Ο Δερβέναγας της Θεσσαλίας αντιστράτηγος Μεχμέτ Αλή πασάς και η επίσκεψή του στη Λαμία (15-16 Μαΐου 1874)

«Εξοχώτατε Στρατηγέ Μεχμέτ Αλή Πασά, ως

ευπαρέστης! Η πόλις Λαμία θεωρεί εαυτήν ευτυχή,

δεχομένη υμάς σήμερον, ευαρεστηθέντας να την

επισκευφθήτε!.................

Είθε Στρατηγέ! η θεία πρόνοια Σας φυλλάττοι από παντός

κακού!»

Προσφώνηση στα γερμανικά του Ευθυμίου Οικονομίδη,

εκδότη της λαμιώτικης εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ

ΟΘΡΥΟΣ» προς τον Δεβέναγα Θεσσαλίας αντιστράτηγο

Μεχμέτ Αλή πασά.

 Ο γερμανικής καταγωγής Δερβέναγας της Θεσσαλίας Μεχμέτ Αλή πασάς. [Πηγή: wikimedia].

α. Εισαγωγικά

Ο Μεχμέτ Αλή πασάς (γερμ. Ludwig Karl Friedrich Detroit) γεννήθηκε στις 18 Νοεμβρίου 1827 στο Μαγδεμβούργο (γερμ. Magdeburg) της Πρωσσίας. Καταγόταν από οικογένεια Ουγενότων. Ο πατέρας του Karl Friedrich Detroit ήταν καθηγητής μουσικής δωματίου από το Βερολίνο. Ο προππάπους του είχε μεταναστεύσει από τη Γαλλία το 1777. Η μητέρα του Henriette Jeanette Severin καταγόταν από το Μαγδεμβούργο. Όταν τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο, φοίτησε στο Domgymnasium του Μαγδεμβούργου, από όπου όμως εγκατέλειψε τις σπουδές του. Στο Μεκλεμβούργο (γερμ. Mecklenburg) επιβιβάστηκε κρυφά σε πλοίο (μπρίκι).

Όταν το πλοίο προσέγγισε την Κωνσταντινούπολη, δραπέτευσε βουτώντας στη θάλασσα και κολυμπώντας βγήκε στην Πόλη. Λέγεται, ότι τότε γνωρίστηκε και φιλοξενήθηκε από τον Μεχμέτ Εμίν Ααλή Πασά (τουρκ. Mehmed Emin Âli Pasha), ο οποίος αργότερα έγινε μέγας Βεζύρης της Υψηλής Πύλης. Αφού ασπάσθηκε τον Μουσουλμανισμό, λαμβάνοντας το όνομα του προστάτη του Μεχμέτ Αλή, εισήχθη στη Σχολή κωπηλασίας της Κωνσταντινούπολης σε ηλικία 19 ετών. Για το γεγονός αυτό διαμαρτυρήθηκε η Πρωσσική πρεσβεία, εκ μέρους της Γερμανικής Ομοσπονδίας, στην Οθωμανική κυβέρνηση.

Ολοκληρώνοντας την εκπαίδευσή του, εισήχθη το 1853 στη Στρατιωτική Σχολή του οθωμανικού στρατού, από την οποία αποφοίτησε με το βαθμό του Ανθυπολοχαγού. Κατά τη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου (1853-1856) ήταν βοηθός του σερβικής καταγωγής αρχιστρατήγου Ομέρ πασά (τουρκ. Omer Pasha Latas) του οθωμανικού στρατού στον Δούναβη. Τότε έλαβε το βαθμό του Ταγματάρχη (τουρκ. Binbaşı). Συμμετείχε στον πόλεμο του Μαυροβουνίου (1861-1862) και στην Επανάσταση της Κρήτης (1866-1868). Το 1865 έλαβε το βαθμό του Ταξίαρχου (τουρκ. Tuğgeneral). Στις 7 Σεπτεμβρίου 1871 απεβίωσε ο προστάτης του Μεχμέτ Εμίν Ααλή Πασάς, όταν αυτός ήταν τοποθετημένος στη Ροδόπη.

Από τον Ιούλιο του 1873 έως τον Απρίλιο του 1875 είχε τοποθετηθεί Δερβέναγας της Θεσσαλίας με σκοπό την καταπολέμηση της ληστείας. Στη συνέχεια και έως το 1876 τοποθετήθηκε στη Βοσνία. Κατά τη διάρκεια του ρωσο-τουρκικού πολέμου (1877-1878) διορίσθηκε αρχιστράτηγος στη Βουλγαρία (18 Ιουλίου 1877). Μετά την πολιορκία και πτώση του Πλέβεν (βουλγ. Плевен) τα ρωσικά στρατεύματα έφτασαν σε απόσταση 60 χιλιομέτρων από την Κωνσταντινούπολη. Ο Μεχμέτ Αλή πασάς κλήθηκε εσπευσμένα να αναλάβει την προστασία της Κωνσταντινούπολης από το ρωσικό στρατό.

Μετά τη λήξη του πολέμου, συμμετείχε στο Συνέδριο του Βερολίνου (13 Ιουνίου-13 Ιουλίου 1878) υπό τον ελληνικής καταγωγής Βεζύρη Αλέξανδρο Καραθοδωρή Πασά, ο οποίος ήταν επικεφαλής της Οθωμανικής αντιπροσωπείας (Εικ.1αβ). Ο Μεχμέτ Αλή Πασάς επιλέχθηκε στην οθωμανική αντιπροσωπεία εξαιτίας της γερμανικής καταγωγής του. Οι Γερμανοί όμως υπό τον Βίσμαρκ αντέδρασαν στην παρουσία του γιατί τον θεωρούσαν αρνησίθρησκο και αρνησίπατρι. Αμέσως μετά το Συνέδριο του Βερολίνου στάλθηκε στα σύνορα Μαυροβουνίου και Αλβανίας για να καταστείλει την αλβανική εξέγερση εναντίον του Σουλτάνου. Εκεί όμως, στην πόλη Τζιάκοβα (αλβαν. Gjakovë), σκοτώθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 1878 σε ενέδρα αλβανών ανταρτών υπό τον Σουλεϊμάν Βόξι (αλβαν. Sulejman Vokshi).

Ο Μεχμέτ Αλή πασάς είχε νυμφευτεί τουρκάλα, με την οποία απέκτησε τέσσερεις κόρες. Απόγονοί του είναι ο Ναζίμ Χικμέτ (τουρκ. Nâzım Hikmet), Αλή Φουάτ (τουρκ. Ali Fuat Cebesoy) και Οκτάυ Ριφάτ (τουρκ. Oktay Rifat).

β. Ο διορισμός του ως Δερβέναγα Θεσσαλίας

Στα πλαίσια της πάταξης του φαινομένου της ληστείας, η παραπαίουσα πλέον Οθωμανική αυτοκρατορία διόρισε τον Ιούλιο του 1873 Δερβέναγα της Θεσσαλίας τον αντιστράτηγο Μεχμέτ Αλή πασά. Η ληστεία αποτελούσε σοβαρό εσωτερικό πρόβλημα που ταλαιπωρούσε την Οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία παρήκμαζε δεχόμενη συνεχώς πλήγματα στα εξωτερικά μέτωπά της. Ο διορισμός του κρίθηκε αναγκαίος διότι οι αλβανικής καταγωγής προκάτοχοί του, αντί να πατάξουν και εξαλείψουν το φαινόμενο, περιέθαλπταν και υποκινούσαν τους ληστές για δικούς τους ωφελιμιστικούς σκοπούς.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα «αντιμετώπισης» του φαινομένου της ληστείας από τους προκατόχους του Μεχμέτ Αλή πασά, αποτελεί η κοινή διασκέδαση και ευωχία αρχιληστών, ληστών και του Δερβέναγα στις αρχές του 1873. Οι αρχιληστές Ευάγγελος Σπανός, Τάκος Αρβανιτάκης και Ντατσογιάννης με 25 συντρόφους τους δρούσαν στα παραμεθόρια. Μετέβησαν στο χωριό Βρύναινα, το οποίο τότε βρισκόταν εντός του οθωμανικού, για να διασκεδάσουν. Γλέντησαν και χόρεψαν όλη τη νύχτα «μετ’ εγχωρίου μουσικής» παρέα με τους κατοίκους και τους Οθωμανούς συνοριοφύλακες (χουντουπιέδες). Στο χορό έλαβε μέρος και ο αλβανικής καταγωγής Δερβέναγας Αλή Αγάς. Προφανώς η συνάντησή τους ήταν προγραμματισμένη[1].

Λίγους μήνες αργότερα, μετά από την τοποθέτηση του νέου Δερβέναγα Μεχμέτ Αλή πασά, η κατάσταση άρχισε να αλλάζει. Ακολούθησε συστηματική καταδίωξη των ληστών. Αξίζει να σημειωθεί ότι στο έργο αυτό συμμετείχε και ο γερμανικής καταγωγής Λέων Βάϊνμπεργ, γιατρός του νεοδιορισθέντα Δερβέναγα. Συνέταξε μάλιστα την έκθεση «περί του φόνου του αρχιληστού Τάκου», σύμφωνα με αναδημοσίευση της εφημερίδας των Αθηνών «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» από την τοπική εφημερίδα «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΣ»[2].

Ο διορισμός του Μεχμέτ Αλή πασά αναγγέλλεται από την «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» (φύλλο 2737/30-07-1873, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 293), η οποία αναδημοσιεύει την είδηση και την πρώτη συνάντηση γνωριμίας με τις ελληνικές αρχές της Φθιώτιδας, από την τοπική εφημερίδα «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΣ» της 25^ης Ιουλίου 1873:

«-Μεθόριαι επαρχίαι

Η εν Λαμία εκδιδομένη «Ανατολική Ελλάς» της 25 Ιουλίου περιέχει τάδε.

«Και οι δύο πολίται έλληνες, οι απαχθέντες υπό ληστών εν τη θέσει Λάπατα των μεθορίων, και τα δύο κοράσια αιχμαλωτισθέντα εν τω χωρίω Τσερνοβητίω υπό άλλων κακούργων, απηλλάγησαν της σκληράς και απανθρώπου καταστάσεώς των, αφού χάριν λύτρων οι μέν προσήνεγκον τέσσαρας χιλιάδας δραχμών, ο δε πατήρ των κορασίων απέδωκεν υπερχιλίας δραχμών.

«Η οθωμανική κυβέρνησις αναθείσα την καταδίωξιν της ληστείας εις τον αντιστράτηγον Μεχμέτ Αλή Πασσά, ανήγγειλε το μέτρο τούτο τη ελληνική κυβερνήσει, αξιώσασα όπως κοιναί ενέργειαι και αμοιβαία σύμπραξις αναπτυχθώσιν εν τη επιλύσει του φοβερού τούτου κοινωνικού ζητήματος. Τούτων αναγγελθέντων υπό της ελληνικής κυβερνήσεως προς τάς προεξαρχούσας εν τοίς μεθορίοις ελληνικάς αρχάς, εδόθησαν και ειδικαί οδηγίαι, ίνα καταβληθή πάσα προσπάθεια προς ευόδωσιν των ληφθέντων μέτρων. Αφιχθέντος δ’ εν τοίς μεθορίοις του ανωτέρου οθωμανού αξιωματικού, εγένετο η ανήκουσα ειδοποίησις προς τον νομάρχην Φθιώτιδος περί συνεντεύξεως, ορισθέντος του τόπου, ταχθέντος του δε χρόνου προς τον σκοπόν προσωπικής συνεννοήσεως. Κατά συνέπειαν χθές ο νομάρχης κ.Βακάλογλους απήλθεν εν τής μεθορίοις μετά δύο αρχηγών κ.κ. Δαγκλή[3] και Τσήρου[4], όπου ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς υπεδέξατο αυτούς φιλοφρονέστατα και λίαν περιποιητικώς. Η συνδιάλεξις διήρκεσεν ικανάς ώρας, εκ των διαμειφθουσών δ’ εξηγήσεων παρήχθη ότι ο οθωμανός αντιστράτηγος έλαβεν ειδικήν εντολήν και έκτακτον πληρεξουσιότητα διά να επιδοθή εις την αποτελεσματικήν εξάλειψιν της ληστείας και ότι αναλαβών την υπηρεσίαν ταύτην, ήρξατο την εφαρμογήν μέτρων τεινόντων εις την ευόδωσιν του υψηλού τούτου σκοπού. Αφού δε ομογνωμόνως ό τε οθωμανός ανώτερος αξιωματικός, και οι έλληνες ανώτεροι υπάλληλοι εκανόνισαν όσας εθεώρησαν σκοπίμους ενεργείας, αναλαβόντος εκάστου την εκτέλεσιν αυτών εν τη οικεία δικαιοδοσία, απεχωρίσθησαν, του Μεχμέτ Αλή πασσά κατ’ επίμετρον επιπόντος ότι δεν θα επανέλθη εις την Κωνσταντινούπολιν, εάν μη οι λησταί καταστραφώσι μέχρι τελευταίου.».

Πράγματι ο νεοτοποθετηθείς Οθωμανός αξιωματούχος, σε συνεργασία με τις ελληνικές αρχές, ξεκίνησε αμέσως τις προσπάθειές του για την εξάλειψη της ληστείας:

«-Ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς, ο επίτηδες από της Υ.Π. προς καταδίωξιν και εξάλειψιν της ληστείας αποσταλείς εις τα Τουρκικά μεθόρια, εκπληροί αξιεπαίνως το καθήκον του, καθόσον η καταδίωξις των ληστών εκ μέρους των Τουρκικών στρατευμάτων ενεργείται ήδη δραστηρίως, οι δε καταγγελλόμενοι, και ούτως ειπείν, αποδεικνυόμενοι, λησταποδόχοι και ληστοτρόφοι, οι μέν εγκλείονται εις τάς εν Λαρίσση φυλακάς, οι δε εκτοπίζονται εις Αλβανίαν. Τα μέτρα ταύτα επήνεγκον ευχάριστα αποτελέσματα………….

-Πρό τριών ημερών ο Κύριος Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος επιστρέψας από τους δυτικούς Δήμους και τα ελληνικά Άγραφα, ένθα διαμένων από ενός μηνός συνενοείτο μετά του αρχηγού Δαγκλή και του Μεχμέτ Αλή Πασσά, και ελάμβανον από κοινού μέτρα αστυνομικά και καταδιωκτικά κατά των ληστών, θέλη μεταβή εις τους ανατολικούς Δήμους, διότι και ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς, ως έγραψε, μετέβη προς τον Αλμυρόν, και περιμένει και τον Νομάρχην διά ν’ ανταμωθώσι και από κοινού λάβωσι τα κατλληλότερα μέτρα και εις αυτό το Τμήμα, καθόσον ως λέγεται, οι λησταί από των αγράφων, κατήλθον εις τάς επαρχίας Γούρας και Αλμυρού. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 779/29-9-1873, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 7].

γ. Η συνάντηση και το γεύμα στη Μονή Αντίνιτσας

Η επόμενη συνάντηση και συζήτηση μεταξύ των δύο πλευρών πραγματοποιήθηκε στις 5 Οκτωβρίου 1873 στο μεθοριακό σταθμό Δερβέν Φούρκα. Μετά το τέλος της συζήτησης μετέβησαν στη Μονή Αντίνιτσας (Εικ.2αβ), όπου παρατέθηκε πλούσιο γεύμα. Ανταλλάχθηκαν προπόσεις υπέρ της υγείας του Σουλτάνου Αμπτούλ Αζίζ και του Βασιλιά Γεωργίου Α΄.

Οι τοπικές εφημερίδες περιγράφουν το γεγονός αυτό ως εξής:

1. «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΣ»:

«Των ανωτέρων αξιωματικών η όψις ήν φαιδρά και υπέφαινε την οποίαν ενδομύχως συνησθάνοντο χαράν διά την σπουδαίαν υπηρεσίαν, την οποίαν ανέλαβον προς αποκατάστασιν της δημοσίου ασφαλείας υπέρ της οποίας αι απαρχαί εισί όχι ευάριθμα κατορθώματα μέχρι τούδε. Ο αντιστράτηγος Μεχμέτ πασάς υπερήφανος ωσεί υπό αγώνος εξερχόμενος και την επίλυσιν του ζητήματος της καταστροφής της ληστείας προσεγγίζουσα, θεωρών, εξεδήλωσεν οιωνεί ευγνωμόνως, ότι “ο Αρχηγός κ.Δαγκλής εχειραγώγησε λίαν επιτυχώς τας ενεργείας του, αλλά την επιτυχίαν κατά τα δύο τρίτα οφείλει προς τον Νομάρχην κ.Βακάλογλου ανεπιφυλάκτως”∙ την εξήγησιν ταύτην ποιησάμενος υπέρ των Ελλήνων ανωτέρων υπαλλήλων…. Ο πολιτικός διοικητής Λαρίσσης Αζίζ Πασσάς είναι ανήρ κάτοχος παιδείας, κοσμοπολίτης, γινώσκων κάλλιστα την Γαλλικήν γλώσσαν, λίαν ευγενούς συμπεριφοράς». [Πηγή: «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΣ», φύλλο 209/11-10-1873].

2. «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»:

«-Η Αυτού εξοχότης, ο Στρατάρχης, και αρχηγός επί της καταδιώξεως της ληστείας, διορισμένος Μεχμέτ Αλή Πασσιάς, και ο πολιτικός διοικητής της Θεσσαλίας Αζίζ Πασιάς παρακολουθούμενοι, υπό του σεβαστού Μητροπολίτου Λαρίσσης Κυρίου Ιωακήμ[5], των υποπροξένων Γαλλίας και Ελλάδος, ήλθον χθές εις την Μονήν Αντινίτζης περί την οροθετικήν γραμμήν, ένθα κατά πρόσκλησιν του Μεχμέτ Αλή Πασιά, μετέβη και ο Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος και ο συνταγματάρχης Κύριος Κονιάλης[6] προς συνέντευξιν. Χθές επεσκεύφθη την πόλιν Λαμίαν και διανυκτέρευσεν εν αυτή, ο αιδεσιμώτατος Αθανάσιος Οικονόμος, επισκοπικός επίτροπος του Αγίου Λαρίσσης, όστις κατά διαταγήν του μητροπολίτου Λαρίσσης παρακολουθεί τον αρχηγόν του μεταβατικού, συντρέχων τα μέτρα του Πασιά κατά της ληστείας διά της συνδρομής του κλήρου, του οποίου ευτυχώς αυξάνει η επιρροή εις τους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας.

Ο Φάρος της Όθρυος αείποτε φίλος της αληθείας, και επαινέτης της ικανότητος και δραστηριότητος παντός υπαλλήλου, είτε της Ελλάδος είτε της Τουρκίας, οφείλει να βεβαιώση και αύθις το κοινόν, ότι ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς και θέλησιν και δύναμιν έχει ίνα καταστρέψη την ληστείαν, ως εκ των μέχρι τούδε αποτελεσμάτων απεδείχθη.

Αι πατρικαί συμβουλαί και παραινέσεις της Α.Σεβασμιότητος του αγίου Λαρίσσης προς τους χριστιανούς του να απέχωσι πάσης κακουργίας, και ιδίως της μετά των ληστών σχέσεως, προς δε η εκλογή αυτού να διατάξη τον αιδεσιμώτατον Οικονόμον Αθανάσιον να είναι πλησίον του Πασιά και να συντρέχη αυτόν είναι πολλών επαίνων άξιαι.

Εάν ο Κύριος Νομάρχης προσεκάλει τον Πασιάν, είχεν ούτος μεγάλην επιθυμίαν να έλθη εις Λαμίαν, ως επληροφορήθημεν αλλ’ ατυχώς δεν εγένετο.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 780/6-10-1873, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 9].

«-Εις το προηγούμενον φύλλον παρελείψαμεν ν’ αναφέρωμεν ότι μετά του Κυρίου Νομάρχου Φθιωτιδοφωκίδος, επελθόντος εις την εν τοίς μεθορίοις Μονήν Ανδινίτζης προς συνέντευξιν μετά του Μεχμέτ Αλή Πασσά, συναπήλθε και ο αξιότιμος Πρόξενος της Υ.Π. εν Λαμία Κύριος Αγόπ Εράμ[7], εις όν είχε τηλεγραφήσει ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς διά την εν λόγω συνέντευξιν. Ο Κύριος Αγόπ Εράμ, όσον ειληκρινώς και πιστώς εκπληροί τα καθήκοντά του, ως υπάλληλος της Υ.Π. τοσούτον είναι φρόνιμος, μετριοπαθής και ήσυχος, και με τοσαύτην φέρεται ευγενή συμπεριφοράν προς τε τάς Ελληνικάς αρχάς και προς τους πολίτας, ώστε ουδέποτε έδωκε την παραμικρήν αφορμήν παραπόνων, αγαπάται δε και εκτιμάται παρ’ όλων, όσοι ευτύχησαν να τον γνωρίσωσι.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 781/13-10-1873, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 11].

3. «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ»:

«Ο Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος μετά του παρ’ ημίν προξένου της Υψηλής Πύλης και του Δημάρχου Λαμιέων απήλθον χθές εις την παρά την μεθόριον Μονήν της Αντινίτσης, ίνα λάβωσιν συνέντευξιν μετά του αντιστρατήγου Μεχμέτ Αλή Πασά. Σήμερον περιμένονται να επιστρέφωσι.» [Πηγή: «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ», φύλλο 573/6-10-1873].

δ. Δράση και παρασημοφορήσεις

Από τον Οκτώβριο του 1873 έως τον Απρίλιο του 1875 υπήρξε συνεχής προσπάθεια πάταξης της ληστείας και από τις δύο πλευρές των συνόρων, όπως διαπιστώνεται από δημοσιεύματα της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»[8]. Η δράση του Μεχμέτ Αλή πασά προκάλεσε την αντίδραση των Μπέηδων της Θεσσαλίας και ο «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» εκφράζει φόβους για το ενδεχόμενο αντικατάστασής του.

«-Ο σήμερον κομισθείς «Φάρος της Όθρυος» (Λαμίας) της 20 Οκτωβρίου εκφράζει φόβους, μη ανακληθή προσεχώς ο τόσω την ληστείαν τραυματίσας Μεχμέτ Αλή Πασάς∙ διότι συνεπεία των αυστηρών τρόπων του, διήγειρε σφοδράν την καθ’ εαυτού αντιπολίτευσιν των Οθωμανών μπέηδων, οίτινες δεν επαύσαντο ραδιουργούντες κατ’ αυτού.» [Πηγή: «ΑΙΩΝ», φύλλο 2961/22-10-1873, σελίδα 4.].

Κατά το τέλος του 1873 η οθωμανική κυβέρνηση παρασημοφόρησε τους Έλληνες αξιωματούχους, οι οποίοι συνεργάσθηκαν με τις οθωμανικές αρχές για την πάταξη της ληστείας.

Ειδικότερα παρασημοφόρησε:

-τον Νομάρχη Φθιωτιδοφωκίδας Πέτρο Βακάλογλου (Εικ.3)[9] με το παράσημο του Τάγματος Οσμανιέ (τουρκ. Osmanlı Devlet Nişanı) (Εικ.4).

-τον στρατιωτικό Διοικητή των δυτικών Δήμων Φθιώτιδος και Ευρυτανίας συνταγματάρχη Γεώργιο Δαγκλή με το παράσημο του Τάγματος Μετζιτιέ (τουρκ. Mecidiye Nişanı) (Εικ. 5).

Η είδηση όπως παρουσιάζεται από την τοπική εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»:

«-Η Υ.Π. απένειμεν επαξίως το μέν παράσημον του Οσμανιέ τρίτης τάξεως εις τον Κύριον Νομάρχην Φθιωτιδόφωκίδος, το δε του Μετζιτιέ εις τον αρχηγόν Κύριον Γ. Δακγλήν, ανθ’ ών και ημετέρα Κυβέρνησις απένειμε παρασήμων εις τους αξιωματικούς του Τουρκικού στρατού, οίτινες συνετέλεσαν εις την καταδίωξιν της ληστείας. Αλλ’ όσον επαινούμεν την Υ.Π. διότι εξετίμησε την υπηρεσίαν των ανωτέρων υπαλλήλων της Ελληνικής Κυβερνήσεως, τοσούτον λυπούμεθα, διότι ηδίκησε τον αρχηγόν των ανατολικών Δήμων Συνταγματάρχην Κύριον Δ.Τζίρον, εις όν δεν απένειμεν παράσημον.

Ας ελπίσωμεν όμως ότι η σύστασις ήν έλαβεν ο Μεχμέτ Αλή Πασσάς εις την Υ.Π. τον Συνταγματάρχην Δ.Τζίρον, θέλει ληφθή επ’ όψιν διότι και ο ανώτερος ούτος αξιωματικός εξεπλήρωσεν επίσης το καθήκον του και δικαιούται της εξαιρετικής ταύτης τιμής.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 792/1-1-1874, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 31].

«ΔΙΑΦΟΡΑ

Η Υ.Π. ηυδόκησε και απένειμεν το παράσημον του Οσμανιέ τρίτης τάξεως εις τον Κ.Πέτρον Βακάλογλου Νομάρχην Φθιωτιδοφωκίδος, το δε του Μεδτζιτιέ εις τον αρχηγόν των δυτικών Δήμων Φθιώτιδος και Ευρυτανίας Συνταγματάρχην Κύριον Δαγκλήν, διά τας μεγάλας υπηρεσίας, όσας ούτοι προσέφερον διά την καταδίωξιν της ληστείας. Τα παράσημα ταύτα εστάλησαν εις τον Πρόξενον της Υ.Π. εν Λαμία Κύριον Εγόπ Εράμ, όστις ενεχείρησεν αυτά εις τους ανωτέρω Κυρίους. Πιστεύομεν δε ότι και η Ελληνική Κυβέρνησις κατά μείζονα λόγον, εκτιμώσα τάς εξιδιασμένας προσπαθείας του εξοχωτάτου Μεχμέτ Αλή Πασσά, αντιστρατήγου, προς εξόντωσιν της ληστείας, θέλει χορηγήσει, ή μάλλον θέλει αλλάξει το παράσημον του λαιμού, όπερ το 1865 η Κυβέρνησις απένημεν αυτώ.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 803/29-3-1874, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 52].

Από την πλευρά της η ελληνική κυβέρνηση, αναγνωρίζοντας τις υπηρεσίες του αντιστρατήγου Μεχμέτ Αλή πασά, του απένειμε το παράσημο του Σταυρού των Ταξιαρχών (Εικ.6).

Η είδηση όπως παρουσιάζεται μέσα από το πρωτοσέλιδο της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»:

«-Μετ’ ευχαριστήσεως αναγγέλλομεν, ότι η Ελληνική Κυβέρνησις εκτιμώσα τάς σπουδαίας υπηρεσίας, τον μέγαν ζήλον, και τάς ανεκτιμήτους προσπαθείας, άς κατέβαλεν ο εξοχώτατος στρατηγός Μεχμέτ Αλή Πασάς προς καταδίωξιν της ληστείας εν τοίς μεθορίοις, απένειμεν αυτώ τον Σταυρόν των Ταξιαρχών, αντί του λαιμού, όν κατά το 1865 είχεν απονείμει αυτώ. Συγχαίροντες τώ Μεχμέτ Αλή Πασά διά την έξοχον ταύτην τιμήν, ήν τώ προσφέρει η Ελληνική Κυβέρνησις, ευχόμεθα ίνα διά νέων θριάμβων κατά των ληστών, των εχθρών πάσης κοινωνίας, γενή άξιος ανωτέρων ηθικών αμοιβών. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 806/20-4-1874, πρωτοσέλιδο, ψηφιακός σελιδοδείκτης 55] (Εικ.7).

ε. Επίσκεψη στη Λαμία

Η επίσκεψη του Οθωμανού αξιωματούχου στη Λαμία, για την οποία είχε κάνει νύξη ο «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», πραγματοποιήθηκε το διήμερο 15-16 Μαΐου 1874.

Την Τετάρτη 15 Μαΐου 1874 ο Μεχμέτ Αλή πασάς με το επιτελείο του, συνοδευόμενος από τον μητροπολίτη Λαρίσης και αρκετούς Οθωμανούς προύχοντες της Θεσσαλίας, επιβιβάστηκε σε οθωμανικό πολεμικό ατμόπλοιο στο λιμάνι του Βόλου. Η οθωμανική αντιπροσωπεία αποτελούνταν από τους εξής:

1) Μεχμέτ Τσεβίτ πασάς, πολιτικός διοικητής Θεσσαλίας (μουτεσερίφης, τουρκ. mutasarrıf=έπαρχος) και πολύ καλός γνώστης της ελληνικής γλώσσας.

2) Χουσνί μπέης, ανώτερος διπλωματικός υπάλληλος πρώτης τάξης της Υψηλής Πύλης, γιός του Χασάν μπέη. Ο Χασάν μπέης είλκε την καταγωγή του από τον κατακτητή της Θεσσαλίας Τουραχάν μπέη.

3) Μουσταφά αγάς, Υποταγματάρχης.

4) Ιμπραήμ μπέης Δραγώτης, καπουτσίμπασης. Ο τίτλος του Καπουτσίμπαση σήμαινε επίτιμο υπασπιστή του Σουλτάνου. Στην κυριολεξία Καπουτσίμπασης σημαίνει αυλοφύλακας, θυρωρός (τουρκ. kapucibasi).

5) Εμίν εφέντης, Λοχαγός (τουρκ. Yüzbaşı) και τρείς υπαξιωματικοί.

6) Δημήτριος Τοπάλης και Νικόλαος Τσοποτός, μεγαλέμποροι του Βόλου, φέροντες τον τίτλο του Καπουτσίμπαση.

7) Ιωάννης Πέρβαλης, Γενικός πρόξενος του Ελληνικού Βασιλείου στη Λάρισα.

8) Σούτερ, υποπρόξενος της Αγγλίας στη Λάρισα.

9) Ρόμπερτ, υποπρόξενος της Γαλλίας στη Λάρισα.

Το ατμόπλοιο έφτασε στο λιμάνι της Στυλίδας. Εκεί αποβιβάστηκε η οθωμανική αντιπροσωπεία. Τον Μεχμέτ Αλή πασά και τη συνοδεία του υποδέχτηκαν ο Δήμαρχος Φαλάρων Δημήτριος Μανσόλας, ο επικεφαλής της στρατιωτικής παράταξης Συνταγματάρχης Δημήτριος Τζίρος, στρατιωτικός αρχηγός των Ανατολικών δήμων της Φθιώτιδας και πολλοί πολίτες της Στυλίδας.

Στις 16.30 το απόγευμα ξεκίνησε για τη Λαμία. Στη Μεγάλη Βρύση τον υποδέχτηκε έφιππος επικεφαλής 20 ευζώνων ο Συνταγματάρχης Γεώργιος Δαγκλής, στρατιωτικός αρχηγός των δυτικών δήμων της Φθιώτιδας. Έξω από τη Λαμία τον υποδέχτηκαν έφιπποι ο Ταγματάρχης Νικόλαος Χαρώνης[10], Φρούραχος της πόλης και διοικητής του εδρεύοντος σε αυτήν 3ου Τάγματος πεζικού καθώς και ο Μοίραρχος Αντισυνταγματάρχης χωροφυλακής Ιωάννης Φωτοβάσιος[11].

Στην Πλατεία Αγοράς (σημερινή Πλατεία Πάρκου) ήταν παρατεταγμένη η στρατιωτική φτουρά της πόλης, η στρατιωτική μουσική και πλήθος πολιτών.

Όταν πλησίασαν οι άμαξες που μετέφεραν τους Οθωμανούς αξιωματούχους, ο Νομάρχης Πέτρος Βακάλογλου κατέβηκε και υποδέχτηκε τον Μεχμέτ Αλή πασά, ο οποίος κατέβηκε από την άμαξά του. Μετά τον χαιρετισμό ο Δήμαρχος της Λαμίας Ιωάννης Κυρώζης[12] προσφώνησε τον Οθωμανό αξιωματούχο εκφράζοντας τη χαρά του και τη χαρά των πολιτών της Λαμίας για την επίσκεψή του στην πόλη. Ακολούθησε θερμότατη προσφώνηση στα γερμανικά, μητρική γλώσσα του Μεχμέτ Αλή πασά, από τον Ευθύμιο Οικονομίδη, συντάκτη της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ».

Μετά από τις προσφωνήσεις ο Μεχμέτ Αλή πασάς με τις τοπικές πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, συνοδευόμενοι από την παιανίζουσα στρατιωτική μουσική, μετέβησαν στο Νομαρχιακό μέγαρο όπου κατέλυσαν οι Οθωμανοί φιλοξενούμενοι. Στη συνέχεια παρατέθηκε γεύμα με ανταλλαγή προπόσεων από τις δύο πλευρές. Προηγήθηκε η πρόποση του φιλοξενούμενου Μεχμέτ Αλή πασά υπέρ του βασιλιά Γεωργίου Α΄. Ακολούθησε πρόποση του Νομάρχη Πέτρου Βακάλογλου υπέρ του σουλτάνου Αμπντούλ Αζίζ, του Δημάρχου Λαμιέων και στη συνέχεια άλλων παρισταμένων. Κατά το διάστημα της παρουσίας της οθωμανικής αντιπροσωπείας παρατέθηκαν τρία γεύματα, όπου παρακάθησαν ανώτεροι αξιωματικοί, πολιτικοί υπάλληλοι, προϊστάμενοι των αρχών και επιφανείς πολίτες.

Την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 16 Μαΐου 1874 στις 9.00π.μ., η οθωμανική αντιπροσωπεία αναχώρησε από τη Λαμία επιστρέφοντας στο Βόλο. Την ξεπροβόδησαν οι ελληνικές αρχές. Αναχωρώντας ο Μεχμέτ Αλή πασάς φιλοδώρησε τον Δήμαρχο Λαμιέων υπέρ των πτωχών με 32 οθωμανικές λίρες, τους αρχιμουσικούς και μουσικούς, με 22, και τον Δήμαρχο Φαλάρων με 10 οθωμανικές λίρες επίσης υπέρ των πτωχών.

Μερικές ημέρες αργότερα ο Μεχμέτ Αλή πασάς και ο Μεχμέτ Τσεβίτ πασάς, έστειλαν από τη Λάρισα τις ευχαριστίες τους μέσω της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» για τη θερμή υποδοχή και φιλοξενία που έτυχε η οθωμανική αντιπροσωπεία στη Λαμία από τις ελληνικές αρχές.

Ακολουθεί η αναλυτική παρουσίαση του γεγονότος της επίσκεψης από την τοπική εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»:

«-Ο εξοχώτατος υποστράτηγος Μεχμέτ Αλή Πασάς, επιθυμών να λάβη οριστικήν συνέντευξιν μετά του Κυρίου Νομάρχου και των αρχηγών περί εξοντώσεως της ληστείας, προυτίθετο πρό μηνών να έλθη εις Λαμίαν. Την απόφασίν του ταύτην εκτελών, ως πληροφορούμεθα, έρχεται ήδη τάς ημέρας ταύτας εις Λαμίαν, ήτις θέλει τον υποδεχθή μετά μεγίστης φιλοφροσύνης, εκτιμώσα τάς στρατιωτικάς και κοινωνικάς αρετάς αυτού, και εκφράζουσα την ευγνωμοσύνην της, διά τάς μεγάλας υπηρεσίας, άς ούτος προσήνεγκε προς την δραστηρίαν και αποτελεσματικήν καταδίωξιν των ληστών, και την, ως εκ τούτου, κατά μέγα μέρος εδραίωσιν της δημοσίου ασφαλείας, εις αμφότερα τά όμμορα κράτη.

Τον υποστράτηγον συνοδεύουσιν, εκτός του επιτελείου του και ο αρχιεπίσκοπος και μητροπολίτης Λαρίσσης και πολλοί έγκριτοι οθωμανοί και χριστιανοί της Θεσσαλίας. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 809/11-5-1874, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 61].

«ΔΙΑΦΟΡΑ

Η έλευσις του Μεχμέτ Αλή Πασσά εις Λαμίαν

Ανεγγείλαμεν διά του προηγουμένου φύλλου, ότι ο αντιστράτηγος Μεχμέτ Αλή Πασάς προέθετο σκοπόν να επισκευθή την Λαμίαν, όπως λάβη συνέντευξιν μετά του Νομάρχου Φθιωτιδοφωκίδος και των αρχηγών, των εν τοίς μεθορίοις στρατιωτικών δυνάμεων, περί αποτελεσματικοτέρας καταδιώξεως και καταστροφής των ληστών. Και τώ όντι την 15^ην τρέχοντος μηνός, ημέραν τετάρτην, αποβιβασθείς εις Στυλίδα δι’ ενός αυτοκρατορικού πολεμικού ατμοπλοίου, όπερ εκ Βόλου τον παρέλαβε, και υποδεχθείς εκείσε υπό του Συνταγματάρχου και αρχηγού των ανατολικών Δήμων Φθιώτιδος Κυρίου Δημητρίου Τζίρου μετα της δεούσης στρατιωτικής παρατάξεως, και του Δημάρχου Φαλάρων Κυρίου Δημητρίου Μανσόλα μετά πλείστων πολιτών Στυλίδος, ανήλθεν εις Λαμίαν περί την 4, ½ ώραν Μ.Μ. της αυτής ημέρας. Και ο μέν αρχηγός των Δυτικών Δήμων Φθιώτιδος Κύριος Δαγκλής, έφιππος μετά 20 Ευζώνων εδέχθη αυτόν εις την Μεγάλην Βρύσιν, μίαν ώραν μακράν της Λαμίας, ο δε Φρούραρχος και Διοικητής του εν Λαμία 3^ου Τάγματος Ταγματάρχης Κύριος Χαρώνης, ως και ο Μοίραρχος Κύριος Φωτοβάσιος, έφιπποι επίσης τον υπεδέχθησαν εκτός της πόλεως. Εις δε την Πλατείαν της αγοράς Λαμίας ήν παρατεταγμένος ο στρατός μετά πολλού πλήθους πολιτών και της στρατιωτικής μουσικής. Άμα λοιπόν επλησίασαν αι φέρουσαι των Πασάν μετά της εκ 15 προσώπων συνοδείας του άμαξαι, κατήλθε ο Κος Νομάρχης και εδέχθη τον φιλοξενούμενον φίλον, καταβάντα εκ της αμάξης. Μετά τον προσήκοντα χαιρετισμόν, ο Κύριος Δήμαρχος Λαμίας, ως αντιπρόσωπος του Δήμου και της πόλεως Λαμίας, προσεφώνησε τώ εξοχωτάτω Στρατηγώ Μεχμέτ Αλή Πασά τ’ ακόλουθα.

Κύριε Αντιστράτηγε!

«Ο Δήμος Λαμιέων ασμένως δίδει φιλοξενίαν τω ευγενεί Στρατηγώ φίλης κ΄ ομόρου δυνάμεως, εκτιμών τάς αρετάς αυτού και τάς πολυτίμους υπηρεσίας του εν τη δημοσίω ασφαλεία, σχετιζομένη με την ευημερίαν των κατοίκων των μεθορίων επαρχιών αμφοτέρων των γειτνιαζουσών επικρατειών.

Ο Δήμος δι’ εμού και του εκπροσωπούντος αυτόν Συμβουλίου, πιστώς διερμενευόντων τα αισθήματα των πολιτών χαίρει εγκαρδίως επί τη ενταύθα ελεύσει της υμητέρας εξοχότητος, ευγνωμονών διά τε την τιμήν της επισκέψεως και τάς ακαμάτους και αποτελεσματικάς ενεργείας επί του σπουδαιοτάτου αντικειμένου της δημοσίου ασφαλείας».

Μετά δε την προσφώνησιν του Κυρίου Δημάρχου, ο Συντάκτης του «Φάρου της Όθρυος» Ευθύμιος Οικονομίδης, γνωρίζων ότι ο Πασσάς είναι εκ γενετής και εξ ανατροφής Γερμανός, και ότι δεν εννοεί την ελληνικήν γλώσσαν, προσεφώνησεν αυτώ γερμανιστί τ’ ακόλουθα.

«Εξοχώτατε Στρατηγέ Μεχμέτ Αλή Πασά, ως ευπαρέστης!

Η πόλις Λαμία θεωρεί εαυτήν ευτυχή, δεχομένη υμάς σήμερον, ευαρεστηθέντας να την επισκευφθήτε!

Η Ελλάς Στρατηγέ! και ιδίως αι μεθόριαι επαρχίαι εκφράζουσιν υμίν απείρους ευχαριστίας, δι’ όσους καταβάλλετε κόπους, όπως συντελέσητε εις την εξόντωσιν της ληστείας. Εστέ βέβαιοι Στρατηγέ, ότι η Ελλάς δεν θέλει λησμονήσει το όνομά Σας, διότι πραγματικώς εσυντελέσατε εις την απελευθέρωσιν αμφοτέρων των ομόρων κρατών, εκ των ληστών, των εχθρών αυτών πάσης ανθρωπίνου κοινωνίας, και εις την εδραίωσιν της δημοσίου ασφαλείας.

Είθε Στρατηγέ! η θεία πρόνοια Σας φυλλάττοι από παντός κακού!»

Μετά δε ταύτα, και στρατός και Λαός μετά της μουσικής παιανιζούσης, εσυνόδευσαν τον Πασάν μέχρι του Νομαρχιακού καταστήματος, ένθα κατέλυσε.

Ο Μεχμέτ Αλή Πασάς γνωρίζων την αποστολήν αυτού, και εκπληρών ειλικρινώς το καθήκον του, όπερ είναι η εξάλειψις της ληστείας, δικαίως τιμάται υπό της ελληνικής κοινωνίας, και εξυμνούνται αι αγαθαί πράξεις αυτού υπό του Δημοσίου ελληνικού τύπου, όστις υπήρξεν αυστηρός επιτιμητής της νωθρότητος, αβελτηρίας και κακής πίστεως των προκατόχων αυτού, οίτινες ουχί μόνον δεν εκατεδίωκον, ως ώφειλον, την ληστείαν, αλλά διά των οργάνων των περιέθαλπον αυτήν.

Αλλ’ ο Μεχμέτ Αλή Πασάς, ελθών μας εκόμισε και την ευχάριστον ήδησιν, ότι προσήλθον αυτώ και έτεροι τέσσαρες λησταί, εκ των πλέον επικινδύνων, ήτοι ο λήσταρχος Νάκος Φϊλος ή Ζυγογιάννης, Σεραφείμ Κριθαρούλας ή Φουσέκης, Ιωάννης Κορώνης ή Καινούργιος, και ο Κώστας Γώγος ή Κούτρας, τους οποίους και απέστειλεν εις τάς φυλακάς της Λαρίσσης. Ελπίζομεν δε ότι ταχέως θα προσέλθωσιν και οι λοιποί, και ούτω θ’ απαλλαγώσιν, η Ελλάς και η Τουρκία από την μάστιγα ταύτην.

-Η συνοδεία του εξοχωτάτου Μεχμέτ Αλή Πασά, επισκεφθέντος την Λαμίαν, συνέκειτο εκ των εξής αξιοτίμων προσώπων.

1. Εκ του εξοχωτάτου Τσεβίτ Πασά, Διοικητού Λαρίσσης.

2. Του Χουσνή Βέϊ, υπαλλήλου πρώτης τάξεως υιού του μεγάλου Χασάμπεη.

3. Μουσταφάγα υποταγματάρχου.

4. Ιμπραήμ Βέϊ Δραγώτη Καπουτζίμπαση.

5. Ιμίν Εφέντη, Λοχαγού και τριών υπαξιωματικών.

6. Δ. Τοπάλη

7. Ν. Τσοπωτού. μεγαλεμπόρων Βώλου κ΄ Καπουτζιμπασίδων.

8. Του Κυρίου Πέρβαλη, Γενικού Προξένου της Ελλάδος εν Λαρίσση.

9. Του Κυρίου Σούτερ, υποπροξένου της Αγγλίας εν Λαρίσση.

10. Του Κυρίου Ρόμπερτ υποπροξένου της Γαλλίας εν Λαρίσση.

-Ο εξοχώτατος Μεχμέτ Αλή Πασάς, διά της ευγενούς αυτού συμπεριφοράς, διά της δημοτικότητος αυτού και των λοιπών αρετών και προτερημάτων άτινα την περικοσμούσιν εφείλκεσε την αγάπην και τον σεβασμόν απάντων των κατοίκων της Λαμίας. Επίσης και ο Εξοχώτατος Τσεβίτ Πασάς Διοικητής της Θεσσαλίας, όστις μάλιστα λαλεί την ελληνικήν γλώσσαν ελευθέρως, διά τους ευγενείς αυτού τρόπους, ως και οι λοιποί άπαντες οι αποτελούντες την συνοδείαν του Μεχμέτ Αλή Πασά, εφείλκυσαν την αγάπην της πόλεως Λαμίας, ήτις εφιλοτιμήθη να προσφέρη την δυνατήν περιποίησιν εις τους ευγενείς ξένους.

Εις τάς τρείς επισήμους τράπεζας, εις άς παρεκάθησαν άπαντες οι ευγενείς ούτοι φίλοι, και εις τάς οποίας εκ διαλημμάτων έλαβον μέρος ανώτεροι αξιωματικοί, και πολιτικοί υπάλληλοι, προϊστάμενοι των αρχών, και άλλοι πολίται, εγένοντο διάφοροι προπόσεις.

Ο Μεχμέτ Αλή Πασάς πρώτον προέπιεν υπέρ του Βασιλέως των Ελλήνων, ως και ο Νομάρχης υπέρ του Σουλτάνου, δεύτερον ευχαρηστήσας την πόλιν Λαμίαν, δι’ ήν τώ προσέφερε περιποίησιν, είπεν και ότι «Μετά ενθέρμου ζήλου και αφοσιώσεως θέλει εξακολουθήσει την καταδίωξιν μέχρι εντελούς εξοντώσεως της ληστείας, ευελπίζεται δε, εάν απροσδόκητοι περιστάσεις δεν παρουσιασθώσιν, ότι θέλει φέρει εις πέρας το μέγαν έργον, όπερ ανέλαβεν, ήτοι την εξάλειψιν της ληστείας εντός δύο μηνών.».

Ο δε κύριος Δήμαρχος Λαμίας προπίνων εις υγείαν του αντιστρατήγου, έλεξε τάδε.

«Ευχαριστούντες τον ευγενή Αντιστράτηγον Μεχμέτ Αλή Πασάν, εν ονόματι της επαρχίας Φθιώτιδος και ιδίως του Δήμου Λαμιέων, όν αντιπροσωπεύομεν, διά τάς προσφερθείσας και προσφερθησομένας ενθέρμους ενεργείας του επί του σπουδαιοτάτου αντικειμένου της δημοσίου ασφαλείας, ευγνωμονούμεν διά τα επελθόντα και επιλευσόμενα αγαθά αποτελέσματα, δι’ ών ου μόνον η ευημερία των μεθορίων επαρχιών των γειτνιαζουσών επικρατειών επελεύσεται, αλλά και η αγάπη και φιλία μεταξύ αυτών θα κραταιωθή∙ και ταύτα διά των ευγενών κ΄φιλελληνικών αισθημάτων του Αντιστρατήγου, υπέρ ού προπίνομεν εις υγείαν».

Και πολαί άλλαι παρά διαφόρων προπόσεις εγένοντο, αλλά διά το στενόν του φύλλου τάς παραλείπομεν.

Σήμερον όμως περί την 9^ην ώραν Π.Μ. ο εξοχώτατος μεχμέτ Αλή Πασάς, μεθ’ όλης της ευγενούς συνοδίας του, απήλθεν προπεμφθείς μετά της αυτής εγκαρδίου αγάπης και του σεβασμού, μεθ’ ών τον υπεδέχθη η πόλις Λαμία.

Είθε τα δείγματα ταύτα της αμοιβαίας φιλίας και αγάπης, λήξωσιν εις το προσδοκώμενον αίσον αποτέλεσμα, ήτοι την παντελή εξάλειψιν της ληστείας. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 810/18-5-1874, σελίδες 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 62].

«-Εις το προηγούμενον φύλλον λόγον ποιήσαντες περί της υποδοχής του Μεχμέτ Αλή Πασά εκ μέρους της πόλεως Λαμίας, και περιγράψαντες τα μεγάλα προτερήματα και τον φιλελληνισμόν του ανδρός ανεφέραμεν εν παρόδω και τα ονόματα των αξιοτίμων ανδρών της ευγενούς συνοδείας του. Και κατά πρώτον λόγον αναφέραμεν τον πολιτικόν Διοικητήν Λαρίσσης τον εξοχώτατον Τσεβίτ Πασάν, όστις πράγματι κοσμείται δι’ ευγενεστάτης συμπεριφοράς και πολλών προτερημάτων, διά των οποίων εφείλκησε την αγάπην και τον σεβασμόν απάντων, όσοι ευτύχησαν να τον γνωρίσωσι. Αληθώς πολλών επαίνων άξιος είναι ο ανώτερος ούτος Διοικητικός της Υψηλής Πύλης υπάλληλος διότι λαλεί τόσον ελευθέρως και καθαρώς την ελληνικήν γλώσσαν, όσον πολλοί εκ των ημετέρων δεν δύναται να την ομιλήσωσιν. Ως δε επληροφορήθημεν παρά των αξιοτίμων μεγαλεμπόρων Βώλου Κυρίων Τοπάλη και Σοπωτού, εχόντων βαθμόν Καπουτζίμπαση, ό εστί επιτίμου υπασπιστού του Σουλτάνου, και αποτελούντων μέρος της ευγενούς συνοδείας του Μεχμέτ Αλή Πασά, ο εξοχώτατος Τσεβίτ Πασάς διακρίνεται επί νοημοσύνη, πολιτκή συνέσει και διοικητική ικανότητι, και ότι άπαντες οι υπό την διοίκησίν του λαοί εισίν λίαν ευχαριστημένοι, και ευλογούσι το υψηλόν όνομα του Σουλτάνου διά την αποστολήν τοιούτου διακεκριμμένου ανδρός, εις τοιαύτην σπουδαίαν διοικητικήν θέσιν, οία η Λάρισσα.

Περί πάντων τούτων βεβαιωθέντες και εξ ιδίας αντιλήψεως και εκ πληροφοριών λίαν αξιοτίμων ανδρών, δεν δυνάμεθα ειμή να συγχαρώμεν την Υ.Π. διά τον διακεκριμμένον διοικητικόν υπάλληλόν της, και τους κατοίκους Λαρίσσης, διά την απόκτησιν τοιούτου Διοικητού.

Μετά του Τσεβίτ Πασά απετέλει μέρος της συνοδείας και ο Χουσνίμπεης, ανώτερος υπάλληλος της Υ.Π. υιός του ποτέ μεγάλου Χασάν Πασά, απογόνου του πρώτου κατακτικού της Θεσσαλίας Τροχάμπεη, ανήρ ευγενής και διά πολλών προτερημάτων κεκοσμημένος, και είς των μεγάλων κτηματιών της Θεσσαλλίας, εξ εκείνων δηλαδή, οίτινες εισίν κύριοι πλέον των δέκα μεγάλων χωρίων (Τσευτλικίων) και ιππότης πολλών παρασήμων.

Αναφέραμεν ιδιαζόντως τους δύω Διοικητικούς υπαλλήλους, διότι εχάρημεν σφόδρα ιδόντες τιούτους άνδρας εν τη υπηρεσία της Υ.Π. εν ώ ατυχώς πολλά ολίγους τοιούτους δύναταί τις ν’ αριθμήση εις τον διοικητικόν κλάδον της Τουρκίας. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 811/25-5-1874, πρωτοσέλιδο, ψηφιακός σελιδοδείκτης 63] (Εικ.8).

 «-Οι μεγάλοι άνδρες και οι μεγάλοι χαρακτήρες αποδεικνύονται διά πολλών πράξεων, κ΄ δή κ΄ διά μεγαλοδωρίας. Ο Μεχμέτ Αλή Πασάς φιλοξενηθείς εν Λαμία δύω ημέρας εφιλοδώρησεν αναχωρών πλέον των εξήκοντα λιρών, ήτοι εις τον Κον Δήμαρχον Λαμίας διά τους πτωχούς 32 λίρας, εις τους αρχιμουσικούς και μουσικούς 22 λίρας, και εις τον Δήμαρχον Φαλάρων διά τους πτωχούς 10 λίρας.

Τοιαύται πράξεις είναι δίκαιον να κηρύττωνται και να επαινώνται δημοσία, διότι παριστώσι τον ευγενή ιπποτικόν και γεναίον χαρακτήρα του ενεργούντος αυτάς.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 812/1-6-1874, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 65].

«-Οι εξοχώτατοι Μεχμέτ Αλή Πασσάς, αντιστράτηγος, και Μεχμέτ Τσεβίτ Πασσάς, Διοικητής Θεσσαλίας, ευμενώς επέστειλον ημίν, ίνα εκφράσωμεν εις τάς πολιτικάς και στρατιωτικάς αρχάς, και εις άπαντας τους πολίτας και κατοίκους Λαμίας, την ευγνωμοσύνην των∙ διά την όντως ηγεμονικήν υποδοχήν και τάς εξιδιασμένας περιποιήσεις, άς προσέφερον αυτοίς∙ να τοίς βεβαιώσωμεν δε ότι ουδέποτε θέλουσι λησμονήσει την ευγένειαν και την ειλικρινή και άδολον αγάπην και τάς εγκαρδίους ευχάς, δι’ ών τους προέπεμψαν. Εύχονται δε όπως αξιωθώσι να ανταποδόσωσι μικρόν μέρος των τοσούτων χαρίτων εις την ευγενή της Λαμίας κοινωνίαν.». [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 813/9-6-1874, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 67].

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Περισσότερα για το θέμα της ληστείας στη Φθιώτιδα βλέπε: Καλοδήμος Θ., Η ληστεία στην Επαρχία της Φθιώτιδας. Από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους (1833) ως την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881), Πρακτικά 3^ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), Λαμία 4, 5 & 6 Νοεμβρίου 2005, Έκδοση Λαμία 2007, σελίδες 468-526.

[2] «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» φύλλο 2792/15-10-1873, σελίδες 2-3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 399.

[3] Ο Υποστράτηγος Δαγκλής Γεώργιος γεννήθηκε το 1811 στην Κέρκυρα. Έλαβε μέρος στην πολιορκία της Βόνιτσας το 1829. Αποστρατεύθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1884 και απεβίωσε στις 11 Δεκεμβρίου 1896. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 3, σελίδα 181].

[4] Ο Υποστράτηγος Τσίρος Δημήτριος γεννήθηκε το 1824 στο Χόρμοβο Τεπελενίου. Αρχικά υπηρέτησε στα τάγματα των ατάκτων και στη συνέχεια εισήχθη στη Στρατιωτική Σχολή. Διετέλεσε διοικητής συντάγματος πεζικού και υπαρχηγός του Αρχηγείου Στρατού Δυτικής Ελλάδας. Αποστρατεύθηκε στις 13 Νοεμβρίου 1884 και απεβίωσε στη Χαλκίδα τον Ιανουάριο του 1890. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 6, σελίδα 414].

[5] Ο μητροπολίτης Λαρίσης Ιωακείμ (1837-1887), κατὰ κόσμον Νικόλαος Κρουσουλούδης, καταγόμενος από την Καλλιμασιά της Χίου, διετέλεσε αργότερα Οικουμενικός πατριάρχης ως Ιωακείμ Δ΄. Περισσότερα βιογραφικά στοιχεία βλέπε στο ιστολόγιο Καλλιμασιά.

[6] Ο Αντισυνταγματάρχης Πεζικού Κονιάλης Χριστόφορος γεννήθηκε το 1812 στη Σμύρνη. Απεβίωσε στις 22 Σεπτεμβρίου 1874, ένα χρόνο μετά τη συνάντησης της Μονής Αντίνιτσας. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 4, σελίδα 295].

[7] Ο Αγκόπ Εράμ, αρμενικής καταγωγής, υπήρξε ο τελευταίος Οθωμανός πρόξενος στο Προξενείο της Λαμίας (1868-1881).

[8] Για την καταδίωξη, τις παραδόσεις ληστών, τους εκτοπισμούς των συγγενών τους, τα μέτρα κατά των ληστοτρόφων, κ.ά., βλέπε αναλυτικά στα φύλλα 781/13-10-1873 έως 854/10-5-1875 της εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», ψηφιακοί σελιδοδείκτες 10 έως 143.

[9] Για τον Πέτρο Βακάλογλου βλέπε το άρθρο: Κτενιάδη Ν., Τα πρώτα στελέχη του Σώματός μας: Πέτρος Βακάλογλου. Περιοδική έκδοση ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ, Δεκέμβριος 1980, έτος 11^ο , τεύχος 132^ο, σελίδες 880-881.].

[10] Ο Ταγματάρχης πεζικού Χαρώνης Νικόλαος γεννήθηκε το 1817 στην Ακράτα Αχαΐας. Αποστρατεύθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 1878 και απεβίωσε στις 27 Μαρτίου 1892. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 6, σελίδα 611].

[11] Ο Αντισυνταγματάρχης χωροφυλακής Φωτοβάσος Ιωάννης γεννήθηκε το 1809 στο Σούλι. Αποστρατεύθηκε στις 30 Νοεμβρίου 1880. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 6, σελίδα 516].

[12] Ο Κυρώζης Ιωάννης του Αθανασίου διετέλεσε αιρετός Δήμαρχος Λαμιέων (Απρίλιος 1870-Δεκέμβριος 1874). Γεννήθηκε το 1827. Το 1872 του εκφράσθηκε η ευαρέσκεια του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ για το ζήλο του στην εξασφάλιση για τους πολίτες της δημοσίας ασφαλείας με την καταδίωξη της ληστείας. Φρόντισε για τη λειτουργία του Γυμνασίου, Σχολαρχείου και των Δημοτικών σχολείων. Προσπάθησε να καταπολεμήσει τη μάστιγα της ελονοσίας χωρίς όμως θεαματικά αποτελέσματα. Στον εκλογικό κατάλογο του 1879 του Δήμου Λαμιέων είναι εγγεγραμένος με α/α 483, επάγγελμα κτηματίας και ενεστώτα τόπο διαμονής τη Λαμία. Παιδιά του ήταν οι: Κωνσταντίνος φαρμακοποιός στα Φάρσαλα, Αλέξανδρος (1860-1923, Ηρακλής και Χρήστος. Γιός του Αλεξάνδρου ήταν ο Ιωάννης Κυρώζης. [Πηγές: α) Δημητρίου Θ. Νάτσιου, Οι δήμαρχοι της Λαμίας (1836-1996), Λαμία 1996 και β) Κώστα Δημοσθ. Γαλλή, Ο εκλογικός κατάλογος του Δήμου Λαμιέων του 1879 (Ήτοι: Λαμίας, Σαραμουσακλή, Μεγ. Βρύσης, Λιμογαρδίου, Παλαιοχωρίου, Δίβρης, Δερβέν Φούρκας, Τσοπανλατών, Δαϊτσάς, Μπεκή, Καλυβίων, Κόμματος, Ιμίρμπεη και Ταράτσας), Αθήνα 1984].

ΕΙΚΟΝΕΣ

α.

β.

Εικ.1αβ. Πίνακας του Γερμανού ζωγράφου Άντον φον Βέρνερ (γερμ. Anton von Wemer) (1884) με τις αντιπροσωπείες των εμπολέμων στο Συνέδριο του Βερολίνου.

1α: Γενική άποψη.

1β: Λεπτομέρεια στη δεξιά πλευρά του πίνακα με την οθωμανική αντιπροσωπεία: όρθιος από δεξιά ο γερμανικής καταγωγής Μεχμέτ Αλή πασάς βαστάζει εμπρός σε οριζόντια θέση το ξίφος του με τα δύο χέρια. Παρακολουθεί στο βάθος χειραψία του Γερμανού Otto von Bismarck με το Ρώσο Pyotr Andreyevich Shuvalov προσπαθώντας να εννοήσει τι αποφάσισαν για την ηττημένη Οθωμανική αυτοκρατορία. Δίπλα του, κρατώντας με το δεξί χέρι την πένα και έχοντας ακουμπισμένη την αριστερή παλάμη σε έγγραφα πάνω στο τραπέζι, έτοιμος να υπογράψει τη Συνθήκη, ο ελληνικής καταγωγής Αλέξανδρος Καραθοδωρή πασάς, συνομιλεί ζωηρά με τον Οθωμανό πρέσβη στο Βερολίνο, ποιητή και συγγραφέα Σαντουλλάχ πασά, ο οποίος απλώνει εμπρός το αριστερό χέρι, δίνοντας τόνο στη συζήτηση. Τη ζωηρή συζήτηση παρακολουθούν οι Βρεττανοί Robert Gascoyne-Cecil (δεξιά του Αλεξάνδρου Καραθοδωρή πασά) και με περισσότερο ενδιαφέρον ο Odo Russell (αριστερά του Σαντουλλάχ πασά). Εντελώς αδιάφορος για τη ζωηρή συζήτηση των δύο Οθωμανών είναι ο δανέζικης καταγωγής Γερμανός διπλωμάτης Bernhard Ernst von Bülow.

[Πηγή: Βικιπαίδεια].

2α.

2β.

Εικ.2αβ. Η Μονή της Αντίνιτσας. Στις 5 Οκτωβρίου 1873, μετά τη συνάντηση στο μεθοριακό σταθμό Δερβέν Φούρκα των πολιτικών και στρατιωτικών αρχών της Φθιώτιδας με τον Μεχμέτ Αλή πασά, παρατέθηκε στην Αντίνιτσα πλούσιο γεύμα, ως επισφράγιση των συμφωνιών.

Το καθολικό, απεικονίζεται όπως ήταν προπολεμικά, πριν την ανατίναξή του από τους Γερμανούς τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα του 1944. Φωτογραφίες του εξωτερικού, κάτοψη και τομή του κατά μήκος δημοσιεύθηκαν από τον ακαδημαϊκό Αναστάσιο Ορλάνδο, ο οποίος το χρονολογεί το β΄ μισό του 15^ου αι..

2α: Άποψη από δυτικά.

2β: Άποψη από βορειοανατολικά.

[Πηγή: Ορλάνδος Αν., Η επί της Όθρυος Μονή της Αντινίτσης, Αθήναι 1930. Επετηρίς Εταιρείας Βυζαντινών Σπουδών, τόμος Ζ΄, σελίδες 369 και 376 αντίστοιχα].

Εικ.3. Ο καταγόμενος από τη Σμύρνη Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδας Πέτρος Βακάλογλου ή Βουρλιώτης. [Πηγή: Κτενιάδη Ν., Τα πρώτα στελέχη του Σώματός μας: Πέτρος Βακάλογλου. Άρθρο στην περιοδική έκδοση ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΧΩΡΟΦΥΛΑΚΗΣ, Δεκέμβριος 1980, έτος 11^ο , τεύχος 132^ο, σελίδες 880-881.].

 Εικ.4. Το παράσημο του Τάγματος Οσμανιέ (τουρκ. Osmanlı Devlet Nişanı), με το οποίο ο Νομάρχης Φθιωτιδοφωκίδος Πέτρος Βακάλογλου βραβεύθηκε από το Σουλτάνο Αμπντούλ Αζίζ για τη συμβολή του στην καταπολέμηση της ληστείας. [Πηγή: Τάγμα Οσμανιέ].

 Εικ.5. Το παράσημο του Τάγματος Μετζιτιέ (τουρκ. Mecidiye Nişanı), με το οποίο ο αρχηγός των Δυτικών Δήμων Φθιώτιδος και Ευρυτανίας Συνταγματάρχης Γεώργιος Δαγκλής βραβεύθηκε από το Σουλτάνο Αμπντούλ Αζίζ για τη συμβολή του στην καταπολέμηση της ληστείας. [Πηγή: Τάγμα του Μετζιτιέ].

Εικ.6. Το παράσημο του Σταυρού των Ταξιαρχών, με το οποίο ο Δερβέναγας της Θεσσαλίας Μεχμέτ Αλή πασάς βραβεύθηκε από την Ελληνική κυβέρνηση για τη συμβολή του στην καταπολέμηση της ληστείας. [Πηγή: http://www.medals.gr (Σταυρός Ταξιαρχών)].

Εικ.7. Πρωτοσέλιδο της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» με την είδηση της βράβευσης του Δερβέναγα της Θεσσαλίας Μεχμέτ Αλή πασά από την Ελληνική κυβέρνηση. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ»].

Εικ.8. Πρωτοσέλιδο της τοπικής εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» με φιλοφρονήσεις για τις προσωπικότητες των Οθωμανών που επισκέφτηκαν τη Λαμία. [Πηγή: «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Διαδίκτυο:

α. Βικιπαίδεια.

β. MEHMED ALI PASHA (MARSHAL).

γ. Ψηφιακή Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

2. Εφημερίδες ΑΙΩΝ, ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ

3. Καλοδήμος Θ., Η ληστεία στην Επαρχία της Φθιώτιδας. Από την ίδρυση του Νεοελληνικού Κράτους (1833) ως την προσάρτηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα (1881), Πρακτικά 3ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), Λαμία 4, 5 & 6 Νοεμβρίου 2005, Έκδοση Λαμία 2007, σελίδες 468-526.

Φονική πτώση κεραυνού στην Ακρολαμία το 1871. Η παρουσίαση του γεγονότος από τον τύπο της εποχής.

Άποψη της Λαμίας από βορειοδυτικά σε πίνακα του Σκωτσέζου James Skene (έτος 1838). Στο βάθος ο Μαλιακός κόλπος. Στο δυτικό μέρος του Κάστρου (Ακρολαμία) διακρίνεται ο μιναρές του τεμένους-πυριτιδαποθήκης. [Πηγή: Skene James, Μνημεία και τοπία τηςΕλλάδος, 1838–1845, Αθήνα, Ιστορική και Εθνολογική Εταιρεία της Ελλάδος, 1985].

Την άνοιξη του 1860 η λαμιώτικη εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ έγραφε προφητικά:

«-Οι φρόνιμοι πολίται, αι Κυβερνήσεις κι οι υπάλληλοι αυτών αρχαί πρέπει να εισί προμηθείς, ουχί δ’ επιμηθείς. Εν τούτοις εν Ελλάδι συμβαίνει το εναντίον, διότι μακρόν του να φροντίζωμεν όπως προλάβωμεν ενδεχομένους κινδύνους καταστροφών, θρηνούμεν και οδυρώμεθα, όταν ούτοι επέλθωσι, και τότε, αλλά τότε μόνον τρέχομεν άνω κάτω οικτείροντες ημάς αυτούς διά την απροβλεψίαν μας. Τούτο βλέπομεν πραττόμενον καθ’ ολον το Κράτος, ιδίως όμως εν Λαμία ένθα συνέβησαν τοιαύτα δυστυχήματα, τα οποία όμως δεν μας εσωφρόνισαν. Ο λόγος ενταύθα πρόκειται περί των εκάστοτε συμβαινουσών πυρκαϊών ένεκεν των διαφόρων σπίρτων και πυροκόνεων, τάς οποίας οι έμποροι διατηρούσιν εις τα μαγαζεία των. Είναι αληθές ότι ελήφθη κάποια φροντίς και περιωρίσθη η πυρίτις των εμπόρων εις την εν τω Φρουρίω πυριταποθήκην, όθεν την λαμβάνουσιν αδεία της αστυνομικής αρχής, αλλά δυστυχώς, ως πληροφορούμεθα, το αίσθημα της αισχροκερδίας κατωρθόνει πολλάκις ν’ αποφύγη και την προσοχήν της αρχής, και ούτω είς τε τάς οικίας, εις τα κατώγια, και εις τα μαγαζεία των διατηρούσι τινές έμποροι ανά δέκα και είκοσι βαρέλια πυρίτιδος, μηδόλως συλλογιζόμενοι τον τρομερόν κίνδυνον όν τρέχουσιν αυτοί, και αι οικογένειαί των, ως και οι γειτονές των και άπασα η πόλις. Εάν οι αξιότιμοι ούτοι συμπολίται μας αναλογήσωσι το εκ της πυρίτιδος κέρδος προς τον παντελή όλεθρον εαυτών και των συμπολιτών των, θέλουσι πεισθή ότι είναι τρομερόν έγκλημα, μέγιστον κακούργημα το να διανοηθώσι πολύ δε μάλλον να πραγματοποιήσωσι δια τοιαύτης επικινδύνου επιχειρήσεως κέρδος. Εν ονόματι λοιπόν της φιλανθρωπίας, του καλώς εννοουμένου συμφέροντος αυτών και απάσης της πόλεως, προτρέπομεν και παρακαλούμεν τους συμπολίτας μας εμπόρους να παύσωσι διατηρούντες εις τάς οικίας και εις τα μαγαζεία των τοιαύτας ευφλέκτους και επικινδύνους ύλας, διότι το μικρόν εξ αυτών κέρδος είναι δόλωμα προς καταστροφήν των. Τι δε να είπωμεν διά την ευλογημένην Κυβέρνησίν μας περί της εν τω φρουρίω ακρολαμίας διατηρήσεως πυριταποθήκης εν ή υπάρχουσι πολλαί χιλιάδες βαρέλια και εκατομμύρια πυριτοβολών; Διατί προς θεού δεν λαμβάνει πρόσφορα μέτρα να σώση και το φρούριον και όλοκληρον την πόλιν μεθ’ όλου του στρατού και των πολιτών, οίτινες θέλουσιν ανατιναχθή εις τους ουρανούς, εάν ό μη γένοιτο Θεέ μου! ένεκα μικράς απροσεξίας αναρπαχθή η εν τη πυριταποθήκη πυρίτις; Δεν αισθάνονται οι Κύριοι Υπουργοί, οποίαν αναλαμβάνουσι τρομεράν ευθύνην απέναντι του έθνους, του Βασιλέως, και αυτού του Θεού διά την ολιγωρίαν των ταύτην; Δεν αισθάνονται ότι εάν λάβη η απευκταία και τρομερά αύτη ανάφλεξις και η καταστροφή ολοκλήρου πόλεως χώραν, ότι θέλουσιν είσθαι κατηραμένοι αυτοί τε και τα τέκνα των ως αδελφοκτόνοι και η συνειδησίς των θέλει τους τύπτει ζώντας, αποθανόντας δε θέλουσι δόσει την πρέπουσαν δίκην εις τον ανώτατον κριτήν, και θέλουσι τιμωρηθή ως ο Κάϊν; Άς σπεύσωσι λοιπόν οι Κύριοι Υπουργοί, να σώσωσι την πόλιν Λαμίαν, το Φρούριον αυτής, τον στρατόν και τους πολίτας, μεταφέροντες μακράν της πόλεως την τοιαύτην πυριταποθήκην, ή τουλάχιστον μεταφέροντες αυτήν όπισθεν του Λόφου του Φρουρίου ένθα ο κίνδυνος είναι μικρότερος.

Περί της αδιαφορίας ταύτης της Κυβερνήσεως διεμαρτυρήθημεν εν ονόματι ολοκλήρου της πόλεως της Λαμίας, αλλά δεν εισηκούσθημεν. Είθε όμως ο νύν Υπουργός των Στρατιωτικών Κύριος Δημ. Βότζαρις, δείξει μεγαλητέραν φιλανθρωπίαν παρ’ όσην έδειξαν οι προκάτοχοί του και σπεύσει εις σωτηρίαν μιάς ολοκλήρου πόλεως.». [«ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ», φύλλο 201/19-03-1860, σελίδα 2, στήλη ΔΙΑΦΟΡΑ, ψηφιακός σελιδοδείκτης 237].

Παρά την επισήμανση του κινδύνου και τις «εικοσάκις» διαμαρτυρίες και εκκλήσεις της εφημερίδας προς τον τότε Υπουργό Στρατιωτικών Δημήτριο Μάρκου Μπότσαρη, γιό του αγωνιστή Μάρκου Μπότσαρη, έντεκα χρόνια μετά συνέβη το μοιραίο……

Τραγική σύμπτωση: ένα από τα θύματα (τραυματίας) της έκρηξης ήταν και ο συντάκτης του άρθρου και εκδότης του «ΦΑΡΟΥ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» Ευθύμιος Οικονομίδης! Ο πρώην πλέον Υπουργός Στρατιωτικών Δημήτριος Μπότσαρης, στον οποίο έγινε η έκκληση για τη μεταφορά της πυριτιδαποθήκης, απεβίωσε στο Παρίσι οκτώ ημέρες μετά (18 Αυγούστου 1871).

Τα πρώτα τηλεγραφήματα των τοπικών αρχών προς τα Υπουργεία Εσωτερικών, Στρατιωτικών και το Αρχηγείο Χωροφυλακής Αθηνών για την καταστροφική έκρηξη. [Πηγή: πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΠΟΛΙΤΗΣ» (Εικ.5)].

Η ισχυρή έκρηξη και τα αποτελέσματά της περιγράφονται παραστατικά από την εφημερίδα των Αθηνών «ΦΩΣ»:

«…. ΛΑΜΙΑΝ.

Ύψιστε Θεέ! Οποία αιφνιδία λάμψις και φοβερός συγχρόνως κρότος και δονισμός εν τη Ακρολαμία! Κεραυνός ενέσκηψεν εν τη πυριταποθήκη και ανεφλέχθη δια μιάς ευτυχώς μόνον η μία. Ο επιχυθείς καπνός κρύπτει και δεν βλέπω κατά πόσον έπαθεν η πόλις της Λαμίας∙βλέπω όμως ότι πολλαί οικίαι έπαθον και οι πολίται εξέρχονται έντρομοι εις το ύπαιθρον, ενώ πίπτει βροχή ραγδαιοτάτη. Φοβούμενος μη μεταξύ των φονευθέντων εν τω φρουρίω στρατιωτών και των τραυματισθέντων πολιτών αναγνωρίσω και πρόσωπα φίλα, επιστρέφω συγκεκινημένος και δακρύων εις Αθήνας.» [«ΦΩΣ», φύλλο 973/15-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 161].

«Είμαι εις ΛΑΜΙΑΝ.

Εδώ βλέπω εις σωρόν ερειπίων το φρούριον, όπου ανεφλέχθη η πυριταποθήκη εκ του επισκήψαντος κεραυνού και ανετινάχθησαν επί της πόλεως οβούζια, πολύβολα και λίθοι, εξ ών εκρημνίσθησαν και διαρήχθησαν τοιχώματα, κατεθραύσθησαν ύελοι και δύω μέν εκ των πολιτών εφονεύθησαν, δύω επληγώθησαν καιρίως και άλλοι ελαφρότερον, εν οίς και ο συντάκτης του «Φάρου της Όθρυος» κ. Ευθ. Οικονομίδης, λαβών τραύμα επί της μετωπιαίας χώρας, δύω δε τραυματισθείσαι γυναίκες ωδηγήθησαν η μεν εις τον τάφον, παθούσα υπό τετάνου, η δε μεθ’ ενός κληρούχου εις το Νοσοκομείον προς ακρωτηριασμόν, αλλά μόνον αυτοί επληγώθησαν και μόνον έπαθον; Όστις είδε τους Λαμιείς κατά την ώραν της εκρήξεως να εξορμούν φρενήρεις εκ του τρόμου εις τάς αγυιάς, εις τους δρόμους, εκτός της πόλεως, γυναίκες, γέροντες και πεδία, φοβούμενοι την ανάφλεξιν και των δύω ετέρων πυριτιδαποθηκών, δεν είδε θέαμα θλιβερώτερον! Η αναφλεχθείσα πυρίτις ήτον 8.000 οκάδων και η επενεχθείσα ζημία υπερβαίνει τας 300.000 δραχμών. Η Κυβέρνησις, αφού συνήλθε το δημοτικόν συμβούλιον και απήτησεν επιμόνως παρ’ αυτής την απομάκρυνσιν της πυριτιδαποθήκης, έπεμψε μηχανικόν να γνωμοδοτήση, αλλά μετά την γνωμοδότησιν θα συμβή ό,τι πάντοτε,-αυτό πλέον μαντεύσατέ το. Εγώ ανυψούμαι να πηδήσω αλλαχού, αλλά ….». [«ΦΩΣ», φύλλο 974/22-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 163].

Το τραγικό γεγονός καλύφθηκε ευρύτατα από τον τύπο της εποχής. Η είδηση έγινε γνωστή στους κατοίκους του Ελληνικού Βασιλείου αλλά και του Μικρασιατικού Ελληνισμού μέσω των φύλλων των εφημερίδων. Ακολουθεί η παράθεση των κειμένων των εφημερίδων. Στο τέλος του κάθε κειμένου ακολουθεί η παραπομπή στο αντίστοιχο φύλλο της εφημερίδας. Ο όρος ψηφιακός σελιδοδείκτης παραπέμπει σε ενδεχόμενη αναζήτηση από τον αναγνώστη της είδησης στην εφημερίδα, μέσω της παραπομπής στην ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

Α. Τοπικός τύπος:

Φύλλα των τοπικών εφημερίδων της χρονικής περιόδου Αυγούστου και Σεπτεμβρίου 1871 δεν διασώθηκαν στα Γενικά Αρχεία του Κράτους του Νομού Φθιώτιδας. Ευχαριστούμε τη Σοφία Βακιρτζιδέλη για τη συνεργασία, την άμεση ανταπόκριση και βοήθειά της στην έρευνά μας.

Ατυχώς και ο σύνδεσμος στην Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων, που παραπέμπει στην εφημερίδα «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» του έτους 1871, είναι ανενεργός.

Παρ’ όλα αυτά, το κείμενο με την παρουσίαση της είδησης στις τοπικές εφημερίδες, διασώθηκε μέσα από τις αναδημοσιεύσεις των υπολοίπων εφημερίδων του Ελληνικού Βασιλείου και του Μικρασιατικού ελληνισμού. Πιθανώς να ελλείπουν μόνο κάποιες λεπτομέρειες που αφορούν θέματα καθαρά τοπικού χαρακτήρα.

Το 1871 εκδιδόταν στη Φθιώτιδα τρείς εφημερίδες:

-η «ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΛΛΑΣ» από τον Αλέξανδρο Στεφάνου Δούκα (;-1875) από την Πρεμετή,

-ο «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ» από τον Ευθύμιο Οικονομίδη (1817-1888), δικηγόρο από τα Τρίκαλα και

-η «ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΛΑΟΥ» από τον Θεόδωρο Αναστασίου Κατσανάκη (1845-;).

Β. Τύπος του Ελληνικού Βασιλείου:

Η τραγική είδηση δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες «ΑΙΩΝ», «ΑΛΗΘΕΙΑ», «ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ», «ΑΥΓΗ», «ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ», «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ», «Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ», «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ», «ΚΕΡΑΥΝΟΣ», «ΛΑΟΣ», «ΜΕΛΛΟΝ», «ΜΕΡΙΜΝΑ», «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ», «ΠΑΤΡΙΣ» «ΠΛΑΣΤΙΓΞ», «Η ΠΝΥΞ», «Ο ΠΟΛΙΤΗΣ», «ΠΡΩΪΝΟΣ ΚΗΡΥΞ», «Ο ΦΟΙΝΙΞ», «ΦΩΣ», «ΧΡΟΝΟΣ» και «LA GRECE».

Ειδικότερα, έγραψαν:

1. «ΑΙΩΝ» (Αθήνα).

Φύλλο 2704/10-08-1871, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 3:

«Τηλεγράφημα εκ ΛΑΜΙΑΣ, της 10(22) Αυγούστου, ώρας 7 και 15 μ.μ. αυθημερόν διαβιβασθέν εις  Αθήνας, ανήγγειλεν ότι την ημέραν αυτήν της 10, ήτοι την προχθές Τρίτην, περί ώραν 5 και ¾ μ.μ. «κεραυνός πεσών ανέφλεξε την εν τη δυτική πυριταποθήκη του φρουρίου Λαμίας πυρίτιδα. Εκ της αναφλέξεως ταύτης επληγώθησαν δύο στρατιώται, εκ του φρουρούντος αποσπάσματος, είς δ’ υποδεκανεύς, κτυπηθείς υπό πέτρας εφονεύθη. Πολλαί οικίαι κατέπεσαν εκ του κλονισμού, οι δε κάτοικοι της πόλεως και ο στρατός έμειναν εν υπαίθρω». Νεώτερον τηλεγράφημα, της αυτής ημέρας, ώρας δε 9 μ.μ. αναφέρει ότι, «κατά την παρά του εφόρου του υλικού γενομένην επιθεώρησιν, ουδείς υπήρχε κίνδυνος περαιτέρω διά τας λοιπάς πυριτιδαποθήκας, εκτός απευκταίου τινος και απροσδοκήτου συμβάντος. Η στέγη, τα παράθυρα και τα πατώματα του περιέχοντος τα πολεμοφόδια στρατώνος κατέπεσαν. Ελήφθη η δέουσα πρόνοια περί της εξασφαλίσεως του στρατώνος και άπαντος του φρουρίου, ως και της εκ του επικρατούντος φόβου κενωθείσης πόλεως.»

Το φρούριον της Ακρολαμίας είχε κεραυναγωγό∙ αλλά, ως και πολλάκις πολλαχού συνέβη, οι κεραυναγωγοί υπόκεινται περιοδικώς εις μεταβολάς τοιαύτας, εάν μη ώσι τέλειοι, ώστε καθίστανται μάλλον επικίνδυνοι ή σωτήριοι, διότι ελκύουσι μέν τους κεραυνούς εις τα περί αυτούς, αλλά δεν έχουσι και την δέουσαν δύναμιν, όπως διευθύνωσι την πορείαν αυτών. Πιστεύομεν, ότι θέλει διαταχθή η προσήκουσα ανάκρισις, όπως βεβαιωθή, εάν μη ραθυμία ή αμέλεια ασυγχώρητος απεδείχθη, ως προς την καλήν διατήρησιν του κεραυναγωγού, ή την έγκαιρον επιδιόρθωσιν αυτού.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟΝ. Συνεπεία της εκπυρσοκροτήσεως της Ακρολαμίας, και τινων επελθουσών ζημιών εις την πόλιν, αλλά πρό πάντων εκ της υπονοίας, μη αναφλεχθή και η πυρίτις, η εν ταίς άλλαις τρισί πυριταποθήκαις του φρουρίου κατατεθειμένη, και συμφοραί μείζονες επέλθωσι, τοιούτος κατέλαβε τους κατοίκους της Λαμίας πανικός φόβος, ώστε, κυκλώσαντες το Δημαρχείον ητήσαντο την οριστικήν και ταχίστην μεταφοράς της πυρίτιδος εις την διαλελυμένην Μονήν της Δαμάστας, ακίνδυνόν τε και ισχυρόν συνάμα μέρος. Ένεκα του σάλου τούτου, συνελθόν το Δημοτικόν Συμβούλιον Λαμιέων εις συνεδρίασιν έκτακτον, χθές, συνέταξε πράξιν, δι’ ής διοχετεύον τάς παραστάσεις του λαού τη Κυβερνήσει και διαδηλούν, ότι δεν δύναται να κρατήση την ορμήν αυτού, «παρακαλεί βαθυσεβάσμως αυτήν να διατάξη αυθωρεί την απομάκρυνσιν της πυρίτιδος, προς πρόληψιν επικειμένης ολοσχερούς και βεβαίας καταστροφής της πόλεως Λαμίας, την οποίαν απομάκρυνσιν εντόνως αι προκάτοχοι και νύν δημοτικαί Αρχαί πολλάκις εξητήσαντο, αλλά δυστυχώς δεν εισηκούσθησαν υπό των εκάστοτε Κυβερνήσεων, αρκεσθεισών εις τα λαμβανόμενα προφυλακτικά μέτρα, άτινα, ως ιστός αράχνης, χθές εξηφανίσθησαν».

Συνεπεία των γεγονότων τούτων η Κυβέρνησις διέταξε τον αντισυνταγματάρχην του μηχανικού και διοικητήν του σώματος των πυροσβεστών Κ.Αναστάσιον Πάνον[1] να μεταβή εις Λαμίαν, όπως μετέλθη πάντας τους εξασφαλίσοντας την πόλιν τρόπους, σκεφθή δε και περί της μεταφοράς τως πυρίτιδος ελλαχού. Ο Κ.Πάνος, παραλαμβάνων μεθ’ εαυτού πυροσβέστας περί τους 40, αναχωρεί απόψε εις Λαμίαν.».

2. «ΑΛΗΘΕΙΑ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 1442/ 12-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.1) και σελίδα 2, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 1 και 2:

«Κεραυνός εν Λαμία

Προχθές το εσπέρας έλαβεν η Κυβέρνησις τα κατωτέρω τηλεγραφήματα αγγέλλοντα ότι εν Λαμία συνέβησαν εκ κεραυνού νέα δυστυχήματα, απροσδόκητα, ως εάν μη ήρκουν τόσαι άλλαι αι πληγαί.

«ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ

Αθήνας.

»Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ τα καθέκαστα ακολούθως.

Εν Λαμία την 10 αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ.

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος[2].

▬

«Υπουργείον Στρατιωτικών και Εσωτερικών

και Αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας

«Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 αυγούστου 1871, ώρα 6 μ.μ.

Ο μοίραρχος

Λ.ΝΑΝΟΣ[3]»

Επέπρωτο λοιπόν ν’ αναγγελθώσιν ημίν εκ της Ανατολικής Ελλάδος και απαίσια μηνύματα εκ του κεραυνού προς όσα άλλα παραπλήσια μας ανηγγέλοντο εκάστοτε εκ των από της ομόρου εισβαλόντων ληστών.

Το τελευταίον συμβάν, είνε μέν εκ των απροόπτων αλλ’ όχι και εκ των μη προληπτέων∙ αι αρμόδιαι αρχαί ώφειλαν να γνωρίζωσι πρό πολλού και να παραστήσωσιν εις την Κυβέρνησιν την ανάγκην της αλλαγής του αλεξικεραυνίου επί της πυριταποθήκης, το οποίον βεβαίως ως εκ της παλαιότητός του είχε καταντήσει άχρηστον.

Αλλά το πάθημα της Λαμίας πρέπει ν’ ανοίξη τους οφθαλμούς των κυβερνώντων προς τοποθέτησιν καταλληλοτέρων των αποθηκών της πυρίτιδος, όπως αποφύγωμεν εν τω μέλλοντι νέας συμφοράς.

Τα πάντα, φαίνεται παρ’ ημίν πρέπει να έπωνται μετά ζημίας μεγάλας∙ ουδαμού η πρόβλεψις δεν πρέπει ν’ απαντάται. Και εν τούτοις παρακαλούμεν την Κυβέρνησιν να μην αμελήση το να λάβη υπό σπουδαιοτάτην σκέψιν το αντικείμενον τούτο και να απαλλάξη του κινδύνου πάντα εκείνα τα μέρη, όσα απειλεί η εν ακαταλλήλω μέρει τοποθέτησις της πυριτιδαποθήκης.»

-Κατά νεώτερα εκ Λαμίας τηλεγραφήματα, εκ του ανατιναγμού της πυριτιδαποθήκης εφονεύθη είς στρατιώτης και δύο επληγώθησαν».

β. Φύλλο 1445/16-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 2:

«-Εκ της γενομένης κατά την παρελθούσαν τρίτην αναφλέξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας εκάησαν 7 χιλιάδες 400 οκάδες πυρίτιδος, 80 οκάδες κυνηγετικής και χίλια οκτακόσια οβούζια ορεινών πυροβόλων».

γ. Φύλλο 1446/17-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 2:

«-Μεταξύ των εκ της ανεφλέξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας παθόντων αναφέρεται και ο δικηγόρος και συντάκτης του «Φάρου της Όθρυος» κ. Ευθ. Οικονομίδης, όστις προληφθείς δι’ εγκαίρου ιατρικής συνδρομής ουδένα διατρέχει κίνδυνον σπουδαίον.»

3. «ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ» (Ναύπλιο).

α. Φύλλο 3/ 14-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 6:

«-Τηλεγραφικώς ανηγγέλθη ενταύθα προς τινα των συμπολιτών μας ότι, κεραυνός καταπεσών εις την εν τω φρουρίω Λαμίας πυριταποθήκην κατέστρεψεν αυτήν και επροξένησε ζημίας τινάς εις την πόλιν, συνάμα ενεποίησε φόβον και τρόμον εις τους κατοίκους∙ τα καθέκαστα προσεχώς……»

β. Φύλλο 4/ 21-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 8:

«-Το συμβάν της Λαμίας εξύπνησε και την Κυβέρνησιν και τάς αρχάς όπου κείνται πυριαποθήκαι, όπως εξετάσωσι την κατάστασιν των κεραυναγωγών και λάβωσι κατάλληλα μέτρα. Ευχαρίστως δε αναγγέλομεν, ότι και ενταύθα αι αρμόδιαι στρατιωτικαί αρχαί, όχι μόνον εξέπεμψαν εις Χαλκίδα αρκετήν ποσότητα πυρίτιδος, αλλά και πάσαν άλλην φροντίδα κατέβαλλον, όπως προληφθή πάν απευκταίον, όπερ επιρρίπτει την μεγίστην των Ευθυνών.»

4. «ΑΥΓΗ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 2966/12-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 296:

«ΔΙΑΦΟΡΑ.

Νέον δυστύχημα, νέαν συμφοράν διεβίβασε χθές ο τηλέγραφος εκ Λαμίας εις την κυβέρνησιν. Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη της Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλάς επήνεγκε καταστροφάς και ζημίας εν τη πόλει. Οι κάτοικοι έντρομοι εκ του συμβάντος εξήλθον άπαντες της πόλεως εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή. Λεπτομέρειαι δεν υπάρχουσι περί του νέου τούτου δυστυχήματος, το οποίον κατέπληξε πάσαν την κοινωνίαν μας άμα τώ ακούσματι, ούτε αναφέρει το τηλεγράφημα την ώραν και την στιγμήν, καθ’ ήν συνέβη η εκπυρσοκρότησις. Δέον και η νέα αύτη συμφορά να αποδοθή εις την ακηδείαν των διεπόντων τα κοινά∙ διότι άπας ο τύπος της Λαμίας αν και υπέδειξε πολλάκις εις την κυβέρνησιν την ανάγκην της εις άλλο κατάλληλον μέρος μεταφοράς της ειρημένης πυριταποθήκης, δεν ησηκούσθη όμως, και ιδού σήμερον τα ολέθρια αποτελέσματα της αξιοκατακρίτου αδιαφορίας των κυβερνώντων μας.»

 «-Ως επληροφορήθημεν, η ανωτέρω πυριταποθήκη, εκτός του άλλου υλικού περιείχε και 3.000.000 σχεδόν φυσέκια του αρχαίου οπλισμού δηλ. των ακροβολιστών.»

β. Φύλλο 2968/ 14-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 299:

«-Κατά τα υπουργικά όργανα, η κυβέρνησις διέταξε τον αντισυνταγματάρχην του μηχανικού κ.Πάνον να μεταβή εις Λαμίαν με την εντολήν να σκεφθή περί κατασκευής πυριταποθήκης έξω της πόλεως Λαμίας. Έπρεπε βεβαίως να υποστή το κράτος ζημίαν ενός σχεδόν εκατομμυρίου δραχμών, να πληγωθώσι και φονευθώσι τόσοι άνθρωποι, να καταστραφή του φρούριον, οι στρατώνες, η πόλις σχεδόν άπασα, και είτα να μεριμνήση η προκομμένη κυβέρνησίς μας περί κατασκευής πυριταποθήκης. Μη χειρότερα!»

γ. Φύλλο 2969/ 16-08-1871, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 302:

«ΔΙΑΦΟΡΑ.

Σήμερον ελάβομεν τας εφημερίδας της Λαμίας. Κατ’ αυτάς η εκ του κεραυνού αναφλεχθείσα εξ 8.000 οκάδων πυρίτις εν τη πυριταποθήκη ανετίναξεν επί της πόλεως 1800 οβούζια ορεινών πυροβόλων, πολύβολα, και λίθους, εκρήμνισεν οικίας, διέρρηξε τοιχώματα, κατέθραυσεν υέλους, και, όπερ χείριστον και θλιβερότατον πάντων, εφόνευσε δύω, ετραυμάτισεν ετέρους δύω καιρίως και επλήγωσεν άλλους είκοσι ελαφρότερον, εν οίς και τον συντάκτην του «Φάρου της Όθρυος». Τουντεύθεν ο πανικός φόβος μετεδόθη εις την πόλιν ολόκληρον, και ενώ του φοβερού τούτου συμβάντος τα θύματα, καταρώμενα την αναλγησίαν των Κυβερνήσεων εις το νοσοκομείον ωδηγούντο γυναίκες, γέροντες και παιδία τάς αγυιάς φρενήρεις, εκ του τρόμου, διέτρεχον και εκτός της πόλεως ώρμων προς διάσωσιν εκ του κινδύνου όν η ενδεχόμενη ανάφλεξις των δύω ετέρων πυριταποθηκών επαπείλει. Εκ της γενομένης αναφλέξεως το δημόσιον υπέστη σημαντικήν ζημίαν, αλλά και η πόλις όχι ολίγην. Καθ’ όλους τους επιεικείς υπολογισμούς εις 300.000 δρ περίπου ανέρχεται η ζημία της πόλεως.»

δ. Φύλλο 2970/ 17-08-1871, σελίδες 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 303:

«-Αναγινώσκομεν εις την «Φωνήν του Λαού» της Λαμίας της 14 αυγούστου. «Εκ των λοιπών υπό της εκρήξεως της πυρίτιδος τραυματισθέντων απεβίωσε εισέτι και μία γυνή υπό τετάνου παθούσα συνεπεία των βαρέων τραυμάτων∙ ετέρα τις γραία και είς κληρούχος πρόκειται να υποστώσιν, ένεκα των τραυμάτων, ακροτηριασμόν, πάντες δε οι κατά το μάλλον ήττον τραυματισθέντες δεν ιάθησαν έτι εντελώς.»

5. «ΕΘΝΙΚΟΝ ΠΝΕΥΜΑ» (Αθήνα).

Φύλλο 429/ 13-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 297:

«ΔΙΑΦΟΡΑ

Την 10 Αυγούστου ηγγέλθη εκ Λαμίας τηλεγραφικώς η έκρηξις της εν τώ φρουρίω δυτικής πυριταποθήκης επενεγκούσα τον θάνατον και τραύματα εις τινας στρατιωτικούς και κατάπτωσιν οικιών, και κατατρομάξασα τους κατοίκους. Το δημοτικόν Συμβούλιον Λαμίας επί τη απαιτήσει των κατοίκων συνέταξε πράξιν, δι’ ής παρακαλεί την Κυβέρνησιν να διατάξη την έξω της πόλεως μετατόπισιν των πυριταποθηκών. Το συμβούλιον εκφράζεται ως εξής∙ «Παρακαλεί βαθυσεβάστως αυτήν να διατάξη αυθωρεί την απομάκρυνσιν της πυρίτιδος προς πρόληψιν επικειμένης ολοσχερούς και βεβαίας καταστροφής της πόλεως Λαμίας, την οποίαν απομάκρυνσιν εντόνως οι προκάτοχοι και νύν δημοτικαί αρχαί πολλάκις εξητήσαντο, αλλά δυστυχώς δεν εισηκούσθησαν υπό των εκάστοτε κυβερνήσεων αρκεσθεισών εις τα λαμβανόμενα προφυλακτικά μέτρα, άτινα ως ιστός αράχνης, χθές εξηφανίσθησαν.

Τα δε τηλεγραφήματα έχουσιν ως εξής:

«Λαμία 10/22 Αυγούστου ώρα 7.15 Μ.Μ.

Κεραυνός πεσών ανέφλεξε την εν τη δυτική πυριταποθήκη του φρουρίου Λαμίας πυρίτιδα. Εκ της αναφλέξεως ταύτης επληγώθησαν δύο στρατιώται, εκ του φρουρούντος αποσπάσματος, είς δ’ υποδεκανεύς, κτυπηθείς υπό πέτρας εφονεύθη. Πολλαί οικίαι κατέπεσαν εκ του κλονισμού, οι δε κάτοικοι της πόλεως και ο στρατός έμειναν εν υπαίθρω.

Λαμία 10 Αυγ. ώρ. 9 Μ.Μ.

«Κατά την παρά του εφόρου του υλικού γενομένην επιθεώρησιν, ουδείς υπήρχε κίνδυνος περαιτέρω διά τας λοιπάς πυριτιδαποθήκας, εκτός απευκταίου τινος και απροσδοκήτου συμβάντος. Η στέγη, τα παράθυρα και τα πατώματα του περιέχοντος τα πολεμοφόδια στρατώνος κατέπεσαν. Ελήφθη η δέουσα πρόνοια περί της εξασφαλίσεως του στρατώνος και άπαντος του φρουρίου, ως και της εκ του επικρατούντος φόβου κενωθείσης πόλεως.»

Η Κυβέρνησις διέταξε παραχρήμα τον κ.Α.Πάνον αντισυνταγματάρχην του Μηχανικού και διοικητήν του σώματος των πυροσβεστών να μεταβή εις Λαμίαν με την εντολήν να λάβη μέν προσωρινώς τα δέοντα ασφαλιστικά μέτρα, να σκεφθή δε περί της μετατοπίσεως της πυρίτιδος έξω της Λαμίας∙ ο κ.Πάνος ανεχώρησε χθές μετά 40 πυροσβεστών. Ως νέα θέσις διά την πυριταποθήκην προτείνεται η διαλελυμένη Μονή της Δαμάστας.

6. «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ» (Αθήνα):

α. Φύλλο 2278/12-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.2) και σελίδα 2, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 292 και 293:

«ΔΙΑΦΟΡΑ

«Υπουργείον Εσωτερικών και Στρατιωτικών Αθήνας.

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ τα καθέκαστα ακολούθως.

Εν Λαμία την 10 αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ.

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος.

Αι εν τω τηλεγραφήματι αναφερόμεναι βλάβαι, άς προυξένησε δήθεν η διά κεραυνού πυρπόλησις της πυριταποθήκης πληροφορίαι δεν είναι σπουδαίαι.»

β. Φύλλο 2281/16-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 298:

«-Κατά την «Φωνήν του Λαού» της Λαμίας η εκεί συμβάσα έκρηξις της πυριταποθήκης εφόνευσε 2, ετραυμάτισε καιρίως μεν 2, ελαφρώς δε 20. Αι δε ζημίαι της πόλεως υπολογίζονται υπέρ τάς 300.000 δρ.»

γ. Φύλλο 2282/17-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.3), ψηφιακός σελιδοδείκτης 299:

 «-Εκ της γενομένης κατά την π.Τρίτην αναφλέξεως εκάησαν 7 χιλιάδες 400 οκάδες πυρίτιδος, 80 οκάδες κυνηγετικής και χίλια οκτακόσια οβούζια ορεινών πυροβόλων. Εκ της περιστάσεως ταύτης εννοεί τις πλειότερον ότι η ελληνική επικράτεια είναι ο παραδοξότερος τόπος της υφηλίου. Έχει πυρίτιδα χωρίς να έχη όπλα, έχει οβούζια χωρίς να έχη ορεινά, έχει πολύβολα χωρίς να έχη πεδινά, θωρηκτά άνευ δεξαμενών, ταμεία άνευ χρημάτων και ίσως επικράτειαν άνευ Κυβερνήσεως!

(Φωνή του Λαού».

7. «Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 95/ 11-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 187:

«-Κεραυνός εμπεσών επί της πυριταποθήκης του φρουρίου Λαμίας ανέφλεξεν αυτήν και κατέστρεψε το πλείστον μέρος αυτού. Πόσα δε θύματα υπήρξαν του συμβεβηκότος τούτου αγνοούμεν.-Το υπουργείον Κουμουνδούρου φαίνεται, ουχί μόνον υπό ανθρώπων καταδιώκεται αλλά και υπό του Θεού, διότι επί των ημερών του πολλά τοιαύτα δυστυχήματα συνέβησαν.»

β. Φύλλο 96/ 14-08-1871, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 190:

«-Την εξής επιστολήν, ληφθείσαν χθές εκ Λαμίας δημοσιεύομεν∙ εκ της αναγνώσεως αυτής θέλει φρίξει ο αναγνώστης και εν τούτοις η κυβέρνησις αγρόν ηγόρασεν, ουδεμίαν φροντίδα λαμβάνει διά τους δυστυχείς Λαμιείς. Η μόνη φροντίς αυτής είναι πώς να οικονομήση τάς παραχωρηθείσας εθνικάς γαίας, τάς φυτείας, το Λαύριον και το κτήμα του Δαμαλά, να δώση εις την ατμοπλοϊκήν εταιρείαν δραχμάς 700.000 και να σπαταλά τα δημόσια χρήματα δεξιά και αριστερά, διά δε τους παθόντας δυστυχείς αδελφούς μας ουδεμίαν πρόνοιαν έλαβεν ο χαριτωμένος πρωθυπουργός.

Ιδού η επιστολή.

ΛΑΜΙΑ την 11 Αυγούστου 1871.

Σπεύδω να σας γνωστοποιήσω το χθές συμβάν οικτρόν θέαμα εις την πόλιν μας. Περί την 5 ¾ Μ.Μ. κατέπεσε κεραυνός επί της εντός του φρουρίου (Ακρολαμίας) πυριταποθήκης και εκρήξεως γενομένης, άπασα η πόλις μεγίστη ζημίαν υπέστη ως εκ της εκσφενδονίσεως λίθων υπερόγκων και απείρων μεγίστων τηλεβόλων υπαρχόντων εν τη πυριταποθήκη. Αδυνατώ, αδελφέ μου, να σου παραστήσω διά λέξεων.Τούτο μόνον σε λέγω ότι το οικτρόν τούτο συμβάν παριστάνει εις την πόλιν μας θέαμα ανελπίστου θεομηνίας. Μητέρες εγκαταληφθείσαι υπό των παίδων, παίδες υπό των πατέρων, γυναίκες υπό των συζύγων και εν γένει πλήθος ατόμων τήδε κακείσε εζήτουν τόπον δίκην επαίτου προς σωτηρίαν των. Ανέλπιστον το οικτρόν τούτο θέαμα, πλήν φοβεραί αστραπαί πανταχόθεν, πανταχόθεν ηκούσθησαν κραυγαί ανθρώπων, ήτοι παίδων, μητέρων και εν γένει οι άνθρωποι περιεπλανώντο εις την πλημμύραν, άπασαι αι οικίαι και τα υπόγεια επληρώθησαν ύδατος, και αδύνατον ήτο να εύρωσι τόπον σωτηρίας, άπασαι αι οικογένειαι διενυκτέρευσαν εν υπαίθρω και ήδη μένουσιν άοικοι∙ πολλοί φόνοι και πληγώσεις ανθρώπων εγένοντο κλπ. Υπάρχει όμως εισέτι φόβος μη και δευτέρα έκκρηξις συμβή, καθ’ όσον η μένουσα πυριταποθήκη μένει άστεγος.

Πρόθυμος εξάδελφός σου

Σ. ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ.

Υ.Γ. Καγώ αδελφέ Κώστα, αδυνατώ να σου γράψω εν λεπτομερεία καθ’ όσον διατελώ τεταραγμένος, πλήν δοξάζω τον Θεόν όπου εσώθημεν παρ’ ελπίδα, καταπεσούσης απάσης της πυριταποθήκης εκ των εκσφενδονισθέντων λίθων και οβουζίων. Άξιοι λύπης και οίκτου είμεθα κλπ.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ Ν. ΤΖΙΝΙΑΤΗΣ

Δεκανεύς.

8. «ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΩΝ ΣΥΖΗΤΗΣΕΩΝ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 104/ 13-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 233:

«-Εκ Λαμίας ελάβομεν το εξής τηλεγράφημα περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης.

Δ ι ε ύ θ υ ν σ ι ν  «Ε φ η μ ε ρ ί δ ο ς  τ ω ν  Σ υ ζ η τ ή σ ε ω ν»

«Κεραυνός ανέφλεξε χθές μικράν πυριταποθήκην φρουρίου, εφονεύθησαν τρείς, ζημίαι πολύ μεγάλαι, πολίται απαιτούσιν αυθωρεί εκκένωσιν μεγάλης πυριταποθήκης. Επίκειται κίνδυνος. Ίδωμεν απόφασιν Κυβερνήσεως, άλλως ζητεί εκκενώσαι πόλις. Δημοτικόν Συμβούλιον ηρμήνευσεν επισήμως θέλησιν πολιτών.».

β. Φύλλο 105/ 17-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 235:

«-Περί την 6 και ημίσειαν μ.μ. της π.Τρίτης (10 τρέχοντος) η έκρηξις κεραυνού ανέφλεξε την κεντρικήν της Ακρολαμίας πυριταποθήκην και κατακαύσασα την εν αυτή εναποτεθειμένην εξ οκτώ χιλιάδων οκάδων πυρίτιδα, ανετίναξεν επί της πόλεως οβούζια, πολύβολα και λίθους, εκρήμνισεν οικίας, διέρρηξε τοιχώματα, κατέθραυσεν υέλους και, όπερ χείριστον και θλιβερώτατον πάντων, εφόνευσε δύω, ετραυμάτισεν ετέρους δύω καιρίως και επλήγωσεν άλλους είκοσι ελαφρότερον μεταξύ των ταλαιπώρων συμπολιτών μας. Τουντεύθεν ο πανικός μετεδόθη εις την πόλιν ολόκληρον και ενώ του φοβερού τούτου συμβάντος τα θύματα, καταρώμενα την αναλγησίαν των κυβερνήσεων εις το νοσοκομείον ωδηγούντο, γυναίκες, γέροντες και παιδία τάς αγυιάς φρενήρεις, εκ του τρόμου, διέτρεχον και εκτός της πόλεως ώρμων προς διάσωσιν εκ του κινδύνου όν η ενδεχομένη ανάφλεξις των δύω ετέρων πυριταποθηκών επαπείλει.

-Καθ’ όλους τους επιεικείς υπολογισμούς αι εκ της εκρήξεως ζημίαι της πόλεως, των φορολογουμένων δηλ. και φιλονόμων κατοίκων της, υπερβαίνουσι τας 300 χιλιάδας δραχμών.

-Μεταξύ των υπό της εκρήξεως τραυματισθέντων λογίζεται και ο ημέτερος συνάδελφος και της ετέρας των εγχωρίων εφημερίδων του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  συντάκτης κ.Ευθύμιος Οικονομίδης, τραύμα λαβών επί της μετωπιαίας χώρας. Ευτυχώς προληφθείσης διά ταχείας επιστημονικής συνδρομής της φλογώσεως, ο κ.Οικονομίδης δεν διατρέχει ήδη κίνδυνόν τινα.

«-Εκ της γενομένης κατά την π.Τρίτην αναφλέξεως εκάησαν 7 χιλιάδες 400 οκάδες πυρίτιδος, 80 οκάδες κυνηγετικής και χίλια οκτακόσια οβούζια ορεινών πυροβόλων. Εκ της περιστάσεως ταύτης εννοεί τις πλειότερον ότι η ελληνική επικράτεια είναι ο παραδοξότερος τόπος της υφηλίου. Έχει πυρίτιδα χωρίς να έχη όπλα, έχει οβούζια χωρίς να έχη ορεινά, έχει πολύβολα χωρίς να έχη πεδινά, θωρηκτά άνευ δεξαμενών, ταμεία άνευ χρημάτων και ίσως επικράτειαν άνευ Κυβερνήσεως!

(Φωνή του Λαού.)»

9. «ΚΕΡΑΥΝΟΣ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 96/11-08-1871, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 167:

«Χθές το εσπέρας έλαβεν η Κυβέρνησις τα κατωτέρω τηλεγραφήματα

«Υπουργείον Εσωτ. και Στρατιωτικών Αθήνας.

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριταποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς, καθέκαστα ακολούθους. Εν Λαμία την 10 Αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ.

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος.

«Υπουργείον Στρατιωτικών και Εσωτερικών και

Αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας.

«Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 μ.μ.

Ο μοίραρχος

Λ.ΝΑΝΟΣ»

β. Φύλλο 97/ 14-08-1871, σελίδες 3 και 4, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 168 και 169:

«-Το προχθεσινόν εκ Λαμίας τηλεγράφημα προς την Κυβέρνησιν λέγει ως εξής.

«Εις στρατιώτης και εις νέος 12 ετών εφονεύθησαν υπό λίθων και οβουζίων∙ τέσσαρες στρατιώται και αρκετοί πολίται ετραυματίσθησαν ελαφρώς∙ επυρπολήθη πυριτιδαποθήκη και κατέπεσε στέγη μεγάρου στρατώνος εις Ακρολαμίαν πλακώσασα τα εν αυτή πολεμοφόδια και πυρίτιδα εμπόρων. Η πόλις διήλθε έντρομος την νύκτα∙ σήμερον ζητώ επιμόνως μεταφοράν υπαρχόντων πολεμοφοδίων και πυρίτιδος εκτός της πόλεως.»

Μοίραρχος ΖΑΝΟΣ.»

γ. Φύλλο 98/18-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοδείκτης 170:

«-Μεταξύ των εκ της αναφλέξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας παθόντων αναφέρεται και ο δικηγόρος και συντάκτης του «Φάρου της Όθρυος» κ.Ευθ. Οικονομίδης, όστις προληφθείς δι’ εγκαίρου ιατρικής συνδρομής ουδένα διατρέχει κίνδυνον σπουδαίον.»

10. «ΛΑΟΣ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 73-139/13-8-1871, σελίδες 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 302:

«-Έτερον προς την κυβέρνησιν τηλεγράφημα των διαφόρων της Λαμίας αρχών ανήγγειλεν ότι κεραυνός ενσκήψας εις την πυριταποθήκην, κατέστρεψε και ταύτην και πολλάς οικίας της πόλεως, και οι κάτοικοι εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον, αν και έπιπτε σφοδρά βροχή. Λέγεται ότι εκ της μεγάλης αυτής εκρήξεως εφονεύθη μόνο είς, και επληγώθησαν δύω.»

β. Φύλλο 74-170/17-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 304:

«ΔΙΑΦΟΡΑ

Κατά τάς εφημερίδας της Λαμίας εν τη πυρποληθείση πυριτιδαποθήκη του φρουρίου υπήρχεν ικανή ποσότης πυρίτιδος, οβουζίων και άλλων πολεμοφοδίων η δε εκ της καταστροφής επισυμβάσα εις το δημόσιον ζημία υπερβαίνει τάς 300.000 δραχ. Εκτός δε του ενός φονευθέντος και των δύο καιρίως πληγέντων, επληγώθησαν και έτεροι είκοσι και εβλάβησαν και ικαναί οικίαι της πόλεως. Η κυβέρνησις ενδούσα εις τάς περιστάσεις των κατοίκων της πόλεως έστειλεν εις Λαμίαν τον διοικητήν του σώματος των σκαπανέων προς εκκένωσιν της μεγάλης πυριτιδαποθήκης.

11. «ΜΕΛΛΟΝ» (Αθήνα).

Φύλλο 775/17-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 323:

«Περί της εν Λαμία εκρήξεως της πυριταποθήκης ερανιζόμεθα τα εξής εκ της «Φωνής του Λαού»

Την 6 και ημίσειαν μ.μ. της π.Τρίτης (10 τρέχοντος) η έκρηξις κεραυνού ανέφλεξε την κεντρικήν της Ακρολαμίας πυριταποθήκην και κατακαύσασα την εν αυτή εναποτεθειμένην εξ οκτώ χιλιάδων οκάδων πυρίτιδα, ανετίναξεν επί της πόλεως οβούζια, πολύβολα και λίθους, εκρήμνισεν οικίας, διέρρηξε τοιχώματα, κατέθραυσεν υέλους και, όπερ χείριστον και θλιβερώτατον πάντων, εφόνευσε δύω, ετραυμάτισεν ετέρους δύω καιρίως και επλήγωσεν άλλους είκοσι ελαφρότερον μεταξύ των ταλαιπώρων συμπολιτών μας. Τουντεύθεν ο πανικός μετεδόθη εις την πόλιν ολόκληρον και ενώ του φοβερού τούτου συμβάντος τα θύματα, καταρώμενα την αναλγησίαν των κυβερνήσεων εις το νοσοκομείον ωδηγούντο, γυναίκες, γέροντες και παιδία τάς αγυιάς φρενήρεις, εκ του τρόμου, διέτρεχον και εκτός της πόλεως ώρμων προς διάσωσιν εκ του κινδύνου όν η ενδεχομένη ανάφλεξις των δύω ετέρων πυριταποθηκών επαπείλει.

«-Εκ των λοιπών υπό της εκρήξεως της πυρίτιδος τραυματισθέντων απεβίωσε εισέτι και μία γυνή υπό τετάνου παθούσα συνεπεία των βαρέων τραυμάτων∙ ετέρα τις γραία και είς κληρούχος πρόκειται να υποστώσιν, ένεκα των τραυμάτων, ακροτηριασμόν, πάντες δε οι κατά το μάλλον ήττον τραυματισθέντες δεν ιάθησαν έτι εντελώς.

«-Καθ’ όλους τους επιεικείς υπολογισμούς αι εκ της εκρήξεως ζημίαι της πόλεως, των φορολογουμένων δηλ. και φιλονόμων κατοίκων της, υπερβαίνουσι 300 τας χιλιάδας δραχμών.

«-Μεταξύ των υπό της εκρήξεως τραυματισθέντων λογίζεται και ο ημέτερος συνάδελφος και της ετέρας των εγχωρίων εφημερίδων του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  συντάκτης κ.Ευθύμιος Οικονομίδης, τραύμα λαβών επί της μετωπιαίας χώρας. Ευτυχώς προληφθείσης διά ταχείας επιστημονικής συνδρομής της φλογώσεως, ο κ.Οικονομίδης δεν διατρέχει ήδη κίνδυνόν τινα.

«-Ως και καθ’ όλας τάς πολυκυμάντους περιστάσεις άς πολλάκις η Λαμία διήλθεν ούτω και κατά την αμέσως της εκρήξεως νύκτα καταφανεστάτη εγένετο των συμπολιτών μας η χρηστότης και η ηθική αρετή. Μ’ όλον ότι η πόλις άπασα έντρομος διετέλει και εν υπάιθρω, οι πλείστοι δε των οικιών και όλα τα εργαστήρια και καταστήματα ηρημώθησαν κατοίκων, ουδέν ήττον ουδεμία συνέβη κλοπή, ουδείς, απολύτως ουδείς, υπήρξεν όστις να διανοηθή και αποτολμήση ξένης περιουσίας αφαίρεσιν. Πλήρης σεβασμός προς την έκθετον περιουσίαν υπό πάντων ετηρήθη και ουδείς ευρέθη όστις της κοινής συγχύσεως ωφελούμενος ίδια να επιδιώξη και αθέμιτα κέρδη.

 «-Εκ της γενομένης κατά την π.Τρίτην αναφλέξεως εκάησαν 7 χιλιάδες 400 οκάδες πυρίτιδος, 80 οκάδες κυνηγετικής και χίλια οκτακόσια οβούζια ορεινών πυροβόλων. Εκ της περιστάσεως ταύτης εννοεί τις πλειότερον ότι η ελληνική επικράτεια είναι ο παραδοξότερος τόπος της υφηλίου. Έχει πυρίτιδα χωρίς να έχη όπλα, έχει οβούζια χωρίς να έχη ορεινά, έχει πολύβολα χωρίς να έχη πεδινά, θωρηκτά άνευ δεξαμενών, ταμεία άνευ χρημάτων και ίσως επικράτειαν άνευ Κυβερνήσεως.»

12. «ΜΕΡΙΜΝΑ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 1014/13-8-1871, σελίδες 3 και 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 311:

«Και νέον πάλιν θλιβερόν συμβάν προσετέθη εις τα δυστυχήματα τα οποία από του παρελθόντος έτους κατά βραχείς περιόδους επηκολούθησαν εις την Ελλάδα. Την εσπέραν της προχθές τρίτης, 10 ισταμένου, ο τηλέγραφος διεβίβασεν εκ Λαμίας ενταύθα την θλιβεράν είδησιν, ότι κεραυνός ενεκύψας περί την 5 3/4 ώραν της ημέρας εκείνης εν τω φρουρίω Ακρολαμίας, ανέφλεξε την δυτικήν πυριταποθήκην, εν ή υπήρχον εναποτεθειμένοι πολλαί χιλιάδες οκάδες πυρίτιδος (ής το πλείστον μέρος ανήκεν εις εμπόρους της Λαμίας) και σφαίραι οβουζίων και μεγάλη ποσότης πυριτοβολών. Εκ της εκρήξεως ταύτης υπέστη ζημίας η πόλις της Λαμίας βλαβεισών κατά το μάλλον και ήττον σπουδαίως των πέριξ του φρουρίου και μάλλον αυτώ πλησιεστέρων οικιών και εργαστηρίων. Ευτυχώς δεν έπαθον άνθρωποι, πλήν ενός στρατιώτου φονευθέντος και δύο ή τριών τραυματισθέντων. Ο εκ της αναφλέξεως της πυρίτιδος και των οβουζίων προξενηθείς κρότος υπήρξε φρικώδης ως αναγγέλλουσι τα εκ Λαμίας τηλεγραφήματα, και ένεκα τούτου πολλαί οικίαι κατέπεσαν εκ του κραδασμού. Οι κάτοικοι επί τώ απροσδοκήτω τούτω ακούσματι εξήλθον έντρομοι εις το ύπαιθρον μακράν της πόλεως και εκεί διέμεινον εφ’ όλην την νύκτα, καίτοι βροχής ραγδαιοτάτης αδιαλείπτως καταπιπτούσης. Τάς της πόλεως Λαμίας ζημίες επήνεγκον κυρίως αι εκραγείσαι σφαίραι των οβουζίων. Άπειρα τούτων τεμάχια έπεσον καθ’ όλας τας διευθύνσεις εις τάς εγγύς του φρουρίου οικίας και εργαστήρια. Το φρούριον Ακρολαμίας αριθμεί και ετέρας πυριταποθήκας, μάλλον της παθούσης πεπληρωμένας, εις άς υπάρχει εναποταμιευμένη μεγάλη ποσότης πυρίτιδος, ανηκούσης εις το δημόσιον. Αι πυριταποθήκαι αύται διέφυγον τον κίνδυνον της αναφλέξεως και κατά συνέπειαν εσώθη η πόλις της Λαμίας, ήτις εν περιπτώσει εκρήξεως τούτων θα υφίστατο ανυπολογίστους ζημίας, διότι προς το μέρος τούτο κείται εγγύτερον αύτη.

Οι κάτοικοι της Λαμίας διατελούντες υπό τρόμον και φοβούμενοι μην επέλθη και η έκρηξις των λοιπών πυριταποθηκών, μετέβησαν αθρόοι εις το Δημαρχείον και ητήσαντο να μετακομισθή ταχέως και οριστικώς εις την διαλελυμένην Μονήν Δαμάστας η εν αυταίς υπάρχουσα πυρίτις. Το δημοτικόν συμβούλιον και η δημοτική αρχή της ειρημένης πόλεως, ήτις επανειλημμένως προγενεστέρως είχε ζητήση παρά της Κυβερνήσεως την μεταφοράν της πυρίτιδος εις μέρος απομεμακρυσμένον και ασφαλές, συνήλθον και συνέταξαν πράξιν, τηλεγραφικώς διαβιβασθείσαν εις την Κυβέρνησιν, δι’ ής αιτούσι την απομάκρυνσιν της πυρίτιδος προς πρόληψιν περαιτέρω δυστυχημάτων. Η Κυβέρνησις αναγνωρίσασα το εαυτής σφάλμα, μη δούσα ποτέ προσοχήν εις τας ευλόγους αξιώσεις των κατοίκων Λαμίας, απέστειλε χθές διά του αναχωρήσαντος ατμοπλοίου της Χαλκίδος τον διοικητήν του ημιτάγματος των σκαπανέων κ.Πάνον μετά τινων στρατιωτών εις Λαμίαν, όπως φροντίση τόσω περί εξασφαλίσεως της πόλεως ταύτης από νεώτερον δυστύχημα όσω και περί μεταφοράς αλλαχού της μη αναφλεχθείσης πυρίτιδος.

Εν ταίς πυριταποθήκαις του φρουρίου Ακρολαμίας υπάρχουσιν αλεξικεραύνια. Αλλά ταύτα δεν ήσαν, ως φαίνεται, τέλεια και ένεκα τούτου δεν είχον την δύναμιν να έλξωσι τον επισκήψαντα κεραυνόν και να διευθύνωσιν αυτόν εν τη γή. Διατί ερωτώμεν τα αλεξικεραύνια δεν ήσαν καλά; διατί η κυβέρνησις να μη φροντίση πρό του να τελεσθή η συμφορά να λάβη τα απαιτούμενα προφυλακτικά μέτρα; Μήπως προς δικαιολόγησίν της θα ισχυρισθή ότι δεν ηδύνατό ποτε τοιούτόν τι να υποπτεύση; Ο ισχυρισμός ούτος, όν ηκούσαμεν παρά πολλών, είναι γελοίος. Τοιαύτα συμβάντα δεν είναι δυνατόν να ώσι γνωστά εκ των προτέρων και διά τούτο λαμβάνονται προφυλακτικά μέτρα πρό του να συμβώσι ταύτα. Τι ωφελούσι νύν τα προφυλακτικά μέτρα, αφού το κακόν εξετελέσθη;

Ομολογουμένως παρ’ ημίν συμβαίνει το σντίστροφον αφ’ ό,τι αλλαχού. Ημείς παρασκευάζομεν το φαγητόν αφού πεινάσωμεν και μανθάνομεν αφού πάθωμεν. Έπρεπε να συμβή προχθές το δυστύχημα της Λαμίας διά να ληφθώσι μέτρα προς επιδιόρθωσιν των εις τα δημόσια κτίρια υπαρχόντων αλεξικεραυνίων. Ούτω προχθές και χθές εγένοντο αντικαταστάσεις των αχρήστων και διορθώσεις των βεβλαμμένων αλεξικεραυνίων των Ανακτόρων κλπ.»

β. Φύλλο 1015/17-8-1871, σελίδα 4, ψηφιακός σελιδοδείκτης 314:

«Λεπτομέρειαι περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας.

Εις την εν Λαμία εκδιδομένην εφημερίδα  Α ν α τ ο λ ι κ ή ν  Ε λ λ ά δ α  αναγινώσκομεν τα ακόλουθα περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας

«Την 10 οδεύοντος περί ώραν 6 μ.μ. ανάφλεξις του πολεμικού υλικού του υπάρχοντος εντός τεμένους κειμένου κατά την δυτικήν του φρουρίου πλευράν και αμέσως υπέρ την πόλιν, δεινήν επήνεγκε καταστροφήν, τρομερόν δ’ επροξένησε τοίς κατοίκοις τρόμον. Η ημέρα της τρίτης ήτο νεφελώδης, βαρεία, πλήρης ηλεκτρισμού, περί δε την 5 ½ ώραν ήρξατο βροχή ραγδαιοτάτη, βαθμηδόν επιτεινομένη∙ μετά ημίσειαν περίπου ώραν λάμψις εφάνη μεγάλη, και εν ακαρεί κρότος ηκούσθη άπλετος, συνάμα δε, λίθοι, μύδροι, σφαίραι, βόμβαι, εκπυρσοκροτηταί και πλείστα τοιαύτα σώματα καταστρεπτικά χαλαζηδόν εκ των πέριξ οικιών έπιπτον, εκεί δ’ ένθα αι σφαίραι δεν ηδύναντο να φθάσωσιν, η ισχυρά δόνησις τας υέλους των παραθύρων κατέθραυσε, θύρας δε και παράθυρα μακράν ανετίναξεν. Οι άνθρωποι, εννοήσαντες ότι η του φρουρίου πυρίτις ανεφλέχθη, έφευγαν τήδε κακείσε, αψηφούντες την ραγδαίαν επ’ αυτών πίπτουσαν βροχήν, περί ουδενός δ’ έτερου φροντίζοντες ή πως την εαυτών διασώσωσι ζωήν. Σπαραξικάρδιον καθίστατο το θέαμα τοσούτων ανθρώπων, των μεν τρεχόντων άσκεπων των δε ανυπόδητων, παιδίων ολολυζόντων παρά ταις μητράσιν αυτών απορούσαις περί του πρακτέου, τους πόδας άχρι των σφυρών εντός των ρυάκων έχουσαις, το δ’ άπαν σώμα περίρρυτον. Ο τρόμος εξηκολούθει επί ώρας τινάς καθόσον ο παρακείμενος στρατών, ούτινος η στέγη ως εκ της δονήσεως κατέρρευσεν και εν ώ προς τοίς πολεμοφοδίοις της κυβερνήσεως και πλέον των 500 βαρελίων ιδιωτικής πυρίτιδος υπήρχον, ήρξατο αναφλεγόμενος, ουδείς δε να πλησιάση ηδύνατο. Ευτυχώς η ραγδαία βροχή, νηνεμίας υπαρχούσης, έσβεσε το μόλις αρξάμενον πύρ, άνθρωποι δε πλησιάσαντες συνεπλήρωσαν το έργον, η δε σάλπιγξ την πάροδον του κινδύνου εσήμανεν∙ ετραυματίσθησαν πολλοί εν οίς και ο συνάδελφος ημών συντάκτης του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  ευτυχώς ακινδύνως, τινές λίαν επικινδύνως, δύω δ’ εφονεύθησαν, εις δηλονότι υποδεκανεύς και έν δεκατετραετές παιδίον, οι δε Λαμιείς είδον τους εαυτών οίκους υπό σφαιρών ελληνικών διατρυπηθέντας, όπως οι του Στρασβούργου κάτοικοι υπό των Πρωσσικών.

Αιτία της αναφλέξεως ταύτης εστίν η εκκρότησις κεραυνού επί του κτιρίου τούτου, καίτοι αλεξικεραύνου υπάρχοντος. Αλλ’ ενταύθα υπήρχον άπασαι αι συνθήκαι; η αιχμή της ράβδου υπήρχεν αρκούντως οξεία; η εκ πλατίνας βελόνη υπήρχεν επ’ αυτής; υπήρχεν ακριβώς τοποθετημένη και άνευ διακοπών η μεραξύ ράβδου και εδάφους συγκοινωνία; ας παραδεχθώμεν ταύτα προς τιμήν των διευθυνόντων και επιβλεπόντων, αλλ’ υπάρχουσι και έτεραι συνθήκαι ένεκα των οποίων ενίοτε δεν ενεργεί βεβαίως και ενηπεράστως το αλεξικέραυνον, ούτοι δε εισίν η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων υψηλοτέραν εκείνου κατεχόντων θέσιν, εφ’ ών ο κεραυνός αναντιρρήτως ενεργών εκρήγνυται και η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων καλών ηλεκτραγωγών, εισιν τεμάχια σιδήρου, μεταλλικά σκεπάσματα κλπ. ενταύθα δε αναντιρρήτως υπήρχε  μ ι ν α ρ έ ς  του αλεξικεραύνου υψηλότερος, περί ού οι διευθύνοντες τα έργα ουδέποτε εσκέφθησαν, εκεί δ’ αντιρρήτως η εκκρότησις εγένετο.

Κατά τάς εκθέσεις των εν Λαμία δημοσίων αρχών, η αναφλεχθείσα πυριταποθήκη περιείχε 7.400 οκάδας στρατιωτικής πυρίτιδος, 1.800 οβούζια, 80 οκάδας κυνηγετικής πυρίτιδος και πυριτοβολάς τινας. Ώστε η εκ των πολεμικών τούτων ειδών προξενηθείσα ζημία ανέρχεται κατ’ ελάχιστον όρον πλέον του ημίσεως εκατομμυρίων δραχμών.»

γ. Φύλλο 1017/24-8-1871, σελίδες 3 και 4, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 317 και 318:

«-Ο παρά της Κυβερνήσεως εκτάκτως αποσταλείς διοικητής των σκαπανέων κ.Α.Πάνος, υπό του ανθυπολοχαγού του αυτού σώματος κ.Πανουργιά[4] συνοδευόμενος αφίκετο ήδη εις την πόλιν μας, είδε την κατάστασιν των εν τω φρουρίω πυριταποθηκών, παρετήρησεν εκ του σύνεγγυς τάς εκ της αναφλέξεως ζημίας και κατόπιν επεσκέφθη την εν Δαμάστα Μονήν εις ήν λέγεται ότι η εναπομένουσα πυρίτις εναποτεθήσεται. Εάν είμεθα καλώς πεπληροφορημένοι ο κ.Πάνος απεφάνθη ήδη περί της ανάγκης της εκτός πόλεως μεταφοράς της πυρίτιδος και δραστηρίως εργάζεται προς παρασκευήν των προς τούτο απαιτουμένων. Ευχής έργον είναι να επιταχυνθή η εργασία αύτη όπως αναπνεύση η πόλις μας από της φοβεράς αγωνίας υφ’ ής, μετά την οδυνηράν έκρηξιν της 10 τρέχοντος, κυριεύεται κατά πάσαν νεφελώδη ημέραν.

(«Φωνή του Λαού» Λαμίας)

13. «ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 2240/11-8-1871, σελίδες 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 304:

«Η   ε ν  Λ α μ ί α  έ κ ρ η ξ ι ς

Περί ώραν έκτην μετά μεσημβρίαν της παρελθούσης τρίτης επέσκηψε κεραυνός επί της πυριτιδαποθήκης της εν τώ φρουρίω Λαμίας, εξ ού προέκυψεν έκρηξις φοβερά και καταπληκτική διασείσασα το φρούριον και τα πέριξ και επενεγκούσα ζημίας και δυστυχήματα εις την πόλιν.

Μετά την έκρηξιν δικαίως φοβηθέντες οι κάτοικοι της Λαμίας εξήλθον των οικιών των, ραγδαίας βροχής πιπτούσης και διέμειναν υπαίθραιοι έως ού συνέλθωσιν εκ του φόβου και πεισθώσιν ότι δεν επίκειται έκρηξις άλλης πυρίτιδος, διότι και άλλη αλλαχού φαίνεται ότι υπήρχεν εν τώ φρουρίω.

Κατά τα χθεσινά τηλεγραφήματα, η έκρηξις επήνεγκε τον θάνατον ενός στρατιώτου, κατέρριψεν οικίας τινάς της πόλεως και άλλας διέρρηξε. Σημερινόν δε τηλεγράφημα περιέχει τάς εξής λεπτομερείας.

«Εις στρατιώτης και είς νέος ηλικίας 12 ετών εφονεύθησαν υπό λίθων και οβουζίων∙ τέσσαρες στρατιώται και αρκετοί πολίται ετραυματίσθησαν ελαφρώς∙ επυρπολήθη πυριτιδαποθήκη και κατέπεσε στέγη μεγάρου στρατώνος εις Ακρολαμίαν πλακώσασα τα εν αυτή πολεμεφόδια και πυρίτιδα εμπόρων. Η πόλις διήλθεν έντρομος την νύκτα∙ σήμερον ζητώ επιμόνως μεταφοράν υπαρχόντων πολεμεφοδίων και πυρίτιδος εκτός της πόλεως.»

Μοίραρχος ΝΑΝΟΣ

Απορούντες πώς ο επισκήψας κεραυνός επήνεγκεν έκρηξιν αφού υπήρχε κεραυναγωγός, εμάθομεν ότι η μαγνητική βελώνη ή το κατάγον το ρεύμα σύρμα ήσαν ωξειδωμένα και επομένως η λειτουργία αυτών δεν εγίνετο τακτική και κανονική, εξ ού επήλθε το γενόμενον δυστύχημα, όπερ δεν θα επήρχετο εάν αι εκάστοτε κυβερνήσεις εισήκουον τάς παρακλήσεις και απεδέχοντο τάς αιτήσεις του δημοτικού συμβουλίου Λαμίας, και του επιτοπίου τύπου και της αυτόθι κοινής γνώμης. Πάντες ούτοι πολλάκις κατέδειξαν την ανάγκην της από του φρουρίου αποκομίσεως της πυρίτιδος εις άλλο μέρος, δικαίως φοβούμενοι μη συμβή ό,τι ατυχώς συνέβη προχθές. Αλλά δυστυχώς αι παραστάσεις των κατοίκων Λαμίας, υπέρ ών συνηγόρησεν άλλοτε και η Παλιγγενεσία, δεν έπεισαν ουδεμίαν κυβέρνησιν ίνα πράξη ό,τι ώφειλε χάριν της ασφαλείας της πόλεως εκείνης, εις ήν επήλθε το υπό πολλών προβλεπόμενον δυστύχημα. Πταίουσιν όμως και οι βουλευταί της Φθιώτιδος, ουχί μόνον οι νύν, διότι εάν ειργάζοντο από κοινού και συμφώνως, εάν επέμενον επιμόνως επιζητούντες και υποδεικνύοντες τους κινδύνους, είναι αδύνατον να πιστεύσωμεν ότι δεν θα εισηκούοντο. Αλλά τα γενόμενα ουκ απογίνονται. Τα παθήματα ας χρησιμεύσωσιν ως μαθήματα. Πρέπει να πάθωμεν διά να μάθωμεν και να διδαχθώμεν. Τοιούτοι είμεθα.»

β. Φύλλο 2244/17-8-1871, σελίδες 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 312:

«-Η «Φωνή του Λαού» της Λαμίας γράφει τα εξής.

Εκ των λοιπών υπό της εκρήξεως της πυρίτιδος τραυματισθέντων απεβίωσε εισέτι και μία γυνή υπό τετάνου παθούσα συνεπεία των βαρέων τραυμάτων∙ ετέρα τις γραία και είς κληρούχος πρόκειται να υποστώσιν, ένεκα των τραυμάτων, ακροτηριασμόν, πάντες δε οι κατά το μάλλον ήττον τραυματισθέντες δεν ιάθησαν έτι εντελώς.

Καθ’ όλους τους επιεικείς υπολογισμούς αι εκ της εκρήξεως ζημίαι της πόλεως, των φορολογουμένων δηλ. και φιλονόμων κατοίκων της, υπερβαίνουσι 300 τας χιλιάδας δραχμών.

Μεταξύ των υπό της εκρήξεως τραυματισθέντων λογίζεται και ο ημέτερος συνάδελφος και της ετέρας των εγχωρίων εφημερίδων του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  συντάκτης κ.Ευθύμιος Οικονομίδης, τραύμα λαβών επί της μετωπιαίας χώρας. Ευτυχώς προληφθείσης διά ταχείας επιστημονικής συνδρομής της φλογώσεως, ο κ.Οικονομίδης δεν διατρέχει ήδη κίνδυνόν τινα.».

14. «ΠΑΤΡΙΣ» (Ερμούπολη).

Φύλλο 283/21-8-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.4.), ψηφιακός σελιδοδείκτης 44:

«Λεπτομέρειαι περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας.

Εις την εν Λαμία εκδιδομένην εφημερίδα «Ανατολικήν Ελλάδα» αναγινώσκομεν τα ακόλουθα περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας.

«Την 10 οδεύοντος περί ώραν 6 μ.μ. ανάφλεξις του πολεμικού υλικού του υπάρχοντος εντός τεμένους κειμένου κατά την δυτικήν του φρουρίου πλευράν και αμέσως υπέρ την πόλιν, δεινήν επήνεγκε καταστροφήν, τρομερόν δ’ επροξένησε τοίς κατοίκοις τρόμον. Η ημέρα της τρίτης ήτο νεφελώδης, βαρεία, πλήρης ηλεκτρισμού, περί δε την 5 ½ ώραν ήρξατο βροχή ραγδαιοτάτη, βαθμηδόν επιτεινομένη∙ μετά ημίσειαν περίπου ώραν λάμψις εφάνη μεγάλη, και εν ακαρεί κρότος ηκούσθη άπλετος, συνάμα δε, λίθοι, μύδροι, σφαίραι, βόμβαι, εκπυρσοκροτηταί και πλείστα τοιαύτα σώματα καταστρεπτικά χαλαζηδόν εκ των πέριξ οικιών έπιπτον, εκεί δ’ ένθα αι σφαίραι δεν ηδύναντο να φθάσωσιν, η ισχυρά δόνησις τας υέλους των παραθύρων κατέθραυσε, θύρας δε και παράθυρα μακράν ανετίναξεν. Οι άνθρωποι, εννοήσαντες ότι η του φρουρίου πυρίτις ανεφλέχθη, έφευγαν τήδε κακείσε, αψηφούντες την ραγδαίαν επ’ αυτών πίπτουσαν βροχήν, περί ουδενός δ’ έτερου φροντίζοντες ή πως την εαυτών διασώσωσι ζωήν. Σπαραξικάρδιον καθίστατο το θέαμα τοσούτων ανθρώπων, των μεν τρεχόντων άσκεπων των δε ανυπόδητων, παιδίων ολολυζόντων παρά ταις μητράσιν αυτών απορούσαις περί του πρακτέου, τους πόδας άχρι των σφυρών εντός των ρυάκων έχουσαις, το δ’ άπαν σώμα περίρρυτον. Ο τρόμος εξηκολούθει επί ώρας τινάς καθόσον ο παρακείμενος στρατών, ούτινος η στέγη ως εκ της δονήσεως κατέρρευσεν και εν ώ προς τοίς πολεμοφοδίοις της κυβερνήσεως και πλέον των 500 βαρελίων ιδιωτικής πυρίτιδος υπήρχον, ήρξατο αναφλεγόμενος, ουδείς δε να πλησιάση ηδύνατο. Ευτυχώς η ραγδαία βροχή, νηνεμίας υπαρχούσης, έσβεσε το μόλις αρξάμενον πύρ, άνθρωποι δε πλησιάσαντες συνεπλήρωσαν το έργον, η δε σάλπιγξ την πάροδον του κινδύνου εσήμανεν∙ ετραυματίσθησαν πολλοί εν οίς και ο συνάδελφος ημών συντάκτης του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  ευτυχώς ακινδύνως, τινές λίαν επικινδύνως, δύω δ’ εφονεύθησαν, εις δηλονότι υποδεκανεύς και έν δεκατετραετές παιδίον, οι δε Λαμιείς είδον τους εαυτών οίκους υπό σφαιρών ελληνικών διατρυπηθέντας, όπως οι του Στρασβούργου κάτοικοι υπό των Πρωσσικών.

Αιτία της αναφλέξεως ταύτης εστίν η εκκρότησις κεραυνού επί του κτιρίου τούτου, καίτοι αλεξικεραύνου υπάρχοντος. Αλλ’ ενταύθα υπήρχον άπασαι αι συνθήκαι; η αιχμή της ράβδου υπήρχεν αρκούντως οξεία; η εκ πλατίνας βελόνη υπήρχεν επ’ αυτής; υπήρχεν ακριβώς τοποθετημένη και άνευ διακοπών η μεραξύ ράβδου και εδάφους συγκοινωνία; ας παραδεχθώμεν ταύτα προς τιμήν των διευθυνόντων και επιβλεπόντων, αλλ’ υπάρχουσι και έτεραι συνθήκαι ένεκα των οποίων ενίοτε δεν ενεργεί βεβαίως και ενηπεράστως το αλεξικέραυνον, ούτοι δε εισίν η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων υψηλοτέραν εκείνου κατεχόντων θέσιν, εφ’ ών ο κεραυνός αναντιρρήτως ενεργών εκρήγνυται και η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων καλών ηλεκτραγωγών, εισιν τεμάχια σιδήρου, μεταλλικά σκεπάσματα κλπ. ενταύθα δε αναντιρρήτως υπήρχε  μ ι ν α ρ έ ς  του αλεξικεραύνου υψηλότερος, περί ού οι διευθύνοντες τα έργα ουδέποτε εσκέφθησαν, εκεί δ’ αντιρρήτως η εκκρότησις εγένετο.

Κατά τάς εκθέσεις των εν Λαμία δημοσίων αρχών, η αναφλεχθείσα πυριταποθήκη περιείχε 7.400 οκάδας στρατιωτικής πυρίτιδος, 1.800 οβούζια, 80 οκάδας κυνηγετικής πυρίτιδος και πυριτοβολάς τινας. Ώστε η εκ των πολεμικών τούτων ειδών προξενηθείσα ζημία ανέρχεται κατ’ ελάχιστον όρον πλέον του ημίσεως εκατομμυρίων δραχμών.».

15. «ΠΛΑΣΤΙΓΞ» (Αθήνα).

Φύλλο 191/14-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 57:

«-Προχθές την νύκτα τηλεγραφήματα των αρχών Λαμίας ανήγγειλαν, ότι κεραυνός ενήσκηψεν εις Ακρολαμίαν και ανέφλεξε την πυριταποθήκην.

Δυστυχώς, κοπέντος του τηλεγραφικού σύρματος, δεν γνωρίζομεν λεπτομερείας επί της καταστροφής, όπως ώμεν εις θέσιν να δώσωμεν ακριβή αυτής περιγραφήν.

Ιδού τα περί της καταστροφής τηλεγραφήματα.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ

Αθήνας∙

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ τα καθέκαστα ακολούθως.

Εν Λαμία την 10 Αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ.

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος.

 «ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

και Αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας

«Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 Μ.Μ.

Ο μοίραρχος

Λ.ΝΑΝΟΣ»

16. «Η ΠΝΥΞ» (Αθήνα)

Φύλλο 214/14-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 413:

«-Το εσπέρας της παρ. Τρίτης αφίχθησαν τηλεγραφήματα αλλεπάλληλα εκ Λαμίας του Νομάρχου και Μοιράρχου αναγγέλοντα το θλιβερόν δυστύχημα ότι κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη της Ακρολαμίας επηνεγκε καταστροφήν και συγχρόνως μέγαν φόβον εις τους κατοίκους της πόλεως. Προς ευχαρίστησιν των συνδρομητών μας καταχωρούμεν παρά πόδας τα ληφθέντα τηλεγραφήματα.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ ΚΑΙ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ

Αθήνας∙

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ καθέκαστα ακολούθως.

Εν Λαμία την 10 Αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ.

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος.

 «ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ

και Αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας

«Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 Μ.Μ.

Ο μοίραρχος

Λ.ΝΑΝΟΣ»

17. «ΠΟΛΙΤΗΣ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 36/12-8-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.5), ψηφιακός σελιδοδείκτης 71:

«Καταστροφή εν Λαμία.

Από πολλού αι εφημερίδες Λαμίας πολλάκις και επανειλημμένως έγραψαν περί συγκεντρώσεως μεγάλης ποσότητος πυρίτιδος εν Λαμία και περί της κακής καταστάσεως της πυριταποθήκης, αλλ’ η φωνή των ήτο φωνή βοώντος εν τη ερήμω.

Προχθές την νύκταν τηλεγραφήματα των αρχών Λαμίας ανήγγειλαν, ότι κεραυνός ενήσκηψεν εις Ακρολαμίαν και ανέφλεξε την πυριταποθήκην. Καθά φαίνεται και της πυριταποθήκης ταύτης ο κεραυναγωγός διετέλει εις την  ε υ ά ρ ε σ τ ο ν  κατάστασιν, εις την οποίαν και ο της πυριταποθήκης Πειραιώς, η οποία είναι θαύμα πώς δεν έπαθε μέχρι τούδε.

Δυστυχώς,  κ ο π έ ν τ ο ς του τηλεγραφικού σύρματος, δεν γνωρίζομεν λεπτομερείας επί της καταστροφής, όπως ώμεν εις θέσιν να δώσωμεν ακριβή αυτής περιγραφήν.

Εν Ελλάδι δεν υπάρχει διοίκησις∙ και ο υπουργός, και ο νομάρχης, και ο έπαρχος, και ο βουλευτής, και πάντες, περί έν και μόνον ασχολούνται, περί μόνην την πολιτικήν και τα συμφέροντα της φατρίας των. Δύναται να παραπονήται όσω θέλει ο πολίτης, εις μάτην και τα παράπονα και οι θρήνοι του∙ ουδείς θέλει ακούσει της φωνής του, ουδείς θέλει σκεφθή ότι έχει καθήκον να τον δικαιώση και φροντίση περί θεραπείας των παθημάτων του.

Ας παύσουν πλέον τα παράπονα και αι οιμωγαί∙ λαός πάσχων και περιοριζόμενος εις παράπονα και οιμωγάς μόνον είναι άξιος των παθημάτων, τα οποία υφίσταται. Εκείνοι οι λαοί ευημερούσι και προοδεύουσιν, οι οποίοι έχουν συναίσθησιν της αξίας των και δεν επιτρέπουσιν εις τους τυχόντας να τους μεταχειρίζωνται, όπως αν θέλωσι, και τιμωρούσι τους εγκληματούντας κατ’ αυτών.

Ιδού τα περί της καταστροφής τηλεγραφήματα.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ Αθήνας

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ καθέκαστα ακολούθως.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ και ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ και αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας.

Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 Μ.Μ.

Ο Μοίραρχος Λ.ΝΑΝΟΣ.»

β. Φύλλο3 7/14-8-1871, σελίδα 2 και 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 74:

«-Εκ Λαμίας εστάλη προς την «Εφημερίδα των Συζητήσεων» το εξής τηλεγράφημα.

«Κεραυνός ανέφλεξε χθές μικράν πυριταποθήκην φρουρίου, εφονεύθησαν τρείς, ζημίαι πολύ μεγάλαι, πολίται απαιτούσιν αυθωρεί εκκένωσιν μεγάλης πυριταποθήκης. Επίκειται κίνδυνος. Ίδωμεν απόφασιν Κυβερνήσεως, άλλως ζητεί εκκενώσαι πόλις. Δημοτικόν Συμβούλιον ηρμήνευσεν επισήμως θέλησιν πολιτών.».

«Εις Λαμίαν απεστάλη ο διοικητής των σκαπανεών κ.Α.Πάνος, μετά 40 ανδρών, όπως φροντίση περί μεταφοράς της μεγάλης πυριταποθήκης κατά τα υπουργικά όργανα.»

18. «ΠΡΩΪΝΟΣ ΚΗΡΥΞ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 1250(Περίοδος Β΄ 900)/12-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 470:

«-Τηλεγραφικώς ανηγγέλθη χθές εις την κυβέρνησιν ότι κεραυνός πεσών επί της πυρατιδαποθήκης του φρουρίου Λαμίας ανέφλεξεν αυτήν και κατέστρεψε το πλείστον μέρος αυτού. Και αυτή η πόλις υπέστη ζημίας ως εκ της αναφλέξεως της πυριτιδαποθήκης, οι δε κάτοικοι αυτής έντρομοι εξήλθον των οικιών και περιεφέροντο εν υπαίθρω. Πολλά ίσως δυστυχήματα συνέβησαν. Τούτων τα καθέκαστα θέλομεν μάθει ταχυδρομικώς.».

β. Φύλλο 1251(Περίοδος Β΄ 901)/14-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 472:

«-Μετά το συμβάν δυστύχημα εν τη αποθήκη της πυρίτιδος κειμένη εν τω φρουρίω Ακρολαμίας και της αναφλέξεως αυτής εκ του πεσόντος κεραυνού, οι κάτοικοι της πόλεως Λαμίας καταληφθέντες υπό του τρόμου μήπως το πύρ διαδοθή και εις την μεγάλην αποθήκην ήτις εμπεριέχει πολλάς χιλιάδας οκάδων πυρίτιδος του δημοσίου και των ιδιωτών συνήλθοω αθρόοι εν τώ δημαρχίω και εζήτησαν όπως αυθωρεί ληφθώσι μέτρα ώστε η ενυπάρχουσα εν τη μεγάλη αποθήκη πυρίτις μεταφερθή εις την διαλελυμένην Μονήν της Δαμάστας. Το δημοτικόν συμβούλιον και η δημοτική αρχή συνήλθον και συνέταξαν πράξιν, ήν τηλεγραφικώς διεβίβασαν εις το υπουργείον των Εσωτερικών αιτούντες την απομάκρυνσιν της πυρίτιδος προς πρόληψιν περαιτέρω δυστυχημάτων, ποιούντες μνείαν ότι πολλάκις ανεφέρθησαν περί της απομακρύνσεως της πυρίτιδος εκ του φρουρίου, όντος πλησίον της πόλεως αλλά δεν εισακούσθησαν. Συνεπεία της ανωτέρω αιτήσεως το υπουργείον έπεμψεν εις Λαμίαν τον αντισυνταγματάρχην και διοικητήν του ημιτάγματος των σκαπανέων μετά 40 στρατιωτών ίνα επιτοπίως εξετάση και γνωμοδοτήση επ’ αυτού του αντικειμένου. Τις η ανάγκη αποστολής του ανωτέρου διοικητού μετά στρατιωτών εις Λαμίαν, ενώ εν τη πόλει ταύτη, υπάρχει και μηχανικός και τάγματα στρατιωτών εδρεύοντα εκεί, και δι’ αυτών ηδύναντο να ενεργηθώσιν, ό,τι θέλουσιν ήδη ενεργηθή υπό του κ.Πάνου; Αλλά πώς θα δείξωσιν οι κύριοι υπουργοί την εύνοιάν των, αν όχι άλλοτε εις τινας των φίλων των!»

γ. Φύλλο 1252(Περίοδος Β΄ 902)/17-8-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.6), ψηφιακός σελιδοδείκτης 473:

«Το εν Λαμία συμβάν δυστύχημα.

Άπασαι αι της Λαμία εκδιδόμεναι εφημερίδες, κομισθείσαι χθές ενταύθα περιγράφουσι την συμβάσαν εν τω φρουρίω ακρολαμίας ανάφλεξιν της πυρίτιδος ως εκ του πεσόντος κεραυνού εν τη αποθήκη μετά λύπης και αγανακτήσεως. Μετά λύπης μεν διότι πολλοί των κατοίκων Λαμίας υπέφερον ως εκ της αναφλέξεως, αναγκασθέντες εκ του τρόμου να περιφέρωνται εν ταίς οδοίς εξυπόλυτοι και κατάβρεκτοι ως εκ της πιπτούσης ραγδαίας βροχής. Μετ’ αγανακτήσεως δε διότι ουδέποτε η κυβέρνησις ηθέλησε να ακούση τάς πολλάκις αποταθείσας παρατηρήσεις αυτών, όπως απομακρύνη την πυρίτιδα εκ του φρουρίου, όντος πλησίον της πόλεως, ώστε έπρεπε να επέλθη το τελευταίον δυστύχημα ίνα εξυπνίση του ληθάργου και να πέμψη αμέσως εις Λαμίαν τον ταγματάρχην κ.Πάνον μετά στρατιωτών σκαπανέων ίνα γνωμοδοτήση περί του καταλλήλου μέρους της μεταφοράς της πυρίτιδος. Κύριος οίδεν εάν θα μεταφερθή και ήδη, ή θα μείνη εις το αυτό μέρος, οι δε δυστυχείς Λαμιείς καθεκάστην θέλουσι καρδιοκτυπώσι μη τυχόν συμβή και εκ δευτέρου όμοιόν τι και καταστραφή η πόλις και αυτοί πάθωσιν. Η ενεστώσα κυβέρνησις πάν άλλο σκέπτεται πάρα περί της ευημερίας των κατοίκων.

Ιδού τινα αποσπάσματα εκ των Λαμιέων εφημερίδων περί του εσχάτως συμβάντος.

Περί την 6 και ημίσειαν Μ.Μ. της π.Τρίτης (10 τρέχοντος) η έκρηξις κεραυνού ανέφλεξε την κεντρικήν της ακρολαμίας πυριτιδαποθήκην και κατακαύσασα την εν αυτή εναποτεθειμένην εξ οκτώ χιλιάδων οκάδων πυρίτιδα, ανετίναξεν επί της πόλεως οβούζια, πολύβολα και λίθους, εκρήμνισεν οικίας, διέρρηξε τοιχώματα, κατέθραυσεν υέλους και, όπερ χείριστον και θλιβερώτατον πάντων, εφόνευσε δύω, ετραυμάτισεν ετέρους δύω καιρίως και επλήγωσεν άλλους είκοσι ελαφρότερον μεταξύ των ταλαιπώρων συμπολιτών μας. Τουντεύθεν ο πανικός μετεδόθη εις την πόλιν ολόκληρον και ενώ του φοβερού τούτου συμβάντος τα θύματα, καταρώμενα την αναλγησίαν των κυβερνήσεων εις το νοσοκομείον ωδηγούντο, γυναίκες, γέροντες και παιδία τάς αγυιάς φρενήρεις, εκ του τρόμου, διέτρεχον και εκτός της πόλεως ώρμων προς διάσωσιν εκ του κινδύνου όν η ενδεχομένη ανάφλεξις των δύω ετέρων πυριτιδαποθηκών επαπείλει.

Εκ των λοιπών υπό της εκρήξεως της πυρίτιδος τραυματισθέντων απεβίωσε εισέτι και μία γυνή υπό τετάνου παθούσα συνεπεία των βαρέων τραυμάτων∙ ετέρα τις γραία και είς κληρούχος πρόκειται να υποστώσιν, ένεκα των τραυμάτων, ακροτηριασμόν, πάντες δε οι κατά το μάλλον ήττον τραυματισθέντες δεν ιάθησαν έτι εντελώς.

Καθ’ όλους τους επιεικείς υπολογισμούς αι εκ της εκρήξεως ζημίαι της πόλεως, των φορολογουμένων δηλ. και φιλονόμων κατοίκων της, υπερβαίνουσι 300 τας χιλιάδας δραχμών.

Μεταξύ των υπό της εκρήξεως τραυματισθέντων λογίζεται και ο ημέτερος συνάδελφος και της ετέρας των εγχωρίων εφημερίδων του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  συντάκτης κ.Ευθύμιος Οικονομίδης, τραύμα λαβών επί της μετωπιαίας χώρας. Ευτυχώς προληφθείσης διά ταχείας επιστημονικής συνδρομής της φλογώσεως, ο κ.Οικονομίδης δεν διατρέχει ήδη κίνδυνόν τινα.

19. «Ο ΦΟΙΝΙΞ» (Πάτρα).

Φύλλο 576/13-8-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.7), ψηφιακός σελιδοδείκτης 345:

«=Την 10 τρ. προς το εσπέρας εστάλησαν εκ Λαμίας προς τα υπουργεία των Εσωτερικών και Στρατιωτικών τα επόμενα δύω τηλεγραφήματα.

Υπουργείον Εσωτ. και Στρατιωτικών Αθήνας

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ καθέκαστα ακολούθως. Εν Λαμία 10 Αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος

Υπουργείον Στρατ. και Εσωτερικών και αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας.

Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 μ.μ.

Ο μοίραρχος Λ.ΖΑΝΟΣ.»

20. «ΦΩΣ» (Αθήνα).

Το κείμενο των δύο φύλλων της εφημερίδας «ΦΩΣ» δημοσιεύθηκε στην αρχή της ανάρτησης, αμέσως μετά το κείμενο της εφημερίδας «ΦΑΡΟΣ ΤΗΣ ΟΘΡΥΟΣ».

21. «ΧΡΟΝΟΣ» (Αθήνα).

α. Φύλλο 73/13-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 98:

-Προχθές την νύκτα τηλεγραφήματα των αρχών Λαμίας ανήγγειλαν, ότι κεραυνός ενήσκηψεν εις Ακρολαμίαν και ανέφλεξε την πυριταποθήκην.

Δυστυχώς, κοπέντος του τηλεγραφικού σύρματος, δεν γνωρίζομεν λεπτομερείας επί της καταστροφής, όπως ώμεν εις θέσιν να δώσωμεν ακριβή αυτής περιγραφήν.

Ιδού τα περί της καταστροφής τηλεγραφήματα.

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ και ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ Αθήνας

Ταύτην την στιγμήν ώραν 5^ην και ¾ μ.μ. κεραυνού πεσόντος εν Ακρολαμία, ανεφλέχθη η δυτική πυριτιδαποθήκη, η πόλις έπαθεν∙ οι πολίται εξήλθον άπαντες εις το ύπαιθρον διαμένοντες εν σφοδρά βροχή ως και ημείς∙ καθέκαστα ακολούθως.

Εν Λαμία την 10 Αυγούστου 1871.

Ο Νομάρχης Π.Γ.ΖΑΝΟΣ

Ο φρούραρχος Ν.ΓΚΑΡΠΟΛΑΣ ίλαρχος

ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΝ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΩΝ και ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ και αρχηγείον Χωροφυλακής Αθήνας.

Κεραυνός πεσών εν τη πυριταποθήκη Ακρολαμίας κατέστρεψε ταύτην και πολλαί οικίαι της πόλεως έπαθον∙ οι πολίται έντρομοι εξήλθον της πόλεως, βροχή ραγδαιοτάτη

Λαμία τη 10 Αυγούστου 1871, ώρα 6 μ.μ.

Ο Μοίραρχος Λ.ΝΑΝΟΣ.»

β. Φύλλο 74/21-8-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 100:

«Εκ της γενομένης κατά την π.Τρίτην αναφλέξεως εκάησαν 7 χιλιάδες 400 οκάδες πυρίτιδος, 80 οκάδες κυνηγετικής και χίλια οκτακόσια οβούζια ορεινών πυροβόλων. Εκ της περιστάσεως ταύτης εννοεί τις πλειότερον ότι η ελληνική επικράτεια είναι ο παραδοξότερος τόπος της υφηλίου. Έχει πυρίτιδα χωρίς να έχη όπλα, έχει οβούζια χωρίς να έχη ορεινά, έχει πολύβολα χωρίς να έχη πεδινά, θωρηκτά άνευ δεξαμενών, ταμεία άνευ χρημάτων και ίσως επικράτειαν άνευ κυβερνήσεως».

(Φωνή του Λαού.)

22. «LA GRECE» (Αθήνα).

Φύλλο 90/26-8-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.8) και σελίδα 2, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 68 και 69:

«La poudriere de Lamia vient de sauter. Oa altribue cet accident à la chute de la foudre. Les details nous manquent encore; seulement la dépêche annonce que la secousse qui en est résultée a produit des dégàts importants dans la ville».

«Η πυριτιδαποθήκη της Λαμίας εξεράγη. Tο ατύχημα αποδίδεται στην πτώση κεραυνού. Λεπτομέρειες δεν έχουν γίνει ακόμη γνωστές. Πληροφορίες αναγγέλλουν ότι ο κεραυνός προκάλεσε σημαντικές ζημιές στην πόλη.».

Γ. Τύπος του Μικρασιατικού ελληνισμού:

Η τραγική είδηση δημοσιεύθηκε στις εφημερίδες «Η ΑΜΑΛΘΕΙΑ», «ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΑΣΤΗΡ», «ΒΥΖΑΝΤΙΣ», «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ», «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» και «ΣΜΥΡΝΗ».

1. «Η ΑΜΑΛΘΕΙΑ» (Σμύρνη).

α. Φύλλο 1756/18-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.9), ψηφιακός σελιδοδείκτης 293:

«ΑΘΗΝΑΙ, 14 Αυγούστου 1871.

-Τηλεγράφημα εκ Λαμίας της 10(22) Αυγούστου, ώρας 7 και 15 μ.μ. αυθημερόν διαβιβασθέν εις Αθήνας, ανήγγειλεν ότι την ημέραν αυτήν της 10, ήτοι την προχθές Τρίτην, περί ώραν 5 και ¾ μ.μ. «κεραυνός πεσών ανέφλεξε την εν τη δυτική πυριταποθήκη του φρουρίου Λαμίας πυρίτιδα. Εκ της αναφλέξεως ταύτης επληγώθησαν δύο στρατιώται εκ του φρουρούντος αποσπάσματος, είς δ’ υποδεκανεύς κτυπειθείς υπό πέτρας εφονεύθη. Πολλαί οικίαι κατέπεσαν εκ του κλονισμού, οι δε κάτοικοι της πόλεως και ο στρατός έμειναν εν υπαίθρω». Νεώτερον τηλεγράφημα της αυτής ημέρας, ώρας δε 9 μ.μ. αναφέρει ότι, κατά την παρά του εφόρου του υλικού γενομένην επιθεώρησιν, ουδείς υπήρχε κίνδυνος περαιτέρω διά τάς λοιπάς πυριταποθήκας, εκτός απευκταίου τινός και απροσδοκήτου συμβάντος. Η στέγη, τα παράθυρα και τα πατώματα του περιέχοντος τα πολεμεφόδια στρατώνος κατέπεσαν. Ελήφθη η δέουσα πρόνοια περί της εξασφαλίσεως του στρατώνος και άπαντος του φρουρίου, ως και της εκ του επικρατούντος φόβου κενωθείσης πόλεως»

Υστερόγραφον.-Συνεπεία της εκπυρσοκροτήσεως της Ακρολαμίας και τινων επελθουσών ζημιών εις την πόλιν, αλλά πρό πάντων εκ της υπονοίας μη αναφλεχθή και η πυρίτις η εν ταίς άλλαις τρισί πυριταποθήκαις του φρουρίου κατατεθειμένη, και συμφοραί μείζονες επέλθωσι, τοιούτος κατέλαβε τους κατοίκους τους κατοίκους της Λαμίας πανικός φόβος, ώστε κυκλώσαντες το Δημαρχείον ητήσαντο την οριστικήν και ταχίστην μεταφοράν της πυρίτιδος εις την διαλελυμένην Μονήν της Δαμάστας, ακίνδυνόν τε και ισχυρόν συνάμα μέρος. Ένεκα του σάλου τούτου συνελθόν το Δημοτικόν Συμβούλιον Λαμιέων εις συνεδρίασιν έκτακτον, συνέταξε πράξιν, δι’ ής διοχετεύον τάς παραστάσεις του λαού τη Κυβερνήσει, και διαδηλούν ότι δεν δύναται να κρατήση την ορμήν αυτού «παρακαλεί βαθυσεβάστως αυτήν να διατάξη αυθωρεί την απομάκρυνσιν της πυρίτιδος.

β. Φύλλο 1757/21-08-1871, πρωτοσέλιδο: (Εικ.10), ψηφιακός σελιδοδείκτης 295:

«-Κατά την «Φωνήν του Λαού» της Λαμίας η εκεί συμβάσα έκρηξις της πυριταποθήκης εφόνευσε 2, ετραυμάτισε δε καιρίως μέν 2, ελαφρώς δε 20. Αι ζημίαι της πόλεως υπολογίζονται υπέρ τάς 300,000 δρ..»

2. «ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΑΣΤΗΡ» (Κωνσταντινούπολη).

Φύλλο 904/18-08-1871, σελίδα 2, ψηφιακός σελιδοείκτης 185:

«-Αθήναι, 25 – Χθές κεραυνός πεσών εν Λαμία, ανετίναξε την πυριταποθήκην∙ εκ δε της εκρήξεως ταύτης εγένοντο καταστροφαί τινες εν τη πόλει∙ οι κάτοικοι ανεχώρησαν εκ της πόλεως, εν μέσω φοβεράς καταιγίδος.»

3. «ΒΥΖΑΝΤΙΣ» (Κωνσταντινούπολη).

Φύλλο 405/23-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.11) και σελίδα 2, ψηφιακοί σελιδοδείκτες 40 και 41:

«ΕΛΛΑΣ, Αθήναι, 17 Αυγούστου 1871

Λ ε π τ ο μ έ ρ ε ι α ι  π ε ρ ί  τ η ς  ε κ ρ ή ξ ε ω ς  τ η ς  π υ ρ ι τ α π ο θ ή κ η ς  Α κ ρ ο λ α μ ί α ς

Εις την εν Λαμία εκδιδομένην εφημερίδα  Α ν α τ ο λ ι κ ή ν  Ε λ λ ά δ α  αναγινώσκομεν τα ακόλουθα περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης Ακρολαμίας

«Την 10 οδεύοντος περί ώραν 6 μ.μ. ανάφλεξις του πολεμικού υλικού του υπάρχοντος εντός τεμένους κειμένου κατά την δυτικήν του φρουρίου πλευράν και αμέσως υπέρ την πόλιν, δεινήν επήνεγκε καταστροφήν, τρομερόν δ’ επροξένησε τοίς κατοίκοις τρόμον. Η ημέρα της τρίτης ήτο νεφελώδης, βαρεία, πλήρης ηλεκτρισμού, περί δε την 5 ½ ώραν ήρξατο βροχή ραγδαιοτάτη, βαθμηδόν επιτεινομένη∙ μετά ημίσειαν περίπου ώραν λάμψις εφάνη μεγάλη, και εν ακαρεί κρότος ηκούσθη άπλετος, συνάμα δε, λίθοι, μύδροι, σφαίραι, βόμβαι, εκπυρσοκροτηταί και πλείστα τοιαύτα σώματα καταστρεπτικά χαλαζηδόν εκ των πέριξ οικιών έπιπτον, εκεί δ’ ένθα αι σφαίραι δεν ηδύναντο να φθάσωσιν, η ισχυρά δόνησις τας υέλους των παραθύρων κατέθραυσε, θύρας δε και παράθυρα μακράν ανετίναξεν. Οι άνθρωποι, εννοήσαντες ότι η του φρουρίου πυρίτις ανεφλέχθη, έφευγαν τήδε κακείσε, αψηφούντες την ραγδαίαν επ’ αυτών πίπτουσαν βροχήν, περί ουδενός δ’ έτερου φροντίζοντες ή πως την εαυτών διασώσωσι ζωήν. Σπαραξικάρδιον καθίστατο το θέαμα τοσούτων ανθρώπων, των μεν τρεχόντων άσκεπων των δε ανυπόδητων, παιδίων ολολυζόντων παρά ταις μητράσιν αυτών απορούσαις περί του πρακτέου, τους πόδας άχρι των σφυρών εντός των ρυάκων έχουσαις, το δ’ άπαν σώμα περίρρυτον. Ο τρόμος εξηκολούθει επί ώρας τινάς καθόσον ο παρακείμενος στρατών, ούτινος η στέγη ως εκ της δονήσεως κατέρρευσεν και εν ώ προς τοίς πολεμοφοδίοις της κυβερνήσεως και πλέον των 500 βαρελίων ιδιωτικής πυρίτιδος υπήρχον, ήρξατο αναφλεγόμενος, ουδείς δε να πλησιάση ηδύνατο. Ευτυχώς η ραγδαία βροχή, νηνεμίας υπαρχούσης, έσβεσε το μόλις αρξάμενον πύρ, άνθρωποι δε πλησιάσαντες συνεπλήρωσαν το έργον, η δε σάλπιγξ την πάροδον του κινδύνου εσήμανεν∙ ετραυματίσθησαν πολλοί εν οίς και ο συνάδελφος ημών συντάκτης του  Φ ά ρ ο υ  τ η ς  Ό θ ρ υ ο ς  ευτυχώς ακινδύνως, τινές λίαν επικινδύνως, δύω δ’ εφονεύθησαν, εις δηλονότι υποδεκανεύς και έν δεκατετραετές παιδίον, οι δε Λαμιείς είδον τους εαυτών οίκους υπό σφαιρών ελληνικών διατρυπηθέντας, όπως οι του Στρασβούργου κάτοικοι υπό των Πρωσσικών.

Αιτία της αναφλέξεως ταύτης εστίν η εκκρότησις κεραυνού επί του κτιρίου τούτου, καίτοι αλεξικεραύνου υπάρχοντος. Αλλ’ ενταύθα υπήρχον άπασαι αι συνθήκαι; η αιχμή της ράβδου υπήρχεν αρκούντως οξεία; η εκ πλατίνας βελόνη υπήρχεν επ’ αυτής; υπήρχεν ακριβώς τοποθετημένη και άνευ διακοπών η μεραξύ ράβδου και εδάφους συγκοινωνία; ας παραδεχθώμεν ταύτα προς τιμήν των διευθυνόντων και επιβλεπόντων, αλλ’ υπάρχουσι και έτεραι συνθήκαι ένεκα των οποίων ενίοτε δεν ενεργεί βεβαίως και ενηπεράστως το αλεξικέραυνον, ούτοι δε εισίν η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων υψηλοτέραν εκείνου κατεχόντων θέσιν, εφ’ ών ο κεραυνός αναντιρρήτως ενεργών εκρήγνυται και η ύπαρξις πλησιοχώρων σωμάτων καλών ηλεκτραγωγών, εισιν τεμάχια σιδήρου, μεταλλικά σκεπάσματα κλπ. ενταύθα δε αναντιρρήτως υπήρχε  μ ι ν α ρ έ ς  του αλεξικεραύνου υψηλότερος, περί ού οι διευθύνοντες τα έργα ουδέποτε εσκέφθησαν, εκεί δ’ αντιρρήτως η εκκρότησις εγένετο.

Κατά τάς εκθέσεις των εν Λαμία δημοσίων αρχών, η αναφλεχθείσα πυριταποθήκη περιείχε 7.400 οκάδας στρατιωτικής πυρίτιδος, 1.800 οβούζια, 80 οκάδας κυνηγετικής πυρίτιδος και πυριτοβολάς τινας. Ώστε η εκ των πολεμικών τούτων ειδών προξενηθείσα ζημία ανέρχεται κατ’ ελάχιστον όρον πλέον του ημίσεως εκατομμυρίων δραχμών.

 (Μέριμνα)».

4. «ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ» (Κωνσταντινούπολη).

Φύλλο 1107/21-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 186:

«-Κατά τάς εφημερίδας της Λαμίας, η εν τη Ακρολαμία αναφλεχθείσα πυρίτις ή οκτώ χιλιάδων οκάδων περίπου, εκ δε της εις την πόλιν εκσφενδονίσεως των λίθων των οβουζίων και των πολυβόλων πολλαί μέν οικίαι εκρημνίσθησαν, άλλαι εβλάβησαν, εφονεύθησαν δε πολίται δύο, δύο επληγώθησαν βαρέως, ών είς απεβίωσε, και είκοσιν ελαφρότερον. Καθ’ όλους τους υπολογισμούς, η ζημία η εκ της εκρήξεως υπερβαίνει τάς 300.000 δραχμών. Κατεστράφησαν εκ της αναφλέξεως 1.800 οβούζια και 7.400 οκάδες πυρίτιδος. Η εν Λαμία επελθούσα εκ του δυστυχούς συμβάντος ταραχή υπήρξε μεγίστη.».

5. «ΝΕΟΛΟΓΟΣ» (Κωνσταντινούπολη).

Φύλλο 813/17-08-1871, πρωτοσέλιδο (Εικ.12), ψηφιακός σελιδοδείκτης 275:

«ΕΛΛΑΣ

Αθήναι, 23.

Χθές κεραυνός ενέσκηψεν απί της πυριταποθήκης εν Λαμία, η δ’ έκρηξις αυτής επήνεγκε καταστροφάς εις την πόλιν∙ οι κάτοικοι εγκατέλιπον αυτήν εν μέσω μεγάλης θυέλλης.»

6. «ΣΜΥΡΝΗ» (Σμύρνη).

Φύλλο 29-69/17-08-1871, σελίδα 3, ψηφιακός σελιδοδείκτης 54:

«-Εκ Λαμίας ελάβομεν το εξής τηλεγράφημα περί της εκρήξεως της πυριταποθήκης.

Διεύθυνσιν «Εφημερίδος  των  Συζητήσεων»

«Κεραυνός ανέφλεξε χθές μικράν πυριταποθήκην φρουρίου, εφονεύθησαν τρείς, ζημίαι πολύ μεγάλαι, πολίται απαιτούσιν αυθωρεί εκκένωσιν μεγάλης πυριταποθήκης. Επίκειται κίνδυνος. Ίδωμεν απόφασιν Κυβερνήσεως, άλλως ζητεί εκκενώσαι πόλις. Δημοτικόν Συμβούλιον ηρμήνευσεν επισήμως θέλησιν πολιτών.».

(Εφημ. των Συζητήσεων.)»

ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Ο αντισυνταγματάρχης Μηχανικού Πάνος Αναστάσιος γεννήθηκε το 1812 στα Ιωάννινα. Αποστρατεύθηκε το 1873. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 5, σελίδα 472].

[2] Ο αντισυνταγματάρχης του Ιππικού Γκαρμπαλάς Νικόλαος γεννήθηκε το 1823 στον Όλυμπο Θεσσαλία. Διετέλεσε Φρούραρχος Πειραιά και απεβίωσε στις 4 Φεβρουαρίου 1880. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 2, σελίδα 515].

[3] Ο ταγματάρχης Χωροφυλακής Νάνου Λεωνίδας γεννήθηκε το 1831 στη Χαλκίδα. Απεβίωσε στις 14 Μαΐου 1881. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 5, σελίδα 95].

[4] Ο αντισυνταγματάρχης Μηχανικού Πανουργιάς Πανουργιάς γεννήθηκε το 1843 στην Άμφισσα. Μετείχε του «ατυχούς» πολέμου 1897 και αποστρατεύθηκε στις 11 Δεκεμβρίου 1898. [Πηγή: Μεγάλη Στρατιωτική & Ναυτική Εγκυκλοπαιδεία, τόμος 5, σελίδα 472].

ΕΙΚΟΝΕΣ

 Εικ.1. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΑΛΗΘΕΙΑ».

Εικ.2. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ».

Εικ.3. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΕΘΝΟΦΥΛΑΞ».

Εικ.4. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Σύρου «ΠΑΤΡΙΣ».

Εικ.5. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΠΟΛΙΤΗΣ».

Εικ.6. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «ΠΡΩΪΝΟΣ ΚΗΡΥΞ».

Εικ.7. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Πάτρας «Ο ΦΟΙΝΙΞ».

Εικ.8. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας των Αθηνών «LA GRECE».

Εικ.9. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Σμύρνης «ΑΜΑΛΘΕΙΑ».

Εικ.10. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Σμύρνης «ΑΜΑΛΘΕΙΑ».

Εικ.11. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης «ΒΥΖΑΝΤΙΣ».

Εικ.12. Πρωτοσέλιδο της εφημερίδας της Κωνσταντινούπολης «ΝΕΟΛΟΓΟΣ».

ΠΗΓΕΣ-ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.

2. Τάκη Λάππα, Κεραυνός αναστατώνει τη Λαμία (Χρονικό 1871), Περιοδική έκδοση Φθιωτικά Χρονικά 4 (1983), σελίδες 37-39. [ευχαριστούμε την υπάλληλο της Δημοτικής Βιβλιοθήκης Λαμίας για την άμεση ανταπόκρισή της και αποστολή με fax των τριών σελίδων του άρθρου].

3. Ιστολόγιο Φθιωτικός Τυμφρηστός.