Αγωνιστές του 1821 από το Κόμμα Φθιώτιδας

Η πρώτη γραπτή αναφορά για το χωριό Κόμμα Φθιώτιδας απαντά στο οθωμανικό κατάστιχο TD 367/96 του έτους 1530. Αναφέρεται ως συνοικία ή μαχαλάς της Λαμίας (τουρκ. Koba mahalle) και ανήκε στον καζά Ζητουνίου. Σε τουρκική έκδοση αναφέρεται ότι το Κόμμα καταγράφονταν ως χωριό στο φύλλο του Χάρτη της «Όμορφης Ρούμελης» (τουρκ. Rumeli-i Şahane), το οποίο απεικόνιζε τη Σκόπελο, το Βόλο, τη Χαλκίδα και τη Λαμία. Ο χάρτης κυκλοφόρησε το 1901.

Επόμενη γραπτή αναφορά για το Κόμμα απαντά σε χειρόγραφο του 1640 της πρόθεσης της Μονής Ρεντίνας. Στα φύλλα 241α-243α του χειρογράφου καταγράφονται ονόματα δωρητών και αφιερωτών κατοίκων του χωριού προς το μοναστήρι.

Από διαδικτυακή έρευνα στα Γενικά Αρχεία του Κράτους βρέθηκαν τα ονόματα έξι αγωνιστών του 1821, στους οποίους απονεμήθηκαν αριστεία για τη συμμετοχή τους στην επανάσταση. Καταγόταν από την περιοχή του Ασπροποτάμου, πολέμησαν με το σώμα του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου και μετά το τέλος του αγώνα εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Κόμμα. Δύο από αυτούς ήταν υπαξιωματικοί, γι’ αυτό τιμήθηκαν με χάλκινο αριστείο. Οι υπόλοιποι τέσσερις ήταν στρατιώτες και τιμήθηκαν με σιδερένιο αριστείο. Τα ονόματά τους είναι τα εξής:

1) Με χάλκινο αριστείο τιμήθηκαν οι:

-Δημήτριος Παπανικολάου

-Διαμαντής Κιτζόγαμπρος

Ο Θεοδωρής Παπανικολάου, ετών 27, ο οποίος καταγράφεται το 1856 στον κατάλογο γεωργών, ίσως ήταν συγγενής του αγωνιστή Δημητρίου Παπανικολάου. Το Κιτζόγαμπρος ή Κιτσόγαμπρος δηλώνει συγγενική σχέση του Διαμαντή (γαμπρός του Κίτσου). Το όνομά του αρχικά είχε καταχωρηθεί στον κατάλογο των τιμηθέντων με σιδερένιο αριστείο. Διαγράφηκε και προστέθηκε στον κατάλογο των τιμηθέντων με χάλκινο αριστείο.

2) Με σιδερένιο αριστείο τιμήθηκαν οι:

-Νικόλαος Κρούμος

-Δρόσος Μπούρας

-Παπακώστας Ιερεύς

-Δημήτριος Παρμενόπουλος

Ο Δημήτριος Παρμενόπουλος καταγράφεται το 1856 στον κατάλογο γεωργών ως Μήτρος Παρμενόπουλος. Δηλώνει έγγαμος και ηλικία 60 ετών. Επομένως το 1821 ήταν 25 ετών.

Τα ονόματα των παραπάνω αγωνιστών βρέθηκαν καταχωρημένα σε δύο καταλόγους:

Α. Ο πρώτος κατάλογος τιτλοφορείται «Κατάλογος αριστείων διανομής των κατά την επαρχίαν κατοικημένων ασπροποταμητών» προς χρήσιν της διανομής των αριστείων». Αποτελείται από δέκα σελίδες και φέρει ημερομηνία 16 Μαΐου 1844. Περιλαμβάνει 352 ονόματα ασπροποταμιτών που κατοίκησαν στο Ελληνικό βασίλειο μετά το τέλος της επανάστασης και δικαιούνταν αριστείο. Υπογράφεται από τον Χριστόδουλο Χατζηπέτρου. Ο κατάλογος στάλθηκε στο υπουργείο Στρατιωτικών για τις απαραίτητες ενέργειες προς απονομή των αριστείων. Μεταξύ των 352 ονομάτων περιλαμβάνονται και έξι κατοίκων του Κόμματος (Εικ.1αβ).

α

β

Εικ.1αβ. Σελίδες του πρώτου καταλόγου. Με α/α 10, 11, 142, 143, 144 και 145 τα ονόματα των κατοίκων του Κόμματος. (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελος 286).

  

Β. Ο δεύτερος κατάλογος ακολουθεί χρονολογικά τον πρώτο και τιτλοφορείται «Ονομαστικός κατάλογος αριστούχων, προς χρήσιν της διανομής των αριστείων». Απευθύνεται στη Διοίκηση Φθιώτιδας και υπογράφεται από τον υπουργό Στρατιωτικών Παναγιώτη Ρόδιο. Αποτελείται από ένδεκα σελίδες και φέρει ημερομηνία 31 Μαΐου 1844. Πάνω από τον τίτλο διαβάζεται η σημείωση «Συνταγματάρχης Χ. Χατζη Πέτρου». Η σημείωση υποδηλώνει ότι οι αριστούχοι του καταλόγου έλαβαν μέρος στον αγώνα με το σώμα του Χριστόδουλου Χατζηπέτρου. Μεταξύ των 355 ονομάτων καταγράφονται και τα έξι ονόματα των ασπροποταμιτών που κατοικούν το 1844 στο Κόμμα (Εικ.2αβ).

α

β

Εικ. 2αβ. Σελίδες του δευτέρου καταλόγου. Με α/α 10, 11, 141, 142, 143 και 144 τα ονόματα των κατοίκων του Κόμματος. (πηγή: Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελος 285).

 

 

ΠΗΓΗ

Γενικά Αρχεία του Κράτους/Αρχειομνήμων/φάκελοι 285 και 286.

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Ελληνόγλωσση

1. Θεόδωρος Αθ. Γκέκας, Κόμμα το χωριό μας, Λαμία 2009.

2. Βασίλειος Κ. Σπανός, Οι οικισμοί της Φθιώτιδας στην πρόθεση της Μονής της Ρεντίνας 1460ci-19ος αι., σελίδες 95-104. Άρθρο στα Πρακτικά 1ου Συνεδρίου Φθιωτικής Ιστορίας (Ιστορία-Αρχαιολογία-Λαογραφία), 3-4 Νοεμβρίου 2001 Συνεδριακό Κέντρο Κάστρου Λαμίας, Λαμία 2002.

Ξενόγλωσση

3. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Osmanlı Yer Adları: I, Rumeli Eyaleti (1514-1550), Ankara 2013.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων της Πρωθυπουργίας / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Οθωμανικά τοπωνύμια, Εγιαλέτι της Ρούμελης (1514-1550), Άγκυρα 2013.

4. Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü / Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı / Defter-i Hâkânî Dizisi: XI, 370 numarali Muhâsebe-I Vilâyet-I Rum-ili defter ile. 101, 114 ve 390 numarali (920-937/1514-1530), I. Karli-ili, Agriboz, Mora, Rodos ve Tirhala Livâlari., Dizin, Ankara 2007.

Μετάφραση: Γενική Διεύθυνση Κρατικών Αρχείων της Πρωθυπουργίας / Τμήμα Οθωμανικών Αρχείων / Βιβλίο Καταγραφής, Σειρά ΧΙ, Αριθμός 370 του βιβλίου λογιστικής του βιλαετίου των Ρωμιών. Αριθμοί 101, 114 και 390, Ι. Κάρλελι (Αιτωλοακαρνανία), Ευρίπου, Μωριά, Ρόδου και λιβάς Τρικάλων. Ευρετήριο, Άγκυρα 2007.

 

 

 

 

 

 

 

Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1896

Κατά τις 5-6 Οκτωβρίου 1896 διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο Ελληνικό βασίλειο. Τα αναλυτικά αποτελέσματά της ανά νομούς, δήμους, πόλεις και χωριά δημοσιεύθηκαν στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών «Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896».

Ακολουθεί η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της απογραφής πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Η περιοχή του Δομοκού τότε ανήκε στον νομό Λαρίσης.

Α΄. Τα αποτελέσματα του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος:

 

Β΄. Τα αποτελέσματα της περιοχής Δομοκού:

 

ΠΗΓΗ

  

Υπουργείον Εσωτερικών, Στατιστικά αποτελέσματα της απογραφής του πληθυσμού κατά την 5-6 Οκτωβρίου 1896. Μέρος Δεύτερον Πίνακες, Εν Αθήναις 1897, σελίδες 33-41 & 157-158.

 

 

 

 

 

Ο πληθυσμός του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος κατά την απογραφή του 1889

Κατά τις 15-16 Απριλίου 1889 διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού στο Ελληνικό βασίλειο. Τα αναλυτικά αποτελέσματά της ανά νομούς, δήμους, πόλεις και χωριά δημοσιεύθηκαν στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών «Στατιστική της Ελλάδος, Πληθυσμός, Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889». Στο ΦΕΚ 22/Α/26-01-1890 δημοσιεύθηκαν τα αποτελέσματα ανά νομούς και δήμους.

Ακολουθεί η δημοσίευση των αποτελεσμάτων της απογραφής πληθυσμού του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος. Η περιοχή του Δομοκού τότε ανήκε στον νομό Λαρίσης.

Α΄. Τα αποτελέσματα του νομού Φθιώτιδος και Φωκίδος:

Β΄. Τα αποτελέσματα της περιοχής Δομοκού:

ΠΗΓΗ

  

Υπουργείον Εσωτερικών, Στατιστική της Ελλάδος, Πληθυσμός, Απογραφή της 15-16 Απριλίου 1889. Μέρος Δεύτερον, Πίνακες Α΄, Εν Αθήναις 1890, σελίδες 8-16 & 147-148.

 

 

 

 

 

 

 

 

Ο πληθυσμός της περιοχής Δομοκού το 1881

Μετά την προσάρτηση της Θεσσαλίας και της περιοχής της Άρτας ανατολικά του Αράχθου ποταμού στο Ελληνικό βασίλειο το 1881, διενεργήθηκε απογραφή πληθυσμού των περιοχών αυτών. Τα αποτελέσματα δημοσιεύτηκαν σε παράρτημα του ΦΕΚ 112/Α/27-11-1881 με τον τίτλο «Απογραφικοί πίνακες των αποτελεσμάτων της απογραφής του πληθυσμού των κατοίκων των προσαρτηθεισών τή Ελλάδι χωρών» και τρία χρόνια αργότερα στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών «Πίνακες των Επαρχιών Ηπείρου και Θεσσαλίας κατά την απογραφήν του 1881».

Α΄. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δημοσιεύτηκαν στο ΦΕΚ ο πληθυσμός του «Τμήματος Δομοκού» έχει ως εξής:

Β΄. Στην έκδοση του Υπουργείου Εσωτερικών του έτους 1884 δημοσιεύονται τα στοιχεία για τον πληθυσμό των δήμων Θαυμακών, Ξυνιάδος και Μελιταίας ως εξής:

 

Από τον πίνακα «Μοναί και αριθμός μοναχών» προκύπτει ότι στο μοναστήρι του Αγίου Αθανασίου της Ομβριακής του Δήμου Ξυνιάδος υπήρχαν 4 μοναχοί, ενώ στο μοναστήρι της Αγίας Τριάδας της Αβαρίτσας (σήμερα Μελιταία) του Δήμου Μελιταίας υπήρχε ένας μοναχός.

 

   

ΠΗΓΕΣ

 1. ΦΕΚ 112/Α/27-11-1912, σελίδες 2-18.

2. Υπουργείον Εσωτερικών, Πίνακες των Επαρχιών Ηπείρου και Θεσσαλίας κατά την απογραφήν του 1881, Εν Αθήναις 1884, σελίδες 24-25, 61.