το 1837.

[3] η πυροβολαρχία της εποχής.

[4] στα τουρκικά irz. Σημαίνει τιμή, υπόληψη, αξιοπρέπεια.

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Εικ.1 Ο Ιακωβάκης Ρίζος Νερουλός [Πηγή: Βικιπαίδεια].

 Εικ.2 Ο Χριστόφορος Νέεζερ [Πηγή: Απομνημονεύματα Νέεζερ].

 Εικ.3 Το πρωτοσέλιδο του φύλλου 102/12-04-1833 της εφημερίδας «Η Αθηνά» [Πηγή: εφημερίδα «Η Αθηνά»].

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Χριστοφόρου Νέεζερ, Βαυαρού αξιωματικού, Απομνημονεύματα των πρώτων ετών της ιδρύσεως του Ελληνικού Βασιλείου (μετάφρασις εκ του γερμανικού) εκδίδοντος Ιωάννου Χ. Νέεζερ, Εν Κωνσταντινουπόλει, τύποις Α.Κορομηλά, 1911, σελίδες 156-158.

2. Νικ. Ταξ.  Δαβανέλλος-Γεωργ. Παν. Σταυρόπουλος, Λαμία, με τη γραφίδα των περιηγητών (1159-1940), Λαμία 2005, Εκδόσεις Οιωνός.

3. Νικ. Ταξ. Δαβανέλλος, Λαμία, το χρονικό μιας πόλης, Αθήνα 1994.

Παραχώρηση μεταλλείου μαγγανίτη στη θέση Παλαιά Νίκοβα του Δήμου Φαλάρων

Στο ΦΕΚ 47/Α/29-09-1873 δημοσιεύθηκε Βασιλικό Διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο παραχωρείται προς εκμετάλλευση μεταλλείο μαγγανίτη, που βρίσκεται στη θέση Παλαιά Νίκοβα (Παλιονίκοβα στην καθομιλουμένη της περιοχής) της σημερινής Τ.Κ.Ανύδρου της Δ.Ε. Στυλίδας.(Εικ.1). Την εποχή εκείνη τα σύνορα του Ελληνικού Βασιλείου και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας οριοθετούνταν λίγα μόλις χιλιόμετρα βορειότερα της Παλιονίκοβας επί του ορεινού συγκροτήματος της Όθρυος. Η ενσωμάτωση της Θεσσαλίας πραγματοποιήθηκε το 1881, οκτώ έτη μετά τη δημοσίευση του Βασιλικού Διατάγματος.

Ειδικότερα, το Βασιλικό Διάταγμα του 1873 αναφέρει τα εξής:

 «Περί παραχωρήσεως δικαιώματος διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως μαγγανίτου κατά τον δήμον Φαλάρων πρός τον κ. Γ.Κατσανάκην κ.λ.π.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

Λαβόντες υπ’ όψιν την από 21 Ιουνίου ε.ε υπ’ αριθ. 309 απόφασιν του επί των μεταλλείων συμβουλίου και το άρθρον 6 του περί μεταλλείων νόμου·

Προτάσει των Ημετέρων υπουργών των Εσωτερικών και των Οικονομικών.

1. Παραχωρούμεν τοίς κ. Γεωργίω Κατσανάκη, Κωνσταντίνω Παναγιωτίδη, Κωνσταντίνω Δούκα, Δημητρίω Ταλιαδούρω, Ηλία Α. Κλάρα και Σπυρίδωνι Μπακαλέξη δικαίωμα διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως του εκ στρεμμ. 815.899 τετρ. μέτρων μεταλλείου μαγγανίτου κατά την εν τω χωρίω Νίκοβα θέσιν παλαιάν Νίκοβαν του δήμου Φαλάρων της Φθιώτιδος και καθ’ όρια τα εξής·

Ανατολικώς, θέσεις Κέδρον, Καφηρράχην, δένδρα Μάρτας ίσωμα, πέτραν Μόρφου, χωράφι Σβένεσας, Παππάδες και Τσερνοβίτικο σύνορον.

Δυτικώς, θέσεις Αμυγδαλιαίς και Παπαδίτσας κοτρόνι.

Αρκτικώς, Παππαδίτσας κοτρόνι, αγριελαίας αλώνια και Κέδρον.

Μεσημβρινώς, θέσεις Αμυγδαλιαίς, Λάκκαν Δραγημανάτικον και δένδρα Μάρτα.

2. Οι κ. Γ.Κατσανάκης και οι λοιποί συνέταιροι υποχρεούνται α΄) να αρχίσωσι τάς εργασίας εντός εξαμήνου από σήμερον και να εξακολουθώσι τακτικώς και κατά τον νόμον την μετάλλευσιν και καλλιέργειαν του παραχωρουμένου αυτοίς μεταλλείου. β΄) Να υποβάλλωσι κατ’ έτος προς το Υπουργείον των Εσωτερικών διά του Νομάρχου Φθιώτιδος και Φωκίδος διάγραμμα υπό σμίκρυνσιν 1/1000 των ανασκαφών και των μερών της επιφανείας, εις ά εκτείνουσι ταύτας.

3. Οι αυτοί θέλουσι πληρόνει τους κατά τα άρθρα 30 και 31 των από 22 Αυγούστου 1861 και από 26 Απριλίου 1867 νόμων φόρους.

4. Και το μέν κατά το άρθρον 7 του νόμου οφειλόμενον τώ ιδιοκτήτη της γής μέρισμα ορίζεται εις 5 τοίς 100, η δε κατά το άρθρον 18 υπέρ του ευρέτου αμοιβή ή αποζημίωσις εις ½ τοίς 100, εάν αποχρώντως βεβαιωθή και δικαστικώς αναγνωρισθή τοιούτον υπέρ τρίτου δικαίωμα.

5. Απαγορεύεται η άνευ νέας αιτήσεως και ιδίας παραχωρήσεως μετάλλευσις άλλου μεταλλείου εν τη αυτή εκτάσει υπάρχοντος.

6. Η παραχώρησις αύτη ισχύει καθ’ όσον δεν προσβάλλη δικαιώματα τρίτων λαβόντων προηγουμένην παραχώρησιν εν τη αυτή εκτάσει.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών υπουργός δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν Διάταγμα.

Εν Τατοΐω την 10 Ιουλίου 1873.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ.

Δ.ΔΡΟΣΟΣ                                                                      Δ.ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ

 (Εικ.2αβ).

Το μεταλλείο περιελάμβανε μετάλλευμα μαγγανίτη [MnO(OH)] (Εικ.3αβγ). Καταλάμβανε έκταση 816 περίπου στρέμματα, της οποίας τα όρια προσδιορίζονται επακριβώς κατά τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα. Ορισμένα τοπωνύμια αποδίδονται ελαφρώς παραλλαγμένα λόγω μη γνώσης από το συντάκτη της προφοράς της περιοχής, π.χ. χωράφι Σβένεσας αντί χωράφι Σβέντσας[1] και Καφηρράχη αντί Καφρέφτη Ράχη (Καθρέφ’ράχη).

Το Βασιλικό Διάταγμα υπογράφουν οι Δ.Δρόσος και Δ.Χρηστίδης, υπουργοί της κυβέρνησης Επαμεινώνδα Δεληγιώργη.(από 8 Ιουλίου 1872 έως και 9 Φεβρουαρίου 1874). Ο Τήνιος Δημήτριος Δρόσος (1806-1877) ήταν υπουργός Ναυτικών ενώ ο Κωνσταντινουπολίτης Δημήτριος Χρηστίδης (1799-1877) (Εικ.4) υπουργός Οικονομικών.

Το μεταλλείο παραχωρήθηκε με «δικαίωμα διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως» στους Γεώργιο Κατσανάκη, Κωνσταντίνο Παναγιωτίδη, Κωνσταντίνο Δούκα, Δημήτριο Ταλιαδούρo, Ηλία Α. Κλάρα και Σπυρίδωνα Μπακαλέξη. Από έρευνα που πραγματοποιήθηκε για τους προαναφερθέντες, προέκυψαν τα εξής στοιχεία:

Γεώργιος Κατσανάκης (1835-;): Στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Φαλάρων του έτους 1865 είναι εγγεγραμμένος με α/α 191 ο Γεώργιος Κατσανάκης, ετών 30, επάγγελμα υπάλληλος, κάτοικος Στυλίδας. Πιθανώς ήταν συγγενής του Θεοδώρου Αναστασίου Κατσανάκη (1845-;), εκδότη της λαμιώτικης εφημερίδας «Φωνή του Λαού» (1862-1902).

Κωνσταντίνος Παναγιωτίδης (1842-;): Είναι εγγεγραμμένος στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Λαμιέων του 1879 με α/α 944 και επάγγελμα καθηγητής. Ήταν γιος του καταγομένου από το Μελένικο της Μακεδονίας Ζαχαρία Παναγιωτίδη, πρώτου Σχολάρχη του Ελληνικού Σχολείου Λαμίας από το 1835 μέχρι το 1850. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή, από την οποία αποφοίτησε το 1869-70. Κατόπιν μετέβη στο εξωτερικό, όπου παρέδιδε μαθήματα στα παιδιά των ομογενών. Το 1875 διορίσθηκε καθηγητής στο Γυμνάσιο Λαμίας. Το 1884 προέκυψε διένεξη με το Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Λαμιέων, εξαιτίας ομιλίας του στο σχολείο θηλέων. Το 1885 μετατέθηκε ως Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο Τρικάλων και στη συνέχεια εκ νέου στη Λαμία. Το 1890 κατηγορήθηκε για ανάμειξη στις βουλευτικές εκλογές και το 1893 βρίσκεται τοποθετημένος Γυμνασιάρχης στο Γυμνάσιο της Κέρκυρας[2].

Κωνσταντίνος Δούκας (1832-;): Είναι εγγεγραμμένος με α/α 263 στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Λαμιέων του 1879, ετών 47, επάγγελμα έμπορος, κάτοικος Λαμίας[3]. Στον ίδιο κατάλογο είναι εγγεγραμμένοι ο πατέρας του Απόστολος, ετών 75 και ο αδερφός του Αθανάσιος, ετών 45, επαγγέλματος έμποροι, κάτοικοι Λαμίας.

Δημήτριος Ταλιαδούρος (1848-12/2/1920): Πρόκειται για το Στυλιδιώτη γιατρό Δημάκη Γ. Ταλιαδούρο (Εικ.5). Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή Αθηνών. Έως το τέλος του 19^ου αι. κατοικούσε στη Στυλίδα και κατόπιν μετοίκησε στη Λαμία. Το όνομα της γυναίκας του ήταν Γαρυφαλλιά (1874-1954). Υιοθέτησαν μία κόρη, τη Βασιλική, σύζυγο του Λαμιώτη γιατρού Χαρίλαου Μουσάτου.

Ηλίας Α. Κλάρας (1843-;): Στον εκλογικό κατάλογο του Δήμου Φαλάρων του έτους 1865 είναι εγγεγραμμένος με α/α 270 ο Ηλίας Κλάρας του Ανδρέα, ετών 22, επάγγελμα έμπορος, κάτοικος Στυλίδας. Είναι γιός του Ανδρέα Κλάρα, Α΄ Παρέδρου του Δήμου Φαλάρων το 1856[4]. Ο Ανδρέας Κλάρας του Ιωάννου είναι εγγεγραμμένος στον ίδιο κατάλογο με α/α 5, ετών 60, επάγγελμα έμπορος. κάτοικος Στυλίδας. Το ίδιο και ο αδελφός του Αθανάσιος Κλάρας του Ιωάννου, με α/α 6, ετών 47, επαγγέλματος καφεπώλης, κάτοικος Στυλίδας.

Σπυρίδων Μπακαλέξης: Για τον συγκεκριμένο δεν κατέστη δυνατόν από την έρευνα να εντοπιστούν πληροφορίες.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Στην καθομιλουμένη της περιοχής σβέντσα ονομάζεται το θαμνώδες φυτό θάψος. Στην Πελοπόννησο ονομάζεται χρυσόξυλο. Η λατινική του ονομασία είναι Cotinus Coggygria.

[2] Βλέπε: Κώστα Δημοσθ. Γαλλή, Ο εκλογικός κατάλογος του Δήμου Λαμιέων του 1879 (Ήτοι: Λαμίας, Σαραμουσακλή, Μεγ. Βρύσης, Λιμογαρδίου, Παλαιοχωρίου, Δίβρης, Δερβέν Φούρκας, Τσοπανλατών, Δαϊτσάς, Μπεκή, Καλυβίων, Κόμματος, Ιμίρμπεη και Ταράτσας), Αθήνα 1984.

[3] Βλέπε: Κώστα Δημοσθ. Γαλλή, Ο εκλογικός κατάλογος του Δήμου Λαμιέων του 1879 (Ήτοι: Λαμίας, Σαραμουσακλή, Μεγ. Βρύσης, Λιμογαρδίου, Παλαιοχωρίου, Δίβρης, Δερβέν Φούρκας, Τσοπανλατών, Δαϊτσάς, Μπεκή, Καλυβίων, Κόμματος, Ιμίρμπεη και Ταράτσας), Αθήνα 1984.

[4] Ο Ανδρέας Κλάρας υπογράφει τον Κατάλογο γεωργών του Δήμου Φαλάρων του 1856.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ.1 Μερική άποψη της θέσης Παλιονίκοβα. Στο κέντρο της φωτογραφίας, στη συστάδα των βελανιδιών, διακρίνεται ο ναός των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης.[Πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].

α

β

Εικ.2αβ Το ΦΕΚ 47/Α/29-09-1873 που αναφέρεται στο μεταλλείο της Παλιονίκοβας. [Πηγή: Εθνικό τυπογραφείο].

α

β

γ

Εικ.3αβγ Η μορφολογία του εδάφους κοντά στον οικισμό της Παλιονίκοβας. [Πηγή: Φωτογραφικό αρχείο Σωτήρη Γ. Αλεξόπουλου].

Εικ.4 Ο υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Δεληγιώργη  Δ.Χρηστίδης. [Πηγή: ΒΙΚΙΠΑΙΔΕΙΑ].

Εικ.5 Ο Στυλιδιώτης ιατρός Δημάκης Ταλιαδούρος. [Πηγή: Οδηγός Λαμίας του 1920. Μέρος Β΄(Προσωπικότητες)].

ΠΗΓΗ

Εθνικό τυπογραφείο.

Παραχωρήσεις μεταλλείων Λάρυμνας, Πελασγίας, Σπαρτιάς και Αταλάντης το 1906

Στο ΦΕΚ 109/Α/08-05-1906 δημοσιεύονται Βασιλικά Διατάγματα «Περί παραχωρήσεως μεταλλείων .........».

Το 1^ο Βασιλικό Διάταγμα αναφέρεται σε παραχώρηση μεταλλείου σιδήρου στον Κωνσταντίνο Σκουμπουρδή (περιοχή Λάρυμνας).

Το 2^ο Βασιλικό Διάταγμα αναφέρεται σε παραχώρηση μεταλλείου σιδήρου και μαγγανιούχου σιδήρου στους Νικόλαο Ζητουνιάτη, Δούκα Βακάλογλου, Αντώνιο Μάτσα και Κωνσταντίνο Σκουμπουρδή (περιοχές Πελασγίας και Σπαρτιάς).

Το 7^ο Βασιλικό Διάταγμα αναφέρεται σε παραχώρηση μεταλλείου μαγγανιούχου σιδήρου στους Κ.Μητσόπουλο, Αλέξ.Βάλβη, Νικόλαο Χαντζηδημητρίου, Αγγελική χήρα Γ.Παπαζαφειροπούλου και Χριστίνα Κ. Γρηγοράκη (περιοχή Αταλάντης).

Ειδικότερα τα κείμενα των Βασιλικών Διαταγμάτων έχουν ως εξής:

1^ο Βασιλικό διάταγμα:

«Περί παραχωρήσεως εις τον Κωνσταντ. Σκουμπουρδήν δικαιώματος μεταλλεύσεως σιδήρου εν τω δήμω Λαρύμνης της Φθιώτιδος.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Λαβόντες υπ’ όψιν την από 16 Νοεμβρίου 1905 υπ’ αριθμ. 70 απόφασιν του επί των μεταλλείων συμβουλίου,

Ιδόντες το άρθρον 5 του Χϟ΄ νόμου περί μεταλλείων και το άρθρον 6 του αυτού, ως ετροποποιήθη διά του ΣΚΗ΄ της 27 Απριλίου 1867.

Προτάσει των Ημετέρων επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργών, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Άρθρον 1.

Παραχωρείται εις τον Κωνσταντ. Σκουμπουρδήν δικαίωμα διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως σιδήρου επί εκτάσεως γής στρεμμάτων 4.804 και 900 τετρ. μέτρων, κειμένης εις την περιφέρειαν των χωρίων Ράδου και Παύλου του Δήμου Λαρύμνης του νομού Φθιώτιδος και οριζομένης μεσημβρινώς από τεθλασμένην γραμμήν, αρχομένην από της θέσεως «Τρείς Πρίνοι», ακολουθούσαν το αρκτικόν όριον της γειτονικής παραχωρήσεως Ρώτα-Πετρινού μέχρι του οροθεσίου Σ κειμένου επί της τομής των ευθειών από «Τρείς Πρίνοι» εις κορυφήν λοφίσκου και από της κορυφής Ρδίζα εις Λαγομάνδρες της παραχωρήσεως Βλαχοπούλου κλπ. ακολουθούσα τα όρια της αυτής παραχωρήσεως, διερχομένης δια της ρηθείσης κορυφής «Ρδίζα» και λήγουσα εις το οροθέσιον Θ σημείον της τομής των ευθειών από «Ρδίζης» εις κορυφήν Χαλκά (δένδρον μοναδικόν) και της καθέτου της αγομένης προς βορράν εις την κορυφήν λοφίσκου επί της ευθείας από κορυφής λοφίσκου εις «Τρείς Πρίνους».

Δυτικώς από ευθείαν γραμμήν, αρχομένην από του άνω ρηθέντος οροθεσίου Θ και λήγουσα εις το τεχν. οροθέσιον α κείμενον εις απόστασιν 4000 μ. από της κορυφής λοφίσκου και επί της καθέτου της αγομένης από την κορυφήν λοφίσκου επί της ευθείας από κορυφής λοφίσκου εις «Τρείς Πρίνους».

Αρκτικώς από ευθείαν γραμμήν, αρχομένην από του οροθεσίου α και λήγουσαν εις το τεχνικ. οροθέσιον β, κείμενον εις απόστασιν 2000 από του α και επί της καθέτου της αγομένης εν τω σημείω α επί της ευθείας από του οροθεσίου α εις την κορυφήν λοφίσκου, και

Ανατολικώς από τεθλασμένην γραμμήν αρχομένην από «Τρείς Πρίνους», ακολουθούσαν την ευθείαν από Τρείς Πρίνους εις το οροθέσιον β μέχρι του σημείου ε, εκείθεν ακολουθούσαν τα βορειοδυτικά όρια της παραχωρήσεως Παπαζαφειροπούλου Βάλβη κλπ., διερχομένην διά της κορυφής Ρδίζα και άγουσαν εις το οροθέσιον γ, κείμενον εις την τομήν των ευθειών από «Τρείς Πρίνους» εις το οροθέσιον β και από «Ρδίζα εις Δραμπάλα, εκείθεν απολήγουσαν εις το ρηθέν οροθέσιον β.

Άρθρον 2.

Ο ιδιοκτήτης υποχρεούται α΄) να οροθετήση διά των αναγκαίων σταθερών σημείων την παραχωρουμένην προς μετάλλευσιν έκτασιν γής εντός έξ μηνών από σήμερον, β΄) να ποιήση έναρξιν της μεταλλεύσεως εντός της αυτής προθεσμίας και να εξακολουθή τακτικώς την μετάλλευσιν και καλλιέργειαν του παραχωρουμένου μεταλλείου, κατά τας διατάξεις του περί μεταλλείων νόμου, γ΄) να υποβάλλη κατ’ έτος διά του αρμοδίου Νομάρχου εις το Υπουργείον των Εσωτερικών διάγραμμα υπό σμίκρυνσιν 1/1000 των κατ’ έτος ενεργουμένων ανασκαφών και των μερών της επιφανείας, εφ’ ών θέλουσιν εκταθή αι εργασίαι.

Άρθρον 3.

Ο αυτός θέλει πληρώνει εις το δημόσιον τους εξής φόρους· α΄) τρία λεπτά κατ’ έτος δι’ έκαστον στρέμμα της κατά το άρθρον 1 παραχωρουμένης εκτάσεως, β΄) τον επί του καθαρού εισοδήματος φόρον, προσδιοριζόμενον κατ’ έτος διά του φορολογικού νόμου. γ΄) τον κατά το άρθρον 31 του νόμου περί μεταλλείων φόρον.

Άρθρον 4.

Το μεν δυνάμει του άρθρου 7 του αυτού νόμου οφειλόμενον εις τους ιδιοκτήτας της γής μέρισμα, ορίζεται εις 5 τοις εκατόν, η δε κατά το άρθρον 18 υπέρ του ευρέτου αμοιβή ή αποζημίωσις προσδιορίζεται εις ½ τοις εκατόν επί του καθαρού εισοδήματος, εν περιπτώσει καθ’ ήν δικαστικώς ήθελεν αναγνωρισθή υπέρ τρίτου τοιούτο δικαίωμα.

Άρθρον 5.

Απαγορεύεται η άνευ νέας αιτήσεως και ιδίας παραχωρήσεως μετάλλευσις ετέρου τινός μεταλλεύματος εντός της παραχωρουμένης εκτάσεως υπάρχοντος.

Άρθρον 6.

Η διά του παρόντος διατάγματος παραχώρησις είναι ισχυρά, εφ’ όσον δεν προσβάλλονται κεκτημένα δικαιώματα τρίτων λαβόντων προηγουμένην παραχώρησιν διά το αυτό μεταλλείον επί όλου ή μέρους της παραχωρουμένης εκτάσεως, ότε αύτη περιορίζεται κατά τοσούτον, καθ’ όσον επηρεάζει κεκτημένα δικαιώματα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 5 Μαΐου 1906.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

      Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών                                                                Επί των Οικονομικών

Ν.Π.Καλογερόπουλος                                                   Α.Ν.Σιμόπουλος»

2^ο Βασιλικό διάταγμα:

«Περί παραχωρήσεως εις τους Νικόλ. Ζητουνιάτην, Δούκαν Βακάλογλουν, Αντώνιον Μάτσαν και Κωνσταντ. Σκουμπουρδήν δικαιώματος μεταλλεύσεως σιδήρου και μαγγανιούχου σιδήρου, εν τοίς δήμοις Κρεμαστής Λαρίσης και Φαλάρων.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Λαβόντες υπ’ όψιν την από 16 Οκτωβρίου 1905 υπ’ αριθ. 43 πράξιν του επί των μεταλλείων συμβουλίου,

Ιδόντες το άρθρον 5 του Χϟ΄ νόμου περί μεταλλείων και το άρθρον 6 του αυτού, όπως ετροποποιήθη διά του ΣΚΗ΄ της 27 Απριλίου 1867.

Προτάσει των Ημετέρων επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργών, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Άρθρον 1.

Παραχωρείται εις τους Νικολ. Ζητουνιάτην, Δούκαν Βακάλογλουν, Αντώνιον Μάτσαν και Κωνσταντ. Σκουμπουρδήν δικαίωμα διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως σιδήρου και μαγγανιούχου σιδήρου επί εκτάσεως γής στρεμμάτων 20.511, κειμένης εις την περιφέρειαν των χωρίων Σπαρτιά και Γαρδικίου του Δήμου Κρεμαστής Λαρίσης και Φαλάρων και οριζομένης ανατολικώς με τεθλασμένην γραμμήν, αρχομένην από της κορυφής Αετοφωληάς, διερχομένην δι’ αμπέλων Μαχαλά και λήγουσαν εις ελαιοτριβείον Μπεκτοπούλου του χωρίου Γαρδικίου, δυτικώς με ευθείαν γραμμήν αρχομένην από κορυφής του χωρίου Σπαρτιά και λήγουσαν εις Αλογόμανδρες του χωρίου Σπαρτιά, αρκτικώς με τεθλασμένην γραμμήν αρχομένην από της κορυφής του χωρίου Σπαρτιά και διά της κορυφής Αγ. Γεωργίου καταλήγουσαν εις κορυφήν Αετοφωληάς· και μεσημβρινώς με τεθλασμένην γραμμήν αρχομένην από Αλογόμανδρες του χωρίου Σπαρτιά, διερχομένην διά του τεχνητού οροθεσίου Ι του κειμένου επί της τομής των ευθειών από Αλογόμανδρες εις Αγ. Κωνσταντίνον και από Τσούκον εις Πρίπουλο, διά του Πρίπουλο, και λήγουσαν εις το ρηθέν ελαιοτριβείον Μπεκτοπούλου.

Άρθρον 2.

Οι ιδιοκτήται του μεταλλείου υποχρεούνται α΄) να οροθετήσωσι διά των αναγκαίων σταθερών σημείων την παραχωρουμένην προς μετάλλευσιν έκτασιν γής εντός έξ μηνών από σήμερον, β΄) να ποιήσωνται έναρξιν της μεταλλεύσεως εντός της αυτής προθεσμίας και να εξακολουθήσωσι τακτικώς την μετάλλευσιν και καλλιέργειαν του παραχωρουμένου μεταλλείου, κατά τας διατάξεις του περί μεταλλείων νόμου, γ΄) να υποβάλλωσι κατ’ έτος διά του αρμοδίου Νομάρχου εις το Υπουργείον των Εσωτερικών διάγραμμα υπό σμίκρυνσιν 1/1000 των κατ’ έτος ενεργουμένων ανασκαφών και των μερών της επιφανείας, εφ’ ών θέλουσιν εκταθή αι εργασίαι.

Άρθρον 3.

Οι αυτοί θέλουσι πληρώνει εις το δημόσιον τους εξής φόρους· α΄) τρία λεπτά κατ’ έτος δι’ έκαστον στρέμμα της κατά το άρθρον 1 παραχωρουμένης εκτάσεως, β΄) τον επί του καθαρού εισοδήματος φόρον, προσδιοριζόμενον κατ’ έτος διά του φορολογικού νόμου. γ΄) τον κατά το άρθρον 31 του νόμου περί μεταλλείων φόρον.

Άρθρον 4.

Το μεν δυνάμει του άρθρου 7 του αυτού νόμου οφειλόμενον εις τους ιδιοκτήτας της γής μέρισμα, ορίζεται εις 5 τοις εκατόν, η δε κατά το άρθρον 18 υπέρ του ευρέτου αμοιβή ή αποζημίωσις προσδιορίζεται εις ½ τοις εκατόν επί του καθαρού εισοδήματος, εν περιπτώσει καθ’ ήν δικαστικώς ήθελεν αναγνωρισθή υπέρ τρίτου τοιούτο δικαίωμα.

Άρθρον 5.

Απαγορεύεται η άνευ νέας αιτήσεως και ιδίας παραχωρήσεως μετάλλευσις ετέρου τινός μεταλλεύματος εντός της παραχωρουμένης εκτάσεως υπάρχοντος.

Άρθρον 6.

Η διά του παρόντος διατάγματος παραχώρησις είναι ισχυρά, εφ’ όσον δεν προσβάλλονται κεκτημένα δικαιώματα τρίτων λαβόντων προηγουμένην παραχώρησιν διά το αυτό μεταλλείον επί όλου ή μέρους της παραχωρουμένης εκτάσεως, ότε αύτη περιορίζεται κατά τοσούτον, καθ’ όσον επηρεάζει κεκτημένα δικαιώματα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 5 Μαΐου 1906.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

      Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών                                                                Επί των Οικονομικών

Ν.Π.Καλογερόπουλος                                                   Α.Ν.Σιμόπουλος»

7^ο Βασιλικό διάταγμα:

«Περί παραχωρήσεως εις τους Κ. Μητσόπουλον, Αλέξ. Βάλβην, Νικόλ. Χαντζηδημητρίου, Αγγελικήν, χήραν Γ.Παπαζαφειροπούλου, και Χριστίναν Κ. Γρηγοράκη δικαιώματος μεταλλεύσεως μαγγανιούχου σιδήρου εν τω δήμω Αταλάντης.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Α΄

ΒΑΣΙΛΕΥΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

Λαβόντες υπ’ όψιν την από 16 Νοεμβρίου 1905 υπ’ αριθ. 70 πράξιν του επί των μεταλλείων συμβουλίου·

Ιδόντες το άρθρον 5 του Χϟ΄ νόμου περί μεταλλείων και το άρθρον 6 του αυτού, όπως ετροποποιήθη διά του ΣΚΗ΄ της 27 Απριλίου 1867.

Προτάσει των Ημετέρων επί των Εσωτερικών και Οικονομικών Υπουργών, απεφασίσαμεν και διατάσσομεν·

Άρθρον 1.

Παραχωρείται εις τους Κ. Μητσόπουλον, Αλέξ. Βάλβην, Νικόλ. Χαντζηδημητρίου, Αγγελικήν, χήραν Γ,Παπαζαφειροπούλου, και Χριστίναν Κ. Γρηγοράκη δικαίωμα διηνεκούς κυριότητος και μεταλλεύσεως μαγγανιούχου σιδήρου επί εκτάσεως γής στρεμμάτων 2235 και 857 τετραγ. μέτρων κειμένης εις την περιφέρειαν του Δήμου Αταλάντης και οριζομένης ως εξής· ανατολικώς με όρος Βύλιζα και όρος Χαλκά εις σημείον άνωθεν Βρύσεως, δυτικώς με λόφον Καμάρι και ερείπια ναού αγίου Νικολάου, αρκτικώς με ερείπια ναού αγίου Νικολάου εις θέσιν Νεοχώρι (Γ), ερείπια Πύργου επί ομωνύμου λόφου, υπερκειμένου Μ. χωρίου Κυπαρίσσου και όρους Βύλιζα, και μεσημβρινώς με όρος Χαλκά κατά το σημείον άνωθεν Βρύσεως και λόφον Καμάρι υπερκείμενον ΒΑ χωρίου Κολάκα.

Άρθρον 2.

Οι ιδιοκτήται του μεταλλείου υποχρεούνται α΄) να οροθετήσωσι διά των αναγκαίων σταθερών σημείων την παραχωρουμένην προς μετάλλευσιν έκτασιν γής εντός έξ μηνών από σήμερον, β΄) να ποιήσωνται έναρξιν της μεταλλεύσεως εντός της αυτής προθεσμίας και να εξακολουθήσωσι τακτικώς την μετάλλευσιν και καλλιέργειαν του παραχωρουμένου μεταλλείου, κατά τας διατάξεις του περί μεταλλείων νόμου, γ΄) να υποβάλλωσι κατ’ έτος διά του αρμοδίου Νομάρχου εις το Υπουργείον των Εσωτερικών διάγραμμα υπό σμίκρυνσιν 1/1000 των κατ’ έτος ενεργουμένων ανασκαφών και των μερών της επιφανείας, εφ’ ών θέλουσιν εκταθή αι εργασίαι.

Άρθρον 3.

Οι αυτοί θέλουσι πληρώνει εις το δημόσιον τους εξής φόρους· α΄) τρία λεπτά κατ’ έτος δι’ έκαστον στρέμμα της κατά το άρθρον 1 παραχωρουμένης εκτάσεως, β΄) τον επί του καθαρού εισοδήματος φόρον, προσδιοριζόμενον κατ’ έτος διά του φορολογικού νόμου. γ΄) τον κατά το άρθρον 31 του νόμου περί μεταλλείων φόρον.

Άρθρον 4.

Το μεν δυνάμει του άρθρου 7 του αυτού νόμου οφειλόμενον εις τους ιδιοκτήτας της γής μέρισμα, ορίζεται εις 5 τοις εκατόν, η δε κατά το άρθρον 18 υπέρ του ευρέτου αμοιβή ή αποζημίωσις προσδιορίζεται εις ½ τοις εκατόν επί του καθαρού εισοδήματος, εν περιπτώσει καθ’ ήν δικαστικώς ήθελεν αναγνωρισθή υπέρ τρίτου τοιούτο δικαίωμα.

Άρθρον 5.

Απαγορεύεται η άνευ νέας αιτήσεως και ιδίας παραχωρήσεως μετάλλευσις ετέρου τινός μεταλλεύματος εντός της παραχωρουμένης εκτάσεως υπάρχοντος.

Άρθρον 6.

Η διά του παρόντος διατάγματος παραχώρησις είναι ισχυρά, εφ’ όσον δεν προσβάλλονται κεκτημένα δικαιώματα τρίτων λαβόντων προηγουμένην παραχώρησιν διά το αυτό μεταλλείον επί όλου ή μέρους της παραχωρουμένης εκτάσεως, ότε αύτη περιορίζεται κατά τοσούτον, καθ’ όσον επηρεάζει κεκτημένα δικαιώματα.

Ο Ημέτερος επί των Εσωτερικών Υπουργός θέλει δημοσιεύσει και εκτελέσει το παρόν διάταγμα.

Εν Αθήναις τη 5 Μαΐου 1906.

ΓΕΩΡΓΙΟΣ

      Οι Υπουργοί

Επί των Εσωτερικών                                                                Επί των Οικονομικών

Ν.Π.Καλογερόπουλος                                                   Α.Ν.Σιμόπουλος»

Ως προς το περιεχόμενο των τριών Βασιλικών διαταγμάτων επισημαίνονται τα εξής:

Μεταλλείο Ράδου (Ράδι) και Παύλου Λάρυμνας:

Παραχωρήθηκε στον Κωνσταντίνο Σκουμπουρδή και περιείχε μεταλλεύματα σιδήρου (S).

Μεταλλείο Πελασγίας και Σπαρτιάς:

Παραχωρήθηκε στους Νικόλαο Ζητουνιάτην, Δούκα Βακάλογλου, Αντώνιο Μάτσα και Κωνσταντίνο Σκουμπουρδή. Περιείχε μεταλλεύματα σιδήρου (Fe) και μαγγανιούχου σιδήρου.

Μεταλλείο Αταλάντης:

Παραχωρήθηκε στους Κ. Μητσόπουλο, Αλέξ. Βάλβη, Νικόλ. Χαντζηδημητρίου, Αγγελική, χήρα Γ.Παπαζαφειροπούλου, και Χριστίνα Κ. Γρηγοράκη. Περιείχε μεταλλεύματα μαγγανιούχου σιδήρου.

Σχετικά με τους ιδιοκτήτες των μεταλλείων σημειώνονται τα εξής:

Κωνσταντίνος Σκουμπουρδής: Νεότερο μέλος της γνωστής οικογενείας των Σκουμπουρδαίων από την Κόνιτσα. Ήταν γιός του Νίκου Σκουμπουρδή, ο οποίος αγόρασε τον Αχινό και τον ελαιώνα του από τον Οθωμανό Μουσταφά μπέη αντί 220.000 γροσίων. Παιδιά του Νίκου ήταν κατά σειρά ηλικίας οι Πέτρος (Κόνιτσα 1833-Αχινός 1893), Σωτήρης και Κωνσταντίνος. Η γυναίκα του Πέτρου Κωνσταντία έκτισε το 1894 την εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης Αχινού.

Νικόλαος Ζητουνιάτης: για τον συγκεκριμένο βλέπε πληροφορίες στην ανάρτηση: Παραχώρηση στο Νικόλαο Ζητουνιάτη δικαιώματος εκμετάλλευσης δύο μεταλλείων στις περιοχές Σπαρτιάς και Πελασγίας.

Δούκας Βακάλογλου: στη Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, αναφέρεται: «Βακάλογλου Δούκας. Υποστρ. γενν. το 1848 εν Αθήναις. Διετέλεσε Διοικητής Μεραρχίας. Μετ. του πολ. 1897»[1]. Δεν είναι γνωστό εάν υπήρξε συγγενική σχέση (π.χ. γιος) με τον Πέτρο Βακάλογλου ή Βακάλογλους ή Βουρλιώτη (Σμύρνη 1809-Αθήνα 6 Ιουλίου 1884)[2].

Αντώνιος Μάτσας: βλέπε σχετικά Αντώνιος Μάτσας.

Κωνσταντίνος Μητσόπουλος: βλέπε σχετικά Κωνσταντίνος Μητσόπουλος.

Αλέξανδρος Βάλβης: γεννήθηκε στην Αθήνα το 1872. Ήταν καθηγητής Γεωλογίας στο Πανεπιστήμιο των Αθηνών. Συνεργάσθηκε με τον Κωνσταντίνο Μητσόπουλο για την έκδοση του επιστημονικού περιοδικού του Πολυτεχνείου ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ.

Για τους Νικόλαο Χατζηδημητρίου, Χριστίνα Κ. Γρηγοράκη και Αγγελική, χήρα Γ.Παπαζαφειρόπουλου δεν εντοπίσθηκε από την έρευνα κάποια πληροφορία.

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 2, σελίδα 417.

[2] Ο Πέτρος Βακάλογλου με καταγωγή από τα Βουρλά της Μικράς Ασίας υπήρξε αγωνιστής του 1821 υπό τον Φαβιέρο (γαλ. Fabvier). Μετά την απελευθέρωση καταδίωξε συστηματικά τη ληστεία, επινοώντας και εφαρμόζοντας νέες μεθόδους βασανιστηρίων. Διετέλεσε Νομάρχης Ευβοίας, Αττικοβοιωτίας και Φθιώτιδας.

ΕΙΚΟΝΕΣ

Εικ. Οι σελίδες του ΦΕΚ 109/Α/08-05-1906 με την παραχώρηση των μεταλλείων Λάρυμνας, Σπαρτιάς, Πελασγίας και Αταλάντης. [Πηγή: Εθνικό τυπογραφείο].

ΠΗΓΉ

Εθνικό τυπογραφείο.